Nghèo khó không thể đợi

Nghèo khó không thể đợi, bởi vì thời gian lâu rồi, bạn sẽ chết vì đói.

Có một câu nói nghe qua thì tàn nhẫn, nhưng ngẫm lại thì thấm thía đến tận tâm can: "Nghèo khó không thể đợi, bởi vì thời gian lâu rồi, bạn sẽ chết vì đói". Câu nói ấy không đơn thuần chỉ là một lời cảnh báo về nhu cầu sinh tồn thể xác, mà nó là một hồi chuông báo động khẩn cấp về sự hủy hoại toàn diện mà sự nghèo túng kéo dài có thể gây ra cho một kiếp người. Chúng ta thường hay tự ru ngủ mình bằng những liều thuốc an thần mang tên "bình thản", "an phận", hay "đợi thời cơ", nhưng thực tế cuộc sống không vận hành theo sự khoan nhượng ấy. Nghèo khó không phải là một trạng thái tĩnh để ta có thể thong thả ngắm nhìn hay suy ngẫm, mà nó là một vũng lầy, càng đứng yên lâu, ta càng chìm sâu xuống đáy. Và ở dưới đáy đó, cái chết được nhắc đến không chỉ là cái chết vì thiếu lương thực, mà là cái chết của phẩm giá, của cơ hội, của tương lai và của cả những giấc mơ chưa kịp thành hình.

Tại sao nghèo khó không thể đợi? Trước hết, vì những nhu cầu cơ bản của con người không có nút "tạm dừng". Cái dạ dày của chúng ta không biết đợi đến khi ta trúng số hay thăng chức mới bắt đầu réo gọi. Những hóa đơn điện nước, tiền thuê nhà, tiền thuốc men cho cha mẹ già, tiền học phí cho con thơ... tất cả đều ập đến với sự đều đặn lạnh lùng của thời gian. Nếu ta chọn cách "đợi" – đợi cho đủ giỏi mới làm, đợi cho có vốn mới kinh doanh, đợi cho có quý nhân phù trợ mới nỗ lực – thì cơn bão của chi phí sinh hoạt sẽ nhấn chìm ta trước khi ta kịp nhìn thấy ánh sáng. Thời gian đối với người giàu có thể là cơ hội để tài sản sinh sôi, nhưng đối với người nghèo đang đứng yên, thời gian là một loại axit bào mòn khủng khiếp. Mỗi một ngày trôi qua trong sự túng thiếu là một ngày sức khỏe bị hao mòn vì ăn uống kham khổ, là một ngày trí tuệ bị cùn đi vì lo toan cơm áo gạo tiền thay vì được học hỏi cái mới, là một ngày tinh thần bị đè nén bởi sự tự ti và lo âu. Cái "chết vì đói" ở đây diễn ra từ từ, không phải ngã quỵ ngay lập tức, mà là sự kiệt quệ dần dần của nhựa sống, cho đến khi ta không còn đủ sức để vùng vẫy nữa.

Hơn thế nữa, nghèo khó không thể đợi bởi vì tốc độ già đi của cha mẹ và tốc độ lớn lên của con cái luôn nhanh hơn tốc độ thành công của chúng ta nếu ta cứ mãi chần chừ. Đây là một bi kịch hiện hữu trong rất nhiều gia đình. Khi ta còn trẻ, ta nghĩ mình có nhiều thời gian để "thử nghiệm" sự nghèo khó, để sống buông thả hoặc lười biếng một chút cũng chẳng sao. Nhưng cha mẹ ta không thể đợi ta giàu rồi mới già, bệnh tật không đợi ta có tiền rồi mới ập đến. Sẽ là nỗi đau đớn tột cùng khi nhìn người thân yêu nhất chịu khổ sở, đau đớn mà bản thân ta chỉ có thể đứng nhìn bất lực vì trong túi rỗng tuếch. Cái "đói" lúc này không phải là ta đói, mà là sự đói khát thuốc men, đói khát sự chăm sóc tốt nhất cho gia đình. Nếu ta không chạy đua với thời gian để thoát nghèo, ta sẽ "chết" trong sự hối hận và dằn vặt muộn màng. Tương tự như vậy với con cái, tuổi thơ của chúng trôi qua rất nhanh. Sự nghèo khó kéo dài không chỉ tước đi của chúng những điều kiện vật chất, mà còn có thể di truyền một tư duy nghèo nàn, một sự mặc cảm thua thiệt. Nếu ta không nỗ lực ngay bây giờ, thế hệ sau sẽ tiếp tục gánh lấy cái "di sản" nặng nề ấy. Vì vậy, sự chờ đợi trong nghèo khó chính là một tội ác đối với những người ta yêu thương.

Sự nguy hiểm của việc "đợi" trong nghèo khó còn nằm ở chỗ nó giết chết ý chí và lòng tự trọng. Có một thực tế đáng sợ là nghèo lâu ngày dễ sinh ra hèn kém, sinh ra sự cam chịu. Ban đầu, ta có thể cảm thấy khó chịu, bức bối vì thiếu thốn, nhưng nếu thời gian trôi qua quá lâu mà không có sự thay đổi, ta bắt đầu chấp nhận nó như một định mệnh. Ta bắt đầu tìm những lý do để bao biện: "tại số", "tại xã hội", "tại không gặp thời". Cái "chết" đáng sợ nhất được nhắc đến trong câu nói chính là cái chết của khát vọng. Khi một người đã quen với cái đói, họ không còn mơ về sơn hào hải vị nữa, họ chỉ mơ về một bữa cơm no. Tầm nhìn của họ bị thu hẹp lại chỉ trong vài mét vuông trước mắt, không thể nhìn xa trông rộng, không thể nắm bắt những cơ hội lớn lao. Tâm hồn họ trở nên cằn cỗi, chai sạn trước cái đẹp và những giá trị cao thượng, vì mọi nơ-ron thần kinh đều đã bị huy động cho cuộc chiến sinh tồn. Lúc này, họ thực sự đã "chết" về mặt tinh thần, dù thể xác vẫn đang tồn tại. Sự trì hoãn hành động đã biến họ từ một con người có tiềm năng vô hạn trở thành nô lệ vĩnh viễn của hoàn cảnh.

