Tại sao người già bỗng trở nên khó tính?

TẠI SAO NGƯỜI GIÀ BỖNG TRỞ NÊN KHÓ TÍNH?

Có bao giờ bạn ngỡ ngàng nhận ra, người cha, người mẹ, người ông, người bà thân thương của mình bỗng trở nên khác lạ? Nụ cười hiền hậu ngày nào giờ đây được thay bằng những cái cau mày. Sự kiên nhẫn vô bờ mà họ từng dành cho ta khi còn thơ bé dường như đã bay đi đâu mất, chỉ còn lại những lời trách móc, những cơn cáu kỉnh vô cớ, và một sự khó tính dường như không thể nào xoa dịu. Ta nhìn vào gương mặt hằn sâu những nếp nhăn thời gian ấy và bối rối tự hỏi: "Đây có còn là người ta từng biết không? Tại sao người ta thương của mình lại trở nên đổi khác như vậy?"

Trước khi vội vàng buông một tiếng thở dài, trước khi cảm thấy mệt mỏi hay tủi thân, tôi và bạn hãy cùng nhau dừng lại một chút. Hãy thử bước qua bức tường của sự "khó tính" ấy để lắng nghe câu chuyện mà họ không thể nói thành lời. Bởi vì sự khó tính không phải là bản chất, nó là một ngôn ngữ khác của nỗi đau, của sự mất mát, và của nỗi sợ hãi đang thầm kín diễn ra bên trong họ.

. Lắng nghe ngôn ngữ của nỗi đau thể xác

Hãy thử tưởng tượng, bạn đang sống trong một ngôi nhà cũ kỹ, nơi mà mỗi khi trở trời, các khớp xương lại đau nhức như có hàng ngàn mũi kim châm. Mỗi bước đi là một sự cố gắng. Một giấc ngủ trọn vẹn không còn là điều hiển nhiên. Thế giới xung quanh không còn rõ nét như xưa: tai không còn nghe rõ những lời thủ thỉ, mắt không còn nhìn tường những gương mặt thân yêu. Nỗi đau thể xác, dù là cơn đau nhói hay âm ỉ triền miên, trở thành một người bạn đồng hành không mời mà đến, bào mòn sinh lực và sự kiên nhẫn từng chút một.

Khi một người lớn tuổi gắt gỏng vì bạn nói quá nhỏ, có lẽ không phải vì họ muốn bắt lỗi bạn, mà vì thế giới của họ đã trở thành một chuỗi âm thanh bị bóp nghẹt. Khi họ bực bội vì không thể tự mình mở một cái nắp chai, đó không phải là sự giận dữ nhắm vào bạn, mà là sự bất lực và tủi thân khi chính cơ thể mình đang phản bội lại mình. Cơn cáu kỉnh ấy, thực chất, là một tiếng kêu cứu thầm lặng. Đó là cách họ bộc lộ sự mệt mỏi cùng cực khi phải liên tục chiến đấu với những giới hạn của thể xác. Họ không cố tình làm ta tổn thương; họ chỉ đang cố gắng sống sót qua một ngày dài với nỗi đau mà ta không thể nhìn thấy.

. Gánh nặng vô hình của những cuộc chia ly

Tuổi già là một cuộc hành trình của những cuộc chia ly. Đó không chỉ là sự ra đi của bạn đời, của những người bạn thân thiết đã cùng nhau đi qua nửa đời người, để lại một khoảng trống cô đơn đến nao lòng. Đó còn là cuộc chia ly với chính con người mà họ từng là.

Họ phải chia tay với công việc, với vai trò xã hội đã định hình nên con người họ suốt bao năm. Chiếc ghế ở cơ quan đã có người khác ngồi, những cuộc họp sôi nổi không còn tên họ. Cảm giác mình là "người thừa", không còn hữu ích, là một gánh nặng tâm lý khủng khiếp.

Họ phải chia tay với sự độc lập. Đôi tay từng bồng ẵm, dắt dìu ta đi những bước đầu tiên, giờ đây lại run rẩy, phải nhờ đến ta trong những việc nhỏ nhặt nhất. Sự phụ thuộc ấy, đối với một người đã từng mạnh mẽ và tự chủ, là một sự tổn thương sâu sắc đến lòng tự trọng.

