Kẻ vô ơn – vết nứt trong tình người

KẺ VÔ ƠN – VẾT NỨT TRONG TÌNH NGƯỜI

Có những bữa cơm, ta chia nhau bằng cả tấm lòng, không màng danh lợi, chỉ mong thấy được nụ cười ấm áp của người đối diện. Có những lần giúp đỡ, ta chẳng mảy may tính toán việc đền đáp, vì tin rằng tình người là sự sẻ chia vô điều kiện. Thế nhưng, đời sống vẫn luôn mang đến những khoảnh khắc phũ phàng, khi một người có thể dễ dàng quên đi cái nghĩa đã nhận, quên đi một bữa cơm đã từng làm ấm lòng họ, một bàn tay đã từng đỡ họ khi chới với. Sự lãng quên ấy không chỉ là một hành vi thiếu sót đơn thuần, mà nó chính là một vết nứt sâu hoắm, từ từ xé toạc tấm vải dệt nên mối tương giao giữa người với người.

Vết nứt ấy hiện rõ trong sự thật đắng chát của lòng người: "Cơm bạn mời, họ ăn. Lỗi bạn sai, họ kể." Câu nói này không chỉ là một nhận định cay đắng, mà còn là bản tóm tắt về sự chuyển giao vị thế trong các mối quan hệ. Khi họ cần, ta là chỗ dựa, là ánh sáng duy nhất trong bóng tối của họ. Ta hiến dâng sự quan tâm, thời gian và cả vật chất để kéo họ ra khỏi vực sâu. Nhưng khi họ đã đủ đầy, khi cơn khát đã được xoa dịu, ta bỗng chốc trở thành chuyện kể để mua vui, trở thành đối tượng bị đánh giá, hoặc thậm chí là bị lãng quên một cách tàn nhẫn. Lòng người vốn mong manh, và sự vô ơn chính là chất xúc tác khiến sự mong manh ấy tan vỡ, để lại nỗi đau thấu tận tâm can nơi người đã từng trao đi.

Trong cơn biến đổi của thế sự, lòng người cũng thay đổi theo chiều gió lợi ích. Khi còn lợi ích, họ nở nụ cười thân thiện, những lời hoa mỹ được trao đi như mật ngọt. Khi hết cần, chiếc mặt nạ xã giao rơi xuống, họ quay lưng nhanh hơn cả một cơn gió lạnh, để lộ ra bản chất ích kỷ và vô tâm. Lòng tốt không cần ghi công, đó là điều hiển nhiên của người quân tử. Nhưng lòng tốt cũng không được phép bị xem là điều mặc nhiên. Một bữa cơm, một sự giúp đỡ chẳng đáng là bao về mặt giá trị vật chất, nhưng nó là sự chia sẻ, là tình người, là cái nghĩa của sự trân trọng. Thế mà nhiều người lại coi đó như "việc đương nhiên" mà họ có quyền được hưởng thụ. Đến khi ta mệt mỏi và dừng lại, họ mới giật mình nhận ra rằng bấy lâu nay, họ đã sống trong sự vô ơn và chối bỏ đi cái gốc rễ nhân ái đã từng nuôi dưỡng họ.

Sự vô ơn không nằm ở tầng lớp xã hội hay số tài sản một người sở hữu. Kẻ vô ơn không phải kẻ nghèo về vật chất, mà là kẻ nghèo về đạo đức. Họ không đói cơm, vì họ vừa ăn những gì ta mời. Cái đói thật sự của họ là đói nhân nghĩa, đói lòng biết ơn. Họ ăn bằng miệng, nhưng quên cảm bằng tim. Họ chỉ biết dang tay nhận lấy, nhưng chưa từng học cách cúi đầu cảm ơn một cách chân thành. Họ cho rằng thế giới phải cung phụng mình, và sự giúp đỡ là một nghĩa vụ, chứ không phải là một ân huệ. Lối sống này dần dần biến họ thành những con người trống rỗng về mặt tinh thần, chỉ còn lại sự tính toán lạnh lùng và sự cô độc đáng thương.

Đối với người đã trao đi, bài học về sự vô ơn là một thử thách nghiệt ngã. Lòng người – càng cho đi, càng cần tỉnh táo. Cho đi không sai, vì đó là bản chất đẹp đẽ nhất của con người. Nhưng đừng dại mà dốc cạn. Giúp ai, cũng nên nhìn cách họ sống sau khi được giúp, nhìn cách họ đối xử với người khác, và quan trọng nhất là cách họ nhìn nhận lại vai trò của mình trong cuộc đời. Người biết ơn sẽ khiến lòng ta ấm, tiếp thêm sức mạnh để ta tiếp tục tin vào điều tốt đẹp. Ngược lại, người vô ơn sẽ khiến lòng ta cứng lại, như một vết sẹo nhắc nhở rằng: "Không phải ai cũng xứng đáng với lòng tốt của mình." Vết sẹo ấy không phải là sự hận thù, mà là sự khôn ngoan được đánh đổi bằng niềm tin đã vỡ.

