Thông điệp Người đã yêu thương chúng ta (Dilexit Nos)

Image

THÔNG ĐIỆP

DILEXIT NOS

(NGƯỜI ĐÃ YÊU THƯƠNG CHÚNG TA)

của Đức Thánh Cha Phanxicô

về tình yêu nhân loại và thần linh của Trái Tim Chúa Giêsu Kitô.

Ngày 24-10-024.

Chuyển ngữ : Lm. Phêrô Phan Văn Lợi, THĐ Thánh Tâm

Dịch theo bản tiếng Anh của Vatican.va

Có đối chiếu với bản tiếng Pháp.

Các câu Thánh Kinh dịch theo bản “Các Giờ Kinh Phụng Vụ”

CHƯƠNG MỘT

TẦM QUAN TRỌNG CỦA TRÁI TIM

Chúng ta muốn nói gì qua chữ “trái tim”?                                                                                             

Trở về với trái tim                                                                                                                                  

Trái tim kết hợp các phân mảnh                                                                                                            

Lửa                                                                                                                                                         

Thế giới có thể thay đổi, bắt đầu từ trái tim                                                                                          

CHƯƠNG HAI

NHỮNG HÀNH ĐỘNG VÀ LỜI NÓI YÊU THƯƠNG

Những hành động phản ánh trái tim                                                                                                      

Cái nhìn chằm chằm của Đức Giêsu                                                                                                      

Lời nói của Đức Giêsu                                                                                                                           

CHƯƠNG BA

ĐÂY LÀ TRÁI TIM ĐÃ HẾT MỰC YÊU THƯƠNG

Thờ phượng Đức Kitô                                                                                                                            

Tôn kính hình ảnh của Người                                                                                                                

Một tình yêu hữu hình                                                                                                                           

Một tình yêu gấp ba                                                                                                                               

Các viễn ảnh Ba Ngôi                                                                                                                            

Những lời dạy gần đây của Huấn quyền                                                                                                

Những suy nghĩ thêm và tính thích hợp cho hiện đại                                                                            

CHƯƠNG BỐN

MỘT TÌNH YÊU HIẾN MÌNH NHƯ THỨC UỐNG

Một Thiên Chúa khao khát tình yêu                                                                                                      

Những âm vang của Lời trong lịch sử                                                                                                   

Truyền bá lòng tôn sùng Trái tim Đức Kitô                                                                                          

Thánh Phanxicô Salêdiô                                                                                                                        

Một tuyên ngôn mới về tình yêu                                                                                                            

Thánh Claude de la Colombière                                                                                                            

Thánh Charles de Foucauld và thánh Têrêxa Hài đồng                                                                          

    Jesus Caritas                                                                                                                                      

    Thánh Têrêxa Hài Đồng Giêsu                                                                                                         

Những âm vang trong Dòng Tên                                                                                                           

Một trào lưu rộng lớn của đời nội tâm                                                                                                   

Tôn sùng để an ủi                                                                                                                                    

    Với Đức Giêsu trên thập giá                                                                                                              

    Những lý lẽ của trái tim                                                                                                                     

    Thống hối                                                                                                                                           

    Chính mình được an ủi để ủi an người khác                                                                                    

CHƯƠNG NĂM

TÌNH YÊU ĐÁP TRẢ TÌNH YÊU

Một than thở và một yêu cầu                                                                                                                 

Mở rộng tình yêu của Đức Kitô đến anh chị em mình                                                                          

Những âm vang trong lịch sử linh đạo                                                                                                   

    Làm một nguồn nước cho người khác uống được                                                                             

    Tình huynh đệ và việc thần nghiệm                                                                                                  

Đền bù : xây dựng trên những đổ nát                                                                                                     

    Ý nghĩa xã hội của việc đền tạ Trái tim Đức Kitô                                                                             

    Chữa lành những trái tim bị thương tích                                                                                           

    Vẻ đẹp của việc cầu xin tha thứ                                                                                                        

Đền bù : một sự mở rộng trái tim Đức Kitô                                                                                           

    Một dâng hiến cho tình yêu                                                                                                               

    Toàn vẹn và hài hòa                                                                                                                          

Mang tình yêu đến cho thế giới                                                                                                              

    Trong hiệp thông phục vụ                                                                                                                  

KẾT LUẬN

Chú thích       

THÔNG ĐIỆP

DILEXIT NOS - NGƯỜI ĐÃ YÊU THƯƠNG CHÚNG TA

CỦA ĐỨC THÁNH CHA PHANXICÔ

VỀ TÌNH YÊU NHÂN LOẠI VÀ THẦN LINH CỦA TRÁI TIM CHÚA GIÊSU KITÔ

           1. “NGƯỜI ĐÃ YÊU THƯƠNG CHÚNG TA”, Thánh Phaolô nói về Đức Kitô như thế (x. Rm 8,37), để giúp chúng ta nhận ra rằng không gì có thể “tách chúng ta” khỏi tình yêu ấy (Rm 8,39). Thánh Phaolô đã có thể khẳng quyết điều này vì chính Đức Giêsu từng bảo các môn đệ : “Thầy yêu mến anh em” (Ga 15,9.12). Ngay cả bây giờ, Chúa vẫn nói với chúng ta : “Thầy gọi anh em là bạn hữu” (Ga 15,15). Trái tim rộng mở của Người đã đi trước và đang chờ đợi chúng ta, cách vô điều kiện, chỉ muốn trao cho ta tình yêu và tình bạn của Người. Vì “Người đã yêu thương chúng ta trước” (x. 1Ga 4,10). Nhờ Đức Giêsu, “chúng ta đã biết và tin vào tình yêu mà Thiên Chúa có đối với chúng ta” (1Ga 4,16).

CHƯƠNG MỘT

TẦM QUAN TRỌNG CỦA TRÁI TIM

           2. Biểu tượng trái tim thường được dùng để diễn tả tình yêu của Đức Giêsu Kitô. Một số người đã và đang chất vấn liệu biểu tượng này có còn ý nghĩa hôm nay chăng. Tuy nhiên, sống trong một thời đại hời hợt, cuống cuồng chạy từ điều này sang điều khác mà không thực sự biết tại sao, rồi rốt cuộc trở thành những kẻ tiêu thụ vô độ và những tên nô lệ cho các cơ chế của một thị trường bất quan tâm đến ý nghĩa sâu xa hơn của cuộc sống mình, thì tất cả chúng ta cần khám phá lại tầm quan trọng của trái tim.[1]

           Chúng ta muốn nói gì qua chữ “trái tim”?

           3. Trong tiếng Hy lạp cổ điển, từ kardía biểu thị phần sâu thẳm nhất của con người, động vật và cây cỏ. Đối với Homer, nó không chỉ nói về trung tâm của cơ thể, mà còn nói về linh hồn và thần trí con người. Trong Iliad, các tư tưởng và tình cảm xuất phát từ trái tim và gắn kết với nhau chặt chẽ.[2] Trái tim xuất hiện như nơi ở của ước muốn và là chỗ mà các quyết định quan trọng hình thành.[3] Trong Plato, trái tim gần như dùng để thống nhất các khía cạnh lý trí và bản năng của con người, vì những xung động của các năng lực thượng đẳng lẫn các đam mê được cho là đi qua các mạch máu hội tụ nơi trái tim.[4] Bởi thế từ thời xa xưa, từng có việc đánh giá cao sự kiện con người không chỉ là một tổng hợp các kỹ năng khác nhau, mà còn là sự hiệp nhất thể xác và linh hồn, với một trung tâm điều phối vốn cung cấp một phông nền ý nghĩa và chiều hướng cho tất cả những gì một con người cảm nghiệm.

           4. Kinh Thánh bảo ta rằng “Lời Thiên Chúa sống động và hữu hiệu… có khả năng phê phán tâm tình cũng như tư tưởng của lòng người” (Hr 4,12). Theo cách đó, Kinh Thánh nói với ta về trái tim như một cốt lõi nằm ẩn dưới mọi vẻ bề ngoài, ngay cả dưới những suy nghĩ hời hợt có thể khiến chúng ta lạc lối. Các môn đồ Emmau, trên hành trình mầu nhiệm của họ có Đức Kitô phục sinh đi cùng, từng cảm nghiệm một thời khắc ưu phiền, hoang mang, chán nản và thất vọng. Tuy nhiên, vượt quá và bất chấp điều này, một cái gì đó đã xảy ra trong sâu thẳm lòng họ : “Trái tim chúng ta đã chẳng bừng cháy lên khi Người nói chuyện với chúng ta dọc đường sao ?” (Lc 24,32).

           5. Trái tim cũng là nơi ở của sự chân thành, trong đó không có chỗ cho lừa dối và ngụy trang. Nó thường cho thấy những ý hướng đích thực của ta, những gì ta thật sự nghĩ, tin và muốn, những “bí mật” mà ta không tiết lộ với ai, tắt một lời là sự thật trần trụi về chính ta. Đó là phần nơi chúng ta mà chẳng phải là bề ngoài hay ảo ảnh, trái lại là những gì chân chính, đích thực, trọn vẹn “con người chúng ta”. Vì thế Samsôn, kẻ giấu Đalila bí mật sức mạnh của mình, đã bị cô ấy hỏi : “Làm sao anh nói là anh yêu em, trong khi anh không thật lòng với em ?” (Tl 16,15). Chỉ khi Samsôn mở lòng mình cho cô, Đalila mới nhận ra “ông đã thổ lộ hết tâm can với mình” (Tl 16,18).

           6. Thực tại bên trong này của mỗi người thường bị che lấp bởi rất nhiều “tán lá”, khiến ta không chỉ khó hiểu chính mình, mà thậm chí càng khó biết người khác : “Không gì nham hiểm và bất trị như lòng người, ai dò thấu được ?” (Gr 17,9). Vì thế, ta có thể hiểu lời khuyên của sách Châm ngôn : “Hãy gìn giữ trái tim con cho thật kỹ, vì từ đó mà sự sống phát sinh ; miệng lọc lừa con đẩy cho xa” (4,23-24). Vẻ bề ngoài, tính bất lương và thói lừa dối chỉ gây tổn hại và làm hư hỏng trái tim. Bất chấp mọi cố gắng của ta để xuất hiện như cái gì đó không phải là mình, trái tim chúng ta vẫn là thẩm phán tối hậu, không phải về những gì ta tỏ ra hay che giấu trước người khác, nhưng là về bản chất thật của mình. Nó là cơ sở cho bất cứ dự tính sống lành mạnh nào ; chẳng gì đáng giá có thể được thực hiện ngoài trái tim cả. Những bề ngoài giả tạo và những điều bất thực cuối cùng để chúng ta tay không.

           7. Nhằm minh họa điều đó, tôi muốn nhắc lại một câu chuyện từng kể dịp khác rồi. “Hồi chúng tôi còn nhỏ, nhân lễ hội hóa trang, bà tôi đã làm một loại bánh ngọt bằng cách sử dụng một loại bột rất mịn. Khi bà thả các lát bột vào dầu, chúng nở to ra, nhưng sau đó, khi chúng tôi cắn vào, thì thấy chúng trống rỗng bên trong. Trong thổ ngữ của chúng tôi, những chiếc bánh này được gọi là ‘bánh dối’… Bà tôi giải thích : ‘Giống như những lời nói dối, chúng trông to, nhưng bên trong trống rỗng; chúng giả tạo, không thật'”.[5]

           8. Thay vì chạy theo những thỏa mãn hời hợt và đóng một vai trò vì lợi ích của người khác, tốt hơn chúng ta nên suy nghĩ về những câu hỏi thật sự quan trọng trong đời. Tôi đích thực là ai ? Tôi đang tìm kiếm gì ? Tôi muốn tạo hướng đi nào cho đời tôi, cho các quyết định và các hành động của tôi ? Tại sao và cho mục đích chi mà tôi hiện hữu trên thế gian này? Tôi muốn nhìn lui cuộc sống mình ra sao khi nó kết thúc ? Ý nghĩa nào tôi ước ao ban cho mọi kinh nghiệm của mình ? Tôi muốn trở thành ai đối với tha nhân ? Tôi là ai đối với Thiên Chúa? Tất cả những câu hỏi này dẫn chúng ta lui về trái tim.

           Trở về với trái tim

           9. Trong thế giới “lỏng bỏng” này của mình, chúng ta một lần nữa cần bắt đầu nói về trái tim, và cần suy nghĩ về chốn ấy, nơi mà mọi người, thuộc mọi tầng lớp và hoàn cảnh, đang tạo ra một tổng hợp, nơi mà họ gặp thấy căn nguyên của những sức mạnh, những xác tín, những đam mê và những quyết định của họ. Thế nhưng, chúng ta thấy mình bị nhận chìm trong những xã hội của hàng loạt kẻ tiêu thụ mà cuộc sống ngày qua ngày bị nhịp độ hối hả thống trị và bị công nghệ kỹ thuật dội bom, thiếu đức kiên nhẫn cần thiết để dấn mình vào những tiến trình mà bản chất của đời sống nội tâm đòi hỏi. Trong xã hội ngày nay, thiên hạ “có nguy cơ đánh mất trung tâm của mình, trung tâm của chính bản ngã mình”.[6] “Thật thế, những con người nam nữ thời đại chúng ta thường thấy mình bị bấn loạn và xâu xé, hầu như bị tước mất một nguyên lý nội tâm vốn có thể tạo lập thống nhất và hài hòa trong cuộc sống lẫn hành động của họ. Đáng buồn là các mô hình ứng xử lan rộng hiện nay đang phóng đại chiều kích lý trí-công nghệ của chúng ta, hay ngược lui, phóng đại chiều kích bản năng của chúng ta”.[7] Không còn chỗ nào dành cho trái tim cả.

           10. Những vấn đề nêu lên bởi xã hội lỏng bỏng hôm nay đang được thảo luận nhiều, nhưng việc coi thường cốt lõi thâm sâu của nhân tính chúng ta – tức trái tim – thì có một lịch sử dài lâu hơn hẳn. Chúng ta thấy nó có mặt trong chủ nghĩa duy lý Hy lạp và tiền Kitô giáo rồi, trong chủ nghĩa duy tâm hậu Kitô giáo và trong chủ nghĩa duy vật dưới nhiều bộ dạng khác nhau. Trái tim đã và đang bị bất biết trong nhân học, và đại truyền thống triết học coi nó như một khái niệm xa lạ, đang khi ưa chuộng các ý niệm khác như lý trí, ý chí hay tự do. Chính ý nghĩa của hạn từ này (trái tim) thì mơ hồ và khó định vị trong kinh nghiệm con người chúng ta. Có lẽ đấy là do khó khăn trong việc xem nó như một “ý tưởng rõ ràng và phân biệt”, hoặc vì nó đòi hỏi vấn đề tự nhận thức, trong đó phần sâu xa nhất của chúng ta cũng là phần ít được hiểu biết hơn cả. Ngay cả việc gặp gỡ người khác cũng không nhất thiết chứng tỏ như một cách gặp gỡ chính mình, lý do là các kiểu suy nghĩ của chúng ta bị chi phối bởi một cá nhân chủ nghĩa chẳng lành mạnh. Nhiều người cảm thấy an toàn hơn khi xây dựng các hệ thống tư tưởng của mình trong phạm vi dễ kiểm soát hơn của trí tuệ và ý chí. Việc không dành chỗ cho trái tim, vốn phân biệt với các sức mạnh và các đam mê của con người chúng ta khi được nhìn tách rời nhau, đã và đang dẫn đến việc làm suy yếu ý tưởng về một trung tâm cá nhân, trong đó rốt cuộc tình yêu là thực tại duy nhất có thể thống nhất mọi thực tại khác.

           11. Nếu giảm giá trị trái tim, chúng ta cũng giảm giá trị ý nghĩa của việc nói từ trái tim, hành động với trái tim, vun đắp và chữa lành trái tim. Nếu không trân trọng tính chuyên biệt của trái tim, chúng ta sẽ bỏ lỡ những thông điệp mà duy trí óc không thể truyền đạt ; chúng ta sẽ bỏ lỡ sự phong phú của những cuộc gặp gỡ với người khác; chúng ta sẽ bỏ quên thi ca. Chúng ta cũng đánh mất dấu vết của lịch sử và quá khứ của chính mình, vì lịch sử cá nhân đích thực của chúng ta được xây dựng bằng trái tim. Vào lúc cuối đời, chỉ cái đó mới quan trọng.

           12. Vì thế phải nói chúng ta có một trái tim, một trái tim cùng tồn tại với những trái tim khác giúp làm cho nó thành một “bạn”. Vì không thể khai triển dông dài chủ đề này, chúng ta sẽ lấy một nhân vật từ tiểu thuyết của Dostoevsky, Nikolai Stavrogin.[8] Romano Guardini lập luận rằng Stavrogin chính là hiện thân của sự dữ, bởi lẽ nét chính của ông ta là thói vô tâm : “Stavrogin không có trái tim, do đó đầu óc ông ta lạnh lùng và trống rỗng, cơ thể ông ta chìm ngập trong ươn lười và nhục cảm thú vật. Thiếu hẳn trái tim, ông ta không thể đến gần ai, và chẳng ai có thể đến gần ông thật sự. Vì chỉ trái tim mới tạo nên sự thân mật, gần gũi đích thực giữa hai con người. Chỉ trái tim mới có thể đón chào và trao ban lòng hiếu khách. Sự thân mật là hoạt động riêng và là lãnh vực của trái tim. Stavrogin luôn vô cùng xa cách, ngay cả với chính mình, bởi lẽ một con người chỉ có thể vào bên trong chính mình bằng trái tim, đâu phải bằng trí óc. Con người chẳng có khả năng đi vào nội tâm mình bằng trí óc. Vì thế, nếu trái tim không sống động, ta vẫn là một kẻ xa lạ với chính mình”.[9]

           13. Mọi hành động của chúng ta phải được đặt dưới “quy luật chính trị” của trái tim. Theo cách này, thói hung hăng hùng hổ và những dục vọng ám ảnh của chúng ta sẽ lắng dịu trong điều lành lớn hơn mà trái tim đề nghị, và trong sức mạnh trái tim dùng chống lại điều dữ. Trí tuệ và ý chí được đặt phục vụ cho điều lành lớn hơn bằng cách cảm nhận và thưởng thức các sự thật, thay vì tìm cách làm chủ chúng như các khoa học có xu hướng làm. Ý chí sẽ khao khát điều lành lớn hơn mà trái tim nhận ra, đang khi chính trí tưởng tượng và các cảm xúc được nhịp đập của trái tim dắt dẫn.

           14. Do đó, có thể nói rằng tôi là trái tim của tôi, vì trái tim của tôi là cái làm cho tôi khác biệt, định hình căn tính tâm linh của tôi và đưa tôi vào hiệp thông với những người khác. Các thuật toán vận hành trong thế giới kỹ thuật số cho thấy rằng các tư tưởng và ý chí của chúng ta “đồng dạng” nhiều hơn chúng ta trước đây từng nghĩ. Chúng dễ dàng được dự đoán và do đó có thể bị thao túng. Nhưng trái tim thì chẳng như vậy.

           15. Chữ “trái tim” chứng tỏ giá trị của nó đối với triết học và thần học trong những cố gắng của các khoa này nhằm đạt được một tổng hợp toàn diện. Ý nghĩa của nó cũng không thể được thấu triệt bởi sinh vật học, tâm lý học, nhân chủng học hay bất cứ khoa học nào khác. Đó là một trong những từ nguyên thủy “mô tả những thực tại thuộc về con người chính trong mức độ nó là một tổng thể (như một ngôi vị có xác và hồn)”.[10] Theo đó thì các nhà sinh học không hề “thực tiễn” hơn khi họ thảo luận về trái tim, vì họ chỉ nhìn thấy một khía cạnh của nó ; tổng thể chẳng hề kém thực, mà thậm chí còn thực hơn. Ngôn ngữ trừu tượng cũng không thể đạt được cùng ý nghĩa cụ thể và tích hợp ấy. Chữ “trái tim” gợi lên cốt lõi thâm sâu nhất của con người chúng ta, và do đó nó cho phép chúng ta thấu hiểu chính mình trong tính toàn vẹn của mình chứ không chỉ dưới một khía cạnh tách biệt.

           16. Năng lực độc nhất vô nhị này của trái tim cũng giúp chúng ta hiểu tại sao khi nắm bắt một thực tại bằng trái tim, ta sẽ hiểu biết nó tốt hơn và đủ hơn nhiều. Điều này tất yếu dẫn ta đến tình yêu mà trái tim có khả năng thực hiện, vì “cốt lõi thâm sâu nhất của thực tại là tình yêu”.[11] Đối với Heidegger, như được một tư tưởng gia đương thời diễn giải, triết học không bắt đầu bằng một ý niệm đơn giản hay một sự chắc chắn, nhưng bằng một cú sốc : “Tư tưởng phải được khơi dậy trước khi nó bắt đầu làm việc với các ý niệm, hoặc đang khi nó làm việc với chúng. Chẳng có xúc cảm sâu sắc, tư duy không thể bắt đầu. Do đó, hình ảnh tâm thần đầu tiên sẽ là nổi da gà. Điều khởi sự kích động người ta suy nghĩ và chất vấn chính là xúc cảm sâu sắc. Triết học luôn tiến hành trong một tâm trạng cơ bản (Stimmung)”.[12] Đó là nơi trái tim nhập cuộc, vì nó “chứa đựng các trạng thái tâm cảm và nó làm việc trong tư cách ‘kẻ canh giữ trạng thái tâm cảm’. ‘Trái tim’ lắng nghe một cách phi ẩn dụ ‘tiếng nói lặng thầm’ của hữu thể, cho phép chính nó được tôi luyện và được xác định bởi tiếng nói ấy”.[13]           

           Trái tim kết hợp các phân mảnh

           17. Đồng thời, trái tim làm cho mọi mối gắn kết chân thực thành khả dĩ, vì một tương quan chẳng được hình thành bởi trái tim sẽ không thể vượt qua sự phân mảnh do chủ nghĩa cá nhân gây ra. Hai đơn tử có thể đến gần nhau, nhưng chúng sẽ chẳng bao giờ kết nối nhau thực sự. Một xã hội bị thống trị bởi thói ái kỷ và qui ngã sẽ ngày càng trở nên “vô tâm”. Điều này đến lượt nó sẽ dẫn tới việc “mất khát vọng”, vì khi những người khác biến mất khỏi chân trời, chúng ta thấy mình bị mắc kẹt bên trong những bức tường do chính mình dựng lên, chẳng còn có thể tạo các tương quan lành mạnh.[14] Hậu quả là chúng ta cũng trở nên mất khả năng mở lòng với Thiên Chúa. Như Heidegger diễn tả, để mở lòng cho thực tại thần linh, chúng ta cần xây dựng một “nhà trọ.” [15]

           18. Do đó, chúng ta thấy rằng trong trái tim của mỗi người có một mối liên hệ mầu nhiệm giữa việc hiểu biết chính mình và sự cởi mở với tha nhân, giữa việc gặp gỡ tính độc nhất vô nhị của mình và sự sẵn sàng hiến thân cho người khác. Ta chỉ trở thành chính mình theo mức độ đạt được khả năng thừa nhận người khác, đang khi chỉ những ai có thể thừa nhận và chấp nhận bản thân mình thì mới gặp gỡ người khác được.

           19. Trái tim cũng có khả năng thống nhất và hài hòa lịch sử cá nhân của chúng ta, một lịch sử có thể xem ra bị phân mảnh cách vô vọng, nhưng lại là nơi mà mọi thứ khả dĩ có ý nghĩa. Tin Mừng kể cho ta điều này khi nói về Đức Bà, người đã nhìn mọi sự bằng trái tim. Mẹ đã có thể đối thoại với những điều mình từng trải nghiệm bằng cách suy ngẫm chúng trong lòng, trân quí ký ức về chúng và nhìn chúng trong một viễn cảnh rộng lớn hơn. Sự diễn tả hay nhất về cách trái tim suy nghĩ được tìm thấy trong hai đoạn Tin Mừng Luca nói với chúng ta về cách Đức Maria “ghi nhớ (synetérei) tất cả những điều ấy và suy đi nghĩ lại (symbállousa) trong lòng” (x. Lc 2,19 và 51). Động từ Hy lạp symbállein, “suy đi nghĩ lại”, gợi lên hình ảnh việc ghép hai cái lại với nhau (“sym-bols”) nơi tâm trí mình và suy nghĩ về chúng, trong một cuộc đối thoại với chính mình. Nơi Luca 2,51, động từ được dùng là dietérei, có nghĩa “giữ gìn”. Điều Đức Maria đã “giữ gìn” không chỉ là ký ức của Mẹ về những gì Mẹ đã thấy và nghe, nhưng cũng là các khía cạnh của chúng mà Mẹ còn chưa hiểu ; tuy nhiên, những khía cạnh này vẫn hiện diện và sống động trong ký ức của Mẹ, chờ đợi để được “ghép lại” trong trái tim của Mẹ.

