Chuyến tông du của ĐGH Leo - Tại sao ngài không thăm Hagia Sophia và điều gì đã xảy ra ở Nicaea?
Chuyến tông du của ĐGH Leo - Tại sao ngài không thăm Hagia Sophia và điều gì đã xảy ra ở Nicaea?
Khởi đầu là một vương cung thánh đường Kitô giáo ở Constantinople…
Filippo Forlani, Sử gia, Đại học Giáo hoàng Holy Cross: “Nhà thờ này được xây dựng vào thế kỷ thứ 4, ngay sau khi Constantine dời đô—khoảng năm 360 SCN, và mang hình dáng cổ điển của một vương cung thánh đường.
Sau đó, nó đã bị phá hủy hai lần bởi các trận hỏa hoạn lớn...
Filippo Forlani: “Vào thời điểm đó, Hoàng đế Justinian, vào thế kỷ thứ 6, đã quyết định xây dựng một vương cung thánh đường mới rất rộng lớn và khang trang.”
Được dành riêng cho sự uyên thâm, Hagia Sophia đã trở thành biểu tượng của đế quốc, thống nhất Đông và Tây. Nó trở thành ngôi nhà thờ lớn nhất thế giới trong gần 1.000 năm, với mái vòm rộng lớn 43 mét.
Filippo Forlani: “Khi công trình hoàn thành, Justinian đã thốt lên câu nói nổi tiếng khi chiêm ngưỡng kỳ quan này: “Solomon, ta đã vượt qua ngươi’.”
Ban đầu là Vương cung thánh đường Chính thống giáo, sau đó trở thành một nhà thờ Hồi giáo vào năm 1453, khi Constantinople bị chinh phục.
Filippo Forlani: “Vị vua đã ra lệnh cải tạo Vương cung thánh đường, công trình tôn giáo lớn nhất toàn thành phố, thành một nhà thờ Hồi giáo. Tuy nhiên, đồng thời, ông cũng ra lệnh bảo vệ tất cả những bức tranh khảm khỏi bị phá hủy.”
Từ đó, sự chung sống giữa các yếu tố Kitô giáo và Hồi giáo ở Thổ Nhĩ Kỳ bắt đầu. Tất cả những điều này vẫn tồn tại cho đến khi Atatürk thành lập nước Thổ Nhĩ Kỳ hiện đại, biến nó thành một nhà nước thế tục và quyết định biến Hagia Sophia thành một bảo tàng quốc gia, không có bất kỳ sự liên kết tôn giáo nào.
Tuy nhiên, cuối năm 2020, tổng thống đương nhiệm, Erdoğan, đã cải tạo nó trở lại thành một nhà thờ Hồi giáo.
Nikos Tzoitis, Cố vấn Tòa Thượng phụ Đại kết tại Roma: “Do đó, nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ đang gặp khó khăn. Với đồng lira mất giá, nền kinh tế trì trệ và tỷ lệ thất nghiệp gia tăng, ông phải tìm kiếm sự hỗ trợ trên cơ sở tôn giáo.”
Và đó chính xác là những gì đã xảy ra. Hagia Sophia giờ đây lại một lần nữa trở thành một nơi thờ phượng của người Hồi giáo. Đức Thánh Cha Leo XIV không có chuyến thăm nào đến đây trong chương trình nghị sự của mình, mặc dù thực tế là tất cả các giáo hoàng kể từ Đức Giáo hoàng Phaolô VI đều đã đến đó.
Filippo Forlani: “Vì vậy, việc đến một nơi đã trở lại thành một nhà thờ Hồi giáo, theo góc nhìn của đối thoại liên tôn, tôi không rõ, có thể hơi phức tạp. Và đó là lý do tại sao tôi cho rằng Đức Thánh Cha Leo không muốn đến đó.”
Juan Antonio Cabrera, Giáo hoàng Học viện Augustinianum: “Lý do có lẽ là vì lý do ngoại giao, không muốn làm tổn thương một số điểm nhạy cảm. Bởi vì gần đây, trong vài năm trở lại đây, Hagia Sophia đã chuyển từ một bảo tàng thành một nhà thờ Hồi giáo, và với chức năng là một nhà thờ Hồi giáo, những bức tranh khảm đã bị che phủ. Vì vậy, đây có lẽ là vấn đề thận trọng.”
Số lượng Kitô hữu ở Thổ Nhĩ Kỳ chỉ khoảng 100.000 người, trong đó chỉ có 33.000 người theo Công giáo. Điều này có nghĩa là cứ 10.000 người dân cả nước thì có 4 người Công giáo. Điều này dẫn đến việc chỉ có khoảng 40 giáo xứ trên toàn lãnh thổ.
Và nếu có một điểm chung giữa người Latinh và Chính thống giáo, thì đó chính là Kinh Tin Kính Nicea, bắt nguồn từ thành phố Iznik ngày nay của Thổ Nhĩ Kỳ, nơi ban đầu là thành phố cổ Nicaea.
Juan Antonio Cabrera: “Nền tảng, tất nhiên, phải bắt đầu từ biểu tượng đức tin, Kinh Tin Kính. Đó là điều gắn kết chúng ta, và tất cả những điều đó được chứa đựng trong biểu tượng Nicea, sau này được phát triển tại Constantinople, ám chỉ Chúa Ba Ngôi - Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần.”
Đó cũng là lý do chính cho chuyến tông du của Đức Thánh Cha Leo đến Thổ Nhĩ Kỳ: một cuộc họp đại kết lớn để kỷ niệm 1700 năm khoảnh khắc lịch sử đó, mà cả Công giáo và Chính thống giáo hiện đang cùng nhau kỷ niệm.
Nguyễn Minh Sơn