Ngôi mộ của thánh Philip Neri và nhà thờ Santa Maria
Ngôi mộ của thánh Philip Neri và nhà thờ Santa Maria Ở Vallicella, Rome
Trong lòng thành phố vĩnh cửu Rome, nơi giao thoa của lịch sử, văn hóa và tôn giáo, Nhà thờ Santa Maria ở Vallicella, thường được gọi là Chiesa Nuova (Nhà thờ Mới), là một trong những địa điểm linh thiêng và mang ý nghĩa lịch sử sâu sắc. Nơi đây không chỉ là trung tâm tâm linh của Dòng Oratorians mà còn là nơi an nghỉ cuối cùng của Thánh Philip Neri, một trong những vị thánh được yêu mến nhất trong lịch sử Công giáo. Ngôi mộ của Thánh Philip Neri, được đặt trang trọng trong nhà thờ này, là điểm đến hành hương của hàng ngàn tín hữu từ khắp nơi trên thế giới, những người tìm kiếm sự kết nối với di sản tâm linh và lòng nhân ái của vị thánh được mệnh danh là “Tông đồ của Rome”.
Thánh Philip Neri (1515–1595), tên đầy đủ là Filippo Romolo Neri, sinh ra tại Florence, Ý, vào ngày 21 tháng 7 năm 1515. Ông được biết đến với lòng nhiệt thành tôn giáo, sự hài hước, và cách tiếp cận gần gũi, giản dị trong việc truyền bá đức tin. Philip Neri không chỉ là một linh mục, mà còn là một nhà cải cách, người sáng lập Dòng Oratorians, và một nhân vật có ảnh hưởng lớn đến đời sống tôn giáo ở Rome trong thời kỳ Phản Cải cách (Counter-Reformation). Với biệt danh “Pippo Buono” (Pippo Tốt Lành), ông đã thu hút nhiều người, từ những người nghèo khổ đến các bậc quyền quý, thông qua các buổi cầu nguyện, bài giảng, và các hoạt động từ thiện.
Cuộc đời của Thánh Philip Neri là một câu chuyện về sự tận hiến và lòng yêu thương. Khi còn trẻ, ông từ bỏ cơ hội kinh doanh và sự giàu có để đến Rome, nơi ông sống một cuộc đời giản dị, dành thời gian cầu nguyện và phục vụ người nghèo. Ông thường xuyên đến các khu ổ chuột, bệnh viện, và những nơi mà người nghèo khổ sinh sống để mang đến sự an ủi và hy vọng. Philip Neri cũng nổi tiếng với việc sử dụng âm nhạc, thơ ca, và các buổi tụ họp thân mật để truyền cảm hứng cho đức tin, một phương pháp sáng tạo và gần gũi trong bối cảnh tôn giáo nghiêm khắc của thế kỷ 16.
Năm 1551, Philip Neri được thụ phong linh mục và bắt đầu tổ chức các buổi cầu nguyện tại một căn phòng nhỏ, được gọi là “Oratory” (Phòng cầu nguyện). Những buổi tụ họp này không chỉ là nơi để cầu nguyện mà còn là không gian để thảo luận về Kinh Thánh, hát thánh ca, và chia sẻ những câu chuyện về đức tin. Chính từ đây, Dòng Oratorians, hay còn gọi là Tu hội Diễn nguyện, ra đời, mang trong mình tinh thần của sự đơn sơ, cộng đoàn, và lòng nhiệt thành với Thiên Chúa.
Nhà thờ Santa Maria ở Vallicella, hay Chiesa Nuova, nằm ở trung tâm Rome, gần quảng trường Piazza della Chiesa Nuova. Nhà thờ này được xây dựng vào thế kỷ 16 và được giao cho Dòng Oratorians quản lý, trở thành trung tâm chính của họ. Tên “Vallicella” xuất phát từ vị trí địa lý của nhà thờ, nằm trong một khu vực thấp, giống như một thung lũng nhỏ (vallis trong tiếng Latin nghĩa là thung lũng). Trước khi được xây dựng lại thành Chiesa Nuova, khu vực này đã có một nhà thờ nhỏ hơn, cũng mang tên Santa Maria, nhưng không đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng của cộng đoàn tín hữu.
Vào năm 1575, Đức Giáo hoàng Gregory XIII chính thức trao khu đất này cho Thánh Philip Neri và các môn đệ của ông để xây dựng một nhà thờ mới. Công trình xây dựng bắt đầu ngay sau đó, với sự hỗ trợ tài chính từ nhiều nhà tài trợ, bao gồm cả các gia đình quý tộc ở Rome. Nhà thờ được thiết kế bởi kiến trúc sư nổi tiếng Martino Longhi the Elder, và sau đó được hoàn thiện với các chi tiết trang trí bởi nhiều nghệ sĩ nổi bật của thời kỳ Baroque. Chiesa Nuova không chỉ là một công trình kiến trúc tuyệt đẹp mà còn là biểu tượng của sự đổi mới tôn giáo trong thời kỳ Phản Cải cách.
Nhà thờ được thánh hiến vào năm 1599, bốn năm sau khi Thánh Philip Neri qua đời. Với mặt tiền được trang trí công phu và nội thất lộng lẫy, Chiesa Nuova là một trong những ví dụ tiêu biểu của phong cách Baroque ở Rome. Nội thất nhà thờ được trang trí bởi các tác phẩm nghệ thuật của các bậc thầy như Pietro da Cortona, Guido Reni, và Caravaggio (mặc dù một số tác phẩm của Caravaggio tại đây đã bị thay thế hoặc di dời). Các bức bích họa, tranh sơn dầu, và các chi tiết điêu khắc trong nhà thờ đều mang đậm dấu ấn của nghệ thuật Công giáo, nhằm khơi dậy lòng sùng kính và sự chiêm nghiệm.