           20. Trong thời đại trí tuệ nhân tạo này, chúng ta không thể quên rằng thi ca và tình yêu thật cần thiết để cứu nhân loại chúng ta. Sẽ chẳng có thuật toán nào nắm bắt được, ví dụ vậy, nỗi hoài cổ mà tất cả chúng ta đều cảm thấy, bất kể tuổi tác và bất kể nơi sống, khi chúng ta nhớ lại lần đầu tiên mình đã dùng ra sao một cái nĩa để dán kín mép những chiếc bánh nướng ta giúp mẹ hay bà của mình làm ở nhà. Đó đã là khoảnh khắc học nghề nấu nướng, vào khoảng giữa tuổi thơ nô đùa và tuổi trưởng thành, khi chúng ta lần đầu tiên cảm thấy có trách nhiệm làm việc và giúp đỡ nhau. Bên cạnh chiếc nĩa, tôi cũng có thể kể đến hàng ngàn điều nhỏ nhặt khác vốn là một phần quí giá trong cuộc sống mỗi người : một nụ cười ta đã moi được khi kể một câu chuyện vui, một bức vẽ ta phác họa trong ánh sáng một cửa sổ, trận bóng đá đầu tiên ta chơi với quả banh làm bằng nùi giẻ, những con sâu ta sưu tầm trong hộp giày, một cánh hoa ta ép vào trang sách, mối quan tâm của ta về một chú chim non rơi khỏi tổ, một điều ước ta làm khi hái một bông cúc. Tất cả những chuyện nhỏ nhặt ấy, vốn dĩ bình thường nhưng lại phi thường đối với chúng ta, không bao giờ các thuật toán có thể nắm bắt nổi. Chiếc nĩa, chuyện vui, cửa sổ, quả bóng, hộp giày, quyển sách, chú chim, bông hoa : tất cả những cái ấy còn sống động như những kỷ niệm quí báu được “giữ gìn” trong sâu thẳm trái tim ta.

           21. Cốt lõi thâm sâu này, hiện diện trong mỗi người nam nữ, không phải là cốt lõi của linh hồn, mà là của toàn bộ con người trong căn tính tâm-thể độc nhất vô nhị của mình. Mỗi cái đều tìm thấy sự thống nhất của mình nơi trái tim, vốn có thể là cư sở của tình yêu trong mọi chiều kích tâm linh, tinh thần và ngay cả thể chất của nó. Tắt một lời, nếu tình yêu ngự trị trong trái tim mình, ta sẽ trở thành –một cách trọn vẹn và sáng ngời– con người mà ta được nhắm trở nên, vì mỗi con người được tạo dựng cho lòng thương mến trên tất cả mọi sự. Trong kết cấu sâu thẳm của hữu thể mình, chúng ta đã được tạo nên để yêu và được yêu.

           22. Vì thế, khi chứng kiến sự bùng nổ của các cuộc chiến mới, với sự đồng lõa, dung túng hoặc thờ ơ của nhiều quốc gia khác, hoặc các cuộc tranh giành quyền lực nhỏ nhen vì lợi ích phe đảng, chúng ta có thể bị thúc đẩy kết luận rằng thế giới của mình đang đánh mất trái tim của nó. Chúng ta chỉ cần nhìn và lắng nghe những bà cụ – từ cả hai phía – đang là nạn nhân của các xung đột tàn phá này. Thật đau lòng lúc thấy họ than khóc cho cháu chắt của mình bị sát hại, hoặc mong mình chết sau khi mất gia cư, nơi họ đã trải qua cả đời. Các phụ nữ ấy, từng thường là những trụ cột đầy sức mạnh và kiên cường giữa bao khó khăn gian khổ của cuộc sống, giờ đây, vào cuối đời, đang cảm nghiệm đau khổ, sợ hãi và bạo hành thay cho sự nghỉ ngơi xứng đáng. Việc đổ lỗi cho người khác không giải quyết được những tình cảnh bi thương đáng xấu hổ này. Nhìn những bà cụ ấy khóc, mà chẳng cảm thấy đây là một cái gì không chấp nhận được, đó là dấu hiệu của một thế giới đã trở thành vô tâm.

           23. Bất cứ khi nào một con người tưởng nghĩ, chất vấn và suy tư về căn tính đích thực của mình, cố gắng thấu hiểu những vấn nạn sâu xa hơn của cuộc sống và tìm kiếm Thiên Chúa, hoặc cảm nghiệm niềm phấn khích lúc thoáng thấy chân lý, việc đó sẽ dẫn đến nhận thức rằng sự thành toàn của chúng ta trong tư cách con người được tìm thấy nơi tình yêu. Khi yêu, chúng ta cảm thấy mình đi đến chỗ biết được cùng đích và mục tiêu sự hiện hữu của mình trên thế gian này. Mọi thứ kết hợp với nhau trong một trạng thái chặt chẽ và hài hòa. Do đó, lúc suy ngẫm ý nghĩa của đời mình, có lẽ câu hỏi chung quyết nhất mà ta có thể đặt ra là : “Phải chăng tôi có một trái tim ?”

           Lửa

           24. Tất cả những gì chúng ta đã và đang nói đều có những hệ quả cho đời sống thiêng liêng. Chẳng hạn, thần học ẩn kín trong Linh Thao của thánh Inhaxiô Loyola dựa trên “tình cảm” (affectus). Cấu trúc của Linh Thao thừa nhận một khao khát mạnh mẽ và chân thành muốn “dàn xếp lại” đời sống mình, một khao khát đến lượt nó cung cấp sức mạnh và phương tiện để đạt được mục tiêu ấy. Các qui tắc và các sắp xếp khung cảnh mà Inhaxiô đưa ra nhằm phục vụ cho một điều gì đó quan trọng hơn nhiều, nói rõ là mầu nhiệm của trái tim phàm nhân. Michel de Certeau cho thấy tại sao “các chuyển động” được Inhaxiô nói đến chính là sự “thâm nhập” của ước muốn Thiên Chúa và ước muốn của chính trái tim chúng ta giữa tiến trình trật tự của các suy niệm. Một điều gì đó bất ngờ và chưa từng biết đến bắt đầu nói trong trái tim chúng ta, phá vỡ sự hiểu biết hời hợt của chúng ta và chất vấn nó. Đây là khởi điểm của một tiến trình mới mẻ : “sắp xếp cuộc sống chúng ta cho có trật tự”, bắt đầu từ trái tim. Đó không phải là về các ý niệm thuộc trí năng vốn cần đem ra thực hành trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta, như thể cảm tính và thực hành chỉ đơn thuần là hiệu quả của các dữ kiện kiến thức và phụ thuộc các dữ kiện ấy.[16]

           25. Nơi mà tư duy của triết gia dừng lại, thì ở đó trái tim của tín hữu tiếp tục tiến bước trong yêu mến và tôn thờ, trong việc cầu xin tha thứ và trong sự sẵn sàng phục vụ bất kỳ nơi đâu Chúa cho phép chúng ta lựa chọn, để đi theo bước chân của Người. Tại điểm đó, chúng ta nhận ra rằng dưới mắt Thiên Chúa, chúng ta là một “Bạn”, và chính vì lý do ấy, chúng ta có thể là một “Tôi”. Quả thật, chỉ Chúa mới ngỏ ý đối xử với mỗi người chúng ta như một “Bạn”, luôn luôn và mãi mãi. Chấp nhận tình bạn của Người là một chuyện của trái tim; đó là cái làm chúng ta nên như những ngôi vị theo nghĩa đầy đủ nhất của từ này.

           26. Thánh Bonaventura bảo chúng ta rằng cuối cùng ta không nên cầu xin ánh sáng, nhưng là cầu xin “ngọn lửa mãnh liệt.”[17] Ngài dạy rằng “đức tin ở trong trí năng, theo cách khơi dậy tình cảm. Theo nghĩa này, chẳng hạn việc biết Đức Kitô đã chết vì chúng ta không còn chỉ là hiểu biết, nhưng nhất thiết phải trở thành tình cảm, tình yêu.”[18] Cùng chiều hướng ấy, thánh John Henry Newman đã lấy câu Cor ad cor loquitur (Trái tim nói với trát tim) làm khẩu hiệu của mình, bởi lẽ, vượt quá mọi tư tưởng và ý niệm của ta, Chúa cứu ta bằng cách ngỏ lời với trái tim ta từ Thánh Tâm của Người. Sự hiểu biết này đã khiến thánh nhân, nhà trí thức lỗi lạc, nhận ra rằng cuộc gặp gỡ sâu xa nhất của ngài với mình và với Chúa không đến từ việc đọc sách hay suy nghĩ, nhưng đến từ cuộc đối thoại cầu nguyện của mình, lòng bên lòng, với Đức Kitô hằng sống và hiện diện. Chính trong Thánh Thể mà Newman đã gặp được trái tim sống động của Đức Giêsu, vốn có sức giải thoát chúng ta, khoác ý nghĩa cho từng khoảnh khắc đời ta, và ban tặng bình an đích thực : “Lạy Trái Tim Cực Thánh và tràn đầy yêu thương của Chúa Giêsu, Trái Tim Chúa giấu mình trong Thánh Thể và vẫn đập vì chúng con… Bởi thế con tôn thờ Trái Tim Chúa với tất cả lòng mến yêu và kính sợ cao nhất của con, với tình cảm nồng nhiệt của con, với ý chí thần phục và kiên quyết nhất của con. Lạy Thiên Chúa của con, khi Chúa hạ mình xuống để con được đón nhận, được ăn uống Chúa, và ở lại trong lòng con một khoảnh khắc, xin hãy làm cho trái tim con hòa nhịp cùng Trái Tim Chúa. Xin thanh tẩy nó khỏi tất cả những gì trần tục, kiêu căng và nhục cảm, tất cả những gì khắc nghiệt và tàn nhẫn, khỏi mọi đồi bại, mọi hỗn loạn, và mọi chết chóc. Xin lấp đầy nó bằng chính Chúa, để những biến cố thường nhật hay những hoàn cảnh thời thế đều không đủ sức làm xáo trộn trái tim con, nhưng trong lòng yêu mến và kính sợ Chúa, nó có thể được an bình”.[19]

           27. Đứng trước trái tim Đức Giêsu sống động và hiện diện, tâm trí chúng ta, được Thánh Thần soi sáng, lớn lên trong sự hiểu biết lời Người, và ý chí của chúng ta được thúc đẩy để đem lời đó ra thực hiện. Điều này có thể dễ dàng nằm lại ở mức độ một loại chủ nghĩa đạo đức tự lực. Tuy nhiên, việc lắng nghe, cảm nếm và tôn vinh Chúa cách xứng hợp là chuyện của trái tim. Chỉ trái tim mới có khả năng đặt các sức mạnh và đam mê khác của chúng ta, cùng toàn bộ con người chúng ta, vào tư thế tôn kính và vâng phục đầy mến yêu trước Chúa.

           Thế giới có thể thay đổi, bắt đầu từ trái tim

           28. Chỉ bằng cách bắt đầu từ trái tim, các cộng đoàn của chúng ta mới thành công trong việc kết hợp và hòa giải những tâm thức và ý chí khác biệt, để Thánh Thần có thể dẫn dắt chúng ta trong hiệp nhất như anh chị em. Hòa giải và bình an cũng phát sinh từ trái tim nữa. Trái tim Đức Kitô là “sự xuất thần”, sự cởi mở, là quà tặng và hạnh ngộ. Trong trái tim đó, chúng ta học biết liên hệ với nhau theo những cách lành mạnh và hạnh phúc, rồi xây dựng vương quốc tình yêu và công lý của Thiên Chúa trên thế giới này. Trái tim chúng ta, kết hợp với trái tim Đức Kitô, sẽ có khả năng làm nên kỳ tích xã hội ấy.

           29. Vì thế, việc coi trọng trái tim sẽ có nhiều hiệu quả cho xã hội xét như một toàn thể. Công đồng Vatican II dạy rằng “mỗi người chúng ta cần đổi mới trái tim ; chúng ta phải chăm chú nhìn toàn thế giới và xem xét những nhiệm vụ mà tất cả chúng ta có thể cùng nhau thực hiện hầu mang lại sự cải thiện cho giống loài chúng ta”.[20] Vì “những sự mất cân bằng đang ảnh hưởng đến thế giới hôm nay thực ra là triệu chứng của sự mất cân bằng sâu xa hơn bắt rễ trong trái tim con người”. [21] Khi suy gẫm về những thảm kịch đang gây đau thương cho thế giới chúng ta, Công đồng thúc giục chúng ta trở về với trái tim. Công đồng giải thích rằng con người “với đời sống nội tâm của mình, siêu vượt trên toàn bộ vũ trụ vật chất ; họ kinh nghiệm nội tâm tính sâu xa ấy khi đi vào trái tim của chính mình, nơi Thiên Chúa, Đấng thăm dò trái tim, đang chờ đợi họ, và là nơi họ quyết định vận mệnh của chính mình trước mặt Thiên Chúa”.[22]

           30. Điều này chẳng hề ngụ ý một sự cậy dựa thái quá vào các khả năng của chúng ta. Chớ bao giờ quên rằng trái tim chúng ta không tự túc, nhưng yếu đuối và bị thương tổn. Nó có được một phẩm giá về mặt hữu thể, nhưng đồng thời nó phải tìm kiếm một cuộc sống ngày càng có phẩm giá hơn.[23] Công đồng Vatican II chỉ ra rằng “men Tin Mừng đã và đang tiếp tục khơi lên trong trái tim con người một cơn khát nhân phẩm khôn nguôi”.[24] Tuy nhiên, để sống phù hợp với phẩm giá này, thì việc biết Tin Mừng hay thực thi cách máy móc các đòi hỏi của Tin Mừng không đủ. Chúng ta cần sự trợ giúp của tình yêu Thiên Chúa. Vì thế hãy hướng về trái tim Đức Kitô, cốt lõi của hữu thể Người, là lò lửa rực cháy tình yêu thần lẫn nhân loại, và là sự viên mãn tột cùng mà con người có thể khao khát. Ở đó, trong trái tim ấy, cuối cùng chúng ta đi đến chỗ thực sự biết chính mình và học thương mến ra sao.

           31. Sau hết, Thánh Tâm là nguyên lý thống nhất mọi thực tại, vì “Đức Kitô là trái tim của thế giới, và mầu nhiệm vượt qua – tức cái chết và sự phục sinh của Người – là trung tâm của lịch sử, mà nhờ Người, trở nên một lịch sử cứu độ”.[25] Mọi tạo vật “đang cùng chúng ta và qua chúng ta, hướng về một đích điểm chung là Thiên Chúa, trong sự hoàn tất siêu việt ấy, nơi Đức Kitô Phục sinh ôm lấy và chiếu soi mọi sự”.[26] Trước sự hiện diện của trái tim Đức Kitô, một lần nữa tôi cầu xin Chúa xót thương thế giới đau khổ này, nơi Người từng chọn cư ngụ như một trong chúng ta. Xin Người tuôn đổ các kho tàng ánh sáng và tình yêu của Người, để đang khi tiến về phía trước bất chấp các cuộc chiến, các chênh lệch kinh tế xã hội và các lạm dụng kỹ thật vốn đe dọa nhân loại, thế giới chúng ta có thể lấy lại được cái quan trọng và cần thiết nhất : trái tim của mình!

CHƯƠNG HAI

NHỮNG HÀNH ĐỘNG VÀ LỜI NÓI YÊU THƯƠNG

           32. Trái tim Đức Kitô, xét như biểu tượng cho nguồn mạch sâu xa và cá vị nhất của tình yêu Người đối với chúng ta, là chính cốt lõi của lời rao giảng Tin Mừng tiên khởi. Nó nằm ở gốc rễ đức tin của chúng ta, như suối nguồn làm tươi mới và sống động các niềm tin Kitô giáo của chúng ta.

           NHỮNG HÀNH ĐỘNG PHẢN ÁNH TRÁI TIM

           33. Đức Kitô đã bày tỏ tình yêu sâu thẳm của Người dành cho chúng ta không phải bằng những giải thích dài dòng nhưng bằng những hành động cụ thể. Xem xét các tương tác của Người với kẻ khác, chúng ta có thể nhận ra được cách Người đối xử với ai nấy chúng ta, dẫu đôi khi có thể khó thấy điều này. Giờ đây ta hãy hướng đến nơi mà đức tin ta có thể gặp gỡ sự thật ấy : lời Thiên Chúa.

           34. Tin Mừng bảo ta rằng Đức Giêsu “đã đến nhà của Người” (x. Ga 1,11). Những lời này ám chỉ chúng ta, vì Chúa không đối xử với chúng ta như những kẻ xa lạ, song như một sở hữu mà Người luôn chăm sóc và quí trọng. Người thực sự đối xử với chúng ta như “thân thuộc của mình”. Điều này không có nghĩa chúng ta là nô lệ của Người, như chính Người phủ nhận : “Thầy đâu gọi anh em là tôi tớ” (Ga 15,15). Đúng hơn, điều đó ám chỉ cảm thức thuộc về nhau, vốn là đặc trưng của những bạn hữu. Đức Giêsu từng đến gặp chúng ta, xóa mọi khoảng cách ; Người từng trở nên gần gũi với ta như những thực tại đơn giản, thường nhật của đời sống ta. Thật vậy, Người có một tên khác là “Emmanuel”, nghĩa là “Thiên Chúa ở cùng chúng ta”, Thiên Chúa như một phần của cuộc đời chúng ta, Thiên Chúa như đang sống giữa chúng ta. Con Thiên Chúa đã nhập thể và “hủy mình ra không, mặc lấy thân nô lệ” (Pl 2,7).

           35. Điều này trở nên rõ ràng khi chúng ta nhìn Đức Giêsu làm việc. Người tìm kiếm dân chúng, đến gần họ, luôn cởi mở để gặp gỡ họ. Chúng ta thấy điều ấy khi Người dừng lại để trò chuyện với phụ nữ Samari tại giếng nơi bà đến kín nước (x. Ga 4,5-7). Chúng ta thấy điều ấy khi Người đang đêm gặp Nicôđêmô, kẻ sợ bị nhìn thấy có mặt bên Người (x. Ga 3,1-2). Chúng ta ngạc nhiên khi Người cho phép một gái điếm rửa đôi chân mình (x. Lc 7,36-50), khi Người nói với phụ nữ bị bắt quả tang ngoại tình : “Tôi cũng không lên án chị” (Ga 8,11), hoặc lần nữa, khi Người khiển trách các môn đồ vì sự thờ ơ của họ và nhẹ nhàng hỏi anh mù bên vệ đường : “Anh muốn tôi làm gì cho anh ?” (Mc 10,51). Đức Kitô cho thấy Thiên Chúa thật gần gũi, đầy trắc ẩn và dịu dàng thương mến.

           36. Bất cứ khi nào chữa lành ai đó, Đức Giêsu thích làm điều ấy không phải từ xa song là sát gần: “Người giơ tay chạm vào anh ta” (Mt 8,3). “Người chạm vào tay bà” (Mt 8,15). “Người sờ vào mắt họ” (Mt 9,29). Thậm chí có lần Người từng dừng lại để chữa một kẻ điếc bằng chính nước bọt của mình (x. Mc 7,33), như một bà mẹ vẫn làm, để dân chúng không nghĩ Người xa cách cuộc sống của họ. “Chúa biết tác dụng tinh tế của sự vuốt ve. Trong lòng thương xót của Người, Thiên Chúa không yêu mến chúng ta bằng lời nói ; Người đi đến gặp chúng ta và, bằng sự gần gũi của mình, Người cho ta thấy chiều sâu của tình Người âu yếm.” [27]

           37. Nếu chúng ta thấy khó tin tưởng người khác vì đã và đang bị thương bởi những lời nói dối, bởi những tổn hại và những thất vọng, Chúa liền thì thầm vào tai chúng ta : “Này con trai, hãy an tâm !” (Mt 9,2), “Này con gái, cứ yên lòng !” (Mt 9,22). Người khuyến khích chúng ta vượt thắng nỗi sợ hãi và nhận ra rằng có Người ở bên thì chúng ta chẳng mất gì cả. Với Phêrô đang cơn hoảng sợ, “Đức Giêsu liền đưa tay nắm lấy ông và nói : ‘Hỡi kẻ kém lòng tin, sao lại hoài nghi?” (Mt 14,31). Bạn cũng đừng sợ. Hãy để Người đến gần và ngồi bên. Có thể có nhiều kẻ ta ngờ vực, nhưng không phải Người. Đừng ngần ngại vì tội lỗi của bạn. Hãy nhớ rằng nhiều tội nhân “từng đến và cùng ngồi với Người” (Mt 9,10), nhưng Đức Giêsu đã chẳng hề chướng tai gai mắt vì bất kỳ ai trong họ. Chính giới tinh hoa tôn giáo từng phàn nàn và coi Người như “một kẻ mê ăn uống, làm bạn với quân thu thuế và phường tội lỗi” (Mt 11,19). Khi bị những người Pharisêu chỉ trích vì gần gũi những kẻ bị coi là thấp hèn hoặc tội lỗi, Đức Giêsu đã đốp lại : “Ta muốn lòng nhân chứ đâu cần lễ tế” (Mt 9,13).

           38. Cũng chính Đức Giêsu ấy nay đang chờ bạn cho Người cơ hội mang ánh sáng vào đời bạn, để nâng bạn lên và đổ đầy bạn sức mạnh của Người. Trước khi chết, Người đã bảo đảm với các môn đệ : “Thầy sẽ không để anh em mồ côi; Thầy đến với anh em. Một ít nữa thôi, thế gian sẽ không còn thấy Thầy, nhưng anh em sẽ được thấy Thầy” (Ga 14,18-19). Đức Giêsu luôn tìm cách hiện diện trong đời bạn, để bạn có thể gặp gỡ Người.

           CÁI NHÌN CHẰM CHẰM CỦA ĐỨC GIÊSU

           39. Tin Mừng kể ta nghe rằng một người giàu có đã đến gặp Đức Giêsu, đầy lý tưởng nhưng lại thiếu sức mạnh cần thiết để thay đổi đời mình. Lúc ấy, Đức Giêsu “nhìn anh ta” (Mc 10,21). Bạn có thể hình dung khoảnh khắc đó, cuộc gặp gỡ đó giữa đôi mắt của anh ta với đôi mắt của Đức Giêsu không ? Nếu Đức Giêsu gọi bạn và mời bạn nhận một sứ mạng, trước tiên Người ngắm bạn, thăm dò chiều sâu trái tim bạn và, nhờ biết mọi điều về bạn, Người sẽ chằm chằm nhìn bạn. Cũng từng như thế khi “đi dọc theo biển hồ Galilê, Người thấy hai anh em… và khi rời khỏi đó, Người thấy hai anh em khác nữa” (Mt 4,18,21).

           40. Lắm trang Tin Mừng cho thấy Đức Giêsu từng biết bao chú ý đến các cá nhân, và nhất là đến các vấn đề lẫn các nhu cầu của họ. Chúng ta nghe kể rằng “khi thấy đám đông dân chúng, Người chạnh lòng thương, vì họ lầm than vất vưởng” (Mt 9,36). Bất cứ khi nao chúng ta cảm thấy mọi người lơ là chúng ta, chẳng ai lưu ý đến những gì xảy ra với chúng ta, và chúng ta không quan trọng đối với bất kỳ kẻ nào, thì Người vẫn quan tâm tới chúng ta. Với Nathanaen, kẻ đứng tách riêng và bận rộn với công chuyện của mình, Đức Giêsu nói : “Tôi đã thấy anh dưới cây vả trước khi Philipphê gọi anh” (Ga 1,48).

           41. Chính vì quan tâm đến chúng ta, Đức Giêsu biết rõ mỗi một ý định tốt lành và hành vi bác ái bé nhỏ của chúng ta. Tin Mừng kể rằng có lần Người “thấy một bà góa nghèo bỏ hai đồng tiền kẽm” vào thùng dâng cúng Đền thờ (Lc 21,2) và lập tức lưu ý các môn đệ về chuyện đó. Như thế, Đức Giêsu trân trọng điều tốt lành mà Người nhìn thấy nơi chúng ta. Khi viên bách quản đến gần Người với trọn vẹn lòng tin tưởng, “Đức Giêsu lắng nghe ông và kinh ngạc” (Mt 8,10). An ủi biết bao khi hay rằng ngay cả nếu người khác chẳng nhận thấy những ý hướng hoặc hành động tốt lành của ta, thì Đức Giêsu vẫn nhìn thấy chúng và coi trọng.

           42. Trong nhân tính của mình, Chúa Giêsu từng học được điều ấy từ Đức Maria, mẹ của Người. Đức Bà đã suy đi nghĩ lại những điều mình từng cảm nghiệm ; Bà “ghi nhớ chúng… trong trái tim mình” (Lc 2,19.51) và cùng với thánh Giuse, Bà đã dạy Đức Giêsu ngay tự những năm đầu đời biết chú tâm theo cách như vậy.

           LỜI NÓI CỦA ĐỨC GIÊSU

           43. Dẫu Kinh Thánh lưu giữ các lời của Đức Giêsu, luôn sống động và đúng lúc, nhưng có những khi Người nói với chúng ta trong lòng, gọi và dẫn chúng ta đến một nơi tốt đẹp hơn. Nơi tốt đẹp hơn ấy chính là trái tim Người. Ở đó, Người mời gọi chúng ta tìm thấy sức mạnh và bình an mới mẻ : “Tất cả những ai vất vả mang gánh nặng nề, hãy đến cùng tôi, tôi sẽ cho nghỉ ngơi bồi dưỡng” (Mt 11,28). Người đã nói với các môn đệ của mình : “Hãy ở lại trong Thầy” (Ga 15,4) là theo nghĩa ấy vậy.

