7 chủ điểm cốt lõi của Tông Huấn “Dilexi Te”

7 CHỦ ĐIỂM CỐT LÕI CỦA TÔNG HUẤN “DILEXI TE”

Ngày 4 tháng 10 năm 2025, lễ kính Thánh Phanxicô Assisi, Đức Giáo hoàng Lêô XIV đã ban hành Tông huấn đầu tay của ngài mang tựa đề “Dilexi te” (Ta đã yêu con). Văn kiện này không chỉ là một văn bản giáo huấn mà còn được xem là một bản tuyên ngôn thiêng liêng, vạch ra hướng đi cho toàn thể Giáo hội trong triều đại giáo hoàng của ngài. Với văn phong gần gũi nhưng sâu sắc, Tông huấn xoáy sâu vào mầu nhiệm Tình Yêu của Đức Kitô và đặt ra lời mời gọi khẩn thiết: hoán cải để phục vụ người nghèo. Dưới đây là 7 chủ điểm trung tâm của văn kiện mang tính định hướng này.

1. NGUỒN GỐC VÀ Ý NGHĨA: "TA ĐÃ YÊU CON" - KIM CHỈ NAM CỦA MỘT TRIỀU ĐẠI GIÁO HOÀNG

Tông huấn lấy tên từ câu nói của Chúa Giêsu trong Tin Mừng Gioan: “Như Chúa Cha đã yêu Thầy, Thầy cũng yêu anh em. Anh em hãy ở lại trong tình thương của Thầy” (Ga 15,9). Việc chọn câu “Dilexi te” – “Ta đã yêu con” – làm tựa đề cho văn kiện đầu tiên không phải là một sự tình cờ. Đức Lêô XIV muốn đặt toàn bộ sứ vụ của mình và của Giáo hội dưới ánh sáng của tình yêu khởi nguyên và vô điều kiện của Thiên Chúa.

·        Tuyên Ngôn Thiêng Liêng: “Dilexi te” không chỉ là một tài liệu, mà là lời tâm sự của một người cha. Đức Thánh Cha khẳng định rằng mọi hoạt động, mọi giáo huấn, mọi cải cách trong Giáo hội đều phải bắt nguồn từ kinh nghiệm được Thiên Chúa yêu thương. Nếu không có nền tảng này, Giáo hội sẽ chỉ trở thành một tổ chức nhân đạo, một cơ cấu hành chính, chứ không phải là thân thể mầu nhiệm của Đức Kitô.

·        Con Đường Tình Yêu Đến Cùng: Tông huấn nhấn mạnh rằng tình yêu mà Đức Kitô thể hiện không phải là một thứ tình cảm mơ hồ, nhưng là một hành động cụ thể, một sự trao hiến đến tận cùng trên Thập giá. Do đó, lời mời gọi “yêu như Thầy đã yêu” trở thành một mệnh lệnh, thúc giục Giáo hội không ngừng dấn thân, không sợ hy sinh và luôn chọn đứng về phía những người bị loại trừ.

2. ĐỨC TIN VÀ TÌNH YÊU DÀNH CHO NGƯỜI NGHÈO: HAI MẶT CỦA CÙNG MỘT ĐỒNG TIỀN

Đây là trái tim của Tông huấn. Đức Lêô XIV mạnh mẽ khẳng định rằng không thể có một đức tin Kitô giáo đích thực mà lại thiếu vắng tình yêu cụ thể dành cho người nghèo. Ngài phá vỡ sự phân đôi nguy hiểm giữa đời sống tâm linh và hành động xã hội.

·        Đức Tin Hành Động: Đức tin không chỉ là việc chấp nhận các tín điều hay tham dự các nghi lễ. Đức tin đích thực là một sự hoán cải toàn diện, làm thay đổi cái nhìn, con tim và đôi tay. Nó đòi hỏi phải hành động, phải “đụng chạm” đến những thực tại đau khổ của thế giới.

·        Câu Chìa Khóa Sống Động: Đức Thánh Cha đã đưa ra một câu nói mang tính προφητική (ngôn sứ): “Một Giáo hội chỉ nói về Thiên Chúa mà không chạm đến vết thương của người nghèo là Giáo hội quên mất Thầy mình.” Câu nói này thức tỉnh mọi tín hữu rằng việc phục vụ người nghèo không phải là một “chương trình ngoại khóa” của Giáo hội, mà là nơi Thiên Chúa hiện diện cách đặc biệt. Bác ái không chỉ là cho đi cái thừa thãi, mà là cốt lõi của Tin Mừng, là nơi chúng ta “gặp gỡ Đức Kitô đang chịu đau khổ trong anh chị em mình.”

