Tại sao ngày Chúa Nhật lại quan trọng cho sức khỏe tinh thần và thể chất?

NGHỈ NGƠI: TẠI SAO NGÀY CHÚA NHẬT LẠI QUAN TRỌNG CHO SỨC KHỎE TINH THẦN VÀ THỂ CHẤT?

Trong thế giới hiện đại, chúng ta đang sống trong một nhịp điệu quay cuồng của công việc và năng suất. Cụm từ "văn hóa hối hả" (hustle culture) được tôn vinh như một chuẩn mực, và việc "bận rộn" thường được xem là một biểu tượng của địa vị. Chúng ta tự hào về việc mình làm việc nhiều giờ, trả lời email lúc nửa đêm, và hy sinh những ngày cuối tuần cho các dự án. Nhưng cái giá phải trả cho cuộc chạy đua không ngừng nghỉ này là gì? Chúng ta đang chứng kiến một đại dịch toàn cầu về sự kiệt sức (burnout), lo âu và trầm cảm. Cơ thể chúng ta biểu tình qua những căn bệnh mãn tính, và tâm trí chúng ta kiệt quệ vì không bao giờ có một khoảnh khắc được thực sự "tắt máy". Giữa bối cảnh đó, truyền thống cổ xưa về việc nghỉ ngơi ngày Chúa Nhật không chỉ là một quy tắc tôn giáo đã lỗi thời, mà bỗng trở thành một lời mời gọi cấp thiết, một liều thuốc giải độc cho cả thể chất và tinh thần của con người hiện đại.

Khi chúng ta nhìn lại những trang đầu tiên của Sách Sáng Thế, có một chi tiết đầy mầu nhiệm: sau sáu ngày tạo dựng vũ trụ, "Thiên Chúa đã hoàn thành công việc Người làm... và ngày thứ bảy, Người nghỉ ngơi, sau khi đã hoàn thành mọi công việc." Điều này không có nghĩa là Thiên Chúa mệt mỏi và cần hồi sức. Đúng hơn, hành động nghỉ ngơi của Thiên Chúa là một hành động thánh hiến, đặt một dấu ấn thiêng liêng vào chính cấu trúc của thời gian. Nó tuyên bố rằng nghỉ ngơi không phải là sự vắng mặt của công việc, mà là đỉnh cao của công trình sáng tạo. Bằng cách nghỉ ngơi, Thiên Chúa mời gọi con người tham gia vào nhịp điệu của chính Người, một nhịp điệu bao gồm cả lao động lẫn nghỉ ngơi. Điều răn thứ ba, "Hãy giữ ngày Chúa Nhật", do đó, không phải là một gánh nặng, mà là một ân sủng. Đó là một sự giải phóng khỏi ách nô lệ của công việc, một lời nhắc nhở rằng giá trị của chúng ta không được đo lường bằng năng suất, mà bằng việc chúng ta là hình ảnh của Thiên Chúa.

Tầm quan trọng của ngày nghỉ này trước hết được thể hiện một cách rõ rệt trên chính cơ thể vật lý của chúng ta. Y học hiện đại đã bắt đầu hiểu rõ những gì mà đức tin đã biết từ lâu: cơ thể con người cần những chu kỳ nghỉ ngơi đều đặn để hoạt động tối ưu. Khi chúng ta liên tục làm việc, hệ thống thần kinh giao cảm (hệ thống "chiến đấu hoặc bỏ chạy") của chúng ta hoạt động quá mức. Điều này dẫn đến việc giải phóng liên tục các hormone căng thẳng như cortisol. Nồng độ cortisol cao kéo dài có thể tàn phá cơ thể, gây ra huyết áp cao, làm suy yếu hệ thống miễn dịch, tăng nguy cơ mắc bệnh tim, tiểu đường và béo phì. Trạng thái căng thẳng mãn tính này cũng làm gián đoạn giấc ngủ, khiến chúng ta rơi vào một vòng luẩn quẩn của mệt mỏi và kiệt sức.

Ngày Chúa Nhật, khi được tuân giữ như một ngày nghỉ ngơi thực sự, chính là cơ hội để cơ thể chúng ta "khởi động lại". Nó cho phép hệ thống thần kinh phó giao cảm (hệ thống "nghỉ ngơi và tiêu hóa") chiếm ưu thế. Đây là lúc cơ thể tự chữa lành. Nhịp tim chậm lại, huyết áp giảm xuống, và các cơ bắp căng cứng được thư giãn. Đây là thời gian cho giấc ngủ sâu, cho sự phục hồi tế bào và cho việc nạp lại năng lượng dự trữ. Việc dành trọn một ngày không phải lo lắng về thời hạn, không phải vội vã, cho phép cơ thể chúng ta thoát khỏi trạng thái cảnh giác cao độ và tìm lại sự cân bằng nội tại. Nó không phải là sự lười biếng; đó là một hành động bảo trì thiết yếu cho "ngôi đền của Chúa Thánh Thần" mà chính là thân thể chúng ta. Một cơ thể được nghỉ ngơi đầy đủ sẽ làm việc hiệu quả hơn, sáng tạo hơn và kiên cường hơn trong sáu ngày còn lại.