           44. Lời của Đức Giêsu cho thấy sự thánh thiện của Người đã không loại trừ những cảm xúc sâu xa. Trong nhiều dịp khác nhau, Người từng cho thấy một tình yêu vừa nồng nhiệt vừa trắc ẩn. Người đã có thể xúc động và đau buồn sâu xa, ngay cả đến rơi nước mắt. Rõ ràng Đức Giêsu không thờ ơ với những lo lắng và quan tâm thường nhật của mọi người, chẳng hạn cơn mệt mỏi hay đói khát của họ : “Thầy chạnh lòng thương đám đông này… họ không có gì ăn… họ sẽ bị xỉu dọc đường, mà trong số đó, có những người từ xa đến” (Mc 8,2-3).

           45. Tin Mừng không hề che giấu tình yêu Đức Giêsu dành cho Giêrusalem : “Khi đến gần và trông thấy thành, Người khóc thương thành” (Lc 19,41). Lúc ấy, Người đã nói lên nỗi khao khát sâu xa nhất của lòng mình : “Phải chi hôm nay ngươi cũng nhận biết những gì đem lại bình an cho ngươi” (Lc 19,42). Các tác giả Tin Mừng, đang khi có những lúc cho thấy Người trong quyền năng và vinh quang của mình, cũng miêu tả những cảm xúc sâu sắc của Người trước cái chết và nỗi đau của bằng hữu. Trước khi kể lại làm sao Đức Giêsu “bắt đầu khóc” (Ga 11,35) lúc đứng trước mồ Ladarô, Tin Mừng nhận xét : “Đức Giêsu yêu mến Mácta cùng em gái bà và Ladarô” (Ga 11,5), và khi thấy Maria cùng những kẻ xung quanh bà khóc, “Người thổn thức và xao xuyến trong lòng” (Ga 11,33). Trình thuật Tin Mừng không để lại nghi ngờ về chuyện những giọt nước mắt của Người là thật, dấu hiệu của rối loạn nội tâm. Tin Mừng cũng chẳng tìm cách che giấu nỗi thống khổ của Đức Giêsu trước cái chết dữ dằn sắp xảy đến cho mình do bàn tay những kẻ Người đã yêu thương rất mực : Người “bắt đầu hãi hùng và xao xuyến” (Mc 14,33), thậm chí đến mức kêu lên : “Thầy buồn đến chết được” (Mc 14,34). Sự xáo động nội tâm này thể hiện mạnh mẽ nhất trong tiếng kêu của Người trên thập giá : “Lạy Thiên Chúa, lạy Thiên Chúa của con, sao Ngài bỏ rơi con ?” (Mc 15,34)

           46. Thoạt nhìn, tất cả điều ấy có vẻ như khuynh hướng đa cảm đạo đức. Nhưng thực ra, nó vô cùng nghiêm túc lẫn mang tầm quan trọng quyết định, và nó biểu lộ tột đỉnh nhất nơi Đức Kitô chịu đóng đinh. Thập giá là lời tỏ tình hùng hồn nhất của Người. Một lời không hời hợt, ủy mị hay chỉ mang tính xây dựng. Đó là tình yêu, tình yêu toàn bích. Vì thế thánh Phaolô, khi loay hoay tìm đúng từ ngữ để mô tả tương quan của mình với Đức Kitô, đã có thể nói : “Con Thiên Chúa từng yêu thương tôi và hiến mình vì tôi” (Gl 2,20). Xác tín sâu xa nhất của Phaolô là vậy : biết mình được thương mến. Việc Đức Kitô tự hiến trên thập giá từng trở thành lực thúc đẩy cho đời Phaolô, nhưng điều đó chỉ có ý nghĩa với Phaolô vì ngài đã biết đằng sau chuyện ấy còn có cái chi đó thậm chí lớn lao hơn : sự kiện “Người đã yêu tôi.” Vào một thời mà lắm kẻ tìm kiếm ơn rỗi, thịnh vượng hoặc an ninh ở những nơi khác, thì Phaolô, được Thánh Thần thúc đẩy, đã có thể nhìn xa hơn và kinh ngạc trước điều vĩ đại nhất và thiết yếu nhất trong tất cả : “Đức Kitô đã yêu thương tôi”.

           47. Giờ đây, sau khi nhìn Đức Kitô và thấy cách mà những hành động và lời nói của Người giúp ta hiểu được trái tim Người, ta hãy quay sang những suy tư của Giáo hội về mầu nhiệm Thánh Tâm Chúa.

CHƯƠNG BA

ĐÂY LÀ TRÁI TIM ĐÃ HẾT MỰC YÊU THƯƠNG

           48. Lòng tôn sùng trái tim Đức Kitô không phải là việc thờ kính một cơ quan riêng lẻ ngoài bản thân Đức Giêsu. Cái chúng ta chiêm ngưỡng và tôn thờ là Đức Giêsu Kitô toàn thể, là Con Thiên Chúa làm người, được trình bày qua một hình ảnh làm trái tim Người nổi bật. Trái tim bằng thịt đó được coi là dấu chỉ ưu biệt cho thực thể sâu thẳm nhất của Ngôi Con nhập thể và của tình yêu Người, tình yêu thần linh lẫn nhân loại. Hơn bất kỳ bộ phận nào khác trên thân thể Người, trái tim của Đức Giêsu là “dấu chỉ và biểu tượng tự nhiên cho tình yêu vô biên của Người”.[28]

           THỜ PHƯỢNG ĐỨC KITÔ

           49. Điều cốt yếu là phải nhận ra rằng tương quan của chúng ta với bản thân Đức Giêsu Kitô là tương quan của tình bằng hữu và của việc tôn thờ, rút ra từ lòng thương mến được trình bày dưới hình ảnh trái tim của Người. Chúng ta tôn kính hình ảnh đó, nhưng việc thờ phượng của chúng ta chỉ hướng đến Đức Kitô hằng sống, trong thần tính và trong nhân tính trọn vẹn của Người, để chúng ta có thể được tình yêu nhân loại và thần linh của Người ôm lấy.

           50. Dù sử dụng hình ảnh nào, thì rõ ràng trái tim sống động của Đức Kitô –chứ chẳng phải bức tranh mô tả nó– mới là đối tượng chúng ta phụng thờ, vì đó là một phần của thân thể thánh thiện phục sinh của Người, vốn không tách rời khỏi Con Thiên Chúa, Đấng đã nhận lấy thân thể ấy mãi mãi. Chúng ta thờ phượng nó vì đó là “trái tim của Ngôi Lời, Đấng nó gắn kết chặt chẽ”.[29] Chúng ta cũng không thờ phượng nó vì chính nó, nhưng bởi lẽ với trái tim này, Ngôi Con nhập thể hằng sống yêu thương chúng ta và đón nhận tình yêu chúng ta đáp trả. Như thế, bất kỳ hành vi yêu mến hay tôn thờ nào đối với trái tim Đức Kitô đều “thực sự được trao cho chính Người”,[30] vì nó tự nhiên quy hướng về Người và nó là “một biểu tượng cũng như một hình ảnh dịu dàng cho tình yêu vô biên của Đức Giêsu Kitô”.[31]

           51. Vì thế, chớ bao giờ tưởng tượng rằng lòng sùng kính này có thể làm xao lãng hay tách rời chúng ta khỏi Đức Giêsu và tình yêu của Người. Theo một cách tự nhiên và trực tiếp, nó hướng chúng ta đến Người và chỉ Người thôi, Đấng kêu gọi chúng ta đi vào một tình bạn quý báu đánh dấu bằng đối thoại, trìu mến, tin tưởng và tôn thờ. Đức Kitô mà chúng ta thấy được mô tả với trái tim bị đâm thủng và rực cháy cũng chính là Đức Kitô vốn vì yêu thương chúng ta, đã sinh ra tại Bêlem, đã rảo qua vùng Galilê chữa lành các bệnh nhân, ôm lấy các tội nhân và bày tỏ lòng thương xót. Chính Đức Kitô ấy đã yêu thương chúng ta đến tận cùng, đã dang rộng đôi tay trên thập giá, rồi đã chỗi dậy từ cõi chết và hiện sống giữa chúng ta trong vinh quang.

           TÔN KÍNH HÌNH ẢNH CỦA NGƯỜI

           52. Đang khi hình ảnh Đức Kitô và trái tim Người tự nó chẳng phải là đối tượng phượng thờ, nó cũng không đơn thuần là một trong nhiều hình ảnh khả dĩ khác. Nó đã chẳng được nghĩ ra tại một bàn giấy hay được thiết kế bởi một nghệ sĩ ; nó “không phải là biểu tượng tưởng tượng, nhưng là một biểu tượng đích thực diễn tả trung tâm và nguồn mạch từ đó ơn cứu rỗi đã tuôn tràn cho toàn nhân loại”.[32]

           53. Kinh nghiệm phổ quát của con người đã và đang làm cho hình ảnh trái tim thành một cái gì đó độc nhất vô nhị. Thật vậy, suốt dòng lịch sử và ở nhiều nơi khác nhau trên thế giới, nó đã và đang trở thành một biểu tượng của sự mật thiết cá nhân, của tình cảm, của gắn bó xúc động và của khả năng thương mến. Siêu vượt mọi giải thích khoa học, một bàn tay đặt trên trái tim của một người bạn diễn tả tình cảm đặc biệt : khi hai người phải lòng nhau và xích lại gần nhau, trái tim họ đập nhanh hơn ; khi ta bị bỏ rơi hay bị lừa dối bởi một người nà ta thương mến, trái tim ta nặng trĩu. Cũng vậy, khi muốn nói điều gì đó hết sức riêng tư, ta thường bảo rằng mình đang “tâm sự.” Ngôn ngữ thi ca phản ánh sức mạnh của những kinh nghiệm này. Suốt dòng lịch sử, trái tim đã và đang mặc lấy giá trị biểu tượng độc nhất vô nhị, vượt xa ý nghĩ thông thường.

           54. Vì thế, dễ hiểu việc Giáo hội đã và đang chọn hình ảnh trái tim để tượng trưng cho tình yêu nhân loại lẫn thần linh của Đức Giêsu Kitô và tượng trưng cho cốt lõi sâu xa nhất của Bản thân Người. Tuy nhiên, đang khi việc khắc họa một trái tim rực lửa có thể là biểu tượng hùng hồn cho tình yêu cháy bỏng của Đức Giêsu Kitô, thì điều quan trọng là trái tim ấy không được trình bày tách biệt với Người. Hiểu như thế, những lời Người kêu gọi đi vào một mối tương quan cá vị qua gặp gỡ và đối thoại sẽ trở nên có ý nghĩa hơn nhiều.[33] Hình ảnh đáng kính miêu tả Đức Kitô trưng ra trái tim yêu thương của Người cũng cho thấy Người nhìn thẳng vào chúng ta, mời gọi chúng ta gặp gỡ, đối thoại và tin tưởng ; nó cho thấy đôi bàn tay mạnh mẽ của Người có khả năng nâng đỡ chúng ta và đôi môi của Người ngỏ lời riêng tư với mỗi một chúng ta.

           55. Trái tim cũng có lợi thế là được nhận ra ngay lập tức như trung tâm thống nhất sâu xa của cơ thể, một sự diễn tả toàn thể tính của con người, không giống các cơ quan riêng lẻ khác. Như một bộ phận đại diện cho toàn thể, nó có thể dễ dàng bị hiểu sai, nếu chúng ta chiêm ngắm nó tách biệt khỏi chính Chúa. Hình ảnh trái tim phải dẫn chúng ta đến chiêm ngưỡng Đức Kitô trong tất cả vẻ xinh đẹp lẫn sự phong phú của nhân tính và thần tính của Người.

           56. Bất kể ta có thể gán phẩm chất thẩm mỹ nào cho những bức vẽ khác nhau về trái tim Đức Kitô khi ta cầu nguyện trước chúng, thì đấy không phải là “tìm kiếm điều gì đó từ chúng hay đặt niềm tin mù quáng vào những hình ảnh như dân ngoại từng làm xưa.” Đúng hơn, “qua các hình ảnh ta hôn kính, và trước các hình ảnh ta quỳ gối lẫn để đầu trần, ta đang tôn thờ Chúa Kitô.” [34]

           57. Một số kiểu trình bày ấy thực sự có thể khiến chúng ta cảm thấy vô vị và chẳng ích lợi cách riêng cho lòng yêu mến hoặc cho việc cầu nguyện. Tuy nhiên, điều này không mấy quan trọng, vì chúng chỉ là những lời mời gọi nguyện cầu, và nói theo một Đông phương ngạn ngữ, chúng ta chớ nên giới hạn tầm nhìn của mình vào ngón tay đang hướng chúng ta đến mặt trăng. Đang khi Bí tích Thánh Thể là một sự hiện diện đích thực cần được tôn thờ, thì những ảnh thánh, dù đã được ‘làm phép’, vẫn chỉ quá bản thân chúng, mời gọi chúng ta nâng tâm hồn lên và kết hợp trái tim mình với trái tim Đức Kitô đang sống động. Như thế, hình ảnh chúng ta tôn kính được dùng như một lệnh truyền  dọn chỗ cho cuộc gặp gỡ với Đức Kitô, và tôn thờ Người theo bất cứ cách nào chúng ta muốn hình dung về Người. Đứng trước hình ảnh là chúng ta đứng trước Đức Kitô, và trong sự hiện diện của Người, “tình yêu dừng lại, chiêm ngưỡng mầu nhiệm, và vui huởng mầu nhiệm trong lặng thinh”.[35]

           58. Đồng thời, chúng ta không khi nao được quên rằng hình ảnh trái tim nói với chúng ta về xác thịt và về các thực tại trần thế. Bằng cách đó, nó hướng chúng ta đến vị Thiên Chúa đã muốn trở nên một trong chúng ta, nên một phần của lịch sử chúng ta, và nên một bạn đường trên hành trình trần thế của chúng ta. Một hình thức sùng kính trừu tượng hoặc cách điệu hóa hơn thì không nhất thiết trung thành hơn với Tin Mừng, vì trong dấu chỉ hùng hồn và hữu hình này, chúng ta thấy cách Thiên Chúa đã muốn mặc khải chính mình và xích lại gần chúng ta.

           MỘT TÌNH YÊU HỮU HÌNH

           59. Mặt khác, tình yêu và trái tim con người không luôn luôn đi với nhau, vì lòng oán ghét, thói thờ ơ và tính ích kỷ cũng có thể ngự trị trong trái tim ta. Tuy nhiên, chúng ta không thể đạt được sự toàn mãn trong tư cách hữu thể người nếu chẳng mở lòng ra với tha nhân ; chỉ qua tình yêu, chúng ta mới trở nên chính mình trọn vẹn. Phần sâu thẳm nhất trong chúng ta, được tạo dựng  để yêu thương, sẽ hoàn thành kế hoạch của Thiên Chúa chỉ khi chúng ta học biết thương yêu. Và trái tim chính là biểu tượng của tình mến ấy.

           60. Con Thiên Chúa vĩnh hằng, trong tất cả siêu việt tính của Người, đã chọn yêu mỗi một chúng ta bằng một trái tim nhân loại. Những cảm xúc nhân loại của Người đã trở thành bí tích của tình yêu vô biên và vô tận đó. Vì thế, trái tim của Người không chỉ là một biểu tượng cho chân lý thiêng liêng nào đó phi xác thể. Khi chăm nhìn trái tim Chúa, chúng ta chiêm ngưỡng một thực tại thể lý, xác thịt nhân loại của Người, vốn giúp cho Người có được những cảm xúc và cảm nghĩ phàm nhân đích thực, giống như chúng ta, dầu những cảm xúc và cảm nghĩ ấy đã được biến đổi trọn vẹn bởi tình yêu thần linh của Người. Lòng tôn sùng của chúng ta phải hướng lên tình yêu vô hạn của Ngôi vị Con Thiên Chúa, nhưng ta cần ghi nhớ tình yêu thần linh của Người không thể tách khỏi tình yêu nhân loại của Người. Hình ảnh trái tim bằng thịt của Người giúp ta làm được chính điều đó.

           61. Vì trong tâm thức đại chúng, trái tim vẫn được coi là trung tâm tình cảm của mỗi con người, nên nó vẫn là phương tiện tốt nhất để biểu thị tình yêu thần linh của Đức Kitô, kết hợp mãi mãi và không thể tách khỏi tình yêu hoàn toàn nhân loại của Người. Đức Piô XII từng nhận xét rằng Tin Mừng, khi đề cập đến tình yêu của trái tim Đức Kitô, “không chỉ nói về đức ái thần linh mà còn nói về tình cảm nhân loại”. Thật vậy, “trái tim Đức Giêsu Kitô, được kết hợp về mặt bản thể với Ngôi Lời thần linh, chắc chắn đập rộn ràng với tình yêu và với mọi tình cảm dịu dàng khác”.[36]

           62. Các Giáo phụ, khi chống lại những kẻ từng phủ nhận hoặc hạ thấp nhân tính thực sự của Đức Kitô, đã nhấn mạnh đến thực tại cụ thể và hữu hình của tình cảm con người nơi Chúa. Thánh Basiliô từng nhấn mạnh rằng việc Chúa nhập thể không phải là điều gì đó tưởng tượng, và rằng “Chúa đã sở hữu những tình cảm tự nhiên của chúng ta”.[37] Thánh Gioan Kim Khẩu từng nêu một ví dụ : “Nếu chẳng có được bản tính của chúng ta, thì Người hẳn đã không cảm nghiệm nỗi buồn lúc này lúc khác”.[38] Thánh Ambrôsiô thì tuyên bố : “Khi nhận một linh hồn, Người cũng bắt đầu có những cảm thụ của linh hồn”.[39] Đối với thánh Augustinô, những tình cảm của con người chúng ta, mà Đức Kitô đảm nhận, giờ đây mở ra cho đời sống ân sủng : “Chúa Giêsu đã đảm nhận những tình cảm ấy của nhân loại yếu đuối chúng ta,  như Người đã đảm nhận xác thịt của nhân loại yếu đuối chúng ta, không phải vì bắt buộc, nhưng với ý thức và tự do… để bất cứ ai cảm thấy đau khổ buồn phiền giữa bao thử thách của cuộc sống đừng nghĩ rằng mình bị tách khỏi ân sủng của Người”.[40] Cuối cùng, thánh Gioan Đamátxênô từng xem những tình cảm chân thực mà Đức Kitô đã bày tỏ trong nhân tính của Người là bằng chứng cho thấy Người đã đảm nhận toàn bộ bản tính của chúng ta để cứu chuộc và biến đổi toàn bộ bản tính đó : Như thế, Đức Kitô đã đảm nhận tất cả những gì thuộc bản tính con người, để tất cả có thể được thánh hóa.[41]

           63. Ở đây, chúng ta có thể hưởng lợi từ những suy nghĩ của một thần học gia vốn khẳng định rằng “do ảnh hưởng của tư tưởng Hy lạp, thần học từ lâu từng xếp thân xác và các cảm xúc vào thế giới tiền nhân linh, hoặc hạ nhân linh, hoặc có thể là phi nhân linh ; nhưng những gì thần học đã không giải quyết được trên lý thuyết, thì tu đức đã giải quyết được trong thực hành. Cùng với lòng đạo đức bình dân, điều này đã bảo tồn mối tương quan với thực tại thể lý, tâm lý và lịch sử của Đức Giêsu. Đàng Thánh Giá, lòng sùng kính các vết thương, Máu Châu Báu và Thánh Tâm Chúa, cùng nhiều hình thức sùng kính Thánh Thể khác nhau… hết thảy đã giúp lấp những khoảng trống trong thần học bằng việc nuôi dưỡng trái tim và trí tưởng tượng của chúng ta, tình yêu trìu mến của chúng ta đối với Đức Kitô, hy vọng và ký ức của chúng ta, các ước muốn và các cảm xúc của chúng ta. Lý trí và lý luận thì đã đi theo những nẻo hướng khác hẳn.”[42]

           MỘT TÌNH YÊU GẤP BA

           64. Chúng ta cũng không chỉ dừng lại ở cấp độ các cảm xúc nhân loại của Chúa, dù chúng đẹp đẽ và cảm động đến đâu chăng nữa. Khi chiêm ngắm trái tim Đức Kitô, chúng ta cũng thấy sự thật sâu xa hơn của tình yêu thần linh vô biên nơi Người được bộc lộ ra sao trong những tình cảm cao thượng và tinh tế của Người, trong lòng nhân hậu và đức hiền lành của Người, trong những dấu chỉ của tình cảm nhân loại chân thực nơi Người. Theo lời của Đức Bênêđictô XVI, “từ chân trời vô hạn của tình yêu Người, Thiên Chúa đã muốn đi vào trong những giới hạn của lịch sử và thân phận nhân loại. Người đã mang lấy một thân xác và một trái tim. Như thế, chúng ta có thể chiêm ngưỡng và gặp gỡ vô biên trong hữu hạn, gặp gỡ mầu nhiệm vô hình và khôn tả trong trái tim nhân loại của Đức Giêsu thành Nadarét”.[43]

           65. Hình ảnh trái tim Chúa quả thật nói với chúng ta về một tình yêu gấp ba. Trước tiên, chúng ta chiêm ngưỡng tình yêu thần linh vô hạn của Người. Rồi suy nghĩ của chúng ta quay sang chiều kích thiêng liêng của nhân tính Người, trong đó trái tim là “biểu tượng của tình yêu nồng nhiệt nhất mà do thấm đẫm vào linh hồn Người, đã làm phong phú ý chí nhân loại của Người”. Cuối cùng, “nó cũng là một biểu tượng của tình yêu khả giác nơi Người”.[44]

           66. Ba tình yêu ấy không tách biệt, song song hay rời rạc, nhưng cùng hành động và diễn tả ra trong một sự thống nhất sống động và thường hằng. Vì “nhờ đức tin, qua đó ta tin rằng bản tính nhân loại và thần linh đã được kết hợp trong Ngôi vị Đức Kitô, ta có thể thấy những mối dây liên kết chặt chẽ nhất giữa tình yêu dịu dàng của trái tim thể lý nơi Đức Giêsu với tình yêu thiêng liêng hai phần, tức phần thần linh và phần nhân loại”.[45]

           67. Bước vào tâm lòng Đức Kitô, chúng ta cảm thấy được yêu thương bởi một trái tim nhân loại tràn đầy tình cảm và xúc cảm giống như trái tim chúng ta. Ý chí nhân loài của Đức Giêsu tự do chọn lựa thương mến chúng ta, và tình yêu thiêng liêng ấy tràn ngập bác ái lẫn ân sủng. Khi lao xuống những chiều sâu của trái tim Người, chúng ta thấy mình chìm ngập trong vinh quang bao la của tình yêu vô hạn nơi Người với tư cách Con vĩnh cửu, thứ tình yêu mà chúng ta không còn có thể tách khỏi tình yêu nhân loại của Người được nữa. Chính bên trong chứ không phải bên ngoài tình yêu nhân loại của Người mà chúng ta gặp được tình yêu thần linh của Người : chúng ta khám phá ra “vô biên trong hữu hạn”.[46]

           68. Giáo hội thường xuyên và rõ rệt dạy rằng việc chúng ta tôn thờ ngôi vị Đức Kitô không chia cắt nhưng ôm lấy cả bản tính thần linh lẫn bản tính nhân loại của Người. Từ thời xa xưa, Giáo hội luôn bảo chúng ta phải “thờ phượng cùng một Đức Kitô duy nhất, Con Thiên Chúa và Con loài người, bao gồm và cốt ở hai bản tính không thể chia cắt lẫn tách rời nhau được.”[47] Và chúng ta làm thế “bằng chỉ một hành vi thờ lạy… vì Ngôi Lời đã trở nên xác phàm”.[48] Đức Kitô chẳng hề “được phượng thờ trong hai bản tính, nếu vậy phải đưa ra hai hành vi thờ phượng” ; thay vào đó, “chỉ bằng một hành vi thờ phượng, chúng ta tôn kính Ngôi Lời Thiên Chúa đã trở thành nhục thể, cùng với chính thân xác Người”.[49]

           69. Thánh Gioan Thánh Giá từng tìm cách giải thích rằng trong cảm nghiệm thần bí, tình yêu vô hạn của Đức Kitô phục sinh không được hiểu như xa lạ với đời sống chúng ta. Cái vô biên cách nào đó đã “hạ cố” để cho phép chúng ta, xuyên qua trái tim rộng mở của Đức Kitô, có thể kinh nghiệm một cuộc gặp gỡ của tình yêu hỗ tương đích thật, vì “thực sự có thể tin rằng một con chim bay thấp có thể bắt được đại bàng chúa trên cao, nếu con đại bàng này lao xuống với mong muốn bị bắt”.[50] Ngài cũng giải thích rằng “khi nhìn thấy cô dâu bị thương do tình yêu dành cho mình, thì  vì tiếng rên rỉ của cô ấy, Chàng rể cũng bị thương do tình yêu dành cho cô. Giữa đôi tình nhân, vết thương của một người là vết thương của cả cặp.”[51] Gioan Thánh Giá coi hình ảnh cạnh sườn Đức Kitô bị đâm thâu như lời gọi kết hợp trọn vẹn với Chúa. Đức Kitô là con nai bị thương, bị thương khi chúng ta không để cho mình được tình yêu của Người chạm đến, Người đã đi xuống dòng nước để giải cơn khát, và Người được an ủi bất cứ khi nao chúng ta hướng về Người :

           “Bồ câu hỡi, quay lui

           Con nai bị thương lớn

           Thấy đứng ở trên đồi

           Cảm thấy được mát mẻ

           Nhờ gió cánh bay thôi” [52]   

