Lectio Divina (Chiêm ngắm Lời Chúa)

LECTIO DIVINA (CHIÊM NGẮM LỜI CHÚA): PHƯƠNG PHÁP CẦU NGUYỆN CÁ NHÂN VÀ NUÔI DƯỠNG LINH HỒN

Giữa dòng chảy vội vã và ồn ào của thế giới hiện đại, tâm hồn con người luôn khắc khoải một nỗi khát khao thẳm sâu: sự thinh lặng, sự kết nối, và một nguồn mạch nuôi dưỡng đời sống nội tâm. Chúng ta khao khát được lắng nghe một tiếng nói vượt lên trên những náo động thường nhật, một tiếng nói mang lại bình an, định hướng và ý nghĩa. Đối với người Kitô hữu, tiếng nói ấy vang vọng rõ nét nhất qua Lời Chúa được ghi lại trong Kinh Thánh. Nhưng làm thế nào để Lời ấy, vốn được viết ra từ hàng ngàn năm trước, có thể trở thành một cuộc đối thoại sống động, một cuộc gặp gỡ cá vị, một nguồn lương thực thiêng liêng cho chính hôm nay? Truyền thống Giáo Hội từ rất sớm đã trao tặng chúng ta một kho tàng vô giá, một con đường đã được kiểm chứng qua bao thế kỷ, đó chính là Lectio Divina, hay còn gọi là "việc đọc Lời Chúa cách thiêng liêng". Đây không đơn thuần là một phương pháp học hỏi Kinh Thánh, mà là một nghệ thuật cầu nguyện, một hành trình từng bước đưa tâm hồn vào sự hiện diện của Thiên Chúa, để Lời Ngài không chỉ được hiểu bằng lý trí mà còn được "nếm" bằng con tim và được sống bằng cả cuộc đời.

Nguồn gốc của Lectio Divina đan quyện sâu sắc vào truyền thống đan tu. Ngay từ những thế kỷ đầu của Kitô giáo, các đan sĩ sa mạc đã thực hành việc "nhai đi nhai lại" (ruminatio) một câu Lời Chúa trong suốt cả ngày, để Lời ấy thấm đẫm tâm trí và biến đổi hành vi của họ. Thánh Biển Đức, trong bộ Tu luật nổi tiếng của mình vào thế kỷ thứ sáu, đã quy định thời gian cụ thể cho việc "đọc sách thánh" (Lectio Divina) như một cột trụ của đời sống đan tu, bên cạnh việc cầu nguyện cộng đồng (Opus Dei) và lao động (Labora). Tuy nhiên, chính Guigo II, một đan sĩ dòng Carthusian vào thế kỷ thứ mười hai, đã hệ thống hóa phương pháp này thành bốn bậc thang thiêng liêng, tựa như "chiếc thang của Jacob" nối liền trời và đất: Đọc (Lectio), Suy gẫm (Meditatio), Cầu nguyện (Oratio) và Chiêm ngắm (Contemplatio). Bốn bước này không phải là những công thức cứng nhắc, nhưng là một dòng chảy tự nhiên, một điệu vũ của tâm hồn với Lời hằng sống, dẫn dắt người thực hành từ việc tiếp xúc với văn bản đến việc nghỉ yên trong vòng tay Thiên Chúa.

Bước đầu tiên của hành trình là Lectio, nghĩa là Đọc. Nhưng đây không phải là cách đọc vội vã để thu thập thông tin hay để hoàn thành một nhiệm vụ. Đây là một hành vi đọc chậm rãi, cung kính và chăm chú. Trước khi mở trang Kinh Thánh, người cầu nguyện cần chuẩn bị tâm hồn: tìm một nơi yên tĩnh, gạt bỏ những lo toan, và quan trọng nhất, khiêm tốn cầu xin Chúa Thánh Thần đến soi sáng. Chúa Thánh Thần, Đấng đã linh hứng cho các tác giả thánh viết nên Lời này, cũng chính là Đấng duy nhất có thể mở trí lòng ta để hiểu và đón nhận Lời ấy. Người thực hành chọn một đoạn Lời Chúa, có thể là bài đọc trong ngày, một đoạn Tin Mừng, hay một vài câu Thánh Vịnh. Họ đọc đoạn văn ấy nhiều lần, đọc to hoặc đọc thầm, để cho từng chữ, từng câu thấm vào tâm trí. Mục đích của Lectio là lắng nghe bằng đôi tai của con tim, tìm kiếm không phải là một ý tưởng trừu tượng, mà là một từ, một cụm từ, hay một hình ảnh cụ thể "chạm" vào mình, một điều gì đó dường như được Thiên Chúa ngỏ riêng với mình ngay trong lúc này. Đó là "viên ngọc" mà người đọc vừa tìm thấy, và họ sẽ mang nó vào bước tiếp theo.

