Lễ cung hiến vương cung thánh đường thánh Phanxicô Thành Assisi

24 – 5  LỄ CUNG HIẾN VƯƠNG CUNG THÁNH ĐƯỜNG THÁNH PHANXICÔ THÀNH ASSISI: MỘT DI SẢN TÂM LINH VÀ VĂN HÓA

Thánh Phanxicô thành Assisi (1181–1226), còn được gọi là Thánh Phanxicô Khó khăn, là một trong những vị thánh được yêu mến nhất trong lịch sử Kitô giáo. Ông là người sáng lập Dòng Anh Em Hèn Mọn (Dòng Phan Sinh), một dòng tu nổi tiếng với lối sống nghèo khó, đơn sơ, và tình yêu dành cho thiên nhiên cũng như các thụ tạo của Thiên Chúa. Sinh ra tại Assisi, một thị trấn nhỏ ở vùng Umbria, Ý, Phanxicô đã từ bỏ cuộc sống giàu sang để theo đuổi lý tưởng Tin Mừng, sống hòa hợp với thiên nhiên và phục vụ người nghèo. Ông được Giáo hội Công giáo tôn vinh là thánh bổn mạng của động vật, môi trường, và nước Ý.

Cuộc đời của Thánh Phanxicô được đánh dấu bởi những khoảnh khắc thiêng liêng sâu sắc, như khi ông nghe tiếng Chúa phán từ cây Thánh Giá tại nguyện đường Đamianô: “Phanxicô, con hãy đi sửa lại ngôi đền thờ của ta đang đổ nát!” Điều này đã thúc đẩy ông dấn thân vào việc phục hồi không chỉ các nhà thờ vật chất mà còn cả Hội Thánh về mặt tinh thần. Một sự kiện nổi bật khác là vào năm 1224, ông nhận được các dấu thánh (stigmata), trở thành người đầu tiên được ghi nhận mang trên mình các vết thương của Chúa Giêsu.

Sau khi qua đời vào ngày 3 tháng 10 năm 1226, Thánh Phanxicô được Giáo hoàng Grêgôriô IX phong thánh chỉ hai năm sau, vào ngày 16 tháng 7 năm 1228. Sự kiện này đã đánh dấu sự khởi đầu cho việc xây dựng một Vương cung Thánh đường để tôn vinh ông tại quê hương Assisi, một công trình không chỉ có ý nghĩa tôn giáo mà còn là biểu tượng văn hóa và nghệ thuật của thời Trung cổ.

Vương cung Thánh đường Thánh Phanxicô thành Assisi (tiếng Ý: Basilica di San Francesco d'Assisi; tiếng Latinh: Basilica Sancti Francisci Assisiensis) là nhà thờ mẹ của Dòng Anh Em Hèn Mọn và là một trong những địa điểm hành hương quan trọng nhất của Giáo hội Công giáo. Công trình này được xây dựng trên một ngọn đồi ở phía tây Assisi, từng được gọi là “Đồi Địa ngục” (vì nơi đây trước kia dùng để xử tử tội nhân), nhưng sau đó được đổi tên thành “Đồi Thiên đường” để phản ánh ý nghĩa thiêng liêng của nơi này.

Việc xây dựng Vương cung Thánh đường bắt đầu ngay sau khi Thánh Phanxicô được phong thánh vào năm 1228, theo lệnh của Giáo hoàng Grêgôriô IX, người từng là bạn và là người bảo trợ của Thánh Phanxicô khi còn là Hồng y Ugolino di Conti. Ngày 17 tháng 7 năm 1228, chỉ một ngày sau lễ phong thánh, Giáo hoàng Grêgôriô IX đã đặt viên đá đầu tiên cho công trình. Việc xây dựng được giám sát bởi Elias, một trong những môn đệ đầu tiên của Thánh Phanxicô, và được thực hiện với tốc độ đáng kinh ngạc cho thời đại đó.