           CÁC VIỄN ẢNH BA NGÔI

           70. Lòng tôn sùng trái tim Đức Giêsu, xét như việc trực tiếp chiêm ngắm Chúa, Đấng lôi kéo chúng ta kết hợp với Người, rõ ràng có bản chất Kitô học. Chúng ta thấy điều này nơi Thư gửi tín hữu Hip-ri, trong đó chúng ta được thúc giục “hãy kiên trì chạy trong cuộc đua đang ở phía trước chúng ta, mắt chăm chú nhìn vào Đức Giêsu” (12,2). Đồng thời, chúng ta cần nhận thức rằng Đức Giêsu tự nói về mình như con đường dẫn đến Chúa Cha : “Thầy là con đường… Không ai có thể đến với Chúa Cha mà không qua Thầy” (Ga 14,6). Đức Giêsu muốn đưa chúng ta đến với Chúa Cha. Vì thế, ngay từ đầu, lời rao giảng của Giáo hội không kết thúc nơi Đức Giêsu, mà nơi Chúa Cha. Như cội nguồn và viên mãn, Chúa Cha là Đấng phải được tôn vinh tối hậu.[53]

           71. Nếu quay sang Thư gửi tín hữu Êphêsô chẳng hạn, chúng ta có thể thấy rõ việc thờ phượng của chúng ta hướng đến Chúa Cha như thế nào : “Tôi quỳ gối trước mặt Chúa Cha” (3,14). Chỉ có “một Thiên Chúa là Cha của mọi người, Đấng ngự trên mọi người, qua mọi người và trong mọi người” (4,6). “Hãy tạ ơn Thiên Chúa Cha trong mọi hoàn cảnh và mọi sự” (5,20). Chính Chúa Cha là “cùng đích của chúng ta” (1Cr 8,6). Trong ý nghĩa này, thánh Gioan Phaolô II đã có thể bảo rằng “toàn bộ đời sống Kitô hữu giống như một cuộc hành hương vĩ đại về nhà Chúa Cha”.[54] Đây cũng là kinh nghiệm của thánh Inhaxiô thành Antiôkia trên con đường đi đến tử đạo của ngài : “Trong tôi không còn chút ham muốn nào đối với những sự tầm thường, nhưng chỉ có tiếng thì thầm của nước hằng sống nơi lòng mình : ‘Hãy đến với Chúa Cha’”.[55]

           72. Chúa Cha, trước tất cả mọi sự, là Cha của Đức Giêsu Kitô : “Chúc tụng Thiên Chúa và là Cha của Đức Giêsu Kitô, Chúa chúng ta” (Ep 1,3). Người là “Thiên Chúa của Đức Giêsu Kitô, Chúa chúng ta, là Cha vinh hiển” (Ep 1,17). Khi Ngôi Con làm người, mọi hy vọng và khát khao nơi trái tim nhân loại của Người đều hướng về Ngôi Cha. Nếu xem xét cách Đức Kitô nói đến Chúa Cha, chúng ta có thể nắm bắt được tình yêu và lòng trìu mến mà trái tim nhân loại của Người cảm thấy đối với Cha, sự qui hướng hoàn toàn và liên lỉ về Cha.[56] Cuộc sống của Đức Giêsu giữa chúng ta là một hành trình đáp trả tiếng gọi liên tục hãy về cùng Cha trong trái tim nhân loại của Người.[57]

           73. Chúng ta biết từ Aram Đức Giêsu từng dùng để ngỏ lời với Chúa Cha là “Abba”, một từ thân mật và quen thuộc mà vài kẻ cho là gây khó chịu (x. Ga 5,18). Đó là cách Người xưng hô với Chúa Cha khi bày tỏ nỗi đau của mình trước cái chết sắp đến : “Abba, Cha ơi, Cha có thể làm được mọi sự ; xin cất chén này xa Con ; nhưng đừng theo ý Con, mà là theo ý Cha” (Mc 14,36). Đức Giêsu biết rõ rằng Người luôn được Chúa Cha yêu dấu : “Cha đã mến thương Con trước khi thế gian được tạo thành” (Ga 17,24). Trong trái tim nhân loại của mình, Người đã vui mừng khi nghe Chúa Cha nói với : “Con là Con yêu dấu của Ta, Ta hài lòng về Con” (Mc 1,11).

           74. Tin Mừng thứ Tư cho chúng ta biết Con Một hằng hữu luôn “ở nơi cung lòng Chúa Cha” (Ga 1,18).[58] Do đó, thánh Irênê tuyên bố “Con Thiên Chúa ở với Chúa Cha ngay từ đầu”. [59] Về phần mình, Origen khẳng định rằng Chúa Con kiên trì “trong việc không ngừng chiêm ngưỡng các chiều sâu của Chúa Cha”.[60] Khi đã nhập thể rồi, Chúa Con từng thức thâu đêm trò chuyện với Hiền Phụ yêu dấu của mình trên núi (x. Lc 6,12). Người nói với ta : “Tôi có bổn phận ở nhà Cha tôi” (Lc 2,49). Chúng ta cũng thấy cách Người từng bày tỏ lời khen ngợi của mình : “Được Thánh Thần tác động, Đức Giêsu hoan hỷ và nói : ‘Lạy Cha là Chúa Tể trời đất, con xin cảm tạ Cha’” (Lc 10,21). Những lời sau hết đầy tin tưởng của Người là : “Lạy Cha, con phó linh hồn con trong tay Cha” (Lc 23,46).

           75. Nay chúng ta hãy quay sang Chúa Thánh Thần, Đấng đốt lửa tràn ngập trái tim Đức Kitô. Như thánh Gioan Phaolô II từng nói, trái tim Đức Kitô là “kiệt tác của Chúa Thánh Thần”. [61] Đây không chỉ là một sự kiện quá khứ, vì ngay cả bây giờ “trái tim Đức Kitô vẫn hằng sống với hoạt động của Chúa Thánh Thần, Đấng mà Đức Giêsu từng bảo là nguồn cảm hứng cho sứ mệnh của mình (x. Lc 4,18; Is 61,1) và là Đấng Người đã hứa sẽ sai đến trong bữa Tiệc Ly. Chính Thần Khí giúp chúng ta nắm bắt được sự phong phú của dấu chỉ cạnh sườn Đức Kitô bị đâm thâu, từ đó đã sinh ra Giáo hội (x. Hiến chế Phụng vụ thánh số 5)”.[62] Tắt một lời, “chỉ Chúa Thánh Thần mới có thể mở ra trước mắt chúng ta sự viên mãn của ‘con người nội tâm’, vốn được tìm thấy trong trái tim Đức Kitô. Chỉ Người mới có thể khiến trái tim nhân loại của chúng ta rút ra sức mạnh từ sự viên mãn đó, từng bước một”.[63]

           76. Nếu cố tìm hiểu sâu hơn về hoạt động mầu nhiệm của Thánh Thần, chúng ta sẽ biết rằng Người rên rỉ bên trong chúng ta, thưa lên “Abba !” Thật thế, “để chứng thực anh em là con cái, Thiên Chúa đã sai Thần Khí của Con mình vào trong lòng chúng ta mà kêu lên : ‘Abba! Cha ơi!’” (Ga 4,6). Vì “chính Thần Khí chứng thực với thần trí chúng ta rằng chúng ta là con cái Thiên Chúa” (Rm 8,16). Thánh Thần hoạt động trong trái tim nhân loại của Đức Kitô không ngớt kéo Người đến với Chúa Cha. Khi Thần Khí kết hợp chúng ta với những tâm tình của Đức Kitô qua ân sủng, Người cho chúng ta được chia sẻ mối tương quan của Chúa Con với Chúa Cha, nhờ đó chúng ta nhận được “một thần khí làm cho nên nghĩa tử, nhờ đó chúng ta được kêu lên: ‘Abba ! Cha ơi !’” (Rm 8,15).

           77. Do đó, mối tương quan của chúng ta với trái tim Đức Kitô được thay đổi, nhờ sức thúc đẩy của Thần Khí vốn dẫn dắt chúng ta đến với Chúa Cha, căn nguyên sự sống và là nguồn mạch ân sủng. Đức Kitô không mong đợi chúng ta chỉ ở lại trong Người. Tình yêu của Người là “mặc khải về lòng thương xót của Chúa Cha”,[64] và Người mong muốn rằng, được thúc đẩy bởi Thần Khí trào dâng từ trái tim Người, chúng ta sẽ lên tới Chúa Cha, “với Người và trong Người.” Chúng ta tôn vinh Chúa Cha “nhờ” Đức Kitô,[65] “với” Đức Kitô,[66] và “trong” Đức Kitô.[67] Thánh Gioan Phaolô II từng dạy rằng “trái tim của Đấng Cứu Thế mời gọi chúng ta trở về với tình yêu của Chúa Cha, là nguồn mạch của mọi tình yêu đích thực”.[68] Đây chính xác là điều mà Thánh Thần, Đấng đến cùng chúng ta qua trái tim Đức Kitô, đang tìm cách vun đắp trong trái tim chúng ta. Vì lý do này, thông qua hoạt động tác sinh của Thần Khí, phụng vụ luôn thưa cùng Chúa Cha từ trái tim phục sinh của Đức Kitô.

           NHỮNG LỜI DẠY GẦN ĐÂY CỦA HUẤN QUYỀN

           78. Bằng nhiều cách, trái tim Đức Kitô luôn hiện diện trong lịch sử linh đạo Kitô giáo. Trong Kinh Thánh và trong các thế kỷ đầu của đời sống Giáo hội, nó từng xuất hiện dưới hình ảnh cạnh sườn bị thương của Chúa, như nguồn ân sủng và lệnh triệu đến một cuộc gặp gỡ thâm sâu và đậm tình. Cũng dưới hình thức này, nó đã tái xuất hiện nơi các tác phẩm của nhiều vị thánh, quá khứ lẫn hiện tại. Trong những thế kỷ gần đây, linh đạo này đã dần dần mang hình thức cụ thể là tôn sùng Thánh Tâm Chúa Giêsu.

           79. Một số vị Tiền nhiệm của tôi đã nói theo nhiều cách khác nhau về trái tim Đức Kitô và khuyến dụ chúng ta kết hợp chính mình với trái tim ấy. Vào cuối thế kỷ 19, Đức Lêô XIII từng khích lệ chúng ta tận hiến cho Thánh Tâm, tức là liên kết lời mời gọi chúng ta kết hợp cùng Đức Kitô với niềm thán phục của ta trước vẻ cao đẹp của tình yêu vô hạn nơi Người.[69] Khoảng ba mươi năm sau, Đức Piô XI đã trình bày lòng tôn sùng ấy như một “summa” (tổng luận) kinh nghiệm đức tin Kitô giáo.[70] Đức Piô XII thì tiếp tục tuyên bố rằng việc tôn thờ Thánh Tâm diễn tả xuất sắc, như một tổng hợp tuyệt đỉnh, chính việc thờ phượng chúng ta phải có đối với Chúa Giêsu Kitô,.[71]

           80. Gần đây hơn, thánh Gioan Phaolô II đã trình bày sự phát triển lòng tôn sùng ấy trong những thế kỷ mới rồi như một phản ứng trước sự trỗi dậy của các hình thức linh đạo khắc khổ và phi xác thể vốn đã bỏ qua sự phong phú của lòng Chúa xót thương. Đồng thời, ngài coi đó là lệnh triệu kịp thời để chống lại những toan tính tạo ra một thế giới chẳng còn dành chỗ cho Thiên Chúa. “Lòng tôn sùng Thánh Tâm, như đã phát triển ở châu Âu cách đây hai thế kỷ, dưới sự thúc đẩy của những cảm nghiệm thần bí nơi thánh Margarita Maria Alacoque, là một phản ứng trước sự khắt khe của phái Gian-sê-nít, mà cuối cùng đã đi tới chỗ bỏ qua lòng xót thương vô hạn của Thiên Chúa… Những con người nam nữ của thiên niên kỷ thứ ba cần trái tim Đức Kitô để biết Thiên Chúa và biết chính mình; họ cần trái tim ấy để xây dựng nền văn minh tình thương”.[72]

           81. Đức Bênêđíctô XVI đã yêu cầu chúng ta nhận ra nơi trái tim Đức Kitô một sự hiện diện mật thiết và thường nhật trong đời mình : “Mỗi người cần một ‘trung tâm’ cho đời sống mình, một nguồn sự thật và sự thiện để kín múc trong những biến cố, những tình huống và những đấu tranh của cuộc sống thường nhật. Tất cả chúng ta, khi dừng lại trong thinh lặng, đều cần cảm nhận không chỉ nhịp đập của trái tim mình, nhưng thâm sâu hơn nữa, cảm nhận nhịp đập của một sự hiện diện đáng tin cậy, có thể thấy được bằng các giác quan đức tin nhưng đích thực hơn nhiều : đó là sự hiện diện của Đức Kitô, trái tim của thế giới,”[73]

           NHỮNG SUY NGHĨ THÊM VÀ TÍNH THÍCH HỢP CHO HIỆN ĐẠI 

           82. Hình ảnh tượng trưng và biểu cảm của trái tim Đức Kitô không phải là phương tiện duy nhất mà Thánh Thần ban cho chúng ta để gặp gỡ tình yêu của Đức Kitô, nhưng như chúng ta đã thấy, đó là một hình ảnh được ưu tiên đặc biệt. Dù vậy, nó thường xuyên cần được bồi đắp, đào sâu và đổi mới thông qua việc suy niệm, việc đọc Tin Mừng và việc gia tăng trưởng thành tâm linh. Đức Piô XII từng nói rõ rằng Giáo hội không hề tuyên bố “chúng ta phải chiêm ngưỡng và tôn thờ nơi trái tim Chúa Giêsu một hình ảnh ‘chính thức’, nghĩa là một dấu hiệu hoàn hảo và tuyệt đối của tình yêu thần linh nơi Người, vì yếu tính của tình yêu này không thể được diễn tả thích đáng bằng bất kỳ hình ảnh nào được tạo ra”.[74]

           83. Lòng tôn sùng trái tim Đức Kitô là điều thiết yếu cho đời Kitô hữu chúng ta trong mức độ nó diễn tả việc chúng ta mở hồn đón nhận, trong đức tin và thờ lạy, mầu nhiệm tình yêu thần linh và nhân loại của Chúa. Theo nghĩa này, chúng ta có thể một lần nữa khẳng định rằng Thánh Tâm là một sự tổng hợp Tin Mừng.[75] Chúng ta cần nhớ các thị kiến hoặc các cuộc tỏ lộ thần bí được kể lại do một số vị thánh vốn từng nhiệt thành cổ võ lòng sùng kính trái tim Đức Kitô, không phải là điều gì đó mà tín hữu buộc phải tin như thể chúng là lời Thiên Chúa.[76] Tuy nhiên, chúng là những nguồn khích lệ phong phú và có thể chứng tỏ rất có lợi, cho dù chẳng ai bị ép buộc phải theo chúng nếu chúng không tỏ ra hữu ích trên hành trình tâm linh của họ. Tuy thế, chúng ta cũng nên nhớ rằng, như Đức Piô XII đã chỉ ra, lòng sùng kính này không thể được cho là “có nguồn gốc từ những mặc khải riêng tư”.[77]

           84. Ví dụ, việc quảng bá chuyện rước lễ thứ Sáu đầu tháng từng gửi đi một thông điệp mạnh mẽ vào cái thời mà nhiều người đã ngừng rước lễ, vì họ không còn tin tưởng vào lòng thương xót lẫn ơn tha thứ của Thiên Chúa và coi việc rước lễ như một loại phần thưởng cho sự trọn lành. Trong bối cảnh của trào lưu Gian-sê-nít, việc truyền bá thực hành ấy đã chứng tỏ là vô cùng hữu ích, vì nó dẫn đến nhận thức rõ ràng hơn rằng trong Bí tích Thánh Thể, tình yêu đầy thương xót và mãi hiện diện của trái tim Đức Kitô mời gọi chúng ta kết hiệp với Người. Cũng nói được rằng thực hành ấy có thể chứng tỏ ích lợi tương tự trong thời đại chúng ta, vì một lý do khác. Giữa nhịp sống cuống cuồng của thế giới hôm nay và nỗi ám ảnh của chúng ta về thời gian rảnh rỗi, về tiêu dùng và giải trí, điện thoại di động và các phương tiện truyền thông xã hội, chúng ta quên nuôi dưỡng cuộc sống mình bằng sức mạnh của Bí tích Thánh Thể.

           85. Đành rằng đừng ai cảm thấy mình buộc phải dành một giờ để chầu Thánh Thể mỗi thứ Năm, thực hành này hẳn nên được khuyến khích. Khi chúng ta làm việc đó với lòng sùng kính, trong mối liên kết với nhiều anh chị em mình và khám phá nơi Thánh Thể tình yêu bao la của trái tim Đức Kitô, là chúng ta “cùng với Giáo hội tôn thờ dấu chỉ và biểu hiệu của tình yêu thần linh vốn đã đi đến độ mến thương nhân loại qua trái tim của Ngôi Lời nhập thể”.[78]

           86. Nhiều người Gian-sê-nít từng thấy điều này khó hiểu, do đã nhìn với vẻ hoài nghi tất cả những gì thuộc con người, thuộc tình cảm lẫn thể xác, và vì thế họ coi việc sùng kính ấy như kéo chúng ta xa khỏi chuyện thuần khiết tôn thờ Thiên Chúa Tối Cao. Đức Piô XII từng mô tả như “thần bí giả hiệu”[79] thái độ sính ưu tú của những nhóm thấy Thiên Chúa quá cao cả, tách biệt và xa cách đến mức coi những biểu hiện tình cảm của lòng đạo đức bình dân như nguy hiểm và cần sự giám sát của Giáo hội.

           87. Có thể lập luận rằng ngày nay, thay vì chủ thuyết Gian-sê-nít, chúng ta thấy mình đứng trước một làn sóng thế tục hóa mạnh mẽ đang tìm cách xây dựng một thế giới thoát khỏi Thiên Chúa. Trong xã hội của mình, chúng ta cũng đang nhìn thấy sự tràn lan của nhiều hình thức sùng ngưỡng khác nhau chẳng liên can gì tới tương quan cá vị với vị Thiên Chúa tình yêu, nhưng là những biểu hiện mới của một linh đạo phi xác thể. Tôi phải cảnh báo rằng cả trong Giáo hội, một trào lưu nhị nguyên Gian-sê-nít đầy tai hại cũng đã và đang nổi lên lại dưới nhiều hình thức mới. Trào lưu này đã đạt được sức mạnh mới trong những thập niên gần đây, nhưng đó là sự tái phát của thuyết Ngộ đạo vốn đã tỏ ra như mối đe dọa rất lớn về linh đạo trong những thế kỷ đầu của Kitô giáo, bởi nó từng từ chối thừa nhận thực tế về “sự cứu rỗi xác thịt”. Vì lý do này, tôi hướng cái nhìn chăm chăm lên trái tim Đức Kitô và mời gọi tất cả chúng ta hãy canh tân lòng sùng kính của mình đối với trái tim ấy. Tôi hy vọng điều này cũng sẽ thu hút được những mối nhạy cảm hiện thời và nhờ đó giúp chúng ta đương đầu với các chủ nghĩa nhị nguyên, cũ lẫn mới, mà lòng sùng kính này là một phản ứng hữu hiệu.

           88. Tôi muốn thêm rằng trái tim Đức Kitô cũng giải thoát chúng ta khỏi một loại nhị nguyên khác gặp thấy trong những cộng đoàn và những mục tử quá bận rộn với các hoạt động bên ngoài, các cải cách cơ cấu không mấy liên quan đến Tin Mừng, các kế hoạch tái tổ chức đầy ám ảnh, các dự án thế tục, các cách nghĩ kiểu phàm trần và các chương trình cưỡng buộc. Hậu quả thường là một Kitô giáo bị tước mất những an ủi dịu dàng của đức tin, niềm vui phục vụ người khác, lòng hăng say dấn thân truyền giáo của cá nhân, vẻ đẹp của việc thấu hiểu Đức Kitô, lòng biết ơn sâu xa nảy sinh từ tình bạn mà Người trao tặng, và ý nghĩa tối hậu Người ban cho cuộc sống chúng ta. Đây cũng là biểu hiện của một thứ chủ nghĩa siêu nghiệm thoát xác và ảo tưởng.

           89. Một khi đầu hàng những thái độ ấy, vốn rất phổ biến trong thời đại mình, ta dễ đánh mất mọi khát vọng được chữa lành khỏi chúng. Điều này thúc đẩy tôi đề nghị với toàn thể Giáo hội một suy nghĩ đổi mới về tình yêu Đức Kitô được diễn tả nơi Thánh Tâm của Người. Vì ở đó chúng ta tìm thấy toàn bộ Tin Mừng, một tổng hợp các chân lý của đức tin mình, tất cả những gì chúng ta thờ lạy và tìm kiếm trong đức tin, tất cả những gì đáp ứng các nhu cầu thâm sâu nhất của chúng ta.

           90. Khi chiêm ngắm trái tim Đức Kitô, hiện thân sự tổng hợp Tin Mừng, thì theo gương thánh Têrêxa Hài Đồng Giêsu, chúng ta có thể “đặt niềm thành tín không phải nơi chính mình nhưng nơi lòng thương xót bao la của một vì Thiên Chúa yêu mến chúng ta vô điều kiện cũng như đã và đang ban cho chúng ta mọi sự nơi thập giá Đức Giêsu Kitô”.[80] Têrêxa có thể làm vậy vì chị đã khám phá trong trái tim Đức Kitô rằng Thiên Chúa là tình yêu : “Người đã ban cho tôi lòng thương xót vô hạn của Người, và qua đó, tôi chiêm ngưỡng lẫn tôn thờ những sự hoàn hảo khác của Thiên Chúa”.[81] Đó là lý do tại sao một lời cầu nguyện phổ biến, hướng đến trái tim Đức Kitô như một mũi tên, chỉ nói đơn giản : “Lạy Chúa Giêsu, con tin tưởng vào Ngài”.[82] Không cần những lời nào khác.

           91. Trong các chương sau, chúng ta sẽ nhấn mạnh hai khía cạnh thiết yếu mà lòng tôn sùng Thánh Tâm hiện thời cần kết hợp, để nó có thể tiếp tục nuôi dưỡng chúng ta và đưa chúng ta đến gần hơn với Tin Mừng; kinh nghiệm tâm linh cá nhân và dấn thân truyền giáo tập thể.

CHƯƠNG BỐN

MỘT TÌNH YÊU HIẾN MÌNH NHƯ THỨC UỐNG

           92. Nay chúng ta hãy quay về với Kinh Thánh, các bản văn linh hứng, nơi mà trên tất cả, chúng ta gặp gỡ mặc khải của Thiên Chúa. Ở đó, và trong Truyền thống sống động của Giáo hội, ta nghe những gì Chúa muốn nói với ta suốt dòng lịch sử. Bằng cách đọc một số bản văn Cựu Ước và Tân Ước, chúng ta sẽ hiểu sâu hơn về lời của Thiên Chúa vốn đã và đang hướng dẫn cuộc hành hương thiêng liêng vĩ đại của dân Người qua các thời đại.

           MỘT THIÊN CHÚA KHAO KHÁT TÌNH YÊU

           93. Kinh Thánh cho thấy đoàn dân hành trình qua sa mạc và khao khát tự do đã nhận được lời hứa sẽ dư tràn nước ban sự sống : “Các bạn sẽ vui mừng múc nước tận nguồn ơn cứu độ” (Is 12,3). Các lời tiên tri về Đấng Thiên sai dần dần hội tụ xung quanh hình ảnh nước thanh tẩy : “Ta sẽ rảy nước trong ngần trên các ngươi, và các ngươi sẽ được sạch… Ta sẽ đặt một thần khí mới vào lòng các ngươi” (Ed 36,25-26). Nước này sẽ ban cho dân Thiên Chúa sự sống viên mãn, giống như một suối nước chảy ra từ Đền Thờ mang theo sự sống và sức khỏe dồi dào. “Tôi thấy hai bên bờ sông có rất nhiều cây cối… sông chảy đến đâu thì mọi sinh vật ở đó sẽ được sống… và khi dòng sông ấy chảy vào biển, nước biển sẽ hóa lành; mọi vật sẽ sống nơi dòng sông ấy chảy qua” (Ed 47,7-9).

           94. Lễ Lều Tạm (Sukkot) của người Do thái, vốn nhắc nhớ bốn mươi năm dân Israel lưu lại trong hoang địa, dần dần đã lấy biểu tượng nước làm yếu tố trung tâm. Nó bao gồm nghi thức dâng nước vào mỗi buổi sáng, trở nên long trọng nhất vào ngày cuối cùng của lễ hội, khi một đoàn rước lớn tiến về Đền Thờ, đi quanh bàn thờ bảy lần, và nước được tiến dâng lên Thiên Chúa giữa tiếng reo hò mừng vui.[83]

           95. Bình minh của thời thiên sai từng được mô tả như một nguồn nước tuôn trào trên dân chúng : “Ta sẽ đổ một thần khí thương xót và khẩn cầu trên nhà Đavít và cư dân Giêrusalem, và chúng sẽ nhìn lên Đấng mà chúng đã đâm thâu… Vào ngày đó, một dòng suối sẽ vọt ra cho nhà Đavít và dân cư Giêrusalem, để tẩy trừ tội lỗi và ô uế” (Dcr 12,10; 13,1).

