Ngày Núi Quốc tế: Bảo vệ những huyết mạch cao nhất của chúng ta
Ngày Núi Quốc tế: Bảo vệ những huyết mạch cao nhất của chúng ta
Ngày Núi Quốc tế mời gọi chúng ta nhìn nhận kỹ hơn về những vùng đất quan trọng đối với hành tinh nhưng thường bị bỏ qua trong nững cuộc thảo luận toàn cầu. Núi điều tiết khí hậu, duy trì đa dạng sinh học và hỗ trợ những cộng đồng có truyền thống văn hóa và tâm linh gắn bó sâu sắc với đất đai. Núi là những tháp nước của thế giới, cung cấp nước ngọt cho gần hai tỷ người.
Trong Kinh Thánh, núi cũng mang ý nghĩa biểu tượng mạnh mẽ. Núi được nhắc đến trong Lời Chúa không chỉ đơn thuần là bối cảnh địa lý mà còn là những nơi linh thiêng nơi Trời và Đất gặp nhau.
Trong Kinh Thánh, núi là nơi gặp gỡ. Chúng đánh dấu những khoảnh khắc quan trọng trong lịch sử cứu chuộc: Thiên Chúa ban cho Moses Mười Điều Răn trên núi Sinai; Elijah nghe tiếng Chúa phán trong “tiếng nhỏ nhẹ,”; Chúa Giêsu bày tỏ vinh quang của Người trong Biến Hình. Những cảnh tượng này nhắc nhở chúng ta rằng tạo vật không phải là một phông nền mà là một không gian mà Thiên Chúa hiện diện khắp mọi nơi.
Núi non và nguồn nước của chúng
Tuy nhiên, ngày nay, những dãy núi trên thế giới đang chịu áp lực ngày càng tăng. Khoảng 70% lượng nước ngọt trên Trái đất tồn tại dưới dạng tuyết hoặc băng, và những sông băng đang tan chảy với tốc độ chưa từng có. Năm trong sáu năm qua đánh dấu tốc độ tan chảy sông băng nhanh nhất từng được ghi nhận. Chỉ riêng từ năm 2000 đến năm 2023, thế giới đã mất đi 6.542 tỷ tấn băng sông băng, và khoảng 600 sông băng đã biến mất. Nếu nhiệt độ tiếp tục tăng, nhiều sông băng khác sẽ biến mất.
Hậu quả đối với những cộng đồng miền núi là rất nghiêm trọng. Ở những nước đang phát triển, người dân thường nằm trong số những người nghèo nhất, và gần một nửa trong số họ đã phải đối mặt với tình trạng thiếu lương thực. Khả năng trồng trọt của họ phụ thuộc vào dòng chảy nước ổn định từ tuyết và băng. Khi mô hình tan chảy thay đổi, nguy cơ lũ lụt, sạt lở đất và khan hiếm nước tăng lên. Ngày nay, hơn 15 triệu người trên toàn thế giới rất dễ bị tổn thương bởi lũ lụt từ những hồ băng.
Di sản văn hóa và tâm linh của vùng núi
Sự mất mát sông băng cũng là sự mất mát di sản văn hóa và tâm linh. Nhiều cộng đồng bản địa và miền núi tôn kính sông băng như những không gian thiêng liêng - nơi ở của những vị thần, tổ tiên hoặc linh hồn; nguồn gốc của bản sắc; và những yếu tố quan trọng của những tập quán truyền thống. UNESCO báo cáo rằng 18.000 sông băng tại 50 Di sản Thế giới đang mất đi 58 tỷ tấn băng mỗi năm, và đến năm 2050, một phần ba số sông băng này có thể biến mất. Khi chúng biến mất, những nền văn hóa, tín ngưỡng và truyền thống đã bao quanh chúng trong nhiều thế kỷ cũng sẽ biến mất theo.
Một ví dụ về mối liên hệ giữa đức tin, văn hóa và núi non là nhà thờ cổ Abuna Yemata Guh của Ethiopia. Thường được mô tả là một trong những nhà thờ hoạt động lâu đời và xa xôi nhất trên thế giới, nó nằm trên những vách đá sa thạch cao chót vót của Tigray. Để đến được đó, người ta phải leo lên vách đá. Trong nhiều thế hệ, những cộng đồng địa phương đã thực hiện cuộc leo núi gian khổ này để thờ phụng trong một không gian được chạm khắc trực tiếp vào núi.
Mặc dù các mối đe dọa ngày càng gia tăng, vẫn có những dấu hiệu của hy vọng. Trên khắp thế giới, những cộng đồng miền núi đang áp dụng những thực hành nông nghiệp sinh thái, phục hồi đất đai bị suy thoái và hình thành những sáng kiến do thanh niên lãnh đạo để bảo vệ sông băng và cải thiện hệ thống cảnh báo sớm về những thảm họa tự nhiên. FAO nhấn mạnh rằng việc kết hợp kiến thức bản địa với khoa học là rất quan trọng để phát triển những chính sách sử dụng đất bền vững và bảo vệ nguồn nước.
Nỗ lực toàn cầu
Cần có hành động toàn cầu để bảo tồn những sông băng trên thế giới và hỗ trợ những cộng đồng phụ thuộc vào chúng. Những nỗ lực đầy tham vọng và tức thời nhằm giảm phát thải khí nhà kính, thích ứng với sự thay đổi mô hình nước và tăng cường khả năng phục hồi là điều thiết yếu. Sức khỏe của những vùng núi ảnh hưởng đến nông nghiệp, đa dạng sinh học, thủy điện, di sản văn hóa và cuộc sống hàng ngày của hàng triệu người. Việc bảo vệ chúng không phải là vấn đề khu vực mà là trách nhiệm toàn cầu.
Nhân Ngày Núi Quốc tế này, chúng ta được nhắc nhở rằng núi non không chỉ đơn thuần là sừng sững trước mắt chúng ta. Chúng nuôi sống chúng ta, và việc bảo tồn chúng, cùng những người chăm sóc chúng, là một phần cấp bách trong sứ mệnh bảo vệ ngôi nhà chung của chúng ta.
Nguyễn Minh Sơn