Vương cung Thánh đường bao gồm hai nhà thờ được xây dựng chồng lên nhau:

Hạ Thánh đường (Lower Basilica): Hoàn thành vào năm 1230, nơi này được thiết kế để chứa thi hài của Thánh Phanxicô. Thi hài của ông được chuyển từ nhà thờ San Giorgio (nay là Vương cung Thánh đường Thánh Chiara) đến Hạ Thánh đường vào ngày Lễ Ngũ Tuần, tức ngày 25 tháng 5 năm 1230, trong một nghi thức rước long trọng. Để bảo vệ thi hài khỏi bị đánh cắp, nơi an nghỉ của Thánh Phanxicô được giấu kín trong hầm mộ và chỉ được tái khám phá vào năm 1818.

Thượng Thánh đường (Upper Basilica): Được xây dựng sau Hạ Thánh đường và hoàn thành vào năm 1253, Thượng Thánh đường mang phong cách Gothic Ý, với nội thất được trang trí bằng những bức bích họa tuyệt đẹp của các họa sĩ nổi tiếng như Giotto và Cimabue.

Cả hai nhà thờ được Giáo hoàng Innôcentê IV thánh hiến vào năm 1253, đánh dấu sự hoàn tất của công trình. Tuy nhiên, ngày 24 tháng 5 thường được ghi nhận là ngày lễ cung hiến chính thức của Vương cung Thánh đường, liên quan đến việc kỷ niệm sự kiện thi hài Thánh Phanxicô được an táng tại đây vào năm 1230.

Lễ cung hiến một nhà thờ trong truyền thống Công giáo là một sự kiện quan trọng, đánh dấu việc thánh hiến ngôi thánh đường để trở thành nơi thờ phượng Thiên Chúa. Đối với Vương cung Thánh đường Thánh Phanxicô, lễ cung hiến không chỉ là việc dành riêng một không gian vật chất mà còn là sự tôn vinh cuộc đời và di sản của Thánh Phanxicô. Ngày 24 tháng 5 được chọn để kỷ niệm sự kiện này, phản ánh tầm quan trọng của ngôi thánh đường trong đời sống tâm linh của các tín hữu và vai trò của nó như một trung tâm hành hương.

Việc cung hiến Vương cung Thánh đường cũng gắn liền với ý nghĩa của Năm Thánh, khi các nhà thờ lớn như thế này trở thành điểm đến để các tín hữu nhận được ơn toàn xá. Trong Năm Thánh 2025, Vương cung Thánh đường Thánh Phanxicô được kỳ vọng sẽ thu hút hàng triệu khách hành hương, tiếp nối truyền thống lâu đời của Giáo hội.

Vương cung Thánh đường Thánh Phanxicô là một kiệt tác kiến trúc và nghệ thuật, kết hợp giữa phong cách Romanesque và Gothic, đồng thời là một kho tàng của các tác phẩm nghệ thuật tôn giáo.

Hạ Thánh đường: Được thiết kế theo phong cách Romanesque, Hạ Thánh đường có không gian trầm mặc, phù hợp với việc cầu nguyện và chiêm niệm. Nội thất của nó được trang trí bằng các bức bích họa mô tả cuộc đời của Thánh Phanxicô và các chủ đề Kitô giáo khác. Hầm mộ bên dưới, nơi an nghỉ của Thánh Phanxicô, được giữ đơn sơ để phản ánh tinh thần nghèo khó của ông.

Thượng Thánh đường: Mang phong cách Gothic Ý, Thượng Thánh đường có không gian sáng sủa hơn, với các cửa sổ kính màu lớn và trần nhà cao vút. Nội thất của nó là một trong những ví dụ sớm nhất về phong cách Gothic ở Ý, với các bức bích họa nổi tiếng của Giotto, mô tả 28 cảnh trong cuộc đời của Thánh Phanxicô.

Tu viện Sacro Convento: Nằm liền kề với thánh đường, tu viện này là nơi sinh sống của các tu sĩ Phan Sinh và cũng là một phần của quần thể kiến trúc được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới vào năm 2000.