           96. Đấng bị đâm thâu, một nguồn suối tuôn chảy, việc đổ tràn một thần khí thương xót và khẩn cầu : các Kitô hữu đầu tiên đã không thể không coi những lời hứa này được hoàn tất nơi cạnh sườn bị đâm thâu của Đức Kitô, nguồn mạch của sự sống mới. Trong Tin Mừng theo thánh Gioan, chúng ta chiêm ngắm sự ứng nghiệm này. Từ cạnh sườn bị thương của Đức Giêsu, nước của Thần khí đã tuôn trào : “Một trong những người lính lấy giáo đâm vào cạnh sườn Người, tức thì máu và nước chảy ra” (Ga 19,34). Lúc ấy thánh sử nhớ lại lời tiên tri từng nói về một suối nước mở ra ở Giêrusalem và về Đấng bị đâm thủng (Ga 19,37; x. Dcr 12,10). Suối nước mở ra là cạnh sườn bị thương của Chúa Kitô.

           97. Trước đó, Tin Mừng Gioan từng đề cập sự kiện này, khi vào “ngày bế mạc của dịp lễ” (Ga 7,37), Đức Giêsu đã lớn tiếng nói với dân chúng đang cử hành cuộc rước vĩ đại : “Ai khát hãy đến cùng tôi mà uống… từ lòng Người sẽ tuôn chảy những dòng nước hằng sống” (Ga 7,37-38). Tuy nhiên, để điều này được hoàn tất, thì “giờ” của Đức Giêsu phải đến đã, vì Người “vẫn chưa được tôn vinh” (Ga 7,39). Sự ứng nghiệm đó phải đến trên thập giá, trong máu và nước chảy ra từ cạnh sườn Chúa.

           98. Sách Khải Huyền nối tiếp những lời tiên tri về Đấng bị đâm thâu và về suối nước : “Mọi con mắt sẽ nhìn thấy Người, ngay cả những kẻ đã đâm Người” (Kh 1,7); “Ai khát hãy đến ; ai muốn, hãy nhận lấy nước trường sinh mà không phải trả tiền.” (Kh 22,17).

           99. Cạnh sườn bị đâm thủng của Đức Giêsu là nguồn tình yêu mà Thiên Chúa đã thể hiện cho dân Người theo vô số cách thức. Ta hãy nhớ lại một số lời của Người :

“Vì trước mắt Ta ngươi thật quí giá, được Ta trân trọng và yêu thương” (Is 43,4).

“Có phụ nữ nào quên được đứa con thơ của mình, hay chẳng thương đứa con mình đã mang nặng đẻ đau ? Cho dù nó có quên đi nữa, thì Ta cũng không quên ngươi bao giờ. Hãy xem, Ta đã ghi khắc ngươi trong lòng bàn tay Ta” (Is 49,15-16).

“Núi có dời có đổi, đồi có chuyển có lay, tình nghĩa của Ta đối với ngươi vẫn không thay đổi, giao ước bình an của Ta cũng chẳng chuyển lay” (Is 54,10).

“Ta đã yêu ngươi bằng mối tình muôn thuở ; nên Ta vẫn dành cho ngươi lòng xót thương” (Gr 31,3).

“Đức Chúa, Thiên Chúa của ngươi, đang ngự giữa ngươi, Người là chiến binh ban cho ngươi chiến thắng. Vì ngươi, Chúa sẽ vui mừng hoan hỷ, sẽ lấy tình thương của Người mà đổi mới ngươi. Vì ngươi, Chúa sẽ nhảy múa tưng bừng.” (Xp 3,17).

           100. Ngôn sứ Hôsê còn đi xa đến mức nói về trái tim của Thiên Chúa, Đấng “lấy dây nhân nghĩa, lấy mối ân tình mà lôi kéo chúng” (Hs 11,4). Khi tình yêu đó bị khinh bỉ, Chúa dã có thể nói:  “Trái tim Ta thổn thức, ruột gan Ta bồi hồi (Hs 11,:8). Tình yêu thương xót của Thiên Chúa luôn chiến thắng (x. Hs 11,9), và nó sẽ tìm thấy sự biểu lộ tột đỉnh của mình trong Đức Kitô, Lời yêu thương dứt khoát của Thiên Chúa.

           101. Trái tim bị đâm thâu của Đức Kitô là hiện thân của tất cả những lời tuyên bố về tình yêu Thiên Chúa có trong Thánh Kinh. Tình yêu đó không chỉ là lời nói suông ; đúng hơn, cạnh sườn mở ra của Con Thiên Chúa là một nguồn sống cho những ai Người yêu thương, là mạch nước làm thỏa cơn khát của dân Người. Như thánh Gioan Phaolô II từng chỉ rõ : “Các yếu tố chủ chốt của lòng sùng kính [Thánh Tâm] thường xuyên thuộc về tu đức của Giáo hội suốt dòng lịch sử ; vì ngay từ đầu, Giáo hội đã hướng về trái tim của Đức Kitô bị đâm thâu trên Thập giá.”[84]

           NHỮNG ÂM VANG CỦA LỜI TRONG LỊCH SỬ

           102. Ta hãy xem xét một số cách mà trong lịch sử đức tin Kitô giáo, những lời tiên tri ấy từng được hiểu là đã ứng nghiệm. Nhiều Giáo phụ, đặc biệt các vị ở Tiểu Á, từng nói về cạnh sườn bị thương tích của Đức Giêsu như nguồn nước của Chúa Thánh Thần : lời, ân sủng của lời, và các bí tích chuyển đạt lời. Lòng can đảm của các vị tử đạo được sinh ra từ “nguồn nước hằng sống thiên đàng tuôn chảy từ cạnh sườn Đức Kitô”[85] hoặc theo phiên bản của Rufinus là “những dòng nước thiên đàng vĩnh cửu tuôn chảy từ trái tim Đức Kitô”.[86] Tín hữu chúng ta, được tái sinh trong Chúa Thánh Thần, nổi lên từ khe nứt trên tảng đá; “chúng ta đã xuất ra từ trái tim Đức Kitô”.[87] Cạnh sườn bị thương của Người, hiểu như trái tim Người và tràn đầy Chúa Thánh Thần, đến với chúng ta như một cơn lũ nước hằng sống. “Nguồn Thần Khí hoàn toàn ở trong Đức Kitô”.[88] Tuy nhiên, Thần Khí mà chúng ta đã và đang lãnh nhận không làm chúng ta xa cách Chúa Phục sinh, nhưng lấp đầy chúng ta bằng sự hiện diện của Người, vì uống Thần Khí là chúng ta uống chính Đức Kitô. Thánh Ambrôsiô nói : “Hãy uống Đức Kitô, vì Người là tảng đá tuôn trào dòng nước lũ. Hãy uống Đức Kitô, vì Người là nguồn sự sống. Hãy uống Đức Kitô, vì Người là dòng sông chảy ra bao nhánh đem niềm vui cho đô thành Thiên Chúa. Hãy uống Đức Kitô, vì Người là bình an của chúng ta. Hãy uống Đức Kitô, vì từ cạnh sườn Người nước hằng sống tuôn trào”.[89]

           103. Thánh Augustinô đã mở đường cho lòng sùng kính Thánh Tâm như nơi cá nhân ta gặp gỡ Chúa. Đối với Augustinô, cạnh sườn bị thương của Đức Kitô không chỉ là nguồn của ân sủng và các bí tích, nhưng cũng là biểu tượng cho việc chúng ta kết hợp mật thiết với Đức Kitô, là khung cảnh của một cuộc gặp gỡ đậm tình. Ở đó chúng ta tìm thấy nguồn gốc của sự khôn ngoan quý giá nhất trong tất cả, tức là hiểu biết Chúa. Thực tế, Augustinô viết rằng Gioan, môn đồ dấu yêu, khi dựa vào lòng Đức Giêsu trong Bữa Tiệc ly, đã đến gần vị trí bí mật của sự khôn ngoan.[90] Ở đây không có chuyện chỉ trí tuệ chiêm niệm một chân lý thần học trừu tượng. Như thánh Giêrônimô giải thích, một người có khả năng chiêm niệm “không chỉ vui thích trước vẻ đẹp của dòng nước đó, nhưng còn uống lấy nước hằng sống chảy ra từ cạnh sườn Chúa nữa”.[91]

           104. Thánh Bênađô quan tâm tới ý nghĩa biểu tượng của cạnh sườn bị đâm thâu của Chúa, và minh nhiên hiểu nó như một mặc khải và như việc tuôn đổ toàn bộ tình yêu của trái tim Người. Qua vết thương đó, Đức Kitô mở trái tim Người cho chúng ta và giúp chúng ta hưởng chiếm mầu nhiệm vô biên của tình mến yêu và lòng thương xót nơi Người : “Tôi lấy từ lòng Chúa những gì còn thiếu đối với tôi, vì lòng Người tràn ngập niềm thương xót chảy qua nhiều lỗ. Những kẻ từng đóng đinh Người đã làm thủng tay chân Người, chúng đâm lủng cạnh sườn Người bằng một ngọn giáo. Và qua những lỗ đó, tôi có thể nếm được mật ong rừng lẫn dầu ngon từ những tảng đá lửa, nghĩa là tôi có thể nếm và thấy Chúa thật tốt lành… Một ngọn giáo đã xuyên qua tâm hồn Người thậm chí đến tận vùng trái tim. Người không thể không thương xót sự yếu đuối của tôi được. Những vết thương giáng xuống trên thân xác Người đã và đang bộc lộ cho chúng ta những bí mật trong trái tim Người; chúng giúp ta chiêm ngưỡng mầu nhiệm vĩ đại là lòng trắc ẩn của Người”.[92]

           105. Chủ đề này tái xuất hiện đặc biệt nơi Guillaume ở Saint-Thierry, vị tu sĩ mời gọi chúng ta đi vào trái tim Đức Giêsu, Đấng nuôi chúng ta từ chính lồng ngực của Người.[93] Điều này không có gì đáng ngạc nhiên nếu chúng ta nhớ lại rằng đối với Guillaume, “nghệ thuật cao nhất là nghệ thuật thương mến… Tình yêu được đánh thức bởi Đấng Tạo Dựng bản tính, và là một sức mạnh của tâm hồn dẫn dắt nó đến đúng nơi và đích thích hợp của nó, như thể bằng trọng lực tự nhiên của nó vậy”.[94] Nơi thích hợp đó, nơi tình yêu ngự trị trọn vẹn, chính là trái tim Đức Kitô : “Lạy Chúa, Chúa dẫn dắt đến nơi đâu những người mà Chúa ôm lấy và giữ chặt vào trái tim mình ? Lạy Chúa Giêsu, trái tim Chúa là manna ngọt ngào của thần tính Chúa mà Chúa đang giữ trong chiếc bình vàng là linh hồn Chúa (x. Hr 9,4), và vượt quá mọi am hiểu. Phúc cho những ai, nhờ lao xuống những tầng sâu ấy, đã được Chúa ẩn giấu trong góc sâu của trái tim mình”.[95]

           106. Thánh Bonaventura kết hợp hai trào lưu tu đức ấy. Ngài trình bày trái tim Đức Kitô như nguồn của các bí tích lẫn ân sủng, và thúc giục để việc chúng ta chiêm ngưỡng trái tim đó trở thành mối tương quan giữa bằng hữu, một cuộc gặp gỡ riêng tư của tình yêu.

           107. Bonaventura giúp chúng ta trước hết trân trọng vẻ đẹp của ân sủng và của các bí tích chảy ra từ nguồn mạch sự sống là cạnh sườn bị thương của Chúa. “Để từ cạnh sườn của Đức Kitô đang ngủ trên thập giá, Giáo hội có thể được sinh thành và ứng nghiệm lời Kinh Thánh : ‘Họ sẽ nhìn lên Đấng họ đã đâm thâu’, thì một người lính đã lấy đòng đâm và mở cạnh sườn Người. Điều này đã được Chúa Quan phòng cho phép, để trong máu và nước chảy ra từ vết thương đó, giá của ơn cứu rỗi chúng ta có thể trào tuôn từ nguồn suối ẩn giấu là trái tim Người, khiến cho các bí tích của Giáo hội có thể ban sự sống ân sủng, và vì thế, đối với những ai đang sống trong Đức Kitô, chúng như một chén được đổ đầy từ nguồn mạch vọt lên sự sống vĩnh cửu”.[96]

           108. Rồi Bonaventura kêu gọi chúng ta đi một bước nữa, để việc chúng ta tiếp cận ân sủng không bị coi như một loại phép thuật hay sinh xuất kiểu tân Platon thuyết, nhưng đúng hơn như một tương quan trực tiếp với Đức Kitô, một sự nương náu trong trái tim Người, để bất kỳ ai uống từ nguồn đó đều trở thành bạn hữu của Đức Kitô, một trái tim đầy thương mến. “Vậy hãy trỗi dậy, hỡi linh hồn làm bạn với Đức Kitô, hãy là chim câu làm tổ trong khe đá ; hãy là chim sẻ tìm thấy được mái ấm mà không ngừng canh giữ ; hãy là chim gáy giấu ẩn đứa con của tình yêu tinh tuyền trong khe đá vô cùng thánh thiện như vậy.”[97]

           TRUYỀN BÁ LÒNG TÔN SÙNG TRÁI TIM ĐỨC KITÔ

           109. Dần dần, cạnh sườn bị thương của Đức Kitô, xét như nơi ở của tình yêu Người và như suối nguồn của đời sống ân sủng, đã bắt đầu được liên kết với trái tim Người, đặc biệt trong đời đan tu. Chúng ta biết rằng suốt dòng lịch sử, lòng sùng kính trái tim Đức Kitô đã không luôn được diễn tả cùng một cách, và rằng những phát triển hiện đại của nó – liên quan đến nhiều kinh nghiệm tu đức khác nhau – không thể rút ra trực tiếp từ các hình thức thời Trung cổ, càng không thể rút ra từ các hình thức thuộc Thánh Kinh mà trong đó chúng ta thoáng thấy những hạt giống của lòng sùng kính này. Mặc dù vậy, Giáo hội ngày nay không loại bỏ bất cứ điều gì tốt hảo mà Chúa Thánh Thần đã ban cho chúng ta qua các thế kỷ, vì Giáo hội biết rằng mình sẽ luôn có thể nhận ra một ý nghĩa rõ ràng và sâu xa hơn trong một số khía cạnh của lòng sùng kính đó, và đạt được những nhận thức mới theo dòng thời gian.

           110. Một số phụ nữ thánh thiện, khi kể lại những kinh nghiệm gặp gỡ Đức Kitô, từng nói về việc nghỉ ngơi trong trái tim Chúa như suối nguồn sự sống và bình an tâm hôn. Đây là trường hợp của các thánh Lutgarde và Mechtilde thành Hackeborn, thánh Angela thành Foligno và Julian xứ Norwich, cùng nhiều vị khác. Thánh Gertrude thành Helfta, một nữ đan sĩ Xitô, kể về một lần cầu nguyện trong đó ngài từng nghiêng đầu vào trái tim Đức Kitô và nghe thấy trái tim ấy đập. Trong một cuộc đối thoại với thánh sử Gioan, ngài đã hỏi tại sao thánh sử không mô tả trong Tin Mừng của mình những cảm nghiệm khi tựa đầu như vậy. Gertrude kết luận rằng “âm thanh ngọt ngào của những nhịp đập trái tim đó đã và đang được dành riêng cho thời hiện đại, để khi nghe thấy chúng, thế giới già nua và nguội lạnh của chúng ta có thể được đổi mới trong tình yêu của Thiên Chúa.”[98] Phải chăng ta có thể nghĩ rằng đây thực sự là một thông điệp cho thời đại của mình, một yêu cầu nhận ra làm sao thế giới của chúng ta thực sự đã “già cỗi”, và cần phải nắm hiểu lại sứ điệp tình thương của Đức Kitô ? Thánh Gertrude và thánh Mechtilde từng được coi là “những người bạn tâm giao thân thiết nhất của Thánh Tâm Chúa”.[99]

           111. Các tu sĩ dòng thánh Brunô, được khuyến khích hơn hết bởi thần học gia Ludolph xứ Saxony, từng tìm thấy nơi lòng sùng mộ Thánh Tâm một phương tiện để phát triển tình cảm và sự gần gũi Đức Kitô. Tất cả những ai bước vào vết thương của trái tim Người đều được tình yêu đốt cháy. Thánh Catarina thành Siena từng viết rằng những đau khổ của Chúa là điều chúng ta không thể hiểu được, nhưng trái tim rộng mở của Đức Kitô giúp chúng ta có một cuộc gặp gỡ riêng tư sống động với tình yêu vô biên của Người. “Ta đã muốn tỏ lộ cho con bí mật của trái tim Ta, cho phép con thấy nó mở rộng, để con hiểu được rằng Ta đang yêu con nhiều hơn những gì Ta đã có thể chứng tỏ qua sự đau khổ Ta từng một lần gánh chịu”.[100]

           112. Lòng sùng kính trái tim Đức Kitô đã từ từ vượt ra khỏi bức tường của các đan viện để phong phú hóa linh đạo của các thánh sư, các nhà giảng thuyết và các đấng lập dòng, những vị tiếp tục truyền bá nó đến khắp nơi trên thế giới.[101]

           113. Đặc biệt có ý nghĩa là sáng kiến thánh Gioan Eudes từng đưa ra : “Sau khi cùng với anh em giảng một tuần đại phúc sốt sắng tại Rennes (Pháp), ngài đã thuyết phục vị giám mục giáo phận chấp thuận cử hành lễ Trái Tim Đáng Tôn Thờ của Chúa Giêsu Kitô. Đây là lần đầu tiên một lễ như thế được chính thức cho phép trong Giáo hội. Sau đó, khoảng giữa năm 1670 và 1671, các giám mục vùng Coutances, Evreux, Bayeux, Lisieux và Rouen đã cho phép cử hành lễ này trong các giáo phận của họ.”[102]

           THÁNH PHANXICÔ SALÊSIÔ

           114. Thời cận đại, cần phải nhắc đến đóng góp quan trọng của thánh Phanxicô Salêsiô. Phanxicô đã thường chiêm ngắm trái tim rộng mở của Đức Kitô, trái tim mời gọi chúng ta lưu lại ở đó, trong một quan hệ tình yêu cá vị vốn dãi chiếu ánh sáng lên các mầu nhiệm đời Người. Trong các tác phẩm của mình, vị thánh Tiến sĩ Giáo hội chống lại một nền luân lý khắc nghiệt và một lòng đạo nệ luật bằng cách trình bày trái tim Đức Giêsu như một lời yêu cầu tín thác trọn vẹn vào hoạt động mầu nhiệm của ân sủng Người. Chúng ta thấy điều này được diễn đạt trong lá thư ngài gửi cho thánh Gioanna Phanxica Chantal : “Tôi chắc chắn rằng chúng ta sẽ không còn ở lại trong chính mình nữa… nhưng sẽ mãi mãi ở trong cạnh sườn mang thương tích của Chúa, vì nếu tách khỏi Người, chúng ta chẳng những không thể làm gì được, mà ngay cả khi có thể, chúng ta cũng sẽ thiếu khao khát để làm bất cứ sự gì”.[103]

           115. Đối với Phanxicô Salêsiô, lòng sùng kính đích thực không liên quan gì đến mê tín dị đoan hay thói mộ đạo hời hợt, vì nó gắn với một tương quan cá vị trong đó mỗi người chúng ta cảm thấy được Đức Kitô biết đến và yêu thương cách riêng tư lẫn độc nhất vô nhị. “Trái tim đáng mến yêu và tôn thờ nhất hạng này của Tôn Sư chúng ta, do cháy bỏng tình yêu Người bày tỏ với chúng ta, [là] một trái tim mà ở đó mọi tên của chúng ta đều được ghi cả… Quả là một nguồn an ủi sâu xa khi biết rằng mình được yêu thương sâu sắc bởi Chúa của mình, Đấng luôn mang chúng ta trong trái tim Người”.[104] Với hình ảnh tên chúng ta được viết nơi trái tim Đức Kitô, thánh Phanxicô đã muốn diễn tả mức độ mà tình yêu Đức Kitô dành cho mỗi một chúng ta không phải là điều gì đó trừu tượng và chung chung, nhưng hoàn toàn cá vị, cho phép mỗi tín hữu cảm thấy mình được biết đến và được tôn trọng vì bản thân của mình. “Đáng yêu biết mấy Thiên đàng này, nơi Chúa là mặt trời và ngực Người là một nguồn suối tình yêu mà các phúc nhân sẽ uống no thỏa ! Mỗi chúng ta có thể nhìn vào đó và thấy tên mình được khắc bằng những ký tự của tình yêu, cái tên mà chỉ tình yêu đích thực mới có thể đọc và đã được tình yêu đích thực viết ra. Lạy Chúa ! Và còn gì nữa, hỡi nữ tử yêu dấu, về những người thân thương của chúng ta ? Chắc chắn họ cũng sẽ ở đó ; vì ngay cả khi trái tim chúng ta thiếu vắng tình yêu, nó vẫn có một nỗi khao khát tình yêu và những khởi sự của tình yêu mà”.[105]

           116. Thánh Phanxicô từng coi kinh nghiệm ấy về tình yêu Đức Kitô như thiết yếu cho đời sống thiêng liêng, và là một trong những chân lý lớn của đức tin thực sự : “Vâng, hỡi nữ tử yêu dấu, Người nghĩ đến con và chẳng những thế mà còn nghĩ đến từng sợi tóc nhỏ nhất trên đầu con nữa : đây là một tín điều không thể nghi ngờ.”[106] Do đó, tín hữu có thể phó thác hoàn toàn cho trái tim Đức Kitô, nơi họ tìm thấy nghỉ ngơi, an ủi và sức mạnh : “Lạy Chúa ! Thật hạnh phúc biết bao khi được ôm ấp và ngả vào lòng Đấng Cứu Thế. Vì vậy hãy ở lại, hỡi nữ tử yêu dấu, y như một tâm hồn bé nhỏ khác là thánh Gioan ; đang khi những người kia thưởng thức các món khác nhau trên bàn ăn của Chúa, thì hãy tựa đầu, tựa linh hồn và thần trí của con, trong một cử chỉ hoàn toàn tín thác, vào ngực yêu thương của vị Chúa đáng mến này”.[107] “Ta hy vọng rằng con đang nghỉ ngơi trong khe đá của chim gáy và trong cạnh sườn bị đâm thủng của Đấng Cứu Thế dấu yêu… Vị Chúa ấy tốt lành biết mấy, hỡi nữ tử yêu dấu của ta! Trái tim của Người biết bao thương mến ! Chúng ta hãy ở lại đấy, trong nơi nương náu thánh thiện này”.[108]

           117. Đồng thời, trung thành với giáo huấn của mình về việc thánh hóa cuộc sống thường nhật, thánh Phanxicô đề nghị kinh nghiệm này nên có giữa các hoạt động, các công việc và các bổn phận của ngày sống chúng ta. “Bạn từng hỏi tôi : những linh hồn mà qua cầu nguyện được thu hút vào sự đơn sơ thánh thiện này, vào sự phó thác cho Thiên Chúa cách hoàn toàn này, thì nên cư xử thế nào trong mọi hành động của họ ? Tôi xin trả lời rằng không chỉ trong cầu nguyện, mà còn trong lối sống hàng ngày, họ nên luôn tiến tới với tinh thần đơn sơ, phó thác và hoàn toàn đặt tâm hồn mình, các hành động và các thành tựu của mình qui phục thánh ý Thiên Chúa. Và hãy làm như thế với một tình yêu ghi dấu lòng tin tưởng hoàn toàn và tuyệt đối, phó thác bản thân cho ân sủng và cho sự chăm sóc của tình yêu vĩnh cửu mà Chúa Quan phòng đang có đối với họ.”[109]

           118. Vì lý do ấy, khi tìm kiếm một biểu tượng để chuyển tải cái nhìn của mình về đời sống thiêng liêng, thánh Phanxicô Salêsiô đã kết luận : “Mẹ thân mến, nếu mẹ đồng ý, tôi nghĩ rằng chúng ta nên lấy biểu tượng là một trái tim bị hai mũi tên đâm thủng, toàn bộ được bao bọc trong một vòng gai”.[110]

           MỘT TUYÊN NGÔN MỚI VỀ TÌNH YÊU

           119. Các sự kiện ở Paray-le-Monial (Pháp) đã xảy ra vào cuối thế kỷ 17 dưới ảnh hưởng lành mạnh của linh đạo Salêdiô ấy. Thánh Margarita Maria Alacoque từng tường thuật một loạt hiện ra đáng chú ý của Đức Kitô giữa cuối tháng 12 năm 1673 và tháng 6 năm 1675. Nền tảng của những việc lạ này là một lời tuyên bố về tình yêu nổi bật trong lần hiện ra đầu tiên. Đức Giêsu đã nói : “Trái tim thần linh của Ta cháy bỏng tình yêu đối với loài người, và đặc biệt đối với con, đến dộ do không còn có thể kìm nén nơi mình những ngọn lửa mến thương nồng nhiệt, nó phải tuôn tràn chúng qua con và được biểu lộ cho mọi người, để làm cho họ giàu có nhờ những kho tàng quý giá mà nay Ta tỏ lộ cho con”.[111]

