Đám tang vắng !

Đám tang vắng !

Cuộc đời con người giống như một vở kịch dài, với vô số vai diễn, lời thoại, và những lớp mặt nạ được đeo lên một cách khéo léo để che đậy bản chất thật. Chúng ta cười nói, kết bạn, xây dựng mối quan hệ, đôi khi chân thành, đôi khi chỉ vì lợi ích, vì thói quen xã hội, hay đơn giản để tránh sự cô lập. Nhưng có một khoảnh khắc mà mọi lớp mặt nạ ấy bị lột bỏ một cách phũ phàng, không thương tiếc: đó chính là đám tang. Câu nói “Đám tang vắng không làm người chết cô độc, chỉ để lộ rõ nhân cách thật của người sống” như một nhát dao sắc bén cắt qua lớp vỏ bọc hào nhoáng của cuộc sống thường ngày, phơi bày ra sự thật trần trụi mà ít ai dám đối diện khi còn sống.

Người chết, khi nằm xuống, đã bước vào một thế giới khác, nơi mọi cảm xúc trần thế không còn ý nghĩa. Họ không còn nghe thấy tiếng khóc, không còn nhìn thấy những gương mặt quen thuộc hay xa lạ, không còn cảm nhận được sự vắng vẻ của hội trường tang lễ hay sự đông đúc của dòng người viếng thăm. Cái chết là sự giải thoát tuyệt đối khỏi mọi ràng buộc xã hội, khỏi những mong đợi về lòng biết ơn, về tình nghĩa, về sự hiện diện. Người chết không cô độc vì đám tang vắng, bởi họ đã vượt qua ranh giới của sự cô đơn mà con người sống vẫn đang vật lộn hàng ngày. Họ nằm đó, bình thản, im lặng, như một phần của vũ trụ rộng lớn, nơi mọi thứ trở về với hư vô. Sự vắng vẻ ấy, nếu có, không phải là nỗi đau dành cho họ, mà là một tấm gương lạnh lùng đặt trước mặt những người còn lại.

Chính những người sống mới là đối tượng bị câu nói này nhắm đến một cách không khoan nhượng. Đám tang vắng vẻ không phải là sự tình cờ của hoàn cảnh, mà thường là kết quả của một chuỗi lựa chọn kéo dài suốt cuộc đời. Khi một người ra đi mà chỉ lác đác vài gương mặt quen thuộc, vài vòng hoa gửi từ xa, vài lời chia buồn qua điện thoại hay tin nhắn, đó là lúc nhân cách thật của những người xung quanh bị lộ rõ. Họ là ai? Những người bạn từng nhậu nhẹt, từng vay mượn, từng hứa hẹn “có việc gì cứ gọi anh”? Những người đồng nghiệp từng ca ngợi, từng vỗ vai khen ngợi trước mặt? Những người thân từng nhận sự hy sinh, từng hưởng thụ sự chăm sóc mà không bao giờ đáp lại? Sự vắng mặt của họ không phải vì bận rộn thực sự – bởi con người ta luôn có cách sắp xếp thời gian cho những điều thực sự quan trọng – mà vì họ chưa bao giờ coi mối quan hệ ấy là quan trọng thực sự. Họ chỉ xuất hiện khi có lợi ích, khi có tiếng cười, khi có rượu thịt, khi có cơ hội thăng tiến. Còn khi người kia nằm xuống, họ biến mất, để lại khoảng trống lạnh lẽo như một lời thú tội thầm lặng: “Tôi chưa từng thực sự quan tâm.”

Hãy nghĩ về những đám tang đông đúc mà chúng ta từng chứng kiến. Những hàng người dài dằng dặc, những giọt nước mắt chân thành, những câu chuyện kể lại về sự tử tế của người đã khuất. Đó không chỉ là sự tôn vinh dành cho người chết, mà còn là minh chứng cho nhân cách đẹp đẽ của những người sống. Họ đến không vì nghĩa vụ xã giao, không vì sợ tiếng xấu, mà vì họ thực sự nợ người ấy một món nợ tình cảm, một sự biết ơn sâu sắc mà chỉ cái chết mới khiến họ nhận ra cần phải trả. Ngược lại, một đám tang vắng tanh, dù người chết từng giàu có, từng quyền lực, từng nổi tiếng, lại là bản cáo trạng nặng nề nhất dành cho những người ở lại. Tiền bạc không mua được sự hiện diện chân thành. Quyền lực không ép buộc được lòng người. Danh vọng chỉ là lớp sơn bóng loáng dễ bong tróc khi đối diện với sự thật của cái chết.

Trong xã hội hiện đại, nơi mọi mối quan hệ dường như được đo bằng số lượng “bạn bè” trên mạng xã hội, số lượt like, số bình luận chia buồn vội vã, sự thật về đám tang vắng càng trở nên đáng sợ. Chúng ta có thể có hàng nghìn người theo dõi, hàng trăm người chúc mừng sinh nhật qua tin nhắn tự động, nhưng khi cái chết ập đến, liệu có bao nhiêu người sẽ rời khỏi bàn làm việc, rời khỏi cuộc vui, rời khỏi vùng an toàn của mình để đến bên linh cữu? Rất nhiều đám tang ngày nay chỉ còn lại người nhà và vài người thân cận thực sự, còn lại là những vòng hoa gửi từ xa với tấm thẻ ghi tên lạnh lùng. Những người “bạn ảo” ấy không đến, không phải vì khoảng cách địa lý, mà vì họ chưa bao giờ thực sự bước vào cuộc đời của người đã khuất. Họ chỉ lướt qua, như một phần của đám đông ảo, và khi thực tế phũ phàng đến, họ chọn cách lặng lẽ rút lui, để lại sự vắng vẻ như một lời kết án cho chính sự giả tạo của mình.

