Những bước đầu của một Đức Tân Giáo Hoàng “cắm Neo” trong thế giới hôm nay

ĐỨC GIÁO HOÀNG LÊÔ XIV: NHỮNG BƯỚC ĐẦU CỦA MỘT ĐỨC TÂN GIÁO HOÀNG “CẮM NEO” TRONG THẾ GIỚI HÔM NAY

Sự xuất hiện của những “manh mối”

Kể từ khi Đức Hồng y Robert Francis Prevost – người Mỹ gốc Chicago, từng phục vụ nhiều năm ở Peru và nguyên Tổng quyền Dòng Thánh Âu‑tinh – được mật nghị bầu làm người kế nhiệm Thánh Phêrô vào thứ Năm, 8 tháng 5 năm 2025, Điện Vatican dường như trở thành sân khấu cho một “cuộc săn tìm kho báu” nho nhỏ. Mỗi lần Đức Giáo Hoàng Lêô XIV hiện diện, ngài lại để lộ một chi tiết mới khiến giới quan sát cố ráp nối thành bức tranh phong cách mục tử của ngài:

• Đôi giày đen giản dị – gợi nhớ lựa chọn của Đức Phanxicô – thay vì giày đỏ truyền thống.
• Phẩm phục đỏ trong Thánh lễ hôm sau – màu Đức Phanxicô hiếm khi mặc – gợi về nghi lễ cổ điển.
• Gậy mục tử bằng vàng kiểu Giám mục – từng được Đức Bênêđictô XVI ưa dùng – thay cho cây thánh giá bạc của người tiền nhiệm Ác-hen-ti-na.

Những mảnh ghép ấy khiến nhiều người đặt câu hỏi: Đức Tân Giáo Hoàng sẽ cư trú tại Dinh Tông Tòa hay tiếp tục ở Nhà Thánh Mácta? Phong cách điều hành sẽ kế thừa ai nhiều hơn? Câu trả lời, theo mọi dấu hiệu cho tới nay, dường như là một tổng hợp uyển chuyển hơn là chọn một đường thẳng duy nhất.

Lời tri ân và những âm vang giáo huấn

• Tối 8 tháng 5 trên ban‑công Vương cung Thánh đường Thánh Phêrô, Đức Giáo Hoàng Lêô XIV trước tiên tri ân Đức Phanxicô vì chứng tá “đơn sơ, gần gũi”.
• Sáng 9 tháng 5, trong bài giảng đầu tiên, ngài dẫn lại cảnh báo của Đức Bênêđictô XVI về “chế độ độc tài của chủ nghĩa tương đối”.
• Chúa nhật kế tiếp, trong giờ Kinh Lạy Nữ Vương Thiên Đàng, ngài khích lệ giới trẻ bằng khẩu hiệu “Các con đừng sợ!” quen thuộc của Thánh Gioan Phaolô II, rồi kêu gọi “Không bao giờ chiến tranh nữa!”, vang vọng tiếng nói Đức Phaolô VI tại Liên Hiệp Quốc.

Không phải ngẫu nhiên: Đức Giáo Hoàng Lêô XIV dường như muốn bày tỏ ngay từ đầu rằng ngài đứng trong dòng liên tục của các vị tiền nhiệm, đồng thời mời gọi toàn Giáo Hội bước vào một giai đoạn “tổng hợp mới” – nơi gia sản thần học, mục vụ và xã hội của thế kỷ XX‑XXI được gắn kết vì sứ mạng hôm nay.

Chân dung một vị mục tử đa diện

• Học giả và nhà truyền giáo: Tiến sĩ Thần học, từng sống giữa vùng Amazon Peru, giảng dạy Thánh Kinh, sau đó đảm trách Bộ Giám mục tại Giáo triều.
• Quản trị gia lão luyện: Mười hai năm lãnh đạo Dòng Thánh Âu‑tinh, rồi điều hành một Thánh Bộ trọng yếu.
• Người song ngữ văn hoá: Nói lưu loát tiếng Anh, Tây Ban Nha, Ý; hiểu sâu bối cảnh Mỹ Latinh lẫn Hoa Kỳ đương đại.

Hồ sơ phong phú ấy lý giải vì sao ngài được các Hồng y xem là gạch nối lý tưởng giữa nhiều “cực” trong Giáo Hội: bắc‑nam, lý thuyết‑thực hành, truyền thống‑đổi mới.