Từ Lectio, chúng ta bước sang Meditatio, nghĩa là Suy gẫm. Đây là lúc lý trí và tâm trí bắt đầu làm việc với "viên ngọc" vừa tìm được. Meditatio trong truyền thống Lectio Divina không phải là sự phân tích thần học phức tạp hay mổ xẻ văn bản theo lối học thuật. Nó giống hình ảnh con bò "nhai lại" thức ăn. Người cầu nguyện "nhai lại" từ hay cụm từ đã chạm đến mình. Họ tự hỏi: Thiên Chúa muốn nói gì với tôi qua Lời này? Lời này liên hệ gì đến cuộc sống của tôi hôm nay – đến những niềm vui, nỗi buồn, sợ hãi, hy vọng, hay những quyết định mà tôi đang đối diện? Tại sao từ này lại nổi bật? Nó gợi lên trong tôi ký ức nào, thách đố tôi điều gì, hay an ủi tôi ra sao? Đây là lúc Lời Chúa bắt đầu tương tác với kinh nghiệm sống cá nhân. Đó là một sự suy tư chủ động, dùng trí nhớ, trí tưởng tượng và lý trí để đào sâu ý nghĩa của Lời, không phải để "sở hữu" Lời, mà để Lời "sở hữu" và chất vấn mình.

Khi tâm hồn đã được Lời Chúa khuấy động và trí tuệ đã suy gẫm về ý nghĩa của Lời, cách tự nhiên, con tim sẽ muốn cất tiếng. Đó là lúc chúng ta bước vào Oratio, nghĩa là Cầu nguyện. Meditatio là lúc chúng ta suy nghĩ về Thiên Chúa, còn Oratio là lúc chúng ta thưa chuyện với Thiên Chúa. Đây là phản ứng phát xuất từ con tim trước những gì đã được khám phá. Nếu Lời Chúa mạc khải cho ta thấy tình yêu và lòng thương xót của Ngài, lời cầu nguyện của ta sẽ là lời ngợi khen và tạ ơn. Nếu Lời Chúa vạch trần tội lỗi hay sự yếu đuối của ta, lời cầu nguyện sẽ là lời van xin tha thứ và ơn trợ giúp. Nếu Lời Chúa cho thấy một thách đố hay một lời mời gọi, lời cầu nguyện sẽ là lời thưa "Xin vâng" hoặc lời cầu xin cho được can đảm. Oratio là cuộc đối thoại thân tình, chân thật và không che giấu. Đó là lúc con cái thưa chuyện với Cha, là lúc người môn đệ thưa chuyện với Thầy, là lúc người yêu thưa chuyện với Người Yêu. Không cần những lời hoa mỹ, chỉ cần sự đơn sơ và chân thành của con tim.

Cuối cùng, sau khi đã đọc, đã suy gẫm, và đã thưa chuyện, tâm hồn được mời gọi bước vào Contemplatio, nghĩa là Chiêm ngắm. Đây là bậc thang cao nhất và cũng là mầu nhiệm nhất của Lectio Divina. Sau khi mọi lời nói (cả của Thiên Chúa và của ta) đã lắng đọng, sau khi mọi suy tư đã tạm ngưng, điều còn lại chính là sự hiện diện. Contemplatio không phải là "làm" một điều gì, mà là "ở lại". Đó là sự nghỉ ngơi trong Thiên Chúa. Đó là lúc chúng ta chỉ đơn thuần là ở đó, trong tình yêu của Ngài, để Ngài chiêm ngắm chúng ta và chúng ta chiêm ngắm Ngài, vượt lên trên mọi ngôn từ và khái niệm. Nếu Oratio là cuộc đối thoại, thì Contemplatio là sự hiệp thông thinh lặng. Nó không phải là một trạng thái xuất thần hay một cảm xúc đặc biệt, mà đơn giản là một sự nhận biết đầy yêu mến về sự hiện diện của Thiên Chúa. Đây là một hồng ân tinh tuyền mà Chúa ban, là kết quả của việc kiên trì bước đi trên ba bậc thang trước đó. Chính trong sự thinh lặng chiêm ngắm này, tâm hồn được nuôi dưỡng sâu xa nhất, được biến đổi và được nếm trước bình an của Nước Trời.

Một số nhà linh đạo hiện đại còn thêm một bước thứ năm, đó là Actio, nghĩa là Hành động. Cuộc gặp gỡ sâu sắc với Lời Chúa trong cầu nguyện không thể chỉ dừng lại trong tháp ngà của đời sống nội tâm. Nó phải trổ sinh hoa trái trong cuộc sống hàng ngày. Lectio Divina đích thực luôn dẫn đến sự biến đổi. Lời Chúa mà ta đã chiêm ngắm sẽ thúc đẩy ta hành động theo tinh thần của Lời. Nếu ta chiêm ngắm Lời về lòng thương xót, ta sẽ được thúc đẩy để tha thứ cho anh em. Nếu ta chiêm ngắm Lời về sự khiêm nhường, ta sẽ được mời gọi sống khiêm tốn hơn trong các tương quan. Nếu ta chiêm ngắm Lời về công lý, ta sẽ can đảm hơn để bảo vệ người yếu thế. Actio chính là cách Lời Chúa "nhập thể" một lần nữa nơi cuộc đời của người môn đệ. Nếu không có Actio, Lectio Divina có nguy cơ trở thành một sự hưởng thụ thiêng liêng ích kỷ, xa rời thực tế. Chính hành động cụ thể sẽ kiểm chứng tính xác thực của cuộc gặp gỡ với Lời Chúa.

Trong bối cảnh văn hóa ngày nay, vốn coi trọng tốc độ, hiệu quả và sự thỏa mãn tức thời, việc thực hành Lectio Divina là một cuộc cách mạng nội tâm thực sự. Nó đòi hỏi sự kiên nhẫn, lòng trung thành và kỷ luật. Sẽ có những ngày tâm trí ta khô khan, chia trí; sẽ có những ngày Lời Chúa dường như im bặt. Nhưng Lectio Divina không phải là tìm kiếm cảm xúc, mà là xây dựng một mối tương quan. Như mọi mối tương quan đích thực, nó cần thời gian, sự cam kết và sự hiện diện, ngay cả khi "không cảm thấy gì". Sự trung thành với việc "đọc Lời Chúa" mỗi ngày, dù chỉ là mười lăm phút, sẽ dần dần tái định hình tư duy, uốn nắn các giá trị, và chữa lành những vết thương tâm hồn của chúng ta. Nó tạo ra một không gian nội tâm vững chãi, nơi chúng ta có thể đứng vững trước những sóng gió của cuộc đời.

Tóm lại, Lectio Divina là một món quà vô giá mà Truyền thống trao lại cho mỗi Kitô hữu. Đó là con đường để Kinh Thánh không còn là một cuốn sách cổ trên giá sách, mà trở thành lá thư tình Thiên Chúa gửi cho mỗi người, trở thành lương thực hàng ngày nuôi dưỡng linh hồn. Bằng cách trung thành bước đi trên bốn bậc thang – Đọc, Suy gẫm, Cầu nguyện, và Chiêm ngắm – tâm hồn chúng ta được mở ra để Lời Chúa thực sự biến đổi mình từ bên trong. Đó là phương pháp cầu nguyện cá nhân sâu sắc, giúp ta lắng nghe tiếng Chúa giữa đời thường, và là nguồn mạch vô tận để nuôi dưỡng linh hồn, giúp ta lớn lên trong tình yêu và sự hiểu biết Đức Kitô, là chính Ngôi Lời nhập thể.

Lm. Anmai, CSsR