Mầu nhiệm các thánh thông công

MẦU NHIỆM CÁC THÁNH THÔNG CÔNG: NIỀM TIN NỐI KẾT NHỮNG NGƯỜI SỐNG VÀ KẺ ĐÃ KHUẤT

Trong hành trình đức tin Kitô giáo, có những chân lý vừa là nền tảng an ủi, vừa là một mầu nhiệm sâu thẳm vượt quá tầm hiểu biết trọn vẹn của trí khôn nhân loại. Một trong những mầu nhiệm cao cả và đầy ủi an đó chính là "Mầu nhiệm các thánh thông công". Đây không phải là một tín điều khô khan, trừu tượng, nhưng là một thực tại sống động, một mạng lưới tình yêu thiêng liêng đan dệt nên toàn thể gia đình của Thiên Chúa. Đó là niềm tin cốt lõi, khẳng định rằng sự chết thể lý không phải là dấu chấm hết cho mọi tương quan, mà chỉ là một bước chuyển. Mầu nhiệm này chính là cây cầu vô hình nhưng vô cùng bền vững, nối kết những người còn đang sống trên trần thế với những người đã ra đi trước chúng ta, dù họ đang ở trong vinh quang Thiên quốc hay còn trong nơi thanh luyện. Niềm tin này thắp lên ánh sáng hy vọng, xua tan bóng tối của sự chia ly vĩnh viễn và khẳng định sức mạnh vĩnh cửu của tình yêu trong Đức Kitô.

Khi tuyên xưng trong Kinh Tin Kính các Tông đồ rằng "tôi tin các thánh thông công", chúng ta đang tuyên xưng một sự thật vĩ đại: Giáo hội không chỉ giới hạn trong những con người hữu hình chúng ta thấy trên mặt đất này. Giáo hội là một thân thể mầu nhiệm duy nhất của Đức Kitô, bao gồm ba trạng thái, ba cộng đoàn khác biệt nhưng hiệp thông mật thiết với nhau. Thứ nhất là Giáo hội Lữ hành, bao gồm tất cả các tín hữu còn đang sống nơi trần gian, đang chiến đấu hàng ngày trong cuộc lữ hành đức tin, hướng về quê trời. Chúng ta là những người còn phải đối diện với thử thách, tội lỗi, nhưng cũng tràn đầy ân sủng và hy vọng vào lòng thương xót của Chúa. Thứ hai là Giáo hội Thanh luyện, gồm những linh hồn đã qua đời trong ân nghĩa của Chúa, được bảo đảm ơn cứu độ, nhưng vẫn cần được thanh tẩy cho tinh tuyền mọi tì vết trước khi xứng đáng hưởng kiến Thánh Nhan Thiên Chúa. Đây là những người anh chị em đang ở trong tình trạng "chờ đợi" trong tình yêu, khao khát được kết hợp trọn vẹn với Chúa. Và thứ ba, đó là Giáo hội Khải hoàn, gồm tất cả các thánh nam nữ, bắt đầu từ Đức Trinh Nữ Maria, các Thiên thần, các Tông đồ, các Thánh Tử đạo và tất cả những ai đã đạt tới vinh quang vĩnh cửu trên Thiên đàng. Các ngài đang chiêm ngắm Thiên Chúa mặt giáp mặt và không ngừng chuyển cầu cho chúng ta và cho các linh hồn nơi luyện ngục.

Sự "thông công" hay "hiệp thông" này mang hai ý nghĩa sâu sắc, được Giáo lý Hội Thánh Công giáo làm rõ. Trước hết, đó là sự "hiệp thông trong các sự thánh" (communio sanctorum - res sanctae). Tất cả chúng ta, dù ở trạng thái nào, đều được chia sẻ chung một kho tàng thiêng liêng vô giá. Đó là cùng một đức tin tông truyền, là nguồn mạch sự sống siêu nhiên. Đó là các Bí tích, đặc biệt là Bí tích Thánh Thể, nơi chúng ta được kết hợp mật thiết nhất với Đầu là Đức Kitô và với nhau như chi thể trong cùng một Thân mình. Đó là các đoàn sủng và ân huệ mà Chúa Thánh Thần ban cho mỗi người, không phải vì lợi ích cá nhân, mà để xây dựng toàn thể Giáo hội. Chúng ta cũng được hiệp thông trong "kho tàng công nghiệp" vô tận của chính Đức Kitô, được bổ túc bởi công nghiệp của Đức Maria và các thánh. Sự hiệp thông trong các ân huệ thiêng liêng này tạo nên một dòng chảy ân sủng liên tục, nuôi dưỡng và kết nối toàn thể Thân mình Mầu nhiệm.