Ngôi mộ của Thánh Philip Neri được đặt trong một nhà nguyện phụ bên trong nhà thờ, được trang trí với sự trang nghiêm và lòng kính trọng. Nhà nguyện này, thường được gọi là Cappella di San Filippo Neri, là nơi các tín hữu đến cầu nguyện và tưởng nhớ vị thánh. Ngôi mộ được bảo quản cẩn thận, với các chi tiết trang trí bằng đá cẩm thạch và vàng, phản ánh sự tôn kính dành cho Thánh Philip Neri. Xung quanh nhà nguyện, các bức tranh và tượng mô tả cuộc đời và các phép lạ của ông, giúp những người hành hương hiểu rõ hơn về di sản của vị thánh này.
Dòng Oratorians, do Thánh Philip Neri sáng lập, là một tu hội linh mục không theo mô hình truyền thống của các dòng tu. Không giống như các dòng khác, như Dòng Tên (Jesuits) hay Dòng Đa Minh (Dominicans), các thành viên của Dòng Oratorians không tuyên thệ chính thức và sống trong một cộng đoàn linh mục tự do, tập trung vào việc cầu nguyện, giảng đạo, và phục vụ cộng đồng. Tinh thần của Dòng Oratorians là sự kết hợp giữa lòng sùng kính, sự gần gũi với giáo dân, và niềm đam mê với nghệ thuật và văn hóa.
Chiesa Nuova không chỉ là nhà thờ chính của Dòng Oratorians mà còn là trung tâm của các hoạt động tôn giáo và văn hóa của họ. Từ khi được thành lập, nhà thờ đã tổ chức các buổi hòa nhạc thánh ca, các buổi diễn nguyện (oratories), và các sự kiện từ thiện, tiếp nối di sản của Thánh Philip Neri. Các buổi diễn nguyện, được tổ chức trong không gian của nhà thờ, đã đặt nền móng cho thể loại âm nhạc “oratorio”, một hình thức âm nhạc tôn giáo kết hợp giữa ca hát, dàn nhạc, và lời kể chuyện.
Hiện nay, Dòng Oratorians tiếp tục duy trì các hoạt động tại Chiesa Nuova, từ việc cử hành Thánh lễ đến tổ chức các chương trình giáo dục tôn giáo và từ thiện. Nhà thờ vẫn là nơi hành hương quan trọng, thu hút không chỉ các tín hữu Công giáo mà cả những người yêu thích lịch sử và nghệ thuật. Các linh mục của Dòng Oratorians tại đây thường xuyên tổ chức các buổi hướng dẫn tham quan, giúp du khách hiểu rõ hơn về cuộc đời của Thánh Philip Neri và ý nghĩa của nhà thờ.
Chiesa Nuova không chỉ là một địa điểm tôn giáo mà còn là một biểu tượng văn hóa của Rome. Trong thời kỳ Phản Cải cách, nhà thờ này đóng vai trò quan trọng trong việc củng cố đức tin Công giáo, đối trọng với phong trào Cải cách Tin Lành ở châu Âu. Các tác phẩm nghệ thuật trong nhà thờ, từ tranh vẽ đến điêu khắc, đều nhằm mục đích truyền tải thông điệp tôn giáo một cách trực quan và cảm xúc, phù hợp với tinh thần của Công đồng Trent (1545–1563).
Ngoài ra, Chiesa Nuova còn là minh chứng cho sự giao thoa giữa tôn giáo và nghệ thuật ở Rome. Các nghệ sĩ Baroque đã để lại dấu ấn của mình trong từng chi tiết của nhà thờ, từ các bức bích họa trên trần nhà đến các bàn thờ được chạm khắc tinh xảo. Nhà thờ cũng là nơi lưu giữ nhiều hiện vật quý giá, bao gồm các bản thảo thánh ca và các tài liệu liên quan đến cuộc đời của Thánh Philip Neri.
Đối với các tín hữu, ngôi mộ của Thánh Philip Neri là nơi để tìm kiếm sự an ủi và cảm hứng. Nhiều người tin rằng việc cầu nguyện tại đây có thể mang lại sự chữa lành và bình an. Các câu chuyện về các phép lạ được cho là xảy ra nhờ sự chuyển cầu của Thánh Philip Neri đã làm tăng thêm sự linh thiêng của địa điểm này.
Nhà thờ Santa Maria ở Vallicella, hay Chiesa Nuova, không chỉ là nơi an nghỉ của Thánh Philip Neri mà còn là trung tâm tâm linh và văn hóa của Rome. Với lịch sử phong phú, kiến trúc tuyệt đẹp, và vai trò quan trọng trong đời sống tôn giáo, nhà thờ này là một điểm đến không thể bỏ qua đối với bất kỳ ai muốn khám phá di sản Công giáo và nghệ thuật Baroque. Ngôi mộ của Thánh Philip Neri, được đặt trong một nhà nguyện trang nghiêm, tiếp tục là nguồn cảm hứng cho hàng ngàn tín hữu và du khách, nhắc nhở về lòng nhân ái, sự đơn sơ, và niềm vui trong đức tin mà vị thánh này đã truyền bá.
Hãy đến với Chiesa Nuova để cảm nhận sự hiện diện của Thánh Philip Neri, để chiêm ngưỡng vẻ đẹp của nghệ thuật Baroque, và để khám phá một phần của lịch sử tôn giáo vĩ đại của Rome. Nhà thờ này không chỉ là một công trình kiến trúc, mà còn là một câu chuyện sống động về đức tin, lòng nhân ái, và sự sáng tạo.
Lm. Anmai, CSsR tổng hợp