           120. Tường thuật của thánh Margarita Maria tác động sâu xa và mạnh mẽ : “Người đã mạc khải cho tôi những điều kỳ diệu của tình yêu Người và những bí mật không thể giải thích của Thánh Tâm Người mà Người vẫn giấu kín đối với tôi cho đến khi Người mở nó ra cho tôi lần đầu tiên, một cách nổi bật và khả giác đến độ không để tôi còn chút nghi ngờ nào.”[112] Trong các lần hiện ra sau đó, thông điệp đầy an ủi này đã được nhắc lại : “Người từng tiết lộ cho tôi những điều kỳ diệu khôn tả của tình yêu thuần khiết nơi Người, và tình yêu đó đã khiến Người thương nhân loại đến mức độ ra sao”.[113]

           121. Nhận thức mạnh mẽ ấy về tình yêu của Đức Giêsu Kitô mà thánh Margarita Maria để lại cho ta có thể thúc đẩy ta kết hợp mật thiết hơn nữa với Người. Chúng ta không cần cảm thấy bị buộc phải chấp nhận hoặc nắm được mọi chi tiết trong kinh nghiệm tâm linh của thánh nữ, nơi như thường xảy ra, sự can thiệp của Thiên Chúa phối hợp với các yếu tố của con người liên quan đến những khát vọng, quan tâm và hình ảnh riêng của đương sự.[114] Những kinh nghiệm như thế phải luôn được giải thích dưới ánh sáng của Tin Mừng và truyền thống linh đạo phong phú của Giáo hội, ngay cả khi ta thừa nhận điều tốt đẹp mà chúng hoàn tất trong nhiều anh chị em của mình. Theo cách đó, chúng ta có thể nhận ra những ân huệ của Chúa Thánh Thần hiện diện trong các kinh nghiệm đức tin và đức mến ấy. Quan trọng hơn bất cứ chi tiết cá nhân nào là cốt lõi của thông điệp trao cho chúng ta, vốn có thể được tóm tắt trong những lời thánh Margarita Maria đã nghe : “Đây là trái tim đã yêu thương loài người đến độ chẳng tiếc điều gì, thậm chí tới mức trút rỗng và tiêu hủy chính nó để cho họ thấy tình yêu của nó”.[115]

           122. Như thế, cuộc hiện ra ấy mời gọi chúng ta lớn lên trong việc gặp gỡ Đức Kitô, đặt trọn lòng tin tưởng vào tình yêu của Người, cho đến khi chúng ta đạt được sự kết hợp trọn vẹn và dứt khoát với Người. “Trái tim thần linh của Đức Giêsu cần phải thay thế trái tim của chúng ta cách nào đó ; một mình Người cần phải sống và làm việc trong chúng ta và vì chúng ta ; ý chí của Người… cần phải hoạt động cách tuyệt đối, chẳng có bất kỳ lực kháng cự nào từ phía chúng ta ; và cuối cùng là các tình cảm, tư tưởng và ước muốn của trái tim Người cần phải thay thế tình cảm, tư tưởng và ước muốn của chúng ta, đặc biệt là tình yêu của Người, để Người được thương mến trong chính Người và vì chúng ta. Như thế, vì  trái tim đáng yêu này là tất cả của chúng ta, nên chúng ta có thể nói cùng với thánh Phaolô rằng chúng ta chẳng còn sống cuộc sống của mình nữa, nhưng chính Người sống trong chúng ta”.[116]

           123. Trong sứ điệp đầu tiên mà thánh Margarita Maria từng nhận, lời mời gọi ấy đã được diễn tả bằng nhiều từ ngữ sống động, nồng nhiệt và đầy thương mến. “Người đã xin trái tim tôi, và tôi đã xin Người cứ nhận lấy, Người đã nhận rồi đặt tôi vào trong trái tim đáng tôn thờ của Người, từ đó Người đã cho tôi thấy trái tim tôi giống như một nguyên tử nhỏ bị thiêu rụi trong lò lửa của chính trái tim Người”.[117]

           124. Mặt khác, chúng ta thấy rằng Đấng hiến mình cho chúng ta là Đức Kitô phục sinh và vinh hiển, tràn đầy sự sống và ánh sáng. Đành rằng nhiều lúc Người đã nói đến đau khổ Người từng gánh chịu vì chúng ta và đến sự vô ơn chúng ta dùng đáp trả, điều chúng ta thấy ở đây không phải là máu và những vết thương đau đớn của Người cho bằng là ánh sáng và ngọn lửa của vị Chúa sự sống. Các vết thương của cuộc khổ nạn chẳng biến mất, nhưng nay được biến hình. Ở đây, chúng ta thấy mầu nhiệm Vượt qua trong tất cả vẻ huy hoàng của nó : “Một lần, khi Mình Thánh được trưng bày, Đức Giêsu hiện ra, chói ngời vinh quang, với năm vết thương của Người trông như vô số mặt trời bùng cháy từ nhân tính thánh thiện của Người, nhưng trên hết là từ lồng ngực đáng yêu của Người, trông giống như một lò lửa. Mở áo choàng ra, Người để lộ trái tim đầy yêu thương và rất đáng mến của Người, nguồn sống động của những ngọn lửa ấy. Sau đó, tôi đã khám phá ra nhiều điều kỳ diệu khôn tả nơi tình yêu thuần khiết của Người, mà với nó, Người mến thương nhân loại đến tột độ  nhưng chỉ nhận được từ họ thói vô ơn và sự hờ hững”.[118]

           THÁNH CLAUDE DE LA COLOMBIÈRE

           125. Khi thánh Claude de La Colombière biết được các kinh nghiệm của thánh Margarita Maria, ngài đã ngay lập tức bảo vệ chị và bắt đầu truyền bá tin tức về các cuộc hiện ra. Thánh nhân đã đóng một vai trò đặc biệt trong việc phát triển sự hiểu biết về lòng sùng kính Thánh Tâm và ý nghĩa của nó dưới ánh sáng Tin Mừng.

           126. Một số lời của thánh Margarita Maria, nếu hiểu sơ sài, có thể gợi lên sự tin tưởng thái quá vào những hy sinh và lễ vật của cá nhân chúng ta. Thánh Claude nhấn mạnh rằng việc chiêm ngắm trái tim Đức Giêsu, nếu chân thực, sẽ không gây ra tự mãn hay tin hão vào những kinh nghiệm hay nỗ lực con người của chính chúng ta, nhưng đúng hơn gây nên niềm phó thác khôn xiết vào Đức Kitô, nhờ đó cuộc sống chúng ta tràn đầy an bình, quyết tâm và yên ổn. Ngài từng diễn tả niềm tin tưởng tuyệt đối này cách rất hùng hồn trong một lời cầu nguyện nổi tiếng :

           “Lạy Thiên Chúa, con tin chắc rằng Chúa luôn canh phòng cho những ai hy vọng vào Chúa, rằng chúng con còn có thể muốn gì nữa khi chờ đợi tất cả nơi Chúa, và rằng con quyết tâm trong tương lai sẽ sống tự do khỏi mọi bối rối và giao phó mọi băn khoăn của mình cho Chúa… Con sẽ chẳng bao giờ đánh mất hy vọng. Con sẽ giữ nó cho đến giây phút cuối cùng đời mình; và vào lúc ấy, mọi quỷ dữ trong hỏa ngục sẽ cố sức giựt nó khỏi con… Những kẻ khác có thể chờ đợi hạnh phúc từ tài sản hay tài năng của họ ; những kẻ khác có thể dựa vào sự vô tội của đời sống họ, hoặc tính nghiêm khắc của việc họ sám hối, hoặc số lượng tiền của họ bố thí, hoặc lòng sốt sắng trong lời họ cầu nguyện. Đối với con, lạy Chúa, tất cả sự tin tưởng của con là chính sự tin tưởng. Sự tin tưởng này chưa bao giờ lừa dối bất kỳ ai… Vì thế, con chắc chắn rằng mình sẽ muôn đời hạnh phúc, vì con hy vọng mạnh mẽ được như vậy, và lạy Chúa, chính từ Chúa mà con hy vọng điều này.”[119]

           127. Trong một ghi chú tháng Giêng năm 1677, sau khi đề cập đến sự bảo đảm ngài cảm thấy về sứ mạng của mình, Claude đã tiếp tục : “Tôi bắt đầu biết rằng Thiên Chúa muốn tôi phục vụ Người bằng cách hoàn tất trọn vẹn những mong muốn của Người liên quan đến lòng sùng kính Người từng gợi ý cho một kẻ được Người tin tưởng truyền đạt, và vì lợi ích của kẻ ấy mà Người muốn sử dụng sự yếu đuối của tôi. Tôi đã dùng nó để giúp đỡ một số người”.[120]

           128. Phải nhìn nhận rằng linh đạo của thánh Claude de La Colombière đã đưa đến một tổng hợp tinh tế giữa kinh nghiệm tâm linh sâu sắc và cảm kích của thánh Margarita Maria với hình thức chiêm niệm sống động và cụ thể tìm thấy trong Linh Thao của thánh Inhaxiô Loyola. Vào đầu tuần thứ ba cuộc Linh Thao, Claude từng suy ngẫm: “Có hai điều đã làm tôi xúc động cách đáng kinh ngạc. Thứ nhất, thái độ của Đức Kitô đối với những kẻ tìm cách bắt Người. Trái tim Người đầy buồn phiền cay đắng ; mọi dục vọng mãnh liệt đều được tháo cũi trái ý Người và toàn bộ bản tính đang rối tung, nhưng giữa tất cả sự hỗn loạn này, tất cả những cám dỗ này, trái tim Người vẫn kiên định hướng về Thiên Chúa. Người không ngần ngại chọn phía mà nhân đức và nhân đức cao nhất gợi ý cho mình. Thứ hai, thái độ của cùng trái tim đó đối với Giuđa vốn đã phản bội Người, đối với các tông đồ vốn đã hèn nhát bỏ rơi Người, đối với các thượng tế và các hữu trách khác về cuộc bách hại mà Người gánh chịu ; không gì trong tất cả những cái ấy có thể khơi dậy nơi Người một chút tình cảm oán ghét hay phẫn nộ. Một lần nữa tôi trình diện trước trái tim này, trái tim không giận dữ, không cay đắng, thay vào đó tràn đầy lòng thương cảm chân thật đối với các thù địch của mình”.[121]

           THÁNH CHARLES DE FOUCAULD VÀ THÁNH TÊRÊXA HÀI ĐỒNG GIÊSU

           129. Thánh Charles de Foucauld và thánh Têrêxa Hài Đồng Giêsu, tuy không cố ý, song đã định hình lại một số khía cạnh của lòng sùng kính trái tim Đức Kitô và vì thế đã giúp chúng ta hiểu lòng sùng kính này theo tinh thần Tin Mừng hơn nữa. Giờ đây chúng ta hãy xem xét lòng sùng kính này đã biểu lộ như thế nào trong đời sống nhị vị. Nơi chương tiếp theo, chúng ta sẽ quay lại với họ, để minh họa chiều kích truyền giáo nổi bật mà mỗi vị từng mang đến cho lòng sùng kính này.

           Iesus Caritas

           130. Ở Louÿe, Charles de Foucauld từng quen viếng Thánh Thể với chị họ của mình, bà Marie de Bondy. Ngày nọ, bà ấy đã cho Charles xem một bức ảnh Thánh Tâm.[122] Người chị họ này đã đóng một vai trò căn bản trong cuộc hoán cải của Charles, như chính ngài từng thừa nhận : “Vì Thiên Chúa đã biến chị thành khí cụ đầu tiên của lòng Người thương xót em, nên mọi thứ khác cũng bắt đầu từ chị. Nếu chị không hoán cải em, đưa em đến với Chúa Giêsu và dạy em từng chút một, từng chữ một, tất cả những gì thánh thiện và tốt lành, thì hôm nay em ở đâu ?”[123] Điều bà Marie từng đánh thức trong cha Charles là một giác ngộ mãnh liệt về tình yêu của Đức Giêsu. Đó đã là điều cốt yếu, và tập trung vào lòng sùng kính trái tim Chúa, nơi ngài đã gặp được lòng thương xót vô biên: “Chúng ta hãy tin tưởng vào lòng thương xót vô hạn của Đấng mà chị đã dẫn em đến để biết trái tim Người”.[124]

           131. Sau đó, vị linh hướng của ngài, Cha Henri Huvelin, đã giúp Charles hiểu sâu hơn về mầu nhiệm vô giá của “trái tim diễm phúc mà cha đã nói với con lắm lần.”[125] Vào ngày 6 tháng 6 năm 1889, Charles đã dâng mình cho Thánh Tâm, nơi ngài tìm thấy một tình yêu vô tận. Ngài thưa với Đức Kitô : “Chúa đã ban cho con rất nhiều ân phúc, đến nỗi sẽ là vô ơn đối với trái tim Chúa nếu con không tin rằng trái tim ấy sẵn sàng ban cho con mọi điều tốt lành, chẳng giới hạn mức độ, và nếu con không tin rằng tình yêu và lòng quảng đại của Chúa là vô biên”.[126] Charles đã trở thành một ẩn sĩ “dưới danh hiệu trái tim Đức Giêsu”.[127]

           132. Vào ngày 17 tháng 5 năm 1906, đúng hôm “Anh” Charles, một mình, không thể cử hành Thánh lễ nữa, ngài đã viết lên lời hứa của mình : “Để trái tim Đức Giêsu sống trong tôi, ngõ hầu không còn là tôi sống, nhưng là trái tim Chúa sống trong tôi, như Người từng sống ở Nadarét”. [128] Tình bạn của ngài với Đức Giêsu, tim kề tim, chẳng phải là một lòng đạo đức riêng trong hồn. Nó đã gây nên cuộc đời khắc khổ mà ngài từng sống ở Nadaret, nảy sinh từ mong muốn bắt chước Đức Kitô và trở nên đồng hình đồng dạng với Người. Lòng sùng kính đầy yêu mến của ngài đối với trái tim Đức Giêsu đã có một tác động cụ thể đến kiểu sống của ngài, và Nadaret của ngài đã được nuôi dưỡng bởi mối tương quan cá vị của ngài với trái tim Đức Kitô.

           Thánh Têrêxa Hài Đồng Giêsu

           133. Giống như thánh Charles de Foucauld, thánh Têrêxa Hài Đồng Giêsu từng chịu ảnh hưởng cuộc đại canh tân lòng sùng kính vốn đã lan khắp nước Pháp vào thế kỷ 19. Cha Almire Pichon, vị linh hướng của gia đình, từng được coi là một tông đồ nhiệt thành của Thánh Tâm. Một trong những người chị của Têrêxa đã lấy tên dòng là “Nữ tu Marie Thánh Tâm”, và đan viện mà Têrêxa gia nhập từng được cung hiến cho Thánh Tâm. Tuy nhiên, lòng sùng kính của Têrêxa đã mang một số nét riêng biệt so với lòng đạo đức thông thường đương thời.

           134. Khi mười lăm tuổi, Têrêxa đã nói được về Đức Giêsu như Đấng “có trái tim đập cùng nhịp với trái tim tôi”.[129] Hai năm sau, lúc bàn đến hình ảnh trái tim Đức Kitô đội mão gai, Têrêxa đã viết trong một lá thư : “Chị biết rằng em không nhìn Thánh Tâm như mọi ai khác. Em nghĩ rằng Trái Tim của Hôn Phu em là của riêng em, cũng như trái tim em là của riêng Người, và vì thế em nói chuyện với Người trong cô tịch của việc lòng kề lòng thú vị ấy, đang khi chờ ngày được chiêm ngưỡng Người mặt đối mặt”.[130]

           135. Trong một bài thơ của mình, Têrêxa đã nói lên ý nghĩa lòng sùng mộ ấy, được làm nên với tình bằng hữu và niềm tín thác hơn là với sự cậy dựa vào những hy sinh của mình:

“Tôi cần một trái tim bùng cháy sự dịu dàng,

Vốn sẽ là chỗ dựa của tôi mãi mãi,

Yêu mọi thứ trong tôi, cả sự yếu đuối …

Chẳng bao giờ rời tôi, cả đêm lẫn ngày …

Tôi cần một Thiên Chúa mang bản tính tôi đây,

Trở thành hiền huynh và có thể đau khổ ! …

Ôi! Con biết rõ, mọi sự công chính của chúng tử

Đều là vô giá trị trước đôi mắt của Ngài…

Vì vậy, hỡi trái tim Thiên Chúa của con ơi,

con chọn cho mình như luyện ngục

Tình yêu của Chúa luôn hừng hực”[131]

           136. Có lẽ bản văn quan trọng nhất để hiểu lòng tôn sùng của Têrêxa đối với trái tim Đức Kitô là một lá thư mà thánh nữ viết ba tháng trước khi qua đời cho người bạn Maurice Bellière. “Khi tôi thấy Maria Mađalêna bước lên trước nhiều vị khách, tuôn nước mắt rửa chân cho Thầy đáng kính của mình, người mà lần đầu tiên chị chạm đến, tôi cảm thấy trái tim của chị đã hiểu được những vực thẳm vô đáy của tình mến yêu và lòng thương xót nơi trái tim Đức Giêsu, và mặc dù chị là tội nhân, trái tim yêu thương này đã không chỉ sẵn sàng tha thứ cho chị mà còn tuôn đổ trên chị những phúc lành từ sự thân mật thần linh của Người, nâng chị lên những đỉnh cao chót vót của chiêm niệm. Ôi ! Người anh em nhỏ bé thân mến, kể từ khi được ban ơn để hiểu tình yêu của trái tim Đức Giêsu, tôi thừa nhận rằng tình yêu ấy đã xua tan mọi sợ hãi khỏi trái tim mình. Việc nhớ lại những lầm lỗi của mình làm tôi khiêm tốn, thúc đẩy tôi chẳng bao giờ dựa vào sức lực riêng tư vốn chỉ là sự yếu đuối, nhưng việc nhớ lại này càng nói với tôi về lòng thương xót và tình yêu nhiều hơn nữa”.[132]

           137. Những tay dạy đời muốn kiểm soát chặt chẽ lòng thương xót và ân sủng của Thiên Chúa hẳn tuyên bố rằng Têrêxa có thể nói thế vì ngài là một vị thánh, nhưng một người bình thường không thể nói như vậy được. Theo cách đó, họ loại khỏi linh đạo của thánh Têrêxa độc đáo tính tuyệt vời của nó, vốn phản ánh cốt lõi của Tin Mừng. Đáng buồn thay, trong vài nhóm Kitô hữu, chúng ta năng gặp toan tính ép Chúa Thánh Thần vào một khuôn mẫu định sẵn, sao cho họ giữ được mọi thứ dưới sự giám sát của mình. Tuy nhiên, vị Tiến sĩ Giáo hội sắc sảo này đã khiến họ im lặng và trực tiếp phủ nhận quan điểm giản lược của họ bằng những lời rõ ràng sau đây : “Nếu từng phạm mọi tội ác có thể, tôi vẫn luôn có cùng lòng tín thác ; tôi cảm thấy toàn bộ khối xúc phạm ấy sẽ giống như một giọt nước ném vào một lò lửa.”[133]

           138. Với Nữ tu Marie, từng khen ngợi tình yêu quảng đại mình dành cho Thiên Chúa, thậm chí còn chuẩn bị chịu tử đạo, Têrêxa đã trả lời dài dòng trong một lá thư nay trở nên một trong những cột mốc quan trọng của lịch sử linh đạo. Trang thư này cần được đọc đi đọc lại hàng ngàn lần vì chiều sâu, sự rõ ràng và vẻ xinh đẹp của nó. Trong thư đó, Têrêxa giúp chị mình, “Marie Thánh Tâm”, tránh tập trung lòng sùng mộ này vào đau khổ, vì một số người đã trình bày việc đền tạ chủ yếu dưới dạng tích lũy các hy sinh và các việc thiện. Về phần mình, Têrêxa trình bày niềm tín thác như của lễ tốt nhất và lớn nhất, làm đẹp lòng Đức Kitô : “Những ước muốn tử đạo của em chẳng là gì cả ; chúng không phải là cái mang lại cho em lòng tín thác vô hạn mà em cảm thấy trong tim mình. Nói thật, những ước muốn ấy là những sự giàu có thiêng liêng làm cho người ta trở nên bất chính, khi người ta an nghỉ trong chúng với niềm tự mãn và tin rằng chúng là điều gì đó vĩ đại… Điều làm hài lòng [Chúa Giêsu], đó là Người thấy em yêu sự bé mọn và sự nghèo nàn của mình, niềm trông cậy bất khuất mà em đặt nơi lòng thương xót của Người… Đó mới là kho báu duy nhất của em… Nếu chị muốn cảm thấy nỗi hân hoan, muốn có niềm thích thú chịu đau khổ, thì đó là chị đang tìm kiếm an ủi cho mình… Hãy hiểu rằng để trở thành hiến lễ tình yêu dâng Người, thì kẻ càng yếu đuối, chẳng có khát khao hay nhân đức, sẽ càng phù hợp cho hoạt động của Tình yêu thiêu đốt và biến đổi này… Ôi  ! Em muốn có sức làm cho chị hiểu được cảm giác của em biết mấy !… Chính lòng tín thác và không gì ngoài lòng tín thác mới dẫn chúng ta đến với Tình Yêu.”[134]

           139. Trong nhiều tài liệu viết tay của mình, Têrêxa nói về cuộc đấu tranh của chị với những hình thức linh đạo tập trung quá đáng vào nỗ lực con người, vào công trạng cá nhân, vào việc dâng những hy sinh và làm một số hành vi nào đó để “giành cho được thiên đàng.” Đối với chị thánh, “công trạng không cốt ở làm hay cho nhiều, mà đúng hơn, cốt ở đón nhận.”[135] Chúng ta hãy đọc lại lần nữa một số bản văn đầy ý nghĩa sâu sắc ấy, trong đó Têrêxa nhấn mạnh điều này và trình bày nó như một phương tiện đơn giản và nhanh chóng để nắm lấy Chúa “bằng trái tim của Người.”

           140. Với chị Léonie của mình, Têrêxa viết : “Em bảo đảm với chị rằng Thiên Chúa tốt hơn chị tưởng nhiều lắm. Người hài lòng với một cái liếc nhìn tình tứ, một tiếng thở dài yêu thương… Còn em, em thấy rất dễ thực hành sự hoàn thiện vì em hiểu đó là vấn đề nắm lấy Đức Giêsu nơi trái tim Người… Hãy nhìn một đứa trẻ vừa quấy rầy mẹ mình… Nếu nó đến với bà, dang rộng đôi tay nhỏ bé, mỉm cười và nói : ‘Mẹ hôn con đi, con sẽ không làm như thế nữa’, liệu mẹ nó có thể không âu yếm ôm chặt nó vào lòng và quên đi trò nghịch ngợm trẻ con của nó chăng? Đành rằng bà biết đứa con bé bỏng của mình sẽ lại làm thế vào dịp tới, nhưng điều đó đâu quan trọng ; nếu lại nắm lấy trái tim bà, nó sẽ không bị trừng phạt”.[136]

           141. Tương tự, trong một lá thư gửi Cha Adolphe Roulland, Têrêxa viết : “Nẻo đường của con là trọn vẹn tín thác và yêu thương. Con không hiểu những tâm hồn sợ hãi một người bạn dịu hiền như thế. Có những lúc, khi đang đọc một số chuyên luận tu đức trong đó sự trọn lành được bày tỏ qua hàng ngàn chướng ngại vật, được bao quanh bởi một đống ảo tưởng, tâm trí nhỏ bé nghèo hèn của con nhanh chóng mệt mỏi ; con đóng lại cuốn sách uyên bác đang làm đầu con vỡ toang và tim con khô héo, rồi con cầm lấy Kinh Thánh. Thế là tất cả dường như sáng tỏ với con ; một từ thôi cũng mở ra cho tâm hồn con những chân trời vô tận, sự trọn lành xem ra đơn giản đối với mình. Con thấy chỉ cần thừa nhận sự hư không của mình và phó thác chính mình như một đứa trẻ trong vòng tay Thiên Chúa.”[137]

           142. Trong một lá thư khác, thánh nữ liên hệ điều này với tình yêu bày tỏ nơi một người cha : “Tôi không tin rằng trái tim của [một] người cha có thể cưỡng lại lòng tín thác của con mình, đứa con mà ông biết rất chân thành và đầy thương mến. Dẫu ông ý thức rằng con mình sẽ lại phạm cùng những lỗi lầm ấy nhiều lần, nhưng ông luôn sẵn sàng tha thứ cho nó, nếu thằng con luôn giữ lấy trái tim ông”.[138]

           NHỮNG ÂM  VANG TRONG DÒNG TÊN

           143. Chúng ta đã thấy làm sao thánh Claude de La Colombière từng phối hợp kinh nghiệm tâm linh của thánh Margarita Maria với mục tiêu của Linh Thao. Tôi tin rằng vị trí của Thánh Tâm trong lịch sử Dòng Tên xứng đáng được đề cập cách vắn gọn.

