Có thể lưu giữ tro cốt người quá cố ở đâu?

Có thể lưu giữ tro cốt người quá cố ở đâu?

Trong bối cảnh xã hội hiện đại, việc hỏa táng người đã khuất ngày càng trở nên phổ biến. Cùng với đó là những câu hỏi và trăn trở mới về cách thức và nơi chốn lưu giữ tro cốt sao cho vừa thể hiện được lòng kính trọng đối với người thân, vừa phù hợp với niềm tin Kitô giáo. Mới đây, Bộ Giáo lý Đức tin của Vatican đã đưa ra những hướng dẫn quan trọng, mở ra những khả năng mới nhưng cũng nhấn mạnh các nguyên tắc nền tảng của đức tin, qua việc trả lời hai câu hỏi cụ thể từ Đức Hồng y Matteo Zuppi, Tổng Giám mục Bologna và Chủ tịch Hội đồng Giám mục Ý.

Bài viết này sẽ đi sâu vào từng khía cạnh của văn kiện, giải thích một cách cặn kẽ và dễ hiểu nhất về những quy định mới, nền tảng thần học đằng sau chúng, và ý nghĩa mục vụ đối với các gia đình tín hữu.

Trước khi đi vào câu trả lời của Vatican, điều quan trọng là phải hiểu bối cảnh đã thúc đẩy Đức Hồng y Zuppi đặt ra những câu hỏi này. Đây không phải là những thắc mắc mang tính lý thuyết, mà xuất phát từ những nhu cầu mục vụ thực tế:

1.    Sự gia tăng của việc hỏa táng: Ngày càng nhiều gia đình lựa chọn hỏa táng vì nhiều lý do, bao gồm cả yếu tố kinh tế (chi phí thấp hơn). Giáo hội mong muốn đảm bảo rằng lựa chọn này không làm suy giảm ý nghĩa thiêng liêng của việc an táng.

2.    Vấn nạn rải tro: Một xu hướng đáng lo ngại là việc rải tro cốt ra thiên nhiên (biển, rừng, sông núi). Giáo luật Công giáo cấm hành động này vì nó có thể dẫn đến những cách hiểu sai lầm về sự sống sau cái chết, như thuyết phiếm thần (tin rằng người chết hòa tan vào vũ trụ) hoặc chủ nghĩa hư vô (tin rằng cái chết là hết).

3.    Nhu cầu về nơi lưu giữ lâu dài: Các nơi lưu giữ tro cốt trong nhà thờ hoặc nghĩa trang thường có thời hạn. Câu hỏi được đặt ra là phải làm gì với tro cốt sau khi hết hạn, để vừa tôn trọng người đã khuất vừa phù hợp với đức tin.

4.    Ước nguyện của gia đình: Nhiều gia đình có mong muốn giữ lại một kỷ vật gần gũi của người thân đã qua đời, và một phần nhỏ tro cốt được xem là biểu tượng thiêng liêng cho sự kết nối đó.

Từ những trăn trở này, Đức Hồng y Zuppi đã đệ trình hai câu hỏi trọng tâm lên Bộ Giáo lý Đức tin, tìm kiếm sự soi sáng để hướng dẫn các tín hữu.

Câu hỏi thứ nhất: Lưu Giữ tro cốt chung tại nơi Thánh

Câu hỏi: “Xét vì giáo luật cấm rải tro của người quá cố, liệu có thể chuẩn bị một nơi thánh thiêng được xác định và cố định lâu dài để thu chung lại và bảo quản tro của những người quá cố đã được rửa tội, với dữ liệu cá nhân cơ bản của từng người để tên của họ không bị quên lãng, tương tự như những hòm giữ hài cốt, nơi hài cốt đã trở thành khoáng vật của những người quá cố được đặt và bảo quản không?”

Câu trả lời của Vatican: CÓ.