Sự vô ơn là một phản bội thầm lặng. Nó không cần lời nói hay hành động dữ dội, mà chỉ cần sự im lặng và quay lưng lạnh lùng. Nó làm hỏng hóc mọi sợi dây liên kết vô hình giữa con người. Khi một người chấp nhận lòng tốt một cách hờ hững, họ đang vô tình xây nên bức tường ngăn cách giữa mình và thế giới. Họ đóng lại cánh cửa của sự đồng cảm, và từ chối tham gia vào chu trình luân chuyển của tình yêu thương: nhận và trao đi. Về lâu dài, kẻ vô ơn sẽ trở nên cô lập, vì không ai muốn chia sẻ cuộc sống hay gánh vác trách nhiệm với một người không biết trân trọng giá trị của sự giúp đỡ. Sự mất mát lớn nhất của họ không phải là mối quan hệ, mà là cơ hội để trưởng thành trong nhân cách.

Tuy nhiên, đừng vì một vài kẻ vô ơn mà đánh mất lòng thiện căn nơi mình. Cuộc đời này vẫn còn rất nhiều người đáng để ta yêu thương, vẫn còn rất nhiều câu chuyện cảm động về lòng biết ơn được hồi đáp. Đánh mất lòng tin vì vài lần bị phụ bạc là điều dễ hiểu, nhưng đó là lúc ta cần sự tỉnh thức và phân định. Hãy cho đi – nhưng biết chọn người. Hãy giúp đỡ – nhưng biết giữ phần mình. Bởi lòng tốt thật sự không phải là hy sinh mù quáng, mà là biết trao đi một cách khôn ngoan, có giới hạn. Sự khôn ngoan này giúp ta bảo vệ năng lượng sống, bảo vệ khả năng yêu thương của mình, để rồi ta có thể hướng sự sẻ chia đó đến những mảnh đời thực sự cần và biết ơn.

Sự vô ơn là một căn bệnh tinh thần, làm suy yếu đi khả năng cảm nhận hạnh phúc và ý nghĩa cuộc đời. Người vô ơn luôn sống trong trạng thái đòi hỏi, luôn cảm thấy mình thiếu thốn và không hài lòng, vì họ chỉ tập trung vào những gì họ chưa có, mà quên đi những gì họ đã nhận được. Ngược lại, người mang trong mình lòng biết ơn luôn thấy mình đủ đầy, ngay cả khi họ không có nhiều. Lòng biết ơn là chìa khóa mở ra cánh cửa của sự mãn nguyện và lòng nhân ái.

Thế nên, người cho đi cần học cách chấp nhận rằng không phải mọi hạt giống gieo xuống đều sẽ nở hoa. Một số sẽ rơi vào đất khô cằn của sự vô ơn. Dù vậy, cái đẹp của sự cho đi không nằm ở phản ứng của người nhận, mà nằm ở sự tự do và tình yêu thương trong chính hành động của ta. Ta không cho để được đền đáp, ta cho vì ta là người có thể cho. Hành động ấy đã tự nó mang lấy ý nghĩa và phần thưởng.

Thời gian sẽ trả lại công bằng cho tất cả. Kẻ vô ơn có thể hưởng lợi tạm thời, nhưng sẽ mất đi sự tôn trọng và tình thân ái; còn người biết ơn, họ không chỉ được nhớ bằng lòng thương mà còn được chính sự biết ơn đó nuôi dưỡng tâm hồn họ ngày càng trở nên cao quý. Cuối cùng, vết nứt trong tình người do sự vô ơn gây ra sẽ chỉ là một vết sẹo trên trái tim của người cho, nhắc nhở họ trở nên khôn ngoan hơn, nhưng không bao giờ nên làm nguội lạnh ngọn lửa yêu thương và lòng trắc ẩn.

Bởi lẽ, như một triết lý đã đúc kết: “Người biết ơn sẽ khắc tên bạn trong tim, Kẻ vô ơn sẽ dùng chính câu chuyện của bạn để làm trò mua vui. Nhưng rồi, thời gian sẽ trả lại công bằng cho cả hai — một người được nhớ bằng lòng thương, một người bị quên trong tiếng thở dài.”

Lm. Anmai, CSsR.