Vậy nên, sự khó tính đôi khi lại là một cơ chế phòng vệ cuối cùng. Khi mọi thứ trong cuộc sống dường như đang tuột khỏi tầm tay, việc kiểm soát những điều nhỏ nhặt, việc tỏ ra khắt khe, có thể là cách duy nhất để họ cảm thấy mình vẫn còn một chút quyền lực, một chút tiếng nói. Cái vẻ ngoài gai góc ấy có thể đang che giấu một tâm hồn đang run rẩy vì sợ hãi, vì cô đơn. Đằng sau một lời phán xét khắt khe có thể là một câu hỏi thầm kín: "Con có còn cần ba/mẹ không? Ba/mẹ có còn là gánh nặng cho con không?"

. Khi tấm bản đồ ký ức phai màu

Đây có lẽ là nguyên nhân đau đớn và khó hiểu nhất. Khi những căn bệnh như Alzheimer hay các hội chứng sa sút trí tuệ khác bắt đầu xâm chiếm, chúng không chỉ lấy đi ký ức, mà còn làm thay đổi cả nhân cách. Bộ não, trung tâm điều khiển cảm xúc và hành vi, bắt đầu hoạt động sai lệch.

Người thân của chúng ta bỗng trở nên thất thường, hay quên, nghi ngờ vô cớ. Họ có thể nổi giận vì một điều không hề xảy ra, hoặc không nhận ra chính gương mặt của con cháu mình. Đó không phải là lỗi của họ. Hãy hình dung bạn đang đi lạc trong chính ngôi nhà của mình, những con đường quen thuộc trong tâm trí bỗng trở nên xa lạ. Nỗi sợ hãi và hoang mang ấy thật khủng khiếp biết bao! Sự bực bội, la hét lúc này không phải là sự căm ghét, mà là một tín hiệu cấp cứu của một người đang chìm dần trong sương mù của sự lãng quên.

Một lời mời gọi yêu thương và thấu cảm

Bạn thân mến, khi đã hiểu được những gánh nặng vô hình mà người lớn tuổi đang phải mang, có lẽ chúng ta sẽ không còn nhìn sự "khó tính" của họ theo cách cũ nữa. Chúng ta sẽ nhận ra rằng, mình được mời gọi để trở thành những "phiên dịch viên của trái tim".

Hãy học cách phiên dịch sự cáu kỉnh thành lời kêu than mệt mỏi. Hãy học cách phiên dịch sự im lặng thành nỗi cô đơn đang cần một cái nắm tay. Hãy học cách phiên dịch sự đòi hỏi khắt khe thành nỗi sợ hãi bị lãng quên. Hãy học cách phiên dịch sự lú lẫn thành tiếng kêu cứu của một tâm hồn đang đi lạc.

Chăm sóc người già yếu chưa bao giờ là một hành trình dễ dàng. Nó đòi hỏi sự kiên nhẫn phi thường, một tình yêu thương vô điều kiện, và một lòng trắc ẩn sâu sắc. Đó là lúc chúng ta trả lại cho họ những gì họ đã cho ta: sự dịu dàng khi ta vấp ngã, sự kiên trì khi ta tập nói, và vòng tay an toàn khi ta sợ hãi.

Lần tới, khi đối diện với một lời nói khó nghe, hãy hít một hơi thật sâu. Thay vì phản ứng, hãy thử lắng nghe. Nhìn sâu vào đôi mắt họ, bạn có thể sẽ không thấy sự giận dữ, mà là một nỗi buồn mênh mông, một sự mệt mỏi, và một khao khát thầm lặng được yêu thương và thấu hiểu.

Hãy cho họ mượn đôi tai của ta khi họ không còn nghe rõ, mượn đôi mắt của ta khi thế giới mờ đi, và trên hết, hãy cho họ mượn trái tim kiên nhẫn của ta khi chính họ đang lạc lối trong những năm tháng xế chiều. Bởi vì tình yêu thương đích thực không phải là yêu một người hoàn hảo, mà là học cách yêu thương một người không hoàn hảo một cách trọn vẹn nhất.

Lm. Anmai, CSsR