Có những câu chuyện thực tế khiến ta phải giật mình. Một ông lão sống cả đời giúp đỡ hàng xóm, cho vay không lãi, sửa chữa miễn phí, lắng nghe mọi nỗi niềm – khi ông mất, cả xóm kéo đến, khóc thương như mất người thân. Ngược lại, một doanh nhân thành đạt, biệt thự sang trọng, xe hơi đắt tiền, nhưng sống keo kiệt, tính toán, lừa gạt đối tác – đám tang của ông chỉ có vài nhân viên công ty đến vì nghĩa vụ, vài đối tác đến vì nghi lễ, và nhanh chóng ra về. Không ai khóc, không ai kể chuyện cũ, không ai ở lại lâu. Sự vắng vẻ ấy không làm ông cô độc trong cõi chết, nhưng nó phơi bày rõ ràng nhân cách của những người từng vây quanh ông khi còn sống: họ chỉ ở đó vì tiền, vì lợi ích, và khi nguồn lợi ấy khô cạn, họ biến mất không dấu vết.

Văn học và điện ảnh cũng đầy những hình ảnh như vậy. Hãy nhớ đến nhân vật Ebenezer Scrooge trong tác phẩm của Charles Dickens. Trước khi thay đổi, ông sống cô lập, ích kỷ, keo kiệt. Bóng ma tương lai cho ông thấy đám tang của chính mình: vắng vẻ, lạnh lẽo, không một giọt nước mắt, thậm chí có kẻ vui mừng vì ông chết. Đó không phải là nỗi đau dành cho Scrooge đã chết, mà là lời cảnh tỉnh dành cho Scrooge còn sống – và qua đó, dành cho tất cả chúng ta. May mắn thay, ông đã thay đổi kịp lúc, để lại một di sản tình thương khiến mọi người tiếc thương thực sự. Câu chuyện ấy nhắc nhở rằng chúng ta vẫn còn cơ hội sửa chữa nhân cách của mình trước khi quá muộn.

Một góc nhìn khác, sâu sắc không kém, là về phía người thân trong gia đình. Có những bậc cha mẹ hy sinh cả đời cho con cái, thức khuya dậy sớm, nhịn ăn nhịn mặc, chỉ mong con được no đủ, được học hành. Thế nhưng khi họ ra đi, con cái bận rộn với công việc, với gia đình riêng, với những chuyến du lịch – họ gửi tiền lo hậu sự từ xa, gửi vòng hoa, gửi lời chia buồn qua mạng, nhưng không về chịu tang. Sự vắng mặt ấy đau đớn biết bao, không phải cho người đã khuất – vì họ đã sống trọn vẹn với tình yêu thương – mà cho chính những đứa con. Nó lộ rõ rằng họ đã quên nguồn cội, đã đặt vật chất lên trên tình máu mủ, đã để cuộc sống hiện đại cuốn trôi đi đạo hiếu cơ bản nhất. Và họ sẽ phải sống với nỗi day dứt ấy suốt phần đời còn lại, một sự cô độc nội tâm mà không tiền bạc nào bù đắp được.

Xã hội càng phát triển, câu nói này càng trở nên thấm thía. Chúng ta sống nhanh, yêu vội, kết bạn dễ dàng nhưng cũng chia tay không tiếc nuối. Chúng ta sợ cô đơn nên vây quanh mình bằng những mối quan hệ bề nổi, nhưng lại không dám đầu tư sâu sắc vào bất kỳ mối quan hệ nào. Kết quả là khi cái chết đến – không báo trước, không thiên vị – mọi thứ vỡ òa. Đám tang trở thành khoảnh khắc hiếm hoi mà xã hội buộc phải đối diện với sự thật: ai thực sự quan tâm, ai chỉ giả vờ, ai đã sống chân thành, ai đã sống giả tạo. Và sự thật ấy thường phũ phàng đến mức nhiều người chọn né tránh bằng những lý do vụng về: “Tôi bận lắm”, “Xa quá không về được”, “Để tôi gửi tiền cho”.

Nhưng cũng chính từ sự phũ phàng ấy mà ta rút ra bài học quý giá. Hãy sống sao cho khi ra đi, dù đám tang có đông hay vắng, ta không để lại nỗi ân hận cho người ở lại. Hãy đối xử với người khác bằng lòng chân thành, bằng sự tử tế không toan tính, bởi chính những hành động nhỏ bé ấy sẽ tích lũy thành di sản tình cảm lớn lao. Hãy dành thời gian cho cha mẹ khi họ còn sống, chứ không phải chỉ khóc thương khi họ đã nằm xuống. Hãy trân trọng bạn bè thực sự, chứ không phải chạy theo những mối quan hệ xã giao. Hãy sống sao cho nhân cách của mình không bị đám tang vắng lột tả một cách xấu xí.

Bởi cuối cùng, cái chết không phải là kết thúc của câu chuyện, mà là lúc chương cuối được viết bằng chính hành động của những người sống. Đám tang vắng không làm người chết cô độc – họ đã yên nghỉ. Nhưng nó sẽ mãi là lời nhắc nhở khắc nghiệt, là tiếng chuông cảnh tỉnh cho chúng ta: Hãy sống tử tế hôm nay, để ngày mai không phải đối diện với khoảng trống lạnh lẽo của chính nhân cách mình. Cuộc đời ngắn ngủi, nhưng dấu ấn tình người thì có thể vĩnh cửu – nếu ta chọn sống chân thành.

Lm. Anmai, CSsR