Cho đi là cách ta nuôi dưỡng sự an nhiên và đủ đầy

CHO ĐI LÀ CÁCH TA NUÔI DƯỠNG SỰ AN NHIÊN VÀ ĐỦ ĐẦY

Có bao giờ bạn để ý thấy những người hay giúp đỡ người khác thường có vẻ nhẹ nhõm và an nhiên hơn không? Dường như gánh nặng cuộc sống đặt lên vai họ lại nhẹ đi vài phần, không phải vì họ có ít vấn đề hơn, mà vì cách họ đối diện với vấn đề đã khác. Trái ngược lại, những người luôn cố gắng giữ chặt mọi thứ, toan tính lợi ích và chỉ nghĩ đến việc giữ, tâm hồn họ lại tự nhiên khép lại. Đó là sự khép kín sinh ra từ nỗi sợ: sợ mất, sợ thiệt, sợ không còn gì cho mình. Mà bản chất của cuộc sống là sự lưu chuyển; một tâm hồn khép kín, một cánh cửa đóng chặt thì chẳng có gì mới mẻ đi vào được, kể cả những điều cao quý như niềm vui, sự thấu hiểu hay hạnh phúc chân thật. Sự đủ đầy, paradox thay, không đến từ số lượng tài sản tích lũy, mà đến từ một trạng thái tâm hồn biết tự nguyện mở rộng.

Cho đi, không nhất thiết phải là những hành động to tát, quyên góp hàng triệu đồng hay cứu vớt cả một cộng đồng. Sức mạnh thực sự của sự sẻ chia lại nằm ở những điều vô cùng nhỏ bé và gần gũi trong đời sống thường nhật. Một lời hỏi han chân thành lúc ai đó gặp khó khăn, một tin nhắn động viên đúng lúc, hay thậm chí chỉ là một ánh mắt công nhận, một nụ cười cảm thông trong một ngày mệt mỏi—những hành động nhỏ bé ấy đã là quá đủ để làm ấm lòng người khác rồi, bạn đồng ý với tôi chứ? Chúng ta thường đánh giá quá cao những hành động lớn mà quên đi giá trị của sự tử tế vi tế. Khi chúng ta ngừng bận tâm đến quy mô của việc cho đi, ta mới bắt đầu nhận ra rằng cho đi là một trạng thái hiện hữu, là cách ta sống mỗi ngày.

Và một điều kỳ lạ nhưng hoàn toàn có thật là: khi thấy ai đó nhờ sự giúp đỡ nhỏ của mình mà vui hơn, lòng ta tự nhiên cũng thấy ấm áp vô cùng. Cảm giác này không hẳn xuất phát từ sự tự mãn hay thấy mình tốt đẹp hơn người khác. Nó là sự rung động sâu thẳm của bản năng con người, một bản năng luôn hướng đến kết nối, sẻ chia và thuộc về. Ta cảm thấy mình có ích, mình có giá trị trong mạng lưới nhân sinh rộng lớn này, và cảm giác đó chính là nguồn dưỡng chất tinh thần vô giá. Khi ta giúp một người, ta đang khẳng định lại sự kết nối của mình với nhân loại, và trong khoảnh khắc đó, sự cô đơn không còn chỗ trú ngụ. Việc cho đi trở thành một hành vi xác nhận sự tồn tại ý nghĩa của chính mình.

Điều đáng kinh ngạc hơn nữa, khoa học đã chứng minh rằng khi chúng ta cho đi, cơ thể ta cũng được “chữa lành” một cách tự nhiên. Hành vi vị tha kích hoạt hệ thống khen thưởng trong não bộ, khiến ta tiết ra serotonin—hormone điều chỉnh tâm trạng và giấc ngủ—và oxytocin—thường được gọi là hormone “tình yêu” hay “gần gũi”. Hai loại hormone này là liều thuốc giảm căng thẳng tự nhiên, giúp tăng cảm giác hạnh phúc, tin tưởng và gắn kết xã hội. Người hay cho đi thường có mức độ trầm cảm thấp hơn, ít gặp các vấn đề về tim mạch do giảm căng thẳng mãn tính, và có xu hướng sống thọ hơn. Như vậy, cho đi, hóa ra không chỉ đơn thuần là việc của “tâm” mà là một phương pháp nuôi dưỡng “thân” khỏe mạnh, là bí quyết giữ gìn sự cân bằng nội tại một cách sinh học. Khi ta làm điều tốt cho người khác, thực chất ta đang làm điều tốt nhất cho chính mình.