Bộ Giáo lý Đức tin đã chấp thuận việc thiết lập những không gian thánh thiêng, cố định để lưu giữ chung tro cốt của nhiều người. Điều này có thể được hiểu như một "hòm hài cốt chung" dành cho tro cốt.

Giải thích sâu hơn:

• Tương tự hòm giữ hài cốt (Ossuary): Trong truyền thống Kitô giáo, hòm giữ hài cốt là nơi tập hợp xương cốt của nhiều người sau một thời gian dài chôn cất. Việc cho phép một nơi tương tự cho tro cốt là một sự thừa nhận hợp lý về mặt thần học và thực tiễn.
• Tầm quan trọng của việc ghi danh: Điều kiện tiên quyết là phải lưu giữ "dữ liệu cá nhân cơ bản" của mỗi người. Điều này cực kỳ quan trọng. Việc ghi lại tên tuổi của người đã khuất không chỉ là một hành động hành chính, mà là một hành vi đức tin. Nó khẳng định rằng mỗi cá nhân là duy nhất, được Thiên Chúa yêu thương, và không bị lãng quên trong lời cầu nguyện của cộng đoàn. Nó chống lại ý tưởng về sự hòa tan vô danh vào hư vô.
• Nền tảng thần học: Bộ Giáo lý Đức tin nhắc lại Huấn thị Ad resurgendum cum Christo (2016), nhấn mạnh tro cốt phải được giữ ở một nơi thánh (nghĩa trang hoặc một khu vực được giáo quyền chỉ định). Lý do là để:
  • Bảo đảm sự cầu nguyện: Giữ người quá cố trong sự tưởng nhớ và lời cầu nguyện của gia đình và cộng đoàn Kitô giáo.
  • Tránh sự lãng quên và thiếu tôn trọng: Ngăn ngừa việc tro cốt bị bỏ quên hoặc bị đối xử một cách không xứng hợp.
  • Ngăn chặn các thực hành mê tín: Loại bỏ các nguy cơ về những hành vi không phù hợp với đức tin.

Câu hỏi thứ hai: Gia đình lưu giữ một phần tro cốt

Câu hỏi: “Một gia đình có được phép giữ một phần tro cốt của một thành viên trong gia đình ở một nơi có ý nghĩa quan trọng đối với cuộc đời của người đã khuất không?”

Câu trả lời của Vatican: CÓ, VỚI NHỮNG ĐIỀU KIỆN NGHIÊM NGẶT.

Đây là một sự nới lỏng đáng kể và thể hiện lòng trắc ẩn của Giáo hội đối với nỗi đau của các gia đình. Tuy nhiên, sự cho phép này đi kèm với những điều kiện rõ ràng để bảo vệ sự toàn vẹn của đức tin.

Giải thích sâu hơn:

1. Phải có sự xem xét và đánh giá của Giáo quyền: Gia đình không thể tự ý quyết định. Họ phải trình bày yêu cầu của mình lên cơ quan có thẩm quyền của Giáo hội (ví dụ, Giám mục giáo phận). Vai trò của giáo quyền ở đây không chỉ là "cấp phép" mà còn là một vai trò mục vụ: giúp gia đình phân định, hiểu rõ ý nghĩa đức tin và đảm bảo lựa chọn của họ là phù hợp.

2. Chỉ một phần nhỏ tro cốt: Văn kiện nhấn mạnh việc lưu giữ "một phần" (a portion) tro cốt. Phần lớn tro cốt vẫn phải được bảo quản ở một nơi thánh thiêng như nghĩa trang hay nhà thờ. Điều này duy trì nguyên tắc cốt lõi rằng người đã khuất thuộc về cộng đoàn đức tin, không phải là "tài sản riêng" của gia đình.