Ý nghĩa thứ hai và cũng là hệ quả trực tiếp, đó là sự "hiệp thông giữa các người thánh" (communio sanctorum - personae sanctae). Chính vì chúng ta cùng chia sẻ những sự thánh, nên chúng ta cũng được liên kết mật thiết với nhau trong tình yêu thương. Mối liên kết này vượt trên mọi ranh giới của không gian, thời gian và ngay cả cái chết. Giáo hội Lữ hành, Khải hoàn và Thanh luyện không phải là ba Giáo hội riêng rẽ, mà là ba trạng thái của cùng một gia đình Thiên Chúa, được liên kết với nhau bằng sợi dây bác ái siêu nhiên. Tình yêu thương không bao giờ mất đi; nó chỉ biến đổi cách thể hiện. Khi một người thân yêu của chúng ta qua đời trong Chúa, mối dây liên kết của chúng ta với họ không bị cắt đứt. Trái lại, nó được thanh luyện, được củng cố và tiếp tục tồn tại trong mầu nhiệm hiệp thông này. Đây chính là niềm an ủi lớn lao nhất cho những người ở lại.

Sự nối kết giữa chúng ta, những người còn sống, với Giáo hội Khải hoàn là một nguồn sức mạnh vô biên. Các thánh trên trời, những người đã hoàn tất cuộc đua và đạt được vòng hoa chiến thắng, không hề xa cách hay quên lãng chúng ta. Vì được kết hợp trọn vẹn với Đức Kitô, các ngài càng yêu thương chúng ta hơn, những người anh chị em còn đang vất vả trên đường dương thế. Các ngài nhìn thấy những nhu cầu, những yếu đuối và những cuộc chiến đấu của chúng ta trong ánh sáng của Thiên Chúa. Vì thế, vai trò quan trọng nhất của các ngài đối với chúng ta chính là sự chuyển cầu không ngừng. Các ngài dâng lên Thiên Chúa những lời cầu nguyện của chúng ta, hiệp cùng với công nghiệp của các ngài, để xin cho chúng ta ơn bền đỗ, ơn tha thứ và sức mạnh. Về phía chúng ta, chúng ta không thờ lạy các thánh, vì chỉ một mình Thiên Chúa là Đấng đáng tôn thờ. Nhưng chúng ta tôn vinh, kính mến các ngài như những tấm gương trọn lành của đời sống Kitô hữu, như những người anh hùng đức tin, và quan trọng hơn, như những người bạn, người bầu cử quyền thế trước tòa Chúa. Chúng ta chạy đến xin các ngài cầu bầu, nài giúp, và chúng ta tin tưởng vào sự trợ giúp hữu hiệu từ các ngài. Mối tương quan này khiến chúng ta không bao giờ cảm thấy đơn độc trong cuộc chiến thiêng liêng; chúng ta luôn có cả một "đám mây nhân chứng" vĩ đại (Dt 12,1) đang cổ võ và cầu nguyện cho mình.

