Cái bắt tay lịch sử tại istanbul: ĐTC Lêô XIV và Đức Thượng Phụ Bartholomew I
CÁI BẮT TAY LỊCH SỬ TẠI ISTANBUL: ĐỨC THÁNH CHA LÊÔ XIV VÀ ĐỨC THƯỢNG PHỤ BARTHOLOMEW I PHÁT ĐI THÔNG ĐIỆP KHẨN THIẾT VỀ HÒA BÌNH TOÀN CẦU
Trong một thời khắc đầy tính biểu tượng giữa bối cảnh thế giới đang chao đảo vì xung đột, hai nhà lãnh đạo tinh thần tối cao của Kitô giáo phương Tây và phương Đông đã có cuộc hội ngộ lịch sử tại Thổ Nhĩ Kỳ. Vào hôm thứ Bảy, ngày 29 tháng 11, Đức Thánh Cha Lêô XIV (Giáo hội Công giáo Rôma) và Đức Thượng phụ Đại kết Bartholomew I (Giáo hội Chính thống giáo) đã cùng nhau cất lên tiếng nói chung, bày tỏ sự "vô cùng lo ngại về tình hình quốc tế hiện tại" và khẩn thiết kêu gọi một nền hòa bình bền vững cho nhân loại.
Đây là một sự kiện mang dấu ấn đặc biệt, bởi nó diễn ra trong khuôn khổ chuyến Tông du quốc tế đầu tiên của Đức Thánh Cha Lêô XIV kể từ khi ngài đăng quang. Hành trình đầy ý nghĩa này không chỉ dừng lại ở Thổ Nhĩ Kỳ – nơi giao thoa của các nền văn minh – mà sẽ còn tiếp tục đưa ngài đến Lebanon, một điểm nóng khác của khu vực Trung Đông.
Tuyên bố chung: Lời khước từ bạo lực và Hy vọng trong Chúa Thánh Thần
Tại Tòa Thượng phụ Chính thống giáo Đại kết ở Istanbul, dưới sự chứng kiến của hàng giáo phẩm và truyền thông quốc tế, hai vị lãnh đạo đã long trọng ký kết một bản tuyên bố chung. Văn kiện này không chỉ là một văn bản ngoại giao tôn giáo, mà còn là một "bản án" lương tâm đanh thép đối với thực trạng thế giới.
Cốt lõi của bản tuyên bố tập trung vào bốn điểm chính yếu:
1. Bác bỏ tuyệt đối việc lợi dụng tôn giáo: Hai nhà lãnh đạo khẳng định không có bất kỳ lý do tôn giáo nào có thể được sử dụng để biện minh cho hành vi bạo lực và chiến tranh.
2. Kêu gọi hòa bình toàn cầu: Thúc đẩy các nỗ lực quốc tế nhằm chấm dứt xung đột.
3. Hợp tác liên tôn: Khuyến khích sự chung tay giữa các tín đồ thuộc mọi tín ngưỡng khác nhau để xây dựng xã hội.
4. Niềm hy vọng tâm linh: Phó thác một thế giới đang chịu nhiều đau khổ cho Thiên Chúa, với niềm hy vọng được đổi mới trong Chúa Thánh Thần.
Trong văn bản này, Đức Thánh Cha Lêô XIV và Đức Thượng phụ Bartholomew I đã trực tiếp gửi thông điệp đến các nhà lãnh đạo dân sự và chính trị trên toàn thế giới. Các ngài kêu gọi giới cầm quyền hãy "nỗ lực làm mọi cách có thể để đảm bảo thảm kịch chiến tranh chấm dứt ngay lập tức". Đồng thời, lời kêu gọi cũng hướng đến tất cả những người thiện chí, khuyến khích nỗ lực xây dựng một xã hội công bằng, biết tương trợ lẫn nhau và bảo vệ thiên nhiên. Hai vị khẳng định rằng, chỉ có sự trách nhiệm chung như vậy mới có thể giúp nhân loại vượt qua những bóng tối của sự thờ ơ, tham lam, sự thống trị áp đặt và tư tưởng bài ngoại cực đoan.
Hướng về sự Hiệp nhất: Từ Nicaea đến Tương lai
Cuộc gặp gỡ giữa Đức Thánh Cha Lêô XIV và Đức Thượng phụ Bartholomew I – người được tôn vinh là vị đứng đầu trong số các Giám mục Chính Thống giáo Đông phương – còn mang nặng ý nghĩa về mặt đại kết (nỗ lực hiệp nhất Kitô giáo).
Hai nhà lãnh đạo đã tái khẳng định cam kết không lay chuyển đối với con đường đối thoại thần học và gặp gỡ huynh đệ. Mục tiêu tối hậu vẫn là khôi phục sự hiệp thông trọn vẹn giữa hai "lá phổi" của Kitô giáo: Công giáo và Chính Thống giáo. Gọi sự hiệp nhất này là "món quà từ Thiên Chúa", hai vị khuyến khích hàng giáo sĩ và giáo dân tiếp tục cầu nguyện để lời nguyện ước của Chúa Giêsu Kitô – "Xin cho tất cả nên một" – sớm trở thành hiện thực.
Bối cảnh lịch sử của cuộc gặp gỡ này càng trở nên sâu sắc hơn khi hai Giáo hội đang hướng tới hai cột mốc trọng đại:
• Kỷ niệm 1700 năm Công đồng Nicaea I: Hai nhà lãnh đạo đã chỉ ra Kinh Tin Kính Nicêa là nền tảng đức tin chung không thể thay thế.
• Kỷ niệm 60 năm sự kiện 1965: Các ngài nhắc lại với lòng biết ơn sâu sắc về việc Thánh Giáo hoàng Phaolô VI và Đức Thượng phụ Đại kết Athenagoras I đã dũng cảm bãi bỏ vạ tuyệt thông lẫn nhau vào năm 1965, mở ra kỷ nguyên mới của sự hòa giải.
Đặc biệt, một niềm hy vọng cụ thể đã được thắp lên: khả năng về một Lễ Phục Sinh chung trong tương lai, để tất cả Kitô hữu có thể cùng cử hành mầu nhiệm quan trọng nhất của đức tin vào cùng một ngày. Dù thừa nhận vẫn còn những trở ngại thần học và lịch sử cản trở sự hiệp thông trọn vẹn, nhưng cả hai phía cam kết sẽ giải quyết những vấn đề này bằng lòng can đảm và sự chân thành.
Những khoảnh khắc xúc động tại Thánh đường St. George
Trước khi lễ ký kết diễn ra, một bầu khí thiêng liêng đã bao trùm Nhà thờ Chính thống giáo Đại kết Thánh George. Tại đây, Đức Thánh Cha Lêô XIV và Đức Thượng phụ Bartholomew I đã cùng nhau cử hành Kinh Vinh Danh (Doxology) – một nghi thức phụng vụ ngợi khen Thiên Chúa trang trọng.
Bước vào ngôi thánh đường cổ kính và đầy chứng tích lịch sử này, Đức Thánh Cha Lêô XIV chia sẻ rằng ngài cảm thấy "vô cùng xúc động". Ngài nhấn mạnh rằng bản thân luôn ghi nhớ những cử chỉ hòa giải của các vị tiền nhiệm và bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với tình bạn chân thành mà ngài đã chia sẻ với Đức Thượng phụ Bartholomew ngay từ những ngày đầu tiên ngài đảm nhận Sứ vụ Giám mục Rôma.
Đức Thượng phụ Bartholomew I, vị kế vị thứ 270 của Thánh Anrê Tông đồ, từ lâu đã nổi tiếng là một nhà lãnh đạo tiên phong trong đối thoại đại kết và là một tiếng nói mạnh mẽ trong việc vận động bảo vệ môi trường toàn cầu. Cuộc gặp gỡ này một lần nữa củng cố vai trò trung tâm của Tòa Thượng phụ Constantinople trong việc điều phối và gắn kết thế giới Chính thống giáo.
Cuộc gặp gỡ các lãnh đạo Kitô giáo Thổ Nhĩ Kỳ: Dấu ấn tại Mor Ephrem
Trước đó vào sáng cùng ngày, lịch trình của Đức Thánh Cha Lêô XIV đã bắt đầu bằng một sự kiện mang tính biểu tượng khác: cuộc gặp gỡ riêng với các nhà lãnh đạo của các Giáo hội Kitô giáo tại Thổ Nhĩ Kỳ. Địa điểm được chọn là Nhà thờ Chính thống giáo Syriac Mor Ephrem ở Istanbul – một công trình kiến trúc mang ý nghĩa lịch sử đương đại.
Tại đây, Đức Thánh Cha đã được Đức Thượng phụ Chính thống giáo Syriac Ignatius Aphrem II – người đứng đầu Giáo hội có trụ sở tại Damascus, Syria với khoảng hai triệu tín hữu toàn cầu – nồng nhiệt chào đón.
Nhà thờ Mor Ephrem không chỉ là một nơi thờ phượng, mà còn là biểu tượng của sự kiên trì. Tọa lạc tại quận Yeşilköy, đây là nhà thờ đầu tiên được xây dựng mới hoàn toàn tại Thổ Nhĩ Kỳ kể từ khi nước Cộng hòa này được thành lập. Quá trình xây dựng kéo dài gần một thập kỷ, trải qua vô vàn khó khăn từ sự chậm trễ hành chính, sự gián đoạn của đại dịch COVID-19 cho đến thảm họa động đất năm 2023, trước khi chính thức khánh thành vào năm ngoái.
Trong không gian ấm cúng và trang nghiêm, ca đoàn đã xướng lên lời cầu nguyện xin ơn Chúa Thánh Thần. Sau đó, các nhà lãnh đạo Giáo hội đã cùng ngồi lại bên một chiếc bàn tròn để trao đổi riêng. Mỗi vị đại diện đã có bài phát biểu ngắn gọn, lắng nghe diễn văn của Đức Thánh Cha, và cùng nhau suy ngẫm về ý nghĩa của Công đồng Nicêa cũng như Tin Mừng Nhập Thể.
Kết thúc cuộc gặp, Đức Thánh Cha Lêô XIV đã mời gọi tất cả cùng hướng về Năm Thánh 2033 – cột mốc kỷ niệm 2000 năm Ơn Cứu Độ – với niềm hy vọng tiến tới sự hiệp thông trọn vẹn. Ngài gợi hứng cho cộng đoàn bằng khẩu hiệu Latinh: In illo uno unum ("Trong Đấng Duy Nhất, chúng ta là một"). Buổi gặp gỡ khép lại bằng Kinh Lạy Cha do Vị Đại diện Đức Thượng phụ xướng lên, trước khi Đức Thánh Cha từ biệt để tiếp tục sứ vụ hòa giải của mình.
Lm. Anmai, CSsR tổng hợp