3. CÁC KHUÔN MẶT CỦA NGHÈO ĐÓI HÔM NAY: MỘT "ĐA DIỆN THỂ" ĐAU KHỔ

Tông huấn “Dilexi te” vẽ nên một bức tranh toàn diện và bi thảm về sự nghèo đói trong thế kỷ 21. Đức Thánh Cha sử dụng hình ảnh “đa diện thể” để mô tả rằng nghèo đói có nhiều khuôn mặt, tất cả đều cần được nhận diện và chữa lành.

·        Nghèo Vật Chất và Văn Hóa: Bên cạnh sự thiếu thốn những nhu cầu cơ bản (lương thực, nhà ở, việc làm), Tông huấn đặc biệt nhấn mạnh đến tình trạng nghèo văn hóa: những người bị tước đoạt cơ hội học hành, bị gạt ra khỏi các tiến trình xã hội và không có tiếng nói trong cộng đồng.

·        Nghèo Tinh Thần và Luân Lý: Đức Lêô XIV cũng chỉ ra một loại nghèo đói sâu sắc hơn, đang gặm nhấm các xã hội giàu có: sự mất phương hướng, nỗi cô đơn cùng cực, và sự trống rỗng về ý nghĩa cuộc sống. Đây là cái nghèo của những con người có tất cả nhưng lại không có gì. Bên cạnh đó, nền văn hóa hưởng thụ, chủ nghĩa cá nhân và sự thờ ơ đã tạo ra một cái nghèo về luân lý, nơi con người mất đi khả năng cảm thương trước nỗi đau của người khác.

·        Khuôn Mặt Đức Kitô: Tông huấn nhắc đi nhắc lại một chân lý không thể lay chuyển: “Không có người nghèo nào không mang khuôn mặt Đức Kitô.” Điều này có nghĩa là mỗi khi chúng ta từ chối một người nghèo, chúng ta đang từ chối chính Đức Kitô.

4. NGUYÊN NHÂN XÃ HỘI VÀ "CẤU TRÚC TỘI LỖI": CAN ĐẢM VẠCH TRẦN SỰ BẤT CÔNG

Một trong những điểm mạnh mẽ nhất của Tông huấn là việc không chỉ dừng lại ở việc kêu gọi lòng tốt cá nhân. Đức Giáo hoàng Lêô XIV đã can đảm vạch trần những “cấu trúc tội lỗi” đang duy trì và làm trầm trọng thêm tình trạng nghèo đói trên thế giới.

·        “Nền Kinh Tế Giết Người”: Ngài thẳng thắn lên án một hệ thống kinh tế toàn cầu “đặt lợi nhuận lên trên con người”. Khi tiền bạc trở thành ngẫu tượng, phẩm giá con người bị chà đạp. Nạn bóc lột lao động, sự bất bình đẳng ngày càng gia tăng và nạn tham nhũng được xem là những tội ác chống lại người nghèo.

·        Các Vấn Đề Nhức Nhối Khác: Tông huấn cũng không ngần ngại đề cập đến bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em, cuộc khủng hoảng giáo dục làm suy yếu tư duy phản biện, và vai trò của một nền truyền thông bóp méo sự thật vì lợi ích của một số nhóm quyền lực.

·        Vai Trò Ngôn Sứ Của Giáo Hội: Trước những thực trạng này, Giáo hội không được phép im lặng hay đứng trung lập. Giáo hội được mời gọi trở thành tiếng nói của những người không có tiếng nói, can đảm nói lên sự thật và tham gia vào các cuộc đối thoại chính trị – xã hội, không phải với tư cách một đảng phái, mà với ánh sáng của Tin Mừng và công lý.

5. HÀNH ĐỘNG KITÔ HỮU VÀ "SỰ HOÁN CẢI MỤC VỤ": TỪ LỜI NÓI ĐẾN VIỆC LÀM

Tông huấn không chỉ phân tích vấn đề mà còn đề ra một lộ trình hành động cụ thể. Đức Thánh Cha kêu gọi một “cuộc hoán cải mục vụ hướng về người nghèo” ở mọi cấp độ trong Giáo hội.

