Giữa Martha và Maria: Lòng hiếu khách và nghệ thuật hiện diện

CN 16 TN NĂM C

TỰA ĐỀ: GIỮA MARTHA VÀ MARIA: LÒNG HIẾU KHÁCH VÀ NGHỆ THUẬT HIỆN DIỆN

Anh chị em thân mến,

Trong những trang Kinh Thánh hôm nay, có lẽ ai cũng dễ dàng nhận ra một chủ đề chung: nghệ thuật tiếp đón, lòng hiếu khách, và sâu xa hơn là sự hiện diện thiêng liêng nơi cuộc đời mỗi người. Nhưng để thực sự chạm đến chiều sâu của những bài đọc ấy, chúng ta cần dừng lại lâu hơn, không chỉ đọc bằng mắt mà còn lắng nghe bằng trái tim, bằng chính những khát vọng hiện sinh sâu thẳm của con người.

I. Abraham dưới cây sồi Mamre: Cội rễ của lòng hiếu khách thiêng liêng

Bài đọc một (St 18, 1-10a) kể lại câu chuyện Abraham đón tiếp ba vị khách lạ dưới cây sồi Mamre. Một khung cảnh rất thường ngày, nhưng cũng đầy vẻ huyền nhiệm.

Trong tâm lý phân tích của C. G. Jung, hình ảnh ba vị khách có thể gợi lên khía cạnh archetype – nguyên mẫu của “Người Khách Lạ Thiêng Liêng.” Người khách không chỉ là người khác, mà còn là chính phần bản ngã sâu kín mà ta chưa nhận ra. Abraham, bằng lòng hiếu khách vô điều kiện, mở cửa không chỉ cho người ngoài, mà cũng cho chính phần sâu thẳm chưa nhận diện trong tâm hồn mình.

Thần học thiêng liêng Kitô giáo đọc điều đó như một hình bóng của Thiên Chúa Ba Ngôi ghé thăm nhân loại. Và điều kỳ diệu là chính từ cử chỉ nhỏ bé ấy, lời hứa sinh con trong tuổi già được ban xuống. Lòng hiếu khách trở thành chiếc cầu nối giữa con người và thần linh.

II. Martha và Maria: Căn nhà hai tầng của tâm hồn

Chuyển sang Tin Mừng (Lc 10, 38-42), chúng ta gặp hai chị em: Martha và Maria. Đây là một bức tranh tâm lý nhân học vô cùng phong phú.

Martha bận rộn, lo lắng đủ điều. Maria ngồi lặng lẽ dưới chân Chúa. Martha tượng trưng cho “ý thức hoạt động,” cho bề nổi của cái tôi giữa thế giới vật chất và xã hội. Maria đại diện cho “chiều sâu vô thức,” nơi cái tôi biết lắng nghe, biết hiện diện.

Trong ngôn ngữ của phân tâm học, Freud sẽ nói: Martha là biểu hiện của Superego — luật lệ, nghĩa vụ, bổn phận. Maria nghiêng về Id hay Self — nơi chứa đựng những khát vọng sâu thẳm, kể cả khát vọng siêu việt.

Nhưng chú ý: Chúa Giêsu không hề trách Martha vì phục vụ. Ngài chỉ nói rằng “Maria đã chọn phần tốt nhất.” Tức là giữa hai tầng của ngôi nhà tâm hồn, tầng sâu lắng nghe và hiện diện phải giữ vị trí ưu tiên.

Ở đây xuất hiện một bài học hiện sinh: con người hiện đại rất giống Martha. Chúng ta lao mình vào hoạt động, vào công việc, vào mạng xã hội, vào những “to-do lists.” Nhưng càng chạy, càng cảm thấy trống rỗng. Bởi vì chúng ta đánh mất nghệ thuật hiện diện: ngồi yên, nghe, và sống thật với chính mình.

III. Tấm Gương Thập Giá và Sự Hoàn Tất của Con Người

Trong thư Côlôsê (Col 1, 24-28), thánh Phaolô nói: “Tôi vui mừng được chịu đau khổ vì anh em.” Một câu nói nghịch lý! Tại sao đau khổ lại là niềm vui?

Đây là một mạch nối sâu sắc với triết lý hiện sinh Kitô giáo. Viktor Frankl, nhà tâm lý học từng sống sót qua trại tập trung, đã nói: “Con người không bao giờ có thể tìm được ý nghĩa đầy đủ nếu không đối diện với đau khổ.”

Phaolô không đau khổ một cách vô nghĩa. Ông biến đau khổ thành lời chứng, thành sức sống cho cộng đoàn. Sự trưởng thành nhân vị không đến từ những khoảnh khắc dễ chịu, mà từ khả năng tích hợp đau khổ vào tiến trình trưởng thành nội tâm.

IV. Ai Được Ở Lại Trước Nhan Chúa?

Thánh vịnh 14 đặt câu hỏi nền tảng: “Ai được ở lại trong lều Chúa?” Câu trả lời không phải là người giàu hay người khôn, mà là người “sống vẹn toàn,” “nói sự thật từ lòng mình.”

Đây là một lời nhắc nhở mạnh mẽ về sự chân thực nội tâm. Con người chỉ thật sự là chính mình khi sống đồng nhất: không hai mặt, không giả tạo. Theo ngôn ngữ phân tâm học, đó là khi cái tôi hòa giải được giữa ý thức và vô thức, giữa ước muốn và luật lệ, giữa cái nhìn của người khác và tiếng gọi thẳm sâu của chính mình.

V. Kết luận: Sự Hiện Diện Lặng Lẽ

Anh chị em thân mến,

Trong một thế giới ồn ào, bài Tin Mừng hôm nay như một lời mời gọi quay về với nghệ thuật hiện diện lặng lẽ. Maria ngồi dưới chân Chúa chính là hình ảnh của con người được tự do khỏi mọi căng thẳng, được sống thật, được lắng nghe tiếng nói thẳm sâu nơi linh hồn.

Sự hiện diện ấy cũng là hình thức cầu nguyện đẹp nhất: không lời nhiều, không hình thức phức tạp, chỉ là hiện diện tròn đầy trước mặt Chúa và chính mình.

Giữa Martha và Maria, chúng ta cần cả hai: vừa phục vụ, vừa cầu nguyện. Nhưng như Chúa Giêsu nói, phải ưu tiên “phần tốt nhất” — nghệ thuật lắng nghe, nghệ thuật hiện diện, nghệ thuật yêu thương sâu thẳm.

Xin cho mỗi người chúng ta biết chọn phần ấy, để cuộc đời không chỉ là bận rộn bên ngoài, mà còn là một chuyến đi vào nội tâm, nơi Thiên Chúa đang đợi ta dưới gốc cây sồi Mamre của tâm hồn.

Amen.