           144. Linh đạo của Dòng Tên luôn đề xuất một “sự hiểu biết nội tâm về Chúa để yêu và theo Người trọn vẹn hơn nữa”.[139] Trong sách Linh Thao, thánh Inhaxiô mời gọi ta hãy đặt mình trước đoạn Tin Mừng nói với ta rằng “cạnh sườn [Chúa Kitô] đã bị ngọn giáo đâm thâu và máu cùng nước chảy ra”.[140] Khi những người tĩnh tâm chiêm ngắm cạnh sườn bị thương của vị Chúa chịu đóng đinh, Inhaxiô gợi ý rằng họ hãy bước vào trong trái tim của Đức Kitô. Như thế, chúng ta có một cách để mở rộng trái tim mình, theo lời khuyên của một người từng là “bậc thầy về tình cảm”, nếu dùng kiểu nói của thánh Phêrô Faber trong một lá thư gửi cho thánh Inhaxiô.[141] Cha Juan Alfonso de Polanco đã lặp lại cùng một cách diễn đạt đó khi viết tiểu sử của thánh Inhaxiô : “Ngài [Đức Hồng y Gasparo Contarini] từng nhận ra rằng nơi Cha Inhaxiô, mình đã gặp một bậc thầy về tình cảm”. [142] Các cuộc đàm thoại mà thánh Inhaxiô từng đề nghị là một phần thiết yếu của việc huấn luyện trái tim, vì trong đó, chúng ta cảm nhận và thưởng thức bằng trái tim một sứ điệp Tin Mừng và trò chuyện về nó với Chúa. Thánh Inhaxiô bảo rằng chúng ta có thể chia sẻ các bận tâm của mình với Chúa và tìm kiếm lời khuyên của Người. Bất kỳ ai theo các bài Linh Thao đều có thể dễ dàng thấy chúng gắn với một cuộc đối thoại lòng bên lòng.

           145. Thánh Inhaxiô đưa những chiêm niệm của mình lên đỉnh điểm nơi chân thập giá và mời gọi người tĩnh tâm hỏi vị Chúa chịu đóng đinh với lòng cảm mến lớn lao, “như một người bạn hỏi một người bạn, như một tôi tớ hỏi tôn chủ” rằng mình phải làm chi cho Người.[143] Diễn tiến của các bài Linh thao lên đến đỉnh điểm trong “Chiêm niệm để đạt được Tình yêu”, nó làm nảy sinh lòng biết ơn và việc dâng hiến “ký ức, trí hiểu và ý chí” của mình cho trái tim vốn là nguồn gốc của mọi điều thiện hảo.[144] Việc chiêm niệm nội tâm này không phải là hoa trái do hiểu biết và nỗ lực của chúng ta, nhưng phải được cầu xin như một ân huệ.

           146. Chính kinh nghiệm ấy đã gây cảm hứng cho loạt hùng hậu các linh mục Dòng Tên từng nói rõ về trái tim Đức Giêsu : Thánh Phanxicô Borgia, thánh Phêrô Faber, thánh Anphongsô Rodriguez, Cha Álvarez de Paz, Cha Vincent Carafa, Cha Kasper Drużbicki và vô số vị khác. Năm 1883, các tu sĩ Dòng Tên đã tuyên bố rằng “Dòng Tên chấp thuận lẫn đón nhận -với tinh thần tràn đầy hân hoan lẫn biết ơn- nhiệm vụ thú vị nhất mà Chúa Giêsu Kitô đã giao phó, đó là thực hành, thúc đẩy và truyền bá lòng sùng kính trái tim thần linh của Người”.[145] Vào tháng 9 năm 1871, Cha Pieter Jan Beckx đã thánh hiến Dòng cho Thánh Tâm Chúa Giêsu. Và như một dấu chỉ cho thấy điều ấy vẫn là một yếu tố nổi bật trong đời sống của Dòng, Cha Pedro Arrupe đã lặp lại sự thánh hiến đó vào năm 1972, với niềm xác tín được ngài giải thích như sau : “Vì thế, tôi muốn nói với Dòng một điều mà tôi cảm thấy mình không thể mãi im lặng. Từ khi vào tập viện, tôi đã luôn xác tín rằng cái chúng ta gọi là lòng sùng kính Thánh Tâm chứa đựng một biểu thức tượng trưng cho điều sâu xa nhất trong linh đạo Inhaxiô, và có một hiệu quả phi thường –ultra quam speraverint (vượt quá những gì mong đợi)– cả cho sự hoàn hảo riêng của nó cả cho hoa trái tông đồ của nó. Tôi vẫn tiếp tục xác tín như vậy… Nơi lòng sùng kính ấy, tôi gặp được một trong những nguồn mạch sâu xa nhất của đời sống nội tâm mình”.[146]

           147. Khi thánh Gioan Phaolô II thúc giục “mọi thành viên của Dòng phải nhiệt thành hơn nữa trong việc thúc đẩy lòng sùng kính ấy, vốn đáp ứng hơn bao giờ hết những mong chờ của thời đại chúng ta”, ngài đã làm như thế vì nhận ra mối nối kết thâm sâu giữa lòng sùng kính trái tim Đức Kitô với linh đạo Inhaxiô. Bởi lẽ “niềm khao khát ‘biết Chúa cách thâm sâu’ và ‘trò chuyện’ với Người lòng kề lòng, là đặc trưng của động năng tông đồ và động năng linh đạo Inhaxiô, nhờ các bài Linh Thao, và động năng này hoàn toàn phục vụ cho tình yêu của trái tim Thiên Chúa”.[147]

           MỘT TRÀO LƯU RỘNG LỚN CỦA ĐỜI NỘI TÂM

           148. Lòng tôn sùng trái tim Đức Kitô tái xuất hiện trong hành trình thiêng liêng của nhiều vị thánh, vốn khác nhau hẳn ; ở mỗi một vị, lòng sùng kính đều mang những sắc thái mới. Ví dụ, thánh Vinhsơn Phaolô thường nói rằng cái Thiên Chúa mong muốn là trái tim : “Chúa chủ yếu đòi hỏi trái tim chúng ta – trái tim của chúng ta – và đấy mới là điều đáng kể. Làm sao một người không của cải lại có công đức lớn hơn một người nhiều của cải mà rồi từ bỏ ? Bởi lẽ người chẳng có gì làm điều ấy với tình yêu lớn hơn ; và đó là cái Thiên Chúa đặc biệt mong muốn…”[148] Điều này có nghĩa là cho phép trái tim mình kết hợp với trái tim Đức Kitô. “Có phúc lành nào mà một nữ tu không hy vọng nhận được từ Thiên Chúa khi chị hết sức cố gắng đặt trái tim mình trong tình trạng kết hợp với trái tim của Chúa chúng ta !”[149]

           149. Đôi khi, chúng ta có thể bị cám dỗ coi mầu nhiệm tình yêu này như một di tích đáng ngưỡng mộ của quá khứ, một linh đạo hay ho thích hợp với thời xưa. Tuy nhiên, chúng ta cần thường xuyên tự nhắc nhở – như một thừa sai thánh thiện từng nói – “trái tim thần linh này, vốn đã để cho một ngọn giáo của kẻ thù đâm thủng, hầu tuôn đổ qua vết thương thiêng thánh ấy các bí tích làm nên Giáo hội, là một trái tim chẳng bao giờ ngừng yêu thương”.[150] Các vị thánh gần đây hơn, như thánh Piô Pietrelcina, thánh Têrêxa Calcutta và nhiều vị khác, từng nói đến trái tim Đức Kitô với lòng sùng mộ sâu đậm. Ở đây, tôi cũng muốn nhắc đến những kinh nghiệm của thánh Faustina Kowalska, vốn tái đề xuất lòng sùng kính trái tim Đức Kitô bằng cách nhấn mạnh đặc biệt đến sự sống vinh quang của Chúa Phục sinh và lòng thương xót thần linh của Người. Được gợi hứng từ những kinh nghiệm của thánh nữ và từ di sản thiêng liêng của thánh Józef Sebastian Pelczar (1842-1924), [151] thánh Gioan Phaolô II đã liên kết chặt chẽ các suy tư của mình về lòng Chúa thương xót với việc sùng kính trái tim Đức Kitô : “Giáo hội dường như tuyên xưng lòng Chúa thương xót và tôn kính lòng thương xót này theo một cách riêng khi hướng mình đến trái tim Đức Kitô. Thật thế, chính việc tới gần Đức Kitô trong mầu nhiệm trái tim Người cho phép chúng ta dừng lại ở điểm này của mặc khải về tình yêu thương xót của Chúa Cha, một mặc khải từng làm nên nội dung cốt lõi cho sứ mệnh thiên sai của Con Người”.[152] Thánh Gioan Phaolô II cũng nói đến Thánh Tâm trong ngôn từ rất riêng tư, thừa nhận rằng “Thánh Tâm từng ngỏ lời với tôi từ khi tôi còn trẻ”.[153]

           150. Tính thích hợp bền bỉ của lòng sùng kính trái tim Đức Kitô đặc biệt hiển nhiên trong công cuộc Phúc âm hóa và giáo dục được đảm nhận bởi vô số dòng tu nam và nữ mà nguồn gốc ghi dấu lòng sùng kính mang tính Kitô học sâu sắc này. Liệt kê tên của tất cả các dòng tu ấy sẽ là một công việc vô tận. Chúng ta hãy chỉ xem xét hai ví dụ được lấy ngẫu nhiên : “Đấng sáng lập [thánh Daniel Comboni] từng khám phá trong mầu nhiệm trái tim Đức Giêsu nguồn sức mạnh cho sự dấn thân truyền giáo của mình”.[154] “Bị thu hút vào những khao khát của trái tim Đức Giêsu, chúng ta muốn ai nấy lớn lên về phẩm giá, nên như con người và con Chúa. Khởi điểm của chúng ta là Tin Mừng, với tất cả những gì nó đòi hỏi nơi chúng ta về tình yêu, thứ tha lẫn công lý, về sự liên đới với những ai nghèo khổ và bị thế gian loại trừ”.[155] Cũng vậy, nhiều đền thánh khắp thế giới được cung hiến cho trái tim Đức Kitô tiếp tục là một nguồn canh tân rất ấn tượng về việc cầu nguyện và về lòng nhiệt thành thiêng liêng. Tôi gửi lời chúc lành từ phụ đến tất cả những ai liên kết bằng bất cứ cách nào, với các không gian ấy của đức tin và bác ái.

           TÔN SÙNG ĐỂ AN ỦI

           151. Vết thương cạnh sườn Đức Kitô, suối nguồn nước trường sinh, vẫn mở trong thân xác phục sinh của Đấng Cứu Thế. Vết thương sâu do ngọn giáo gây ra và các vết thương của mão gai thường xuất hiện trong các ảnh tượng Thánh Tâm đều là một phần không thể tách rời của lòng sùng kính ấy, qua đó chúng ta chiêm ngắm tình yêu của Đức Kitô, Đấng đã hiến thân hy sinh cho đến cùng. Trái tim của Chúa phục sinh bảo tồn các dấu chỉ của sự hiến mình hoàn toàn nầy, vốn từng kéo theo lắm đau khổ dữ dội vì chúng ta. Nên thật tự nhiên khi tín hữu muốn đáp lại không chỉ việc tuôn đổ tình yêu cách bao la này mà cả nỗi đau Chúa đã chọn gánh chịu vì tình yêu ấy.

           Với Đức Giêsu trên thập giá

           152. Thật thích hợp việc lấy lại một khía cạnh đặc biệt của linh đạo vốn gắn với lòng sùng kính trái tim Đức Kitô, ấy là dạ khao khát mang lại an ủi cho trái tim này. Ở đây tôi sẽ không bàn đến chuyện thực hành việc “đền bù/đền tạ”, mà tôi cho là phù hợp hơn với chiều kích xã hội của lòng sùng kính ấynên sẽ được thảo luận trong chương tiếp theo. Thay vào đó, tôi muốn tập trung vào nỗi khao khát thường được cảm nhận trong lòng các tín hữu trìu mến chiêm ngắm mầu nhiệm cuộc khổ nạn của Đức Kitô và kinh nghiệm nó như một mầu nhiệm không chỉ được tưởng nhớ mà còn trở nên hiện diện với chúng ta nhờ ân sủng, hay đúng hơn, cho phép chúng ta có mặt cách mầu nhiệm tại thời điểm việc cứu chuộc chúng ta. Nếu thực sự yêu mến Chúa, làm sao chúng ta lại có thể không mong muốn an ủi Người ?

           153. Đức Giáo hoàng Piô XI từng muốn đặt lòng sùng kính đặc biệt này trên nhận thức rằng mầu nhiệm cứu chuộc chúng ta do cuộc khổ nạn của Đức Kitô thì, nhờ ơn Thiên Chúa, siêu vượt mọi ranh giới thời gian lẫn không gian. Trên thập giá, Đức Giêsu đã tự hiến vì mọi tội lỗi, kể cả những tội chưa phạm, kể cả những tội của ta. Theo cùng cách ấy, các hành vi chúng ta nay dâng lên để an ủi Người, cũng siêu vượt thời gian, chạm đến trái tim bị thương của Người. “Nếu cũng vì tội lỗi chúng ta, tuy ở tương lai nhưng thấy trước rồi, tâm hồn Chúa Giêsu đã buồn rầu đến chết, thì không thể nghi ngờ rằng cùng lúc đó, Người đã nhận được một an ủi nào đấy từ việc đền tạ của chúng ta, cũng thấy trước như vậy, tại thời điểm ‘có thiên sứ tự trời hiện đến với Người’ (Lc 22,43), để trái tim Người, bị chán nản và đau khổ đè nặng, có thể gặp được sự an ủi. Và vì thế ngay cả hiện nay, theo một cách kỳ diệu nhưng chân thực, chúng ta có thể và phải an ủi Trái tim Cực Thánh ấy, vốn liên tục bị tội lỗi của những con người vô ơn làm thương tổn.”[156]

           Những lý lẽ của trái tim

           154. Đối với một số người, khía cạnh sùng kính Thánh Tâm ấy xem ra thiếu một cơ sở thần học vững chãi, nhưng trái tim có những lý lẽ của nó. Ở đây, cảm thức đức tin (sensus fidelium) nắm được một cái gì đó mầu nhiệm, vượt quá lý luận phàm nhân chúng ta, và nhận ra rằng cuộc khổ nạn của Đức Kitô không chỉ là một sự kiện quá khứ, nhưng là một biến cố mà chúng ta có thể chia sẻ thông qua đức tin. Đối với lòng đạo đức Kitô giáo, việc suy niệm sự tự hiến của Đức Kitô trên thập giá liên quan đến một điều gì đó lớn hơn chuyện tưởng nhớ đơn thuần. Xác tín này có một nền tảng thần học vững chắc.[157] Chúng ta cũng có thể thêm vào sự nhìn nhận những tội lỗi của chính mình mà Đức Giêsu đã gánh lấy trên đôi vai bầm dập của Người, và sự bất cập của chúng ta trước tình yêu vượt thời gian đó, vốn luôn vô cùng vĩ đại.

           155. Chúng ta cũng có thể tự hỏi làm sao mình cầu nguyện được với Chúa của sự sống, đã phục sinh từ cõi chết và nay ngự trị trong vinh quang, đang khi cùng lúc vẫn an ủi Người giữa những đau khổ của Người. Ở đây, ta cần nhận ra rằng trái tim phục sinh của Người vẫn giữ các vết thương như một ký ức thường hằng, và rằng hoạt động của ân sủng khả thể hóa một kinh nghiệm vốn không bị giới hạn trong một khoảnh khắc đã qua. Khi suy gẫm điều này, chúng ta thấy mình được mời gọi bước vào một con lộ thần bí siêu vượt các giới hạn của tâm trí chúng ta nhưng vẫn vững vàng dựa trên lời Thiên Chúa. Đức Giáo hoàng Piô XI nêu rõ điều này : “Làm sao những hành vi đền tạ ấynay có thể mang lại sự an ủi, khi Đức Kitô đã ngự trị trong toàn phúc thiên đàng rồi ? Đối với câu hỏi này, chúng ta có thể trả lời bằng những lời của thánh Augustinô, rất phù hợp ở đây : ‘Hãy cho tôi một người đang yêu, và người ấy sẽ hiểu những gì tôi nói.’ Bất cứ ai từng có lòng yêu mến lớn lao đối với Thiên Chúa và đang nhìn lại quá khứ, đều có thể liên tục suy gẫm về Đức Kitô, nhìn thấy Người lao nhọc cho phàm nhân, đau buồn, gánh chịu những khổ sở lớn nhất, ‘vì loài người chúng ta và để cứu rỗi chúng ta’, gần như kiệt sức do buồn bã, lo sợ, thậm chí ‘bị bầm dập vì tội lỗi của chúng ta’ (Is 53,5), và mang đến cho chúng ta sự chữa lành bằng chính những sự bầm dập đó. Càng suy gẫm về tất cả những điều này, tín hữu càng thấy rõ rằng tội lỗi nhân loại, dù đã phạm khi nào, vẫn đã là lý do khiến Đức Kitô bị nộp cho đến chết.”.[158]

           156. Những lời ấy của Đức Piô XI đáng được xem xét nghiêm túc. Khi Kinh Thánh tuyên bố rằng những tín hữu không sống theo đức tin của mình “đang đóng đinh Con Thiên Chúa một lần nữa” (Hr 6,6), hoặc khi Phaolô, dâng những đau khổ của mình vì kẻ khác, nói rằng “trong thân xác mình, tôi đang hoàn tất những gì còn thiếu trong các nỗi gian nan của Đức Kitô” (Cl 1,24), hoặc lần nữa, khi Đức Kitô trong cuộc khổ nạn của Người đã cầu nguyện không chỉ cho các môn đệ của Người lúc ấy, nhưng còn cho “những ai sẽ nhờ lời họ mà tin vào Con” (Ga 17,20), tất cả những tuyên bố ấy đều thách thức cách suy nghĩ thông thường của ta. Chúng cho ta thấy không thể chia cắt hoàn toàn quá khứ khỏi hiện tại, cho dẫu tâm trí ta thấy điều này khó nắm bắt đến đâu. Tin Mừng, trong tất cả sự phong phú của nó, đã được viết ra không chỉ để chúng ta suy ngẫm cầu nguyện, nhưng còn giúp chúng ta kinh nghiệm hiện thực của nó trong các việc làm yêu thương và trong đời sống nội tâm của mình. Chắc chắn đây là trường hợp có liên quan đến mầu nhiệm cái chết và sự phục sinh của Đức Kitô. Những phân biệt tạm thời mà tâm trí chúng ta sử dụng dường như không thể bao hàm trọn vẹn kinh nghiệm đức tin này, vốn là nền tảng cho việc chúng ta kết hợp với Đức Kitô trong đau khổ của Người, lẫn cho sức mạnh, niềm an ủi và tình bằng hữu mà chúng ta vui hưởng với Người trong cuộc sống phục sinh của Người.

           157. Như thế, chúng ta thấy tính đơn nhất của mầu nhiệm Vượt qua trong hai khía cạnh không thể tách rời và phong phú hóa lẫn nhau này. Mầu nhiệm duy nhất, hiện diện nhờ ân sủng trong cả hai chiều kích ấy, bảo đảm rằng bất cứ khi nao chúng ta dâng đau khổ nào đó của mình cho Đức Kitô để an ủi Người, thì đau khổ ấy được soi sáng và được biến dạng trong ánh sáng phục sinh của tình yêu Người. Chúng ta tham dự vào mầu nhiệm này trong cuộc sống riêng mình vì chính Đức Kitô đã chọn chia sẻ cuộc sống đó trước. Người đã muốn cảm nghiệm trước, với tư cách Đầu, những gì Người sẽ cảm nghiệm trong Thân thể Người là Giáo hội : tức các vết thương lẫn các an ủi của chúng ta. Khi chúng ta sống trong ân sủng Thiên Chúa, sự chia sẻ qua lại này trở thành một kinh nghiệm thiêng liêng cho chúng ta. Tắt một lời, Chúa Phục sinh, nhờ hoạt động của ân sủng Người, liên hết chúng ta với cuộc khổ nạn của Người cách mầu nhiệm. Trái tim của các tín hữu, vốn cảm nghiệm niềm vui Phục sinh, nhưng đồng thời cũng ao ước chia sẻ cuộc khổ nạn của Chúa, thì hiểu được điều này. Họ mong muốn tham dự vào những đau khổ của Người bằng cách dâng lên Người những đau khổ, những chiến đấu, những thất vọng và những sợ hãi vốn là một phần trong cuộc sống của họ. Họ cũng kinh nghiệm điều này không như những cá nhân biệt lập, vì những đau khổ của họ cũng là một sự tham dự vào đau khổ của Nhiệm Thể Đức Kitô, Dân thánh lữ hành của Thiên Chúa, vốn chia sẻ cuộc khổ nạn của Đức Kitô mọi nơi và mọi thời. Do đó, lòng sùng kính để an ủi không hề phi lịch sử hay trừu tượng; nó trở thành máu thịt trong cuộc lữ hành của Giáo hội qua lịch sử.

           Thống hối

           158. Niềm khao khát tự nhiên muốn an ủi Đức Kitô, khởi sự từ nỗi buồn của chúng ta khi suy ngắm những gì Người đã gánh chịu vì chúng ta, sẽ lớn lên cùng với việc chân thành nhìn nhận các thói xấu, các ham mê, các quyến luyến của ta, nhìn nhận đức tin yếu đuối, mục tiêu hão huyền và cùng với những tội lỗi thực sự của ta, nhìn nhận thất bại của trái tim ta trong việc đáp lại tình yêu của Chúa và kế hoạch Người dành cho đời ta. Kinh nghiệm ấy chứng tỏ có sức thanh tẩy, vì tình yêu cần sự thanh tẩy của những giọt nước mắt mà cuối cùng sẽ khiến chúng ta khao khát Thiên Chúa nhiều và ám ảnh về mình ít.

           159. Theo đó, chúng ta thấy rằng càng khao khát an ủi Chúa cách sâu xa, thì cảm thức “thống hối” chân thành của chúng ta càng sâu xa hơn nữa. Thống hối “không phải là một mặc cảm tội lỗi khiến chúng ta nản lòng hay ám ảnh về sự bất xứng của mình, nhưng là một ‘sự đâm thấu’ hữu ích giúp thanh tẩy và chữa lành trái tim. Một khi nhìn nhận tội lỗi của mình, trái tim chúng ta có thể mở ra cho hoạt động của Chúa Thánh Thần, nguồn nước trường sinh vốn tuôn trào trong ta và khiến mắt ta rơi lệ… Điều này không có nghĩa là khóc lóc vì rhương hại mình, như ta thường bị cám dỗ làm thế… Rơi lệ thống hối có nghĩa là nghiêm túc ăn năn về việc làm Thiên Chúa đau buồn vì tội lỗi mình ; nhận ra rằng mình luôn mắc nợ Thiên Chúa… Y như những giọt nước có thể mài mòn hòn đá, thì những giọt lệ cũng có thể làm mềm dần những trái tim cứng cỏi. Ở đây, chúng ta thấy phép lạ của nỗi buồn, ‘nỗi buồn cứu rỗi’ vốn mang lại an bình lớn lao… Như thế, thống hối không phải là công việc của chúng ta mà là một ân sủng, và như vậy, chúng ta phải tìm kiếm nó trong cầu nguyện.” [159] Điều này có nghĩa là “xin được buồn rầu với Đức Kitô trong nỗi buồn của Người, được đau đớn với Đức Kitô trong nỗi đau của Người, được biết khóc và cảm nhận sâu sắc nỗi khổ mà Đức Kitô đã chịu vì tôi.”[160]

           160. Vì thế, tôi xin đừng ai coi thường lòng tôn sùng sốt sắng nơi dân thánh tín trung của Thiên Chúa, mà trong lòng đạo đức bình dân của mình đang tìm cách an ủi Đức Kitô. Tôi cũng khuyến khích mọi người hãy xét xem phải chăng trong một số cách thể hiện tình yêu nhằm an ủi Chúa có thể có sự hợp lý, chân thật và khôn ngoan hơn là trong nhiều hành vi yêu mến lạnh lùng, xa cách, đầy tính toán và trên danh nghĩa, mà lắm khi được làm bởi những kẻ tự nhận có đức tin sâu sắc, tinh tế và trưởng thành hơn.

           Chính mình được an ủi để an ủi người khác

           161. Khi chiêm ngắm trái tim Đức Kitô và việc Người tự hiến cho đến chết, bản thân chúng ta tìm thấy niềm an ủi lớn lao. Nỗi đau xót ta cảm nhận trong lòng mình nhường chỗ cho niềm tin tưởng trọn vẹn, và cuối cùng, điều còn lại là tri ân, trìu mến, an bình; điều còn lại là tình yêu Đức Kitô ngự trị trong cuộc sống chúng ta. Như thế, lòng thống hối “không phải là nguồn lo âu nhưng là nguồn chữa trị cho tâm hồn, vì nó tác động như một loại dầu xoa dịu vết thương tội lỗi, chuẩn bị chúng ta đón nhận sự vuốt ve của Chúa.”[161] Những khổ đau của chúng ta được liên kết với đau khổ của Đức Kitô trên thập giá. Nếu chúng ta tin rằng ân sủng có thể giảm mọi khoảng cách, thì điều này có nghĩa là Đức Kitô, qua những đau khổ của mình, đã kết hợp chính Người với những khổ đau của môn đệ Người mọi thời và mọi nơi. Như thế, bất cứ khi nào chịu đau khổ, chúng ta cũng có thể cảm nghiệm niềm an ủi nội tâm là biết rằng Đức Kitô đang chịu đau khổ với mình. Khi tìm cách ủi an Người, chúng ta sẽ thấy mình được an ủi.

