Cân bằng công việc và gia đình: đâu là ưu tiên thực sự của Người Kitô Hữu?

CÂN BẰNG CÔNG VIỆC VÀ GIA ĐÌNH: ĐÂU LÀ ƯU TIÊN THỰC SỰ CỦA NGƯỜI KITÔ HỮU?

Xã hội hiện đại, với nhịp sống hối hả và nền kinh tế toàn cầu đầy cạnh tranh, luôn đặt ra cho mỗi người một câu hỏi day dứt: làm sao để cân bằng giữa công việc và gia đình? Sự căng thẳng này không chỉ là một vấn đề về quản lý thời gian đơn thuần mà còn là một cuộc đấu tranh sâu sắc về giá trị và ưu tiên. Đối với người Kitô hữu, người được mời gọi sống trọn vẹn ơn gọi của mình trong mọi lĩnh vực, câu hỏi này càng mang ý nghĩa thần học và luân lý rõ rệt hơn. Liệu công việc, nơi ta dành phần lớn thời gian và năng lượng, có phải là nơi thể hiện trọn vẹn nhất phẩm giá lao động, hay gia đình, "Giáo Hội tại gia," mới là ưu tiên tuyệt đối, là trường học đầu tiên của đức tin và tình yêu? Nếu cân bằng chỉ là sự phân chia thời gian 50/50 một cách máy móc, thì đó là một ảo tưởng; ưu tiên thực sự phải được xây dựng trên nền tảng của Thần học về ơn gọi và sự hiện diện.

Khởi đi từ Thần học về Lao động, ta thấy công việc không phải là lời nguyền rủa hay hình phạt sau sự sa ngã, dù nó mang theo sự mệt nhọc và đổ mồ hôi trán. Ngay từ Sáng Thế, con người đã được đặt vào Vườn Ê-đen không phải để hưởng thụ một cách thụ động, mà là "canh tác và giữ gìn" (St 2,15). Lao động là một hành vi sáng tạo, là sự tham dự vào công trình của Thiên Chúa. Qua công việc, người Kitô hữu thực hiện phẩm giá làm người của mình, phát triển tài năng Chúa ban, và góp phần xây dựng thế giới, biến đổi vật chất thành nền văn minh và giá trị tinh thần. Một người thợ mộc, một giáo viên, một bác sĩ hay một nhân viên văn phòng, tất cả đều đang đồng hành với Đấng Tạo Hóa trong việc hoàn tất lịch sử cứu độ. Công việc tạo ra của cải vật chất, nuôi sống gia đình, và giúp ta thực hành đức bác ái qua việc chia sẻ và đóng thuế công bằng. Với viễn cảnh này, công việc không chỉ là phương tiện kiếm sống mà còn là con đường nên thánh, là nơi ta sống tinh thần phục vụ, trung thực, và vượt qua tính ích kỷ.

Tuy nhiên, Kitô giáo không bao giờ thần thánh hóa công việc hay coi thành tựu nghề nghiệp là mục đích tối hậu. Mối nguy lớn nhất trong xã hội tư bản và tiêu thụ chính là biến công việc trở thành một thần tượng, một nguồn gốc duy nhất của danh tính và sự tự trọng. Khi công việc vượt ra khỏi giới hạn của phương tiện và trở thành mục đích, nó sẽ nuốt chửng mọi không gian khác của đời sống, đặc biệt là gia đình. Con người bị cuốn vào vòng xoáy của chủ nghĩa sự nghiệp (careerism), luôn khao khát chức vụ cao hơn, lương bổng nhiều hơn, đến mức đánh đổi sự hiện diện quý giá của mình bên những người thân yêu. Họ làm việc cật lực để mua những thứ mà chính gia đình họ không có thời gian để cùng nhau tận hưởng, tạo ra một nghịch lý cay đắng. Khi đó, phẩm giá lao động bị bóp méo, không còn là sự tham dự vào công trình sáng tạo của Chúa mà trở thành sự nô lệ cho vật chất, cho cái tôi, và cho kỳ vọng xã hội.

Trong khi đó, Gia đình được Giáo Hội gọi là "Giáo Hội tại gia" (Ecclesia Domestica) vì nó là tế bào nền tảng của xã hội và Giáo Hội. Đây là nơi bí tích Hôn Phối ban ơn sủng để vợ chồng yêu thương nhau như Đức Kitô yêu thương Giáo Hội. Gia đình là nơi đầu tiên và cuối cùng con người được học về tình yêu vô điều kiện, về sự tha thứ, về hy sinh, và về lòng tin. Trong gia đình, cha mẹ không chỉ là người chu cấp vật chất mà còn là những nhà truyền giáo đầu tiên cho con cái. Vai trò của cha mẹ là linh mục, tiên tri và vương giả, chủ yếu thể hiện qua việc cầu nguyện chung, chia sẻ niềm vui và nỗi buồn, và làm chứng cho một đời sống đức tin chân thật. Nếu công việc là nơi ta thực hành bác ái với tha nhân, thì gia đình chính là nơi ta thực hành tình yêu hiến thân một cách triệt để nhất. Việc nuôi dưỡng một linh hồn, hướng dẫn một đứa trẻ biết đến Thiên Chúa và nhận ra ơn gọi của chúng, là một công trình mang tính vĩnh cửu, không thể so sánh với bất kỳ thành tựu vật chất hay danh vọng nghề nghiệp nào.