·        Gặp Gỡ Như một "Bí Tích": Việc đầu tiên không phải là “làm” cho người nghèo, mà là “ở với” họ. Lắng nghe câu chuyện của họ, chia sẻ cuộc sống với họ được xem như một “bí tích của sự hiện diện Thiên Chúa.”

·        Các Thực Hành Cụ Thể:

o   Xây dựng những cộng đoàn đức tin nhỏ, nơi tình liên đới được thể hiện qua việc chia sẻ thời gian, tài năng và của cải.

o   Thúc đẩy một “nền văn hóa gặp gỡ” để chống lại “văn hóa loại trừ” đang thống trị xã hội.

o   Sử dụng tài sản của Giáo hội (đất đai, cơ sở vật chất), các phương tiện truyền thông và hệ thống giáo dục như những công cụ phục vụ công lý và thăng tiến người nghèo.

·        Hoán Cải Tình Yêu: Đức Thánh Cha kết luận chương này bằng một nhận định sâu sắc: “Hoán cải đích thực không chỉ là cầu nguyện nhiều hơn, mà là yêu thương cách khác đi.” Đó là một tình yêu chủ động, sáng tạo và không ngừng tìm kiếm những cách thế mới để phục vụ.

6. DI DÂN, HÒA BÌNH VÀ NGÔI NHÀ CHUNG: TẤT CẢ ĐỀU LIÊN QUAN ĐẾN NHAU

Đức Lêô XIV cho thấy một tầm nhìn toàn diện khi liên kết vấn đề nghèo đói với các cuộc khủng hoảng lớn khác của nhân loại.

·        Người Di Dân là Anh Chị Em: Kế thừa giáo huấn của Đức Phanxicô, ngài nhắc lại bốn động từ cốt lõi trong việc mục vụ di dân: Đón tiếp – Bảo vệ – Thăng tiến – Hội nhập. Người di dân không phải là một vấn đề cần giải quyết, mà là một con người mang dung mạo Đức Kitô đang tìm kiếm một nơi nương tựa.

·        Tiếng Kêu Của Trái Đất và Người Nghèo: Tông huấn chỉ rõ mối liên kết không thể tách rời giữa khủng hoảng môi trường và nghèo đói. Chính những người nghèo nhất là nạn nhân trực tiếp của biến đổi khí hậu, thiên tai và sự cạn kiệt tài nguyên. Do đó, việc chăm sóc “ngôi nhà chung” cũng là một hành vi bác ái và công bằng. Chiến tranh và chủ nghĩa dân tộc cực đoan cũng bị lên án vì chúng luôn tạo ra những dòng người tị nạn và gieo rắc sự khốn cùng.

7. KẾT LUẬN: MỘT GIÁO HỘI CỦA TÌNH YÊU - ĐÁNG TIN CẬY VÀ DẤN THÂN

Tông huấn “Dilexi te” khép lại bằng một lời nguyện tha thiết và một hình ảnh đầy cảm hứng về Giáo hội.

·        Lời Cầu Nguyện: “Lạy Chúa Giêsu, xin dạy chúng con biết yêu như Chúa đã yêu, để mọi việc chúng con làm đều bắt nguồn từ tình yêu và dẫn đến tình yêu.” Lời nguyện này tóm kết toàn bộ tinh thần của Tông huấn: mọi sự phải quy về tình yêu.

·        Giáo Hội "Mang Mùi Chiên": Đức tin, nếu không biến thành hành động yêu thương cụ thể, sẽ là một đức tin chết. Một Giáo hội chỉ đáng tin khi trở thành một Giáo hội phục vụ, một Giáo hội “mang mùi chiên”, không ngại bẩn tay, sẵn sàng ra khỏi những tiện nghi an toàn của mình để cúi xuống băng bó những vết thương của nhân loại.

“Dilexi te” là một lời mời gọi đầy thách thức nhưng cũng tràn đầy hy vọng. Nó không phải là một bản kế hoạch chi tiết, nhưng là một ngọn hải đăng, chiếu sáng con đường để Giáo hội trở nên giống với Đấng Sáng Lập của mình hơn: một Thiên Chúa đã yêu con người đến cùng.

Lm. Anmai, CSsR tổng hợp