Vương cung Thánh đường là một bảo tàng sống động của nghệ thuật Trung cổ. Các bức bích họa của Giotto trong Thượng Thánh đường được coi là một bước ngoặt trong lịch sử nghệ thuật phương Tây, đánh dấu sự chuyển đổi từ phong cách Byzantine cứng nhắc sang phong cách tự nhiên và sống động hơn. Những bức tranh này không chỉ kể lại cuộc đời của Thánh Phanxicô mà còn truyền tải thông điệp về lòng khiêm nhường, tình yêu, và sự hòa hợp với thiên nhiên.

Ngoài ra, các bức bích họa và khảm đá quý trong Hạ Thánh đường, do các nghệ sĩ như Cimabue và Pietro Cavallini thực hiện, cũng góp phần làm nên giá trị nghệ thuật vô giá của thánh đường. Những tác phẩm này không chỉ là biểu tượng tôn giáo mà còn là nguồn cảm hứng cho các thế hệ nghệ sĩ sau này.

Vương cung Thánh đường Thánh Phanxicô không chỉ là một công trình kiến trúc mà còn là biểu tượng của các giá trị mà Thánh Phanxicô đã sống và truyền dạy: nghèo khó, khiêm nhường, và tình yêu dành cho Thiên Chúa cũng như các thụ tạo của Ngài.

Là một trong những địa điểm hành hương quan trọng nhất của Giáo hội Công giáo, Vương cung Thánh đường thu hút hàng triệu tín hữu từ khắp nơi trên thế giới. Các tín hữu đến đây không chỉ để cầu nguyện bên mộ Thánh Phanxicô mà còn để tìm kiếm sự bình an và cảm hứng từ cuộc đời của ông. Đặc biệt, trong các Năm Thánh, thánh đường trở thành một điểm đến chính để nhận ơn toàn xá, như đã được đề cập trong kế hoạch cho Năm Thánh 2025.

Vương cung Thánh đường là biểu tượng của tinh thần Phan Sinh, nhấn mạnh đến sự đơn sơ, hòa bình, và sự chăm sóc cho môi trường. Thánh Phanxicô được xem là người tiên phong trong việc bảo vệ thiên nhiên, và bài “Ca khúc Thụ tạo” (Canticle of the Creatures) của ông là một trong những tác phẩm đầu tiên trong văn học phương Tây ca ngợi vẻ đẹp của thiên nhiên như một món quà từ Thiên Chúa. Tinh thần này vẫn tiếp tục truyền cảm hứng cho các phong trào sinh thái và hòa bình trên toàn thế giới.

Được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới vào năm 2000, Vương cung Thánh đường không chỉ có ý nghĩa tôn giáo mà còn là một kho tàng văn hóa. Nó phản ánh sự phát triển của nghệ thuật, kiến trúc, và tư tưởng tôn giáo trong thời Trung cổ, đồng thời là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại. Các sự kiện như lễ phong chân phước cho Carlo Acutis tại Assisi vào năm 2020 và việc Đức Thánh Cha Phanxicô ký thông điệp Fratelli Tutti tại đây vào năm 2020 cho thấy thánh đường vẫn là một trung tâm tâm linh sống động.

Lễ Cung hiến Vương cung Thánh đường Thánh Phanxicô vào ngày 24 tháng 5 là một dịp để các tín hữu kỷ niệm sự thánh hiến của ngôi thánh đường và tôn vinh di sản của Thánh Phanxicô. Mặc dù ngày cung hiến chính thức của cả hai nhà thờ diễn ra vào năm 1253, nhưng ngày 24 tháng 5 thường được liên kết với việc kỷ niệm sự kiện thi hài Thánh Phanxicô được an táng tại Hạ Thánh đường vào năm 1230.

Trong ngày này, các nghi thức phụng vụ được tổ chức tại Vương cung Thánh đường, bao gồm Thánh lễ trọng thể, các bài đọc từ Kinh Thánh, và các bài thánh ca tôn vinh Thánh Phanxicô. Các tín hữu được mời gọi suy niệm về cuộc đời của ông và cầu nguyện cho hòa bình, sự hòa hợp với thiên nhiên, và sự đổi mới tâm linh. Ngày lễ cũng là cơ hội để các tu sĩ Phan Sinh tái cam kết với lý tưởng nghèo khó và phục vụ của dòng.

Trong bối cảnh Năm Thánh 2025, lễ cung hiến ngày 24 tháng 5 sẽ mang ý nghĩa đặc biệt, khi Vương cung Thánh đường Thánh Phanxicô được kỳ vọng là một trong những điểm đến chính cho các cuộc hành hương. Các tín hữu đến đây có thể nhận được ơn toàn xá bằng cách tham gia các nghi thức phụng vụ, xưng tội, và rước lễ, theo các điều kiện được Tòa Thánh quy định.

Vương cung Thánh đường Thánh Phanxicô tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong đời sống Giáo hội và xã hội hiện đại. Nó không chỉ là nơi bảo tồn di sản của Thánh Phanxicô mà còn là trung tâm thúc đẩy các giá trị hòa bình, sinh thái, và tình huynh đệ.

Đức Thánh Cha Phanxicô, người lấy tên của Thánh Phanxicô thành Assisi khi được bầu làm Giáo hoàng vào năm 2013, đã nhiều lần nhấn mạnh tầm quan trọng của tinh thần Phan Sinh. Thông điệp Laudato Si' (2015) về việc chăm sóc ngôi nhà chung và Fratelli Tutti (2020) về tình huynh đệ và tình bạn xã hội đều được lấy cảm hứng từ cuộc đời của Thánh Phanxicô. Việc Đức Thánh Cha chọn ký Fratelli Tutti tại Assisi vào năm 2020 là một minh chứng cho mối liên hệ sâu sắc giữa triều đại giáo hoàng của ngài và di sản của Thánh Phanxicô.

Phong trào “Kinh tế Phanxicô” (The Economy of Francesco), được khởi xướng bởi Đức Thánh Cha Phanxicô, cũng lấy cảm hứng từ Thánh Phanxicô và được tổ chức tại Assisi. Phong trào này kêu gọi người trẻ xây dựng một nền kinh tế bền vững, đặt con người và môi trường làm trung tâm, phản ánh tinh thần nghèo khó và tình huynh đệ của Thánh Phanxicô.

Mặc dù là một di sản thế giới, Vương cung Thánh đường đã phải đối mặt với nhiều thách thức, như trận động đất năm 1997 gây thiệt hại nghiêm trọng cho Thượng Thánh đường. Các nỗ lực bảo tồn sau đó đã giúp khôi phục vẻ đẹp của công trình, nhưng việc duy trì và bảo vệ thánh đường trước các yếu tố tự nhiên và lượng lớn khách hành hương vẫn là một nhiệm vụ quan trọng.

Lễ Cung hiến Vương cung Thánh đường Thánh Phanxicô vào ngày 24 tháng 5 không chỉ là một sự kiện phụng vụ mà còn là dịp để các tín hữu trên toàn thế giới suy niệm về cuộc đời và sứ điệp của Thánh Phanxicô thành Assisi. Với kiến trúc tuyệt đẹp, nghệ thuật vô giá, và ý nghĩa tâm linh sâu sắc, Vương cung Thánh đường là một biểu tượng sống động của đức tin, hòa bình, và tình yêu dành cho thiên nhiên. Trong bối cảnh hiện đại, khi thế giới đang đối mặt với các thách thức về môi trường và bất bình đẳng xã hội, tinh thần của Thánh Phanxicô—được lưu giữ và lan tỏa từ ngôi thánh đường này—vẫn tiếp tục là nguồn cảm hứng mạnh mẽ cho nhân loại.

Hãy để Vương cung Thánh đường Thánh Phanxicô thành Assisi không chỉ là một điểm đến hành hương mà còn là lời nhắc nhở về trách nhiệm của chúng ta trong việc sống đơn sơ, yêu thương, và bảo vệ ngôi nhà chung của nhân loại, như Thánh Phanxicô đã làm cách đây hơn tám thế kỷ.

Lm. Anmai, CSsR