3. Phải loại trừ mọi hiểu lầm sai lạc: Đây là điều kiện quan trọng nhất. Việc lưu giữ này phải tránh xa ba nguy cơ:

• Chủ nghĩa phiếm thần (Pantheism): Tránh suy nghĩ rằng người thân đã hòa vào thiên nhiên, trở thành một phần của cây cối, dòng sông ở nơi lưu giữ tro cốt.
• Tôn giáo tự nhiên (Naturalism): Tránh việc tôn thờ tro cốt như một vật thể tự nhiên, tách rời khỏi niềm tin vào Thiên Chúa và sự sống lại.
• Chủ nghĩa hư vô (Nihilism): Tránh quan niệm rằng tro cốt chỉ là một kỷ vật vô hồn, và cái chết là sự chấm dứt hoàn toàn.

4. Nơi lưu giữ phải xứng hợp: Tro cốt, dù chỉ là một phần nhỏ, vẫn phải được đặt ở một nơi trang trọng, thể hiện sự tôn kính, và không được đối xử như một món đồ trang trí thông thường.

Nền tảng Thần Học Vững chắc: Sự sống lại của thân xác

Tại sao Giáo hội lại có những quy định chặt chẽ như vậy về tro cốt? Tất cả đều bắt nguồn từ niềm tin cốt lõi vào "sự sống lại của thân xác".

• Thân xác được biến đổi, không phải "tái tạo": Bộ Giáo lý Đức tin giải thích một cách tinh tế rằng, sự sống lại không có nghĩa là Thiên Chúa sẽ "thu thập lại từng hạt vật chất" đã tạo nên cơ thể chúng ta. Thân xác phục sinh sẽ là "cùng một thân xác" về mặt căn tính, nhưng được biến đổi và giải thoát khỏi những giới hạn của thế giới này.
• Ý nghĩa của thân xác: Thân xác không chỉ là một cái vỏ vật chất. Nó là một phần lịch sử của một con người, là ngôi đền của Chúa Thánh Thần. Giáo hội tôn kính thánh tích của các Thánh cũng vì lý do này. Sự tôn trọng đó cũng được dành cho tro cốt của mọi tín hữu.
• Cremation không cản trở sự sống lại: Chính vì sự sống lại không phụ thuộc vào các hạt vật chất nguyên thủy, nên "việc sống lại có thể diễn ra ngay cả khi cơ thể đã bị phá hủy hoàn toàn hoặc phân tán". Điều này giải thích tại sao hỏa táng được chấp nhận và tại sao tro cốt có thể được lưu giữ chung.

Kết Luận: Sự Cân Bằng Giữa Lòng Thương Xót và Chân Lý Đức Tin

Những hướng dẫn mới từ Bộ Giáo lý Đức tin là một ví dụ tuyệt vời về cách Giáo hội Công giáo, trong sự trung thành với truyền thống, vẫn luôn lắng nghe và đáp lại những nhu cầu mục vụ của thời đại.

• Đối với các gia đình: Đây là một tin vui, mang lại sự an ủi và linh hoạt hơn trong việc tưởng nhớ người thân. Nó công nhận tình yêu thương và sự gắn bó của gia đình, đồng thời hướng dẫn họ thể hiện tình yêu đó một cách phù hợp với đức tin.
• Đối với Giáo hội: Đây là sự khẳng định lại các chân lý đức tin cốt lõi: sự tôn trọng thân xác, niềm tin vào sự sống lại, và tầm quan trọng của cộng đoàn cầu nguyện.

Cuối cùng, việc lưu giữ tro cốt không chỉ là một hành động bảo quản vật chất, mà là một hành vi đức tin sâu sắc. Nó là lời tuyên xưng rằng người thân yêu của chúng ta không tan vào hư vô, nhưng đang an nghỉ trong Chúa, chờ đợi ngày thân xác được phục sinh vinh hiển. Hướng dẫn mới của Vatican giúp các tín hữu thực hiện hành vi đức tin này một cách ý nghĩa, trang trọng và đầy hy vọng.

Lm. Anmai, CSsR tổng hợp