Khi biết trao đi một cách tự nguyện, không tính toán thiệt hơn, ta đang gửi một tín hiệu rõ ràng và mạnh mẽ cho vũ trụ—hay nói cách khác, cho chính tiềm thức của ta—rằng mình đang ở trong trạng thái đủ đầy. Đây là sự chuyển dịch từ tâm lý khan hiếm (“Tôi cần phải giữ lại để không bị thiếu hụt”) sang tâm lý dư dả (“Tôi có đủ để chia sẻ”). Năng lượng của sự đủ đầy đó tạo ra một từ trường tích cực, giúp ta tự nhiên thu hút thêm những điều tốt đẹp: cơ hội mới trong công việc, những mối quan hệ chân thành, niềm vui giản dị và cả phước lành không ngờ tới. Bởi lẽ, khi ta không còn bận tâm đến việc tranh giành hay phòng thủ, đầu óc ta trở nên minh mẫn để nhận diện và nắm bắt cơ hội. Tâm hồn rộng mở khiến người khác cảm thấy an toàn và muốn gần gũi. Sự cho đi không phải là sự mất mát về vật chất, mà là sự mở rộng không ngừng của không gian tâm hồn.

Cho đi, trên một phương diện triết lý, cũng chính là một cách “buông xả” vô cùng hiệu quả. Nó là hành động buông bớt cái tôi vị kỷ, cái tôi “tôi phải giành được về mình”, và đặc biệt là buông bớt nỗi sợ hãi cố hữu rằng “tôi sẽ mất, sẽ thiệt nếu tôi san sẻ đi một phần của mình.” Chúng ta bị trói buộc bởi những xiềng xích vô hình của sự sở hữu và khao khát kiểm soát. Khi ta buông một vật phẩm, một phần thời gian, hay một sự kỳ vọng, ta đang thực hành sự tự do nội tại. Một khi lòng đã nhẹ, đã giải thoát khỏi gánh nặng của sự toan tính, mỗi việc làm tử tế đều trở thành niềm vui thuần túy chứ không còn là một nghĩa vụ nặng nề hay một khoản đầu tư chờ lời. Sự thanh thản đó chính là phần thưởng quý giá nhất mà không một sự tích lũy vật chất nào có thể mang lại.

Cuộc đời này, ở chiều sâu nhất, là một dòng chảy không ngừng nghỉ, bạn ạ. Hãy nhìn vào dòng nước: nước chỉ trong, chỉ sạch khi nó biết chảy trôi. Nếu bị chặn lại, nó sẽ nhanh chóng trở nên tù đọng, bẩn đục và mất đi sức sống. Tâm hồn con người cũng vận hành theo quy luật tương tự. Người chỉ thực sự hạnh phúc và tinh khiết khi biết trao đi, biết trở thành một kênh dẫn chứ không phải là một cái hồ chứa. Khi ta giữ lại mọi thứ, ta đang tự làm nghẹt dòng chảy sinh mệnh của chính mình. Khi ta cho đi, ta đang khơi thông dòng chảy của năng lượng và yêu thương, đảm bảo rằng những điều tốt đẹp sẽ được luân chuyển và tái sinh.

Sự trao đổi này tạo ra một vòng tuần hoàn nhân quả vô hình nhưng mạnh mẽ. Một nụ cười chân thành bạn tặng ai đó hôm nay có thể chính là ánh sáng ấm áp, là nguồn động viên quay lại sưởi ấm bạn trong một ngày khác mà bạn không hề hay biết. Nó không nhất thiết phải là sự đền đáp trực tiếp từ người bạn đã giúp đỡ, mà là quy luật cân bằng của vũ trụ, nơi mọi hành động đều tạo ra một rung động nhất định. Vì lẽ đó, thay vì cứ mãi băn khoăn và tính toán với câu hỏi vị kỷ: “Mình sẽ được gì khi làm điều này? Lợi ích vật chất của mình ở đâu?”, chúng ta hãy thử thay đổi góc nhìn và tự vấn mình mỗi sáng: “Hôm nay mình đã làm điều gì khiến ai đó, dù chỉ là một người xa lạ, cảm thấy dễ chịu, nhẹ nhõm hoặc có thêm niềm tin vào cuộc sống chưa?”

Đôi khi, chỉ một hành động nhỏ, một lời nói tử tế, một sự hiện diện đúng lúc cũng đủ sức mạnh để khiến thế giới này bớt đi một phần lạnh lẽo. Đó là lúc ta không chỉ hàn gắn vết thương của người khác mà còn hàn gắn chính những rạn nứt trong tâm hồn mình. Và chính trong khoảnh khắc ấy, trong sự an nhiên tự tại của một tâm hồn biết cho đi không điều kiện, bạn sẽ nhận ra người được nhiều nhất, người trở nên giàu có nhất thật ra lại chính là mình.

Lm. Anmai, CSsR.