Một trong những khía cạnh cảm động và cụ thể nhất của mầu nhiệm thông công chính là mối liên kết sống động giữa chúng ta, Giáo hội Lữ hành, với các linh hồn nơi Luyện ngục, tức Giáo hội Thanh luyện. Những người anh chị em này đã ra đi trong ân nghĩa Chúa, nhưng "chưa có gì không tinh sạch được phép vào Nước Trời" (Kh 21,27). Họ cần một sự thanh tẩy cuối cùng để xứng đáng diện kiến vẻ đẹp vô biên của Thiên Chúa. Họ đang ở trong tình trạng vừa đau khổ vì sự thanh luyện, vừa hạnh phúc vì biết chắc chắn mình sẽ được cứu độ. Trong tình trạng này, họ không còn khả năng tự mình lập công để đền bù hay rút ngắn thời gian thanh tẩy. Tuy nhiên, họ vẫn có thể cầu nguyện cho chúng ta. Và điều quan trọng hơn, chúng ta có thể giúp đỡ họ một cách hữu hiệu. Đây là một đòi hỏi cấp bách của đức ái Kitô giáo. Lòng hiếu thảo, tình bạn, tình huynh đệ không dừng lại ở nấm mồ. Chúng ta có thể và phải tiếp tục yêu thương và giúp đỡ những người đã khuất. Cách thế hữu hiệu nhất chính là dâng Thánh lễ cầu nguyện cho họ, vì Thánh lễ là hy tế của chính Đức Kitô được dâng lên Chúa Cha. Ngoài ra, chúng ta còn có thể giúp họ bằng những lời cầu nguyện, việc hãm mình, hy sinh, các việc lành phúc đức, và đặc biệt là lãnh nhận các Ân xá mà Giáo hội ban. Mỗi hành vi bác ái của chúng ta dâng lên với ý chỉ cầu cho các linh hồn đều có giá trị lớn lao, như dòng nước mát làm dịu cơn khát của họ và giúp họ mau chóng được hưởng hạnh phúc Thiên đàng.

Mối liên kết này không chỉ là một chiều từ trần gian đến luyện ngục. Nó là một sự trao đổi tình yêu hỗ tương. Các linh hồn nơi luyện ngục, dù đang chịu thanh tẩy, vẫn ở trong tình trạng ân sủng và yêu mến Chúa nồng nàn. Họ biết ơn những lời cầu nguyện và hy sinh của chúng ta. Từ nơi thanh luyện, các ngài cũng không ngừng cầu bầu cho những ân nhân còn sống, cho Giáo hội, và cho những người thân yêu. Khi các ngài được giải thoát và về hưởng vinh quang Thiên quốc, các ngài sẽ trở thành những người chuyển cầu đắc lực hơn nữa cho chúng ta. Như vậy, cầu nguyện cho các linh hồn không chỉ là một nghĩa vụ bác ái, mà còn là một hành vi khôn ngoan, vì chúng ta đang "đầu tư" vào những người bạn vĩnh cửu trên trời. Hơn nữa, Giáo hội Khải hoàn trên trời cũng không quên các linh hồn đang thanh luyện. Các thánh, trong tình yêu thương trọn vẹn, cũng hiệp lời cầu xin cho những người anh chị em này sớm được đoàn tụ với các ngài trong vinh quang chung. Đây thực sự là một mạng lưới tình yêu đan kết, nơi mọi người đều quan tâm và nâng đỡ lẫn nhau.

Trung tâm và đỉnh cao của mầu nhiệm các thánh thông công chính là Bí tích Thánh Thể. Mỗi khi chúng ta cử hành Thánh lễ, toàn thể Giáo hội ở cả ba trạng thái đều được hiện diện và hiệp thông một cách mầu nhiệm. Trong Kinh nguyện Thánh Thể, chúng ta luôn nghe thấy lời cầu nguyện rõ ràng cho sự hiệp thông này. Chúng ta dâng lễ "hiệp thông với toàn thể Hội Thánh", kính nhớ trước hết Đức Trinh Nữ Maria vinh hiển, Thánh Giuse, các Tông đồ, các Thánh Tử đạo "và toàn thể các thánh, nhờ công nghiệp và lời cầu nguyện của các ngài, chúng con luôn tin tưởng nhận được ơn trợ giúp". Đó là sự kết hiệp với Giáo hội Khải hoàn. Đồng thời, chúng ta cũng cầu nguyện cho các tín hữu đã ly trần: "Xin Chúa cũng nhớ đến anh chị em chúng con đang an nghỉ trong niềm hy vọng sống lại, và mọi người đã qua đời trong tình thương của Chúa... Xin cho hết thảy họ được vào hưởng ánh sáng Tôn Nhan Chúa". Đó là lời cầu tha thiết cho Giáo hội Thanh luyện. Và tất nhiên, chúng ta cầu cho chính mình, cho Giáo hội Lữ hành, "cho Đức Giáo Hoàng, Đức Giám Mục chúng con, và toàn thể hàng giáo sĩ". Khi chúng ta tiến lên rước lễ, chúng ta không chỉ rước lấy Mình và Máu Thánh Chúa, mà còn được kết hợp nên một với chính Thân Mình Mầu nhiệm của Người, một Thân Mình bao gồm cả các thánh trên trời và các linh hồn nơi luyện ngục. Thánh Thể là bí tích của sự hiệp nhất, là chất keo gắn kết gia đình Thiên Chúa.