Vậy tại sao ta vẫn hay đợi? Tại sao biết "sẽ chết vì đói" mà vẫn không chịu vùng lên? Đó là vì cái bẫy của sự an toàn giả tạo và nỗi sợ hãi thất bại. Nhiều người thà chịu đựng cái nghèo quen thuộc còn hơn dấn thân vào những thử thách mới lạ đầy rủi ro. Họ sợ mất đi cái "ít ỏi" đang có để đổi lấy cái "có thể có" trong tương lai. Nhưng họ quên mất rằng, trong thế giới biến động không ngừng này, không tiến tức là lùi. Cái "ít ỏi" mà họ đang cố giữ gìn ấy cũng sẽ bị lạm phát, bệnh tật và rủi ro cuốn đi mất. Sự chờ đợi không bao giờ mang lại kết quả nếu không kèm theo hành động. Không có ông Bụt nào hiện ra để cứu vớt những kẻ lười biếng, và may mắn cũng chỉ là kết quả của sự chuẩn bị kỹ càng gặp gỡ cơ hội. Nếu bạn cứ ngồi đó đợi một công việc hoàn hảo, đợi một ý tưởng kinh doanh chắc thắng 100%, đợi ai đó đến cầm tay chỉ việc, thì cái bạn nhận được cuối cùng chỉ là sự già nua và đói khổ. Cuộc đời không trả cát-xê cho những vai diễn quần chúng đứng im lặng bên lề sân khấu, cuộc đời chỉ trả thưởng cho những ai dám lao ra giữa sân khấu, chấp nhận trầy vi tróc vảy để tranh đấu cho số phận của mình.

"Nghèo khó không thể đợi" là một mệnh lệnh hành động. Nó đòi hỏi ta phải biến nỗi sợ hãi cái đói thành động lực để tiến lên. Thay vì ngồi than vãn "tại sao tôi nghèo", hãy hỏi "tôi phải làm gì ngay bây giờ để thay đổi". Đừng đợi đến khi hoàn hảo mới bắt đầu, hãy bắt đầu để trở nên hoàn hảo. Có thể bạn xuất phát điểm thấp hơn người khác, bạn không có vốn liếng, không có quan hệ, nhưng bạn có sức lao động, có trí óc và có thời gian 24 giờ mỗi ngày công bằng như bất kỳ tỷ phú nào. Hãy dùng những thứ đó để "mua" lấy tương lai. Hãy học hỏi điên cuồng, làm việc chăm chỉ hơn người khác gấp nhiều lần. Nếu người ta đi bộ, bạn phải chạy. Nếu người ta ngủ 8 tiếng, bạn hãy ngủ ít đi để trau dồi kỹ năng. Sự giàu có có thể chưa đến ngay, nhưng ít nhất sự nỗ lực sẽ giúp bạn không bị chết chìm trong sự đói kém và hèn mọn. Mỗi một bước chân bạn đi, dù nhỏ, cũng là đang rời xa vũng lầy của sự nghèo túng.

Cái giá của sự nỗ lực có thể là mồ hôi, nước mắt, là những đêm thức trắng, là sự cô đơn, nhưng cái giá của sự nghèo khó và trì hoãn còn đắt hơn gấp ngàn lần. Đó là sự khinh rẻ của người đời, là sự bất lực trước nỗi đau của người thân, là sự hối tiếc muộn màng khi quỹ thời gian cạn kiệt. Đừng để đến lúc nằm trên giường bệnh, không có tiền đóng viện phí, mới nhận ra giá trị của việc kiếm tiền. Đừng để đến lúc con cái thất học vì nghèo, mới hối hận vì ngày xưa mình đã quá an phận. Sự nghèo khó giống như một căn bệnh ung thư, nếu không chữa trị ngay từ giai đoạn đầu bằng sự quyết liệt, nó sẽ di căn và giết chết toàn bộ cuộc đời bạn. Thời gian không phải là bạn của người nghèo, nó là kẻ thù tàn nhẫn nhất nếu ta không biết tận dụng nó.

Tóm lại, câu nói "Nghèo khó không thể đợi, bởi vì thời gian lâu rồi, bạn sẽ chết vì đói" là một chân lý trần trụi, lột tả bản chất khắc nghiệt của cuộc sống. Nó tước bỏ mọi lớp vỏ bọc lãng mạn hóa về cuộc sống thanh bần để buộc ta phải đối diện với thực tế: Nghèo là khổ, là nhục, và là hiểm họa. Không có sự bình yên nào thực sự tồn tại trên nền tảng của sự túng quẫn triền miên. Vì vậy, hãy ngưng chờ đợi. Hãy ngưng viện cớ. Hãy đứng dậy và hành động ngay giây phút này. Hãy làm việc như thể bạn đang bị cái đói đuổi sát sau lưng, bởi vì thực sự là như vậy. Chỉ có sự nỗ lực không ngừng nghỉ mới là con đường duy nhất giúp bạn thoát khỏi bản án tử hình mang tên "nghèo khó" và giành lại quyền kiểm soát cuộc đời mình trước khi thời gian xóa sổ tất cả. Đừng để mình chết dần chết mòn trong sự chờ đợi vô vọng, hãy sống và chiến đấu để giành lấy sự thịnh vượng mà bạn xứng đáng được hưởng.

Lm. Anmai, CSsR