           162. Tuy nhiên, đến một lúc nào đó, trong cuộc chiêm ngắm của mình, chúng ta cũng cần nghe lời cầu xin khẩn thiết của Chúa : “Hãy an ủi, hãy an ủi dân Ta !” (Is 40,1). Như thánh Phaolô nói với chúng ta, Thiên Chúa an ủi chúng ta “để chúng ta có thể an ủi những ai lâm cảnh gian nan, bằng sự an ủi mà chính chúng ta nhận được từ Thiên Chúa” (2Cr 1,4).

           163. Điều đó thách thức chúng ta tìm kiếm một sự hiểu biết sâu sắc hơn về chiều kích cộng đồng, xã hội và truyền giáo của mọi lòng sùng kính trái tim Đức Kitô cách chân thực. Vì ngay cả khi dẫn chúng ta đến với Chúa Cha, trái tim Đức Kitô cũng sai chúng ta đến với anh chị em mình. Trong những hoa trái của sự phục vụ, tình huynh đệ và việc truyền giáo mà trái tim Đức Kitô sản sinh qua đời sống chúng ta, ý muốn của Chúa Cha được hoàn thành. Theo cách này, chúng ta hoàn tất một vòng tròn : “Điều làm Cha Thầy được tôn vinh là anh em sinh nhiều hoa trái” (Ga 15,8).

CHƯƠNG NĂM

TÌNH YÊU ĐÁP TRẢ TÌNH YÊU

           164. Trong những kinh nghiệm thiêng liêng của thánh Margarita Maria Alacoque, cùng với tuyên bố nồng nhiệt về tình yêu đối với Đức Giêsu Kitô, chúng ta gặp thấy một lời mời gọi cá vị thâm sâu và đầy thách thức là hãy phó thác cuộc sống mình cho Chúa. Việc hiểu biết rằng chúng ta được yêu thương cũng như việc chúng ta tín thác hoàn toàn vào tình yêu ấy, không hề làm suy giảm niềm khao khát đáp trả quảng đại của chúng ta, dẫu chúng ta yếu đuối và thiếu sót nhiều điều.

           MỘT LỜI THAN THỞ VÀ MỘT YÊU CẦU

           165. Bắt đầu lần hiện ra thứ hai với thánh Margarita Maria, Đức Giêsu đã nói đến nỗi buồn Người cảm thấy vì tình yêu lớn lao Người dành cho nhân loại chỉ nhận lại được “vô ơn và thờ ơ”, “lạnh lùng và khinh rẻ”. Rồi Người thêm : điều này “đối với Ta còn đau đớn hơn tất cả những gì Ta đã phải chịu trong cuộc Khổ nạn”.[162]

           166. Đức Giêsu từng nói đến cơn khát tình yêu của Người và tiết lộ rằng trái tim Người chẳng bàng quan với cách chúng ta đáp lại cơn khát đó. Người bảo : “Ta khát, với một cơn khát quay quắt được mọi người yêu mến trong Bí tích Thánh Thể, đến nỗi cơn khát này thiêu đốt Ta ; và Ta đã chẳng gặp được ai cố gắng làm dịu cơn khát của Ta lẫn đáp lại tình yêu của Ta, theo như Ta mong mỏi.”[163] Đức Giêsu van xin tình yêu. Một khi trái tim trung tín nhận ra điều này, phản ứng tự nhiên của nó là thương mến, không phải là mong muốn nhân bội những hy sinh hoặc chỉ đơn giản hoàn tất một bổn phận nặng nề : “Tôi đã nhận được từ Thiên Chúa tôi nhiều ân sủng quá mức từ tình yêu của Người, và tôi cảm thấy được thúc đẩy bởi mong muốn đền trả một số ân sủng ấy, và lấy tình yêu đáp lại tình yêu”.[164] Như vị Tiền nhiệm của tôi là Đức Lêô XIII đã chỉ rõ, qua hình ảnh Thánh Tâm của Người, tình yêu Đức Kitô “thúc đẩy chúng ta lấy tình yêu đáp lại tình yêu.”[165]

           MỞ RỘNG TÌNH YÊU CỦA ĐỨC KITÔ ĐẾN ANH CHỊ EM MÌNH

           167. Một lần nữa, chúng ta cần tiếp nhận lời Thiên Chúa, và nhờ đó nhận ra rằng đáp trả tốt nhất của chúng ta đối với tình yêu của trái tim Đức Kitô là mến thương anh chị em mình. Không có cách nào lớn lao hơn để chúng ta lấy tình yêu đền đáp tình yêu. Kinh Thánh nói rất rõ điều này :

“Mỗi lần các ngươi làm như thế cho một trong những anh em bé nhỏ nhất này của Ta, là các ngươi đã làm cho chính Ta vậy” (Mt 25,40).

“Vì toàn bộ lề luật được tóm lại trong một điều răn duy nhất : Ngươi phải yêu người thân cận như chính mình” (Gl 5,14).

“Chúng ta biết rằng mình đã từ cõi chết bước vào cõi sống vì chúng ta yêu mến anh em. Kẻ không yêu mến thì ở lại trong sự chết” (1Ga 3,14).

“Ai không yêu mến người anh em mà họ trông thấy, thì không thể yêu mến Thiên Chúa mà họ không trông thấy” (1Ga 4,20).

           168. Lòng mến thương anh chị em mình không đơn giản là thành quả những nỗ lực của chúng ta; nó đòi hỏi việc biến đổi trái tim ích kỷ của chúng ta. Nhận thức này từng tạo nên lời cầu nguyện quen thuộc : “Lạy Chúa Giêsu, xin làm cho trái tim chúng con nên giống trái tim Chúa hơn nữa.” Về phần mình, thánh Phaolô từng thúc giục thính giả của ngài cầu nguyện không phải để có sức mạnh làm việc thiện, nhưng để “có những cảm nghĩ nơi mình như chính những cảm nghĩ nơi Đức Kitô Giêsu” (Pl 2,5).

           169. Chúng ta cần nhớ rằng trong Đế quốc Rôma, nhiều người nghèo khổ, nước ngoài và lắm kẻ khác sống ở rìa xã hội từng được các Kitô hữu tôn trọng, yêu mến và chăm sóc. Điều này giải thích tại sao hoàng đế bội giáo Giulianô (Julian), trong một lá thư của mình, đã thừa nhận rằng một lý do khiến các Kitô hữu được tôn trọng và bắt chước là sự trợ giúp họ dành cho người nghèo khổ và xa lạ, những kẻ thường bị bất biết và coi thường. Đối với Giulianô, thật không thể chịu đựng nổi chuyện các Kitô hữu mà ông khinh rẻ, “ngoài việc cấp dưỡng người của họ, còn nuôi ăn những kẻ nghèo khổ và thiếu thốn của chúng ta, vốn không nhận được sự giúp đỡ nào từ chúng ta cả.”[166] Do đó, hoàng đế nhấn mạnh nhu cầu thành lập các tổ chức từ thiện để cạnh tranh với các tổ chức của Kitô hữu và qua đó giành được sự tôn trọng của xã hội : “Cần phải thiết lập nhiều nơi ăn chốn ở tiện nghi tại mỗi thành phố để những người nhập cư có thể hưởng lòng nhân ái của chúng ta… và khiến dân Hy lạp quen với những việc làm quảng đại như vậy.”[167] Giulianô đã không đạt được mục tiêu của mình, rõ ràng vì bên dưới những công trình đó chẳng có cái gì so sánh được với lòng bác ái Kitô giáo vốn tôn trọng phẩm giá độc nhất vô nhị của mỗi con người.

           170. Bằng cách liên kết với những tầng lớp thấp kém nhất của xã hội (x. Mt 25,31-46), “Đức Giêsu đã mang đến sự mới mẻ lớn lao là nhìn nhận phẩm giá của mọi con người, đặc biệt những ai bị coi là ‘vô giá trị’. Nguyên tắc mới này trong lịch sử nhân loại – nhấn mạnh rằng các cá nhân thậm chí còn ‘xứng đáng’ hơn với niềm tôn trọng và và lòng mến thương của chúng ta khi họ yếu đuối, bị khinh thường, hoặc đau khổ, thậm chí đến mức mất đi ‘hình dạng’ con người – đã và đang thay đổi bộ mặt thế giới. Nó đã và đang mang lại sức sống cho các tổ chức chăm sóc những ai thấy mình trong hoàn cảnh thiệt thòi, như hài nhi bị bỏ rơi, trẻ nhỏ mồ côi, người già neo đơn, bệnh nhân tâm thần, kẻ mắc bệnh nan y hoặc dị tật nghiêm trọng, và những người sống trên đường phố”.[168]

           171. Khi chiêm ngắm trái tim bị đâm thâu của Chúa, Đấng “đã mang lấy các tật nguyền của ta và gánh lấy các bệnh hoạn của ta” (Mt 8,17), ta cũng được thúc đẩy chú ý hơn đến những đau khổ lẫn nhu cầu của kẻ khác, và được củng cố trong những nỗ lực của ta để tham gia công cuộc giải phóng của Người, như những khí cụ lan truyền tình yêu của Người. [169] Khi suy gẫm về việc Đức Kitô tự hiến cho ai nấy hết thảy, chúng ta tự nhiên được thúc đẩy tự hỏi tại sao mình lại không sẵn sàng trao ban cuộc sống cho kẻ khác : “Chúng ta biết được tình yêu căn cứ vào điều này, đó là Đức Kitô đã thí mạng vì chúng ta, nên chúng ta cũng phải thí mạng vì anh em.” (1Ga 3,16).

           NHỮNG ÂM VANG TRONG LỊCH SỬ LINH ĐẠO

           172. Mối dây liên kết lòng tôn sùng trái tim Đức Giêsu với sự dấn thân cho anh chị em mình như thế là một yếu tố thường hằng trong lịch sử linh đạo Kitô. Chúng ta hãy xem xét vài ví dụ.

           Làm một nguồn nước cho người khác uống được.

           173. Bắt đầu với Origen, nhiều Giáo phụ đã suy tư về câu Gioan 7,38 –“từ lòng người, sẽ tuôn chảy những dòng nước hằng sống”– ám chỉ những ai nhờ đã uống Chúa Kitô mà đặt lòng tin vào Người. Sự kết hợp của chúng ta với Đức Kitô đâu chỉ có nghĩa thỏa mãn cơn khát của chính mình, mà còn biến chúng ta thành những suối nước trường sinh cho tha nhân. Origen đã viết rằng Đức Kitô thực hiện lời hứa của Người bằng cách làm cho những bồn nước mát mẻ tuôn trào trong chúng ta : “Linh hồn con người, được tạo ra theo hình ảnh Thiên Chúa, có thể chứa đựng và tuôn trào ra những cái giếng, những con suối và những dòng sông”.[170]

           174. Thánh Ambrôsiô từng khuyên nên uống thật sâu Đức Kitô, “để nguồn nước tuôn trào sự sống vĩnh cửu có thể tràn ngập trong bạn.” [171] Marius Victorinus (triết gia Rôma cải đạo) từng xác tín rằng Thánh Thần trao ban chính Người dồi dào đến nỗi “bất cứ ai đón nhận Người đều trở nên một trái tim tuôn trào những sông nước hằng sống”.[172] Thánh Augustinô từng coi dòng nước chảy ra từ kẻ tin này là lòng nhân hậu.[173] Thánh Tôma Aquinô do đó khẳng định rằng bất cứ khi nào ai “mau mắn chia sẻ những ân huệ khác nhau nhận được từ Thiên Chúa, thì nước trường sinh sẽ chảy ra từ trái tim đương sự.”[174]

           175. Mặc dù “hy lễ dâng trên thập giá do lòng vâng phục đầy mến thương mang lại sự đền bù dồi dào vô biên cho tội lỗi nhân loại”,[175], Giáo hội, được sinh ra từ trái tim Đức Kitô, vẫn kéo dài và ban phát mọi thời và mọi nơi những hoa trái của cuộc khổ nạn cứu chuộc duy nhất đó, đưa dẫn kết hợp trực tiếp với Chúa nhiều người nam nữ.

           176. Trong trái tim của Giáo hội, sự trung gian của Đức Maria, xét như đấng chuyển cầu và mẹ từ ái của chúng ta, có thể được hiểu như “một việc tham dự vào nguồn độc nhất là sự trung gian của chính Đức Kitô”,[176] Đấng duy nhất Cứu Chuộc. Vì lý do này, “Giáo hội không ngần ngại tuyên xưng vai trò phụ của Đức Maria.”[177] Lòng sùng kính trái tim Đức Maria chẳng hề làm suy giảm việc tôn thờ duy nhất dành cho trái tim Đức Kitô, nhưng đúng hơn, gia tăng việc tôn thờ này : “Chức năng của Đức Maria như Mẹ nhân loại chẳng hề làm lu mờ hay giảm thiểu sự trung gian độc nhất vô nhị của Đức Kitô, mà đúng hơn, cho thấy sức mạnh của sự trung gian này.”[178] Nhờ những ân sủng dồi dào tuôn chảy từ cạnh sườn mở ra của Đức Kitô, theo nhiều cách khác nhau, Giáo hội, Đức Trinh Nữ Maria và mọi tín hữu trở thành những dòng nước sự sống. Theo cách này, Đức Kitô biểu lộ vinh quang của Người trong và qua sự nhỏ bé của chúng ta.

           Tình huynh đệ và việc thần nghiệm 

           177. Thánh Bênađô, khi khuyên chúng ta kết hợp với trái tim Đức Kitô, đã dựa vào sự phong phú của lòng tôn sùng này để kêu gọi một sự hoán cải đặt nền trên tình yêu. Bênađô tin rằng các tình cảm của chúng ta, bị những lạc thú khống chế, vẫn có thể được biến đổi và giải thoát, không phải bằng việc mù quáng tuân theo một lệnh truyền, mà bằng cách đáp lại tình yêu tuyệt vời của Đức Kitô. Cái ác bị khuất phục bởi cái thiện, bị chinh phục bởi sự tươi nở của tình yêu : “Hãy yêu mến Đức Chúa là Thiên Chúa của bạn với tình cảm sâu xa và tràn đầy của trọn trái tim bạn ; hãy yêu Người với toàn tâm toàn ý ; hãy yêu Người với hết sức lực bạn, đến nỗi bạn thậm chí không sợ chết vì yêu Người… Tình cảm của bạn dành cho Chúa Giêsu phải vừa ngọt ngào vừa thân thiết, để chống lại những cám dỗ ngọt ngào của cuộc sống vật dục. Sự ngọt ngào chinh phục sự ngọt ngào, như một chiếc đinh bật ra một chiếc đinh khác”.[179]

           178. Thánh Phanxicô Salêsiô từng đặc biệt ấn tượng với những lời Đức Giêsu dạy : “Hãy học cùng tôi, vì tôi hiền lành và khiêm nhượng trong lòng” (Mt 11,29). Ngay cả trong những điều đơn giản và bình thường nhất, ngài bảo, chúng ta cũng có thể “đánh cắp” trái tim của Chúa. “Những ai muốn phục vụ Người cách chấp nhận được phải chú ý không chỉ đến những chuyện lớn lao và quan trọng, mà cả những điều tầm thường và nhỏ bé, vì bằng cả hai cách, chúng ta có thể chinh phục được trái tim và tình yêu của Người… Tôi muốn nói đến những hành vi kiên nhẫn chịu đựng hàng ngày, cơn đau đầu, cơn đau răng, cơn cảm nặng ; những thói quen khó chịu của chồng hay vợ, chiếc ly vỡ, chiếc nhẫn cưới, chiếc khăn tay, chiếc găng tay lạc mất ; tiếng cười khẩy của anh hàng xóm ; việc cố gắng đi ngủ sớm để dậy sớm cầu nguyện hoặc đi lễ, chút e ngại mà đôi người cảm thấy khi công khai làm các bổn phận tôn giáo… Hãy tin chắc rằng tất cả những nỗi khổ ấy, dù nhỏ bé đến đâu, nếu được chấp nhận với tình yêu, sẽ làm đẹp lòng Thiên Chúa hơn cả.”[180] Tuy nhiên, cuối cùng, việc chúng ta đáp trả tình yêu của trái tim Đức Kitô được biểu lộ qua tình yêu đối với người lân cận : “một tình yêu vững chắc, thường xuyên, ổn định, không để ý những chuyện vặt vãnh hay địa vị của người ta trong cuộc sống, không lệ thuộc những đổi thay hay sự thù nghịch… Chúa chúng ta yêu thương chúng ta không ngừng, Người chịu đựng rất nhiều khuyết điểm và sai sót của chúng ta. Chính vì thế, chúng ta phải cư xử như vậy với anh chị em mình, chẳng bao giờ mệt mỏi vì chịu đựng họ”.[181]

           179. Thánh Charles de Foucauld từng cố gắng noi gương Đức Giêsu bằng cách sinh sống và hành động như Người xưa kia, trong một nỗ lực thường xuyên để làm những gì Đức Giêsu hẳn làm ở vị trí của Người. Chỉ bằng cách trở nên đồng dạng với những tình cảm của trái tim Đức Kitô, thánh nhân đã có thể đạt được mục tiêu này trọn vẹn. Ở đây chúng ta cũng gặp thấy ý tưởng về “tình yêu đáp trả tình yêu”. Cha Charles nói : “Tôi mong chịu nhiều đau khổ để đáp trả tình yêu bằng tình yêu, để bắt chước Chúa… để bước vào công trình của Người, để hiến thân cùng với Người, tiến dâng sự hư không của mình, như một hy lễ, như một hiến vật, để thánh hóa nhân loại.”[182] Khát vọng mang tình yêu của Đức Giêsu đến với tha nhân, tầm vươn truyền giáo tới những người nghèo khổ và bị lãng quên nhất trên thế giới… đã khiến ngài lấy hai chữ “Iesus-Caritas” với hình trái tim Đức Kitô đặt dưới một thánh giá làm biểu tượng của mình.[183] Và sau đây cũng không phải là một quyết định dễ dàng : “Với tất cả sức lực mình, tôi cố gắng giới thiệu và chứng minh cho những người anh em lạc mất tội nghiệp ấy rằng đạo của chúng ta toàn là lòng bác ái, toàn là tình huynh đệ, và biểu tượng của nó là một trái tim.”[184] Ngài từng muốn định cư với nhiều anh em khác “ở Marốc, nhân danh trái tim Đức Giêsu.”[185] Theo cách ấy, công việc loan báo Tin Mừng của họ có thể chiếu tỏa ra xa bên ngoài: “Lòng bác ái phải chiếu tỏa từ các huynh đoàn của chúng ta, như nó chiếu tỏa từ trái tim Đức Giêsu vậy.”[186] Khát vọng này dần dần biến ngài thành một “người anh em hoàn vũ.” Để mình được định hình bởi trái tim Đức Kitô, ngài đã tìm cách che chở toàn thể nhân loại đau khổ trong trái tim huynh đệ của mình : “Trái tim chúng ta, giống như trái tim Dức Giêsu, phải ôm trọn tất cả mọi người nam nữ.”[187] “Tình yêu của trái tim Đức Giêsu đối với mọi người nam nữ, tình yêu từng biểu lộ trong cuộc khổ nạn của Người, đó là điều chúng ta cần có vì tất cả nhân loại”.[188]

           180. Cha Henri Huvelin, vị linh hướng của thánh Charles de Foucauld, từng nhận xét rằng “khi Chúa chúng ta ngự trong một trái tim, Người ban cho nó những tình cảm như thế, và trái tim ấy vươn tới những anh chị em bé nhỏ nhất của ta. Trái tim của thánh Vinhsơn Phaolô từng là như vậy… Khi Chúa chúng ta sống trong tâm hồn một linh mục, Người thúc đẩy vị ấy vươn tới kẻ nghèo.” [189] Cần phải nhận thức rằng nhiệt tâm tông đồ của thánh Vinhsơn, như Cha Huvelin mô tả, cũng được nuôi dưỡng bởi lòng tôn sùng trái tim Đức Kitô. Thánh Vinhsơn từng thúc giục các anh em mình “tìm trong trái tim Chúa chúng ta một lời an ủi cho kẻ nghèo khó bệnh hoạn”. [190] Nếu lời đó muốn có sức thuyết phục, trước tiên trái tim của chính chúng ta phải được thay đổi bởi tình yêu và sự dịu dàng của trái tim Đức Kitô. Thánh Vinhsơn thường lặp đi lặp lại xác tín này trong các bài giảng và các lời khuyên của ngài, và nó đã trở nên một đặc nét trong Hiến pháp của Hội dòng ngài : “Chúng ta phải nỗ lực hết sức để học bài học sau đây, từng được Đức Kitô dạy : ‘Hãy học cùng Tôi, vì Tôi hiền lành và khiêm nhượng trong lòng’. Chúng ta nên nhớ, chính Người đã nói rằng với sự hiền lành, chúng ta thừa hưởng cả trái đất. Nếu hành động như thế, ta sẽ chinh phục được thiên hạ quay về với Chúa. Điều này sẽ không xảy ra nếu ta đối xử với thiên hạ cách gay gắt hay khắc nghiệt.”[191]

           ĐỀN BÙ : XÂY DỰNG TRÊN NHỮNG ĐỔ NÁT

           181. Tất cả những gì đã và đang nói cho đến nay giúp ta hiểu được dưới ánh sáng lời Chúa ý nghĩa đúng đắn của “việc đền tạ” trái tim Đức Kitô mà Chúa mong đợi ta “dâng tiến”, với sự trợ giúp của ân sủng Người. Vấn đề này đã và đang được thảo luận nhiều, nhưng thánh Gioan Phaolô II từng cho chúng ta một câu trả lời rõ rệt, có thể dẫn các Kitô hữu ngày nay hướng tới một tinh thần đền bù phù hợp với Tin Mừng hơn.

           Ý nghĩa xã hội của việc đền tạ trái tim Đức Kitô

           182. Thánh Gioan Phaolô II từng giải thích rằng bằng cách cùng nhau phó mình cho trái tim Đức Kitô, thì “trên những đổ nát chồng chất do bạo lực và hận thù, nền văn minh tình yêu ta hết sức khao khát, Vương quốc của trái tim Đức Kitô, có thể được xây dựng.” Điều này rõ ràng đòi hỏi chúng ta phải “kết hợp tình yêu hiếu tử dành cho Thiên Chúa với tình yêu huynh đệ dành cho tha nhân”, và đây là “việc đền tạ đích thực mà trái tim Đấng Cứu Thế yêu cầu.”[192] Kết hợp với Đức Kitô, giữa những đổ nát mà mình đã và đang để lại trên thế gian do tội lỗi mình, chúng ta được kêu gọi xây dựng một nền văn minh mới của tình yêu. Đó chính là ý nghĩa của việc đền tạ như trái tim Đức Kitô muốn chúng ta làm. Giữa những tàn phá do sự dữ gây ra, trái tim Đức Kitô mong muốn chúng ta hợp tác với Người để khôi phục sự tốt lành và vẻ xinh đẹp cho thế giới chúng ta.

           183. Mọi tội lỗi đều gây hại cho Giáo hội và xã hội ; do đó, “mỗi tội chắc chắn có thể bị coi như một tội xã hội”, và điều này đặc biệt đúng đối với những tội lỗi “mà tự bản chất làm nên một sự tấn công trực tiếp vào người lân cận của mình.”[193] Thánh Gioan Phaolô II từng giải thích rằng việc lặp đi lặp lại những tội chống tha nhân như thế thường củng cố một “cấu trúc tội lỗi” vốn tác động lên sự phát triển của các dân tộc.[194] Thông thường, đây là một phần của não trạng nổi trội vốn coi những gì rõ ràng là ích kỷ và dửng dưng như bình thường hay hợp lý. Điều này sẽ gây nên việc tha hóa xã hội : “Một xã hội bị tha hóa nếu các hình thức tổ chức xã hội, sản xuất và tiêu thụ của nó khiến việc trao hiến bản thân và việc thiết lập tình liên đới giữa con người trở nên khó khăn hẳn.”[195] Chỉ một chuẩn mực đạo đức không giúp chúng ta vạch trần lẫn chống lại những cấu trúc xã hội tha hóa này, và chẳng hỗ trợ các nỗ lực trong xã hội nhằm phục hồi lẫn củng cố thiện ích chung. Đúng hơn, chính “việc hoán cải trái tim” chúng ta mới “áp đặt bổn phận”[196] sửa chữa những cấu trúc này. Chính việc ta đáp trả tình yêu của trái tim Đức Giêsu mới dạy ta biết yêu thương lại.

           184. Chính vì việc đền bù theo Tin Mừng có được chiều kích xã hội sinh tử này, nên các hành vi yêu thương, phục vụ và hòa giải của chúng ta, để thực sự mang tính đền bù, cần phải được Đức Kitô khơi gợi, thôi thúc và tạo lực. Thánh Gioan Phaolô II cũng từng nhận xét rằng “để xây dựng nền văn minh tình thương,”[197] thế giới chúng ta ngày nay cần trái tim Đức Kitô. Sự đền bù của Kitô hữu không thể hiểu đơn giản như một mớ công trình bên ngoài, dù có thể cần thiết và đôi khi đáng khen ngợi. Những công trình này cần một “thần nghiệm”, một linh hồn, một ý nghĩa mang lại cho chúng sức mạnh, động lực và óc sáng tạo không mệt mỏi. Chúng cần sức sống, ngọn lửa và ánh sáng tỏa chiếu từ trái tim Đức Kitô.

           Chữa lành những trái tