Thánh Tôma Tông Đồ

THÁNH TÔMA TÔNG ĐỒ: NGÀY 3 THÁNG 7

Hôm nay, ngày 3 tháng 7, Giáo hội Công giáo trên toàn thế giới long trọng mừng lễ Thánh Tôma Tông Đồ, vị thánh bổn mạng của các thẩm phán, kiến trúc sư, thợ xây, nhà thần học, và các thành phố như Prato, Parma, và Urbino ở Ý. Thánh Tôma, một ngư dân giản dị từ Galilê, được Chúa Giêsu gọi làm môn đệ và được nhớ đến qua hành trình đức tin đặc biệt của ông, từ sự hoài nghi ban đầu về Sự Phục Sinh đến lời tuyên xưng đức tin mạnh mẽ: “Lạy Chúa tôi, lạy Thiên Chúa của tôi” (Ga 20:28). Những lời này, được lặp lại trong mỗi Thánh Lễ khi các tín hữu quỳ trước Bí tích Thánh Thể, là di sản thiêng liêng của Thánh Tôma, khẳng định sự hiện diện thực sự của Chúa Kitô.

Phúc Âm theo Thánh Gioan thuật lại câu chuyện về sự hoài nghi của Thánh Tôma, một khoảnh khắc đã làm nổi bật tính cách con người của ông. Khi các tông đồ khác loan báo rằng họ đã thấy Chúa Phục Sinh, Tôma, người không có mặt trong lần hiện ra đầu tiên, đã thẳng thắn bày tỏ sự nghi ngờ. Ông tuyên bố: “Nếu tôi không thấy dấu đinh trên tay Người, nếu tôi không đặt ngón tay vào chỗ có đinh, và nếu tôi không đặt bàn tay vào cạnh sườn Người, thì tôi sẽ không tin” (Ga 20:25). Lời nói này không chỉ phản ánh sự cứng đầu mà còn cho thấy tâm trạng thất vọng và mất phương hướng của Tôma sau cái chết của Thầy mình. Ông đã đi theo Chúa Giêsu, đặt niềm tin vào Người, nhưng sự kiện thập giá dường như đã làm lung lay mọi điều ông từng tin tưởng.

Tuy nhiên, sự hoài nghi của Tôma không phải là sự chối bỏ đức tin mà là một khát khao sâu sắc muốn gặp gỡ Chúa một cách cá vị. Ông không dễ dàng chấp nhận lời chứng của người khác; ông muốn chính mình cảm nhận được sự thật. Điều này phản ánh một khía cạnh rất con người: sự đấu tranh để tin khi đối diện với những điều vượt ngoài khả năng hiểu biết.

Tám ngày sau, Chúa Giêsu hiện ra lần nữa giữa các môn đệ, ngay cả khi các cửa đều đóng kín. Người nói: “Bình an cho các ngươi” (Ga 20:26), và trực tiếp hướng đến Tôma, mời gọi ông: “Hãy đặt ngón tay của con vào đây và nhìn xem tay Ta; hãy đặt bàn tay con vào đây và đặt vào cạnh sườn Ta, và đừng cứng lòng tin nhưng hãy tin” (Ga 20:27). Lời mời này không chỉ là một sự đáp ứng cho sự nghi ngờ của Tôma mà còn là một hành động của lòng thương xót vô biên. Chúa Giêsu không trách móc Tôma vì sự hoài nghi, mà thay vào đó, Người ban cho ông cơ hội để cảm nhận sự hiện diện sống động của mình.

Đáp lại, Tôma thốt lên: “Lạy Chúa tôi, lạy Thiên Chúa của tôi” (Ga 20:28). Đây là một trong những lời tuyên xưng đức tin mạnh mẽ nhất trong Tân Ước, đánh dấu khoảnh khắc Tôma không chỉ nhận ra Chúa Giêsu đã sống lại mà còn công nhận thiên tính của Người. Ông trở thành môn đệ đầu tiên tuyên xưng rõ ràng rằng Chúa Giêsu Phục Sinh chính là Thiên Chúa. Lời tuyên xưng này không chỉ là một lời khẳng định cá nhân mà còn trở thành một lời cầu nguyện được các Kitô hữu qua mọi thời đại lặp lại, đặc biệt trong Thánh Lễ, khi họ chiêm ngắm Mình Thánh Chúa.

Câu chuyện của Thánh Tôma là một bài học sâu sắc về hành trình đức tin. Sự hoài nghi của ông không phải là điều đáng xấu hổ mà là một phần của quá trình trưởng thành trong đức tin. Nó cho thấy rằng đức tin chân thật không phải là sự chấp nhận mù quáng, mà là một hành trình tìm kiếm, đối diện với những nghi ngờ, và cuối cùng, mở lòng ra với sự thật. Chúa Giêsu, trong lòng nhân từ, đã đáp ứng nhu cầu của Tôma bằng cách hiện diện và mời gọi ông chạm vào những vết thương của Người. Qua đó, Tôma không chỉ vượt qua sự hoài nghi mà còn đạt đến một đức tin sâu sắc hơn, một đức tin được củng cố bởi trải nghiệm cá nhân với Chúa Phục Sinh.

Sự hoài nghi của Tôma cũng mang lại một món quà cho các thế hệ sau. Chúa Giêsu, sau khi đáp ứng Tôma, đã nói: “Vì con đã thấy Thầy, nên con đã tin. Phúc cho những ai không thấy mà tin” (Ga 20:29). Lời này là một lời chúc phúc dành cho tất cả các Kitô hữu, những người không có cơ hội thấy Chúa bằng mắt thường nhưng vẫn tin vào Người qua lời chứng của các Tông Đồ và sự hướng dẫn của Chúa Thánh Thần.

Ngoài câu chuyện về sự hoài nghi, Thánh Tôma còn được nhớ đến qua một khoảnh khắc khác trong Phúc Âm, khi ông đặt câu hỏi trực tiếp với Chúa Giêsu trong Bữa Tiệc Ly. Khi Chúa Giêsu nói rằng Người sẽ đi để chuẩn bị chỗ cho các môn đệ và rằng họ biết con đường Người đi, Tôma chân thành thưa: “Lạy Chúa, chúng con không biết Chúa đi đâu; làm sao chúng con biết được đường đi?” (Ga 14:5). Câu hỏi này, dù đơn giản, đã dẫn đến một trong những tuyên bố quan trọng nhất của Chúa Giêsu: “Ta là Đường, là Sự Thật và là Sự Sống. Không ai đến được với Chúa Cha mà không qua Ta” (Ga 14:6).

Câu trả lời này không chỉ làm sáng tỏ bản chất của Chúa Giêsu mà còn khẳng định vai trò của Người như Đấng trung gian duy nhất giữa Thiên Chúa và loài người. Qua câu hỏi của Tôma, các Kitô hữu nhận được một lời tuyên bố nền tảng về đức tin: Chúa Giêsu chính là con đường dẫn đến sự sống đời đời. Sự chân thành của Tôma trong việc đặt câu hỏi đã mở ra một mạc khải quan trọng, làm phong phú thêm hiểu biết của Giáo hội về Chúa Kitô.

Sau khi lãnh nhận Chúa Thánh Thần trong ngày Lễ Ngũ Tuần, Thánh Tôma được sai đi rao giảng Tin Mừng cho muôn dân. Theo truyền thống, ông đã mang Tin Mừng đến các vùng đất xa xôi như Ba Tư, Ethiopia, và đặc biệt là Ấn Độ. Tại Ấn Độ, ông được cho là đã thiết lập các cộng đoàn Kitô hữu đầu tiên, để lại một di sản đức tin vẫn còn tồn tại đến ngày nay, đặc biệt trong cộng đồng Kitô hữu Thánh Tôma ở bang Kerala.

Cuộc đời của Thánh Tôma kết thúc bằng cái chết tử đạo tại Ấn Độ, nơi ông bị đâm chết bằng giáo, theo một số truyền thống. Sự hy sinh của ông là chứng tá cho lòng trung thành với Chúa Giêsu và sứ vụ mà Người đã trao phó. Qua cuộc đời và cái chết của mình, Thánh Tôma đã trở thành một mẫu gương về lòng can đảm và sự dấn thân cho Tin Mừng.

Một truyền thống độc đáo liên quan đến Thánh Tôma là câu chuyện về chiếc thắt lưng của Đức Trinh Nữ Maria. Theo truyền thống này, Tôma, một lần nữa, thể hiện sự hoài nghi khi nghe rằng Đức Maria đã được đưa về trời cả hồn lẫn xác. Ông đã yêu cầu mở ngôi mộ của Đức Maria để kiểm chứng, nhưng thay vì tìm thấy thi thể, ông chỉ thấy những bông hoa tươi thắm lấp đầy ngôi mộ. Trong khoảnh khắc đó, Đức Maria, từ thiên đàng, được cho là đã tháo chiếc thắt lưng của mình và thả xuống cho Tôma như một dấu chỉ xác nhận sự Lên Trời của Mẹ.

Chiếc thắt lưng này, được gọi là “Thánh Cốt Thắt Lưng” (Cintola), hiện được lưu giữ tại nhà thờ chính tòa ở Prato, Ý, và là một trong những thánh tích được tôn kính. Truyền thống này, dù mang tính chất truyền thuyết, nhấn mạnh vai trò của Tôma như một nhân chứng cho các mầu nhiệm của đức tin, đồng thời làm nổi bật mối liên kết đặc biệt giữa ông và Đức Maria.

Trong nghệ thuật Kitô giáo, Thánh Tôma thường được miêu tả với một cây thước vuông (biểu tượng của các kiến trúc sư và thợ xây) hoặc với hình ảnh ông chạm vào vết thương của Chúa Giêsu. Một trong những tác phẩm nổi tiếng nhất là bức tranh “Sự Hoài Nghi của Thánh Tôma” của Caravaggio, ghi lại khoảnh khắc Tôma đặt ngón tay vào cạnh sườn Chúa Giêsu, với ánh sáng và bóng tối nhấn mạnh tính kịch tính của giây phút đức tin được củng cố.

Ngoài ra, Thánh Tôma còn được tôn vinh trong các truyền thống văn hóa tại các thành phố mà ông là thánh bổn mạng. Tại Prato, lễ hội tôn vinh Thánh Tôma thường bao gồm việc trưng bày Thánh Cốt Thắt Lưng, thu hút đông đảo khách hành hương. Các cộng đoàn Kitô hữu ở Ấn Độ cũng tổ chức các lễ hội long trọng vào ngày 3 tháng 7, tưởng nhớ công lao truyền giáo của ông.

Vào ngày lễ Thánh Tôma năm 2013, Đức Giáo hoàng Phanxicô đã chia sẻ một suy tư sâu sắc về vị Tông Đồ này, nhấn mạnh rằng Chúa Giêsu luôn hành động với mục đích rõ ràng và ban cho mỗi người thời gian cần thiết để trưởng thành trong đức tin. Ngài lưu ý rằng Chúa Giêsu đã để Tôma chờ đợi tám ngày trước khi hiện ra, và khi hiện ra, Người vẫn mang những vết thương của mình như một dấu chỉ của tình yêu và sự hy sinh.

Đức Giáo hoàng nhấn mạnh rằng sự cứng đầu của Tôma không phải là một khuyết điểm mà là một phần trong kế hoạch của Thiên Chúa để giúp ông và các tín hữu hiểu rõ hơn về thiên tính của Chúa Kitô. “Tôma đã nhìn thấy Chúa, và ông không chỉ dừng lại ở việc tin rằng Chúa đã sống lại. Ông đi xa hơn, tuyên xưng: ‘Lạy Chúa tôi, lạy Thiên Chúa của tôi,’ trở thành môn đệ đầu tiên thờ phượng Chúa Kitô Phục Sinh một cách trọn vẹn” (Đức Giáo hoàng Phanxicô).

Những lời này nhắc nhở các tín hữu rằng Chúa luôn kiên nhẫn với những yếu đuối của con người và luôn sẵn sàng dẫn dắt họ đến một đức tin sâu sắc hơn. Câu chuyện của Tôma là một lời mời gọi để mỗi người đối diện với những nghi ngờ của mình, tìm kiếm Chúa với lòng chân thành, và cuối cùng, phó thác hoàn toàn cho Người.

Là vị thánh bổn mạng của các thẩm phán, kiến trúc sư, thợ xây, và nhà thần học, Thánh Tôma truyền cảm hứng cho những ai tìm kiếm sự thật, công lý, và vẻ đẹp trong công việc của mình. Các thẩm phán được mời gọi noi gương sự chân thành và lòng trung thực của Tôma trong việc tìm kiếm sự thật. Các kiến trúc sư và thợ xây được khuyến khích xây dựng không chỉ những công trình vật chất mà còn những cộng đoàn đức tin vững mạnh. Các nhà thần học, qua gương Tôma, được nhắc nhở rằng đức tin và lý trí có thể cùng tồn tại, và sự tìm kiếm Thiên Chúa đòi hỏi cả trái tim lẫn trí tuệ.

Hơn nữa, Thánh Tôma là một mẫu gương cho tất cả các Kitô hữu trong việc đối diện với những nghi ngờ và khó khăn trong đời sống đức tin. Ông dạy chúng ta rằng những khoảnh khắc hoài nghi không phải là dấu chấm hết, mà có thể là khởi đầu của một hành trình sâu sắc hơn với Chúa. Qua sự hoài nghi, Tôma đã tìm thấy đức tin; qua sự thất vọng, ông đã khám phá niềm hy vọng; và qua sự gặp gỡ với Chúa Phục Sinh, ông đã nhận ra tình yêu vượt thời gian của Thiên Chúa.

Lễ Thánh Tôma Tông Đồ là một dịp để các tín hữu suy ngẫm về hành trình đức tin của mình, học cách đối diện với những nghi ngờ, và mở lòng ra với sự hiện diện của Chúa. Từ một ngư dân giản dị ở Galilê đến một vị Tông Đồ can đảm và cuối cùng là một vị tử đạo, Thánh Tôma đã để lại một di sản đức tin sống động, nhắc nhở chúng ta rằng Chúa luôn hiện diện, ngay cả trong những khoảnh khắc tăm tối nhất của cuộc đời.

Hãy cùng nhau lặp lại lời tuyên xưng của Thánh Tôma trong Thánh Lễ hôm nay: “Lạy Chúa tôi, lạy Thiên Chúa của tôi,” và xin vị Tông Đồ này cầu bầu để chúng ta luôn kiên vững trong đức tin, can đảm trong sứ vụ, và trung thành trong tình yêu dành cho Chúa Kitô Phục Sinh.

Lm. Anmai, CSsR