“Tính công đồng” và “tính đồng nghị” – cặp từ khóa

Trong bài diễn văn ngày 10 tháng 5 trước Hồng y đoàn, Đức Giáo Hoàng khẳng định: “Giáo Hoàng là người tôi tớ khiêm nhường của Thiên Chúa và của anh chị em mình.” Nền tảng cho lời tuyên bố ấy là phương pháp kép:

1. Tính công đồng – bám rễ Công đồng Vatican II, không ngừng suy tư quan hệ giữa Hội Thánh và thế giới hiện đại.
2. Tính đồng nghị – tiếp nối mạnh mẽ tiến trình lắng nghe toàn Dân Chúa mà Đức Phanxicô khởi xướng, nhưng với cam kết “chia sẻ trách nhiệm quản trị” sâu hơn cùng Hồng y đoàn và các Hội đồng Giám mục.

Vì sao chọn tông hiệu Lêô?

Trong mật nghị, ngài giải thích: Noi gương Đức Giáo Hoàng Lêô XIII – vị Giáo Hoàng của thông điệp Rerum novarum (1891) – ngài muốn đặt ưu tiên cho “học thuyết xã hội Công giáo” trước những thách đố mới: cách mạng công nghiệp 4.0, trí tuệ nhân tạo, bất bình đẳng toàn cầu. “Mọi công nghệ phải phục vụ nhân phẩm, công lý và lao động,” Đức Giáo Hoàng Lêô XIV nhấn mạnh.

Thách đố quốc tế: Hòa bình cho Ukraine

Trong thông điệp Chúa nhật 11 tháng 5, ngài kêu gọi “một nền hòa bình thực sự, công bằng và bền vững” cho Ukraine – lời lẽ mạnh hơn đối chiếu với những kêu gọi ngưng bắn vô điều kiện trước đây. Ngày 12 tháng 5, Tổng thống Volodymyr Zelenskyy cho biết đã điện đàm với Đức Giáo Hoàng và chính thức mời ngài thăm Kyiv. Quan sát viên nhận định đây có thể là dấu hiệu “phong cách ngoại giao mới” của Tân Giáo Hoàng: kiên quyết bảo vệ công lý song song nỗ lực trung gian.

Những hồ sơ nóng trên bàn làm việc

• Bổ nhiệm nhân sự Giáo triều: Loạt chức vụ quan trọng sẽ đáo hạn trong ít tuần. Cách chọn lựa sẽ hé lộ đường hướng cải tổ.
• Thượng Hội đồng 2024‑2025: Nhiều ủy ban đang chờ ngài phân định các đề xuất “nóng” – từ vai trò phụ nữ, phó tế vĩnh viễn cho tới quy trình bổ nhiệm Giám mục.
• Đối thoại liên tôn và xã hội: Ngài nhấn mạnh “ưu tiên những người bị quên lãng nhất”, mở rộng cánh cửa hợp tác với các tổ chức ngoài Công giáo trong việc bảo vệ sinh thái, di dân, kinh tế công bằng.

Vẫn còn đó những ẩn số

Giáo sư Roberto Regoli (Đại học Giáo Hoàng Gregoriana) nhận xét: “Đức Giáo Hoàng Lêô XIV đang dệt nên một thứ ‘tiếp nối trong đổi mới’ – vừa tôn trọng truyền thống, vừa không ngần ngại điều chỉnh. Ngài dường như muốn hàn gắn các rạn nứt bằng cách cho thấy tất cả các thời Giáo Hoàng đều thuộc cùng một câu chuyện.”

Ở tuổi 69, với tác phong tự tin, đa ngữ, Đức Giáo Hoàng có thời gian và năng lực để từng bước khắc họa “đường nét riêng” của triều đại mình. Từ những đôi giày giản dị đến gậy mục tử mạ vàng, từ lời kinh Lạy Nữ Vương Thiên Đàng đến điện đàm Kyiv, mỗi chi tiết nhỏ trở thành gợi ý cho đường lối mục vụ “cắm neo trong thế giới” mà ngài hằng ấp ủ.

Chỉ khi các quyết định nhân sự, các chuyến tông du đầu tiên và những tông huấn được ban hành, chúng ta mới có thể đọc rõ hơn bức chân dung vị mục tử mang tông hiệu Đức Giáo Hoàng Lêô XIV – người đang đặt ra kỳ vọng về một Giáo Hội hiệp hành, gắn bó nỗi vui‑buồn‑hy‑vọng của nhân loại đương đại.

Lm. Anmai, CSsR tổng hợp