Tâm lý của sự chiếm hữu và ảo tưởng quyền lực

CN 25 TN năm C

Tâm lý của sự chiếm hữu và ảo tưởng quyền lực

Anh chị em thân mến,

Hôm nay, lời Chúa trong Chúa Nhật XXV thường niên năm C mở ra cho chúng ta một hành trình nội tâm, vừa mang chiều kích tâm lý nhân vị, vừa gợi hứng tâm linh thiêng liêng, vừa chất chứa những âm hưởng triết học hiện sinh. Các bài đọc không chỉ là những mệnh lệnh đạo đức, nhưng còn là những tấm gương soi vào tận đáy sâu của tâm hồn con người, nơi bản năng chiếm hữu, khát vọng quyền lực và nỗi sợ hãi về sự mất mát thường xung đột với khát vọng yêu thương, tự do và sự sống vĩnh hằng.

⸻

1. Tâm lý của sự chiếm hữu và ảo tưởng quyền lực (Am 8,4-7)

Ngôn sứ Amos vạch trần sự tàn nhẫn của những kẻ biến con người thành món hàng. Đằng sau hành vi kinh tế là một cơ chế tâm lý bệnh hoạn: con người bị vật hóa, tình huynh đệ bị thay thế bởi tính toán lãi lỗ. Đây chính là tha hóa hiện sinh, nơi cái “tôi” không còn nhận ra tha nhân như một khuôn mặt, một linh hồn, mà chỉ như giá trị trao đổi.

Trong ngôn ngữ phân tâm học, đây là sự dồn nén của lòng tham, một năng lượng bóng tối, khiến con người nhìn thế giới như một thị trường tiêu thụ. Và Thiên Chúa cất tiếng: “Ta sẽ chẳng bao giờ quên một hành vi nào của chúng.” — lời cảnh tỉnh không chỉ cho kẻ buôn gian bán lận, nhưng cho tất cả chúng ta, vì trong vô thức, ta cũng có xu hướng “định giá” tha nhân bằng tiêu chuẩn lợi ích.

⸻

2. Động lực siêu việt của ân sủng nâng dậy kẻ hèn mọn (Tv 112,1-8)

Nếu Amos phơi bày bóng tối, thì Thánh vịnh 112 ca tụng ánh sáng. Thiên Chúa không đo con người theo bảng giá, nhưng nhìn đến nỗi mong manh của kẻ bé nhỏ. Người “cất nhắc kẻ nghèo hèn ra khỏi bụi tro, đặt họ ngồi chung hàng với hàng quyền quý.”

Đây không chỉ là công lý xã hội, nhưng còn là một biểu tượng tâm linh: Thiên Chúa là Đấng “đảo ngược cấu trúc quyền lực”, phá vỡ logic ích kỷ để mở ra một không gian nhân vị, nơi phẩm giá không còn tùy thuộc vào tiền của, mà chỉ hệ tại ở việc được Thiên Chúa gọi tên và yêu thương. Trong chiều kích tâm lý học nhân vị, đây chính là nhu cầu căn bản của con người: được nhìn nhận không phải như phương tiện, nhưng như một “ai đó” có giá trị vô biên.

⸻

3. Chiều sâu hiệp thông và phổ quát tính cứu độ (1 Tm 2,1-8)

Thánh Phaolô mời gọi: “Hãy cầu nguyện cho mọi người.” Ở đây, lời cầu nguyện không chỉ là nghi thức, mà là hành động tâm linh tái cấu trúc tâm hồn, giúp ta vượt qua những rào chắn bản năng “chọn lọc” ai xứng đáng được yêu, ai không.

Trong viễn tượng thần học, đây là mạc khải về ý muốn cứu độ phổ quát của Thiên Chúa: không ai bị loại trừ. Trong viễn tượng tâm lý, đây là khát vọng vượt thoát khỏi cái tôi khép kín để mở vào hiệp thông. Và trong viễn tượng hiện sinh, đây là sự khẳng định rằng nhân loại chỉ thật sự “là” khi cùng nhau hiện hữu trong liên đới.

⸻

4. Khủng hoảng hiện sinh: Tôi tớ của Thiên Chúa hay của Tiền Của? (Lc 16,1-13)

Dụ ngôn người quản lý bất lương thường làm ta bối rối. Đức Giêsu không khen sự gian xảo, nhưng khen sự khôn khéo, vì ông biết rằng tiền bạc chỉ là phương tiện, không phải cứu cánh.

Câu kết: “Anh em không thể vừa làm tôi Thiên Chúa vừa làm tôi Tiền Của được.” Đây là một tuyên ngôn hiện sinh, đặt con người trước sự lựa chọn nền tảng. Trong ngôn ngữ phân tâm học, “Tiền Của” chính là biểu tượng của dục vọng kiểm soát, sự an toàn giả tạo, một siêu ngã kinh tế chi phối hành vi. Nhưng Thiên Chúa mời gọi ta cởi bỏ sự nô lệ ấy để bước vào tự do con cái Thiên Chúa.

Ở đây xuất hiện một nghịch lý thiêng liêng: càng bám víu vào của cải, con người càng nghèo nàn trong nội tâm; càng buông bỏ, ta càng được phong phú trong ân sủng.

⸻

5. Chiêm niệm và dấn thân: một lối sống mới

Từ các bài đọc, ta nhận ra một lộ trình:

• Thấy rõ bóng tối nơi tâm lý chiếm hữu (Amos).

• Khám phá ánh sáng nơi tình yêu nâng dậy kẻ hèn mọn (Tv 112).

• Mở rộng trái tim trong cầu nguyện phổ quát (1 Tm).

• Chọn lựa căn bản: làm tôi Thiên Chúa, không phải Tiền Của (Lc 16).

Lời Chúa hôm nay mời ta sống một tâm linh nhân học, nơi con người vừa là hữu thể bị đe dọa bởi dục vọng và cơ chế xã hội bất công, vừa là hữu thể được gọi vào sự hiệp thông vô biên của Thiên Chúa. Đây là một điểm giao thoa giữa phân tâm học và thần học: chỉ khi nhận diện những bóng tối vô thức, ta mới có thể mở lòng đón ánh sáng ân sủng.

⸻

Kết luận

Anh chị em thân mến,

Bản chất của tự do không phải là làm điều mình muốn, nhưng là chọn Đấng mình thuộc về. Nếu ta thuộc về Tiền Của, ta sẽ bị giam hãm trong vòng lặp lo âu, thiếu thốn và so đo. Nhưng nếu ta thuộc về Thiên Chúa, ta bước vào sự tự do nội tâm, nơi tha nhân không còn là món hàng, mà là anh chị em; nơi thế giới không còn là thị trường, mà là bàn tiệc huynh đệ.

Vậy, trong chiều sâu hiện sinh và tâm linh, lời mời gọi hôm nay là: hãy sống như con người thật sự, không phải kẻ nô lệ của của cải, nhưng là người con của Thiên Chúa, được yêu, được cứu, và được gọi để yêu thương đến cùng.

Lm Giuse THÁNH GIÁ