Nếu những lợi ích cho thể chất đã rõ ràng, thì những tác động đối với sức khỏe tinh thần còn sâu sắc hơn. Tâm trí của chúng ta, cũng giống như cơ thể, không được thiết kế để hoạt động liên tục. Trong thời đại kỹ thuật số, chúng ta bị tấn công dồn dập bởi thông báo, email, tin tức và mạng xã hội. Tâm trí chúng ta hiếm khi có được một "khoảng lặng". Sự quá tải thông tin này dẫn đến tình trạng mệt mỏi về nhận thức, giảm khả năng tập trung, trí nhớ kém và tăng mức độ lo âu. Chúng ta mất khả năng suy nghĩ sâu sắc, mất khả năng hiện diện trọn vẹn trong khoảnh khắc. Chúng ta có thể đang ở bên gia đình, nhưng tâm trí lại đang ở nơi làm việc, hoặc bị cuốn vào một cuộc tranh luận vô tận trên mạng.

Ngày Chúa Nhật là một lời mời gọi để "rút phích cắm". Đó là sự cho phép có chủ đích để tắt các thiết bị, lùi lại khỏi dòng chảy thông tin không ngừng, và để cho tâm trí được nghỉ ngơi. Khi chúng ta tạo ra không gian cho sự tĩnh lặng, điều kỳ diệu sẽ xảy ra. Sự sáng tạo, vốn bị bóp nghẹt bởi sự bận rộn, bắt đầu nảy mầm. Các giải pháp cho những vấn đề phức tạp mà chúng ta đã vật lộn suốt tuần bỗng nhiên xuất hiện. Chúng ta có thời gian để suy ngẫm, để tự vấn, để lắng nghe tiếng nói sâu thẳm bên trong mình. Đây là thời gian để nuôi dưỡng trí tưởng tượng, có thể là qua việc đọc một cuốn sách hay, nghe một bản nhạc, hoặc đơn giản là đi dạo trong công viên. Sức khỏe tinh thần không chỉ là sự vắng mặt của bệnh tật; đó là sự hiện diện của sự bình an, rõ ràng và một cảm thức về mục đích. Ngày Chúa Nhật cung cấp mảnh đất màu mỡ để những hạt giống này phát triển.

Hơn nữa, con người là một sinh vật có tính xã hội. Sức khỏe tinh thần của chúng ta gắn bó mật thiết với chất lượng các mối quan hệ của chúng ta. Công việc, dù quan trọng, thường có xu hướng kéo chúng ta ra khỏi những người chúng ta yêu thương. Chúng ta làm việc muộn, mang công việc về nhà, và thời gian dành cho gia đình, bạn bè bị thu hẹp lại. Sự cô lập là một trong những nỗi đau lớn nhất của xã hội hiện đại. Ngày Chúa Nhật là một sự điều chỉnh cần thiết cho xu hướng này. Đó là ngày dành cho "cộng đoàn" – cả cộng đoàn gia đình và cộng đoàn giáo xứ.

Khi chúng ta không vướng bận bởi công việc, chúng ta có thời gian để thực sự "hiện diện" với người khác. Đó là thời gian cho những bữa ăn gia đình kéo dài, không vội vã, nơi những câu chuyện được chia sẻ và tiếng cười được vang lên. Đó là thời gian để chơi đùa với con cái, lắng nghe tâm sự của người bạn đời, hoặc đến thăm cha mẹ già. Đây là những "giao dịch" tình cảm xây dựng nên các mối quan hệ bền chặt. Và dĩ nhiên, đối với người Kitô hữu, Chúa Nhật là trung tâm của đời sống cộng đoàn khi chúng ta quy tụ lại để cử hành Thánh Lễ. Chúng ta không chỉ đến để gặp gỡ Thiên Chúa, mà còn để gặp gỡ anh chị em mình. Cảm giác thuộc về một cộng đồng lớn hơn, cùng nhau chia sẻ một niềm tin và một hy vọng, là một liều thuốc cực kỳ mạnh mẽ chống lại sự cô đơn và tuyệt vọng.