Như vậy, ưu tiên thực sự của người Kitô hữu không nằm ở việc phân chia thời gian một cách máy móc, mà nằm ở mục đích tối hậu và chất lượng sự hiện diện. Khi đối diện với xung đột giữa công việc và gia đình, người Kitô hữu phải luôn nhớ rằng ơn gọi hôn nhân và gia đình là nền tảng, là bí tích, là lời giao ước, còn ơn gọi lao động là phương tiện, là phục vụ. Công việc phải được cân nhắc và điều chỉnh để phục vụ sự phát triển toàn diện của gia đình, cả về vật chất lẫn tinh thần. Điều này đòi hỏi lòng can đảm để nói "Không" với những cơ hội thăng tiến đòi hỏi sự đánh đổi quá lớn về thời gian và sự hiện diện bên người thân. Đức Giáo Hoàng Phanxicô thường nhấn mạnh rằng thời gian dành cho gia đình, đặc biệt là việc ăn cơm chung, chuyện trò, và cùng nhau cầu nguyện, là không thể thay thế.

Sự hiện diện đích thực là chìa khóa cho mọi sự "cân bằng" theo quan điểm Kitô giáo. Không phải cứ có mặt về thể lý là đủ. Nhiều người mang thân xác về nhà nhưng tâm trí vẫn còn kẹt lại với email, dự án, hay cuộc họp sắp tới. Sự hiện diện trong gia đình đòi hỏi sự toàn tâm toàn ý, sự lắng nghe chủ động, và sự chia sẻ cảm xúc. Khi một người cha hay người mẹ quyết định tắt điện thoại, đặt công việc sang một bên để nghe con kể chuyện, chơi với con, hay cùng nhau đọc Kinh Thánh, họ đang thực hiện một hành động mang tính tiên tri. Họ đang khẳng định rằng con cái, vợ chồng họ, những con người cụ thể mà Chúa đã trao phó, quan trọng hơn mọi thứ trừu tượng khác như lợi nhuận hay địa vị.

Ưu tiên này không làm giảm đi tầm quan trọng của công việc, trái lại, nó làm cho công việc trở nên có ý nghĩa hơn. Chính gia đình là động lực mạnh mẽ nhất để làm việc một cách trung thực và chăm chỉ. Khi một người biết mình làm việc không chỉ vì bản thân mà còn vì tình yêu đối với vợ/chồng và con cái, anh ta sẽ tránh xa sự gian dối, sự lười biếng, và sự tham lam. Anh ta làm việc với tinh thần trách nhiệm cao nhất, nhưng đồng thời anh ta cũng biết dừng lại. Biết dừng lại để tôn vinh Ngày của Chúa (Chúa nhật) là một điều kiện bất khả xâm phạm. Chúa nhật không chỉ là ngày nghỉ ngơi mà là ngày tái tạo tinh thần, ngày dành trọn cho Thiên Chúa và cho cộng đồng gia đình. Dành trọn ngày Chúa nhật cho việc thờ phượng và hiệp thông gia đình là một tuyên ngôn mạnh mẽ chống lại chủ nghĩa thực dụng và tôn thờ công việc.

Trong việc quản lý tài chính cũng vậy, người Kitô hữu được mời gọi sống tiết độ và quảng đại. Khao khát sự giàu có vượt quá nhu cầu chính đáng để nuôi dưỡng gia đình thường là động lực chính phá vỡ sự cân bằng. Khi cha mẹ làm việc chỉ để tích lũy tài sản khổng lồ mà quên đi việc truyền đạt di sản đức tin và tình yêu, họ đang giao phó cho con cái một gánh nặng thay vì một phước lành. Giáo Hội dạy rằng của cải vật chất chỉ là người quản lý, và mục đích của nó là phục vụ sự sống, không phải trở thành xiềng xích. Sự tự do của người Kitô hữu cho phép họ làm việc hết mình, nhưng không bị ám ảnh bởi kết quả vật chất, vì họ biết rằng "Nước Thiên Chúa và đức công chính của Người" (Mt 6,33) mới là mục tiêu phải theo đuổi trước hết.

Tóm lại, sự ưu tiên thực sự của người Kitô hữu không phải là tìm kiếm một trạng thái "cân bằng" mong manh, mà là đặt ơn gọi Hôn nhân và Gia đình vào vị trí tối cao, ngay sau mối quan hệ với Thiên Chúa, và để ơn gọi Lao động phục vụ hai ưu tiên này. Gia đình là nơi ta được thánh hiến và thánh hóa, là nơi sự hiện diện của Đức Kitô được cảm nghiệm rõ ràng nhất. Công việc là trường rèn luyện nhân đức, là con đường để ta hoàn thành sứ mạng trần thế, nhưng nó phải tuân thủ giới hạn của tình yêu và bổn phận gia đình. Sống theo tinh thần này đòi hỏi sự phân định liên tục, sự cầu nguyện kiên trì, và sự giúp đỡ của ơn Chúa Thánh Thần để mỗi ngày ta có thể làm một lựa chọn nhỏ: lựa chọn tình yêu và sự hiện diện thay vì sự vắng mặt và thành công ảo vọng. Chỉ khi đó, người Kitô hữu mới thực sự trở thành ánh sáng và muối ướp cho thế gian, làm chứng cho một trật tự ưu tiên đúng đắn, nơi con người quý giá hơn công việc, và tình yêu vượt trên vật chất.

Lm. Anmai, CSsR.