Mầu nhiệm các thánh thông công không phải là một lý thuyết xa vời, nó mang lại những hệ quả vô cùng cụ thể và thực tế cho đời sống đức tin hàng ngày. Trước hết, nó phá tan cảm giác cô đơn. Trong một thế giới ngày càng đề cao chủ nghĩa cá nhân, nhiều người cảm thấy lạc lõng, đơn độc trong cuộc chiến của riêng mình. Niềm tin vào sự thông công nhắc nhở chúng ta rằng: chúng ta không bao giờ một mình. Chúng ta thuộc về một gia đình vĩ đại, một cộng đoàn đức tin, nơi có hàng triệu anh chị em đang đồng hành, cả hữu hình lẫn vô hình. Khi chúng ta vui, cả gia đình cùng chung vui. Khi chúng ta đau khổ, chúng ta có sự nâng đỡ từ lời cầu nguyện của các thánh và của anh chị em mình. M suffering của chúng ta, khi được kết hiệp với hy tế của Đức Kitô, cũng có giá trị cứu độ cho người khác.

Niềm tin này cũng biến đổi hoàn toàn cái nhìn của chúng ta về sự chết. Đối với thế gian, cái chết là sự chấm dứt, là mất mát, là bức tường ngăn cách tuyệt đối. Nhưng đối với Kitô hữu, cái chết chỉ là một cuộc vượt qua, là cánh cửa bước vào sự sống vĩnh cửu. Nhờ mầu nhiệm thông công, cái chết không thể cắt đứt mối dây yêu thương. Nó chỉ làm thay đổi phương thức hiện hữu và giao tiếp. Chúng ta mất đi sự hiện diện thể lý của người thân, nhưng chúng ta lại có được họ trong một mối liên kết thiêng liêng sâu sắc hơn, bền chặt hơn. Chúng ta vẫn có thể "nói chuyện" với họ qua lời cầu nguyện, "giúp đỡ" họ qua các việc lành, và "cảm nhận" được sự hiện diện của họ qua sự trợ giúp thiêng liêng. Đây là niềm an ủi không gì thay thế được cho những ai đang mang nỗi đau mất người thân.

Tháng Mười Một hàng năm, với lễ Các Thánh và lễ Cầu cho các Tín hữu đã qua đời, là thời điểm Giáo hội mời gọi chúng ta sống mầu nhiệm này một cách mãnh liệt nhất. Đây là tháng của sự tưởng nhớ, của lòng biết ơn, và của tình liên đới. Chúng ta viếng nghĩa trang, thắp lên những nén hương, những ngọn nến, không phải như một hành động của tuyệt vọng, nhưng như một biểu tượng của niềm tin vào sự sống lại và sự hiệp thông. Chúng ta ý thức hơn về nghĩa vụ bác ái đối với các linh hồn nơi luyện ngục, những người đang "khát" lời cầu nguyện của chúng ta. Đồng thời, chúng ta cũng nhìn lên các thánh như những tấm gương và nguồn động viên, nhắc nhở chúng ta về cùng đích của cuộc đời mình là nên thánh.

Tóm lại, Mầu nhiệm các thánh thông công là một trong những hồng ân quý giá nhất mà Thiên Chúa ban cho Giáo hội. Đó là mầu nhiệm của tình yêu liên đới, vượt qua mọi rào cản của sự sống và cái chết. Nó khẳng định rằng gia đình của Thiên Chúa là một, được quy tụ trong Đức Kitô và được sống động nhờ Chúa Thánh Thần. Niềm tin này là một dòng suối ân sủng, mang đến cho chúng ta sức mạnh trong cuộc lữ hành trần thế, niềm an ủi sâu xa khi đối diện với sự chia ly, và một niềm hy vọng không lay chuyển vào cuộc sống vĩnh cửu. Nơi đó, mọi sự chia cách sẽ không còn, và sự hiệp thông của chúng ta với Thiên Chúa Ba Ngôi và với nhau sẽ đạt đến mức viên mãn trọn vẹn trong vinh quang bất diệt.

Lm. Anmai, CSsR.