Cuối cùng, và có lẽ là quan trọng nhất, ngày Chúa Nhật là thiết yếu cho sức khỏe "tinh thần" (spirit) của chúng ta. Chúng ta không chỉ là thể xác và tâm trí; chúng ta là những hữu thể tâm linh được tạo ra để khao khát điều gì đó lớn lao hơn chính mình. Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta dễ dàng rơi vào ảo tưởng rằng chúng ta là trung tâm của vũ trụ, rằng mọi thứ phụ thuộc vào nỗ lực của chúng ta. Chúng ta quên mất Thiên Chúa. Chúng ta quên mất lý do tại sao chúng ta tồn tại. Ngày Chúa Nhật là ngày để "hiệu chỉnh" lại la bàn tâm linh của chúng ta.

Bằng cách dừng làm việc, chúng ta tuyên bố một sự thật mang tính giải phóng: thế giới vẫn quay mà không cần sự can thiệp liên tục của tôi. Bằng cách tham dự Thánh Lễ, chúng ta được nhắc nhở về câu chuyện vĩ đại mà chúng ta là một phần trong đó – câu chuyện về sự sáng tạo, sa ngã và cứu chuộc. Chúng ta được nuôi dưỡng bởi Lời Chúa và Thánh Thể, nguồn sức mạnh tinh thần cho phép chúng ta không chỉ tồn tại, mà còn sống một cuộc đời ý nghĩa và trọn vẹn. Việc dành thời gian cho cầu nguyện cá nhân, cho việc đọc Kinh Thánh, hay chỉ đơn giản là chiêm ngắm vẻ đẹp của thiên nhiên, sẽ làm đầy lại "chiếc giếng" tâm linh của chúng ta. Nếu không có sự nạp lại năng lượng tinh thần này, chúng ta sẽ sớm cạn kiệt, trở nên cáu kỉnh, mất phương hướng và dễ dàng rơi vào tuyệt vọng. Sức khỏe tinh thần (spiritual health) là nền tảng cho mọi loại sức khỏe khác.

Tuy nhiên, việc giữ ngày Chúa Nhật trong thế giới ngày nay không phải là điều dễ dàng. Áp lực kinh tế là có thật. Các thiết bị kỹ thuật số khiến công việc xâm lấn vào không gian cá nhân của chúng ta 24/7. Thậm chí chính khái niệm "nghỉ ngơi" cũng đã bị thương mại hóa thành sự tiêu thụ hoặc giải trí thụ động. Nghỉ ngơi thực sự không có nghĩa là nằm dài trên sofa xem TV cả ngày. Đó không phải là sự trống rỗng, mà là sự "viên mãn" của những hoạt động khác. Đó là "sự tái tạo" (re-creation). Đó có thể là chơi một môn thể thao, làm vườn, vẽ tranh, hoặc tham gia vào một hoạt động bác ái. Đó là bất cứ điều gì giúp chúng ta cảm thấy sống động, kết nối và được làm mới.

Để lấy lại ngày Chúa Nhật, chúng ta cần phải can đảm và có chủ đích. Điều đó đòi hỏi phải đặt ra những ranh giới rõ ràng – với sếp, với đồng nghiệp, và quan trọng nhất là với chính mình. Đó là một hành động của đức tin, tin rằng sáu ngày làm việc là đủ, tin rằng Thiên Chúa sẽ chu cấp. Đó là một hành động của sự khôn ngoan, nhận ra rằng việc nghỉ ngơi không phải là một sự xa xỉ, mà là một điều kiện tiên quyết cho một cuộc sống bền vững và hiệu quả.

Tóm lại, ngày Chúa Nhật không phải là một di tích của quá khứ. Đó là một ngọn hải đăng cho tương lai của chúng ta. Trong một thế giới đang quay cuồng đến mức kiệt sức, lời mời gọi nghỉ ngơi là một hành động mang tính cách mạng. Nó chữa lành cơ thể chúng ta khỏi sự tàn phá của căng thẳng mãn tính. Nó giải phóng tâm trí chúng ta khỏi sự quá tải thông tin và lo âu. Nó hàn gắn các mối quan hệ của chúng ta bằng cách trao cho chúng ta món quà của thời gian và sự hiện diện. Và nó nuôi dưỡng tâm hồn chúng ta, kết nối chúng ta lại với Thiên Chúa, với tha nhân và với mục đích sâu xa nhất của cuộc đời mình. Giữ ngày Chúa Nhật không phải là đánh mất một ngày; đó là tìm lại chính mình.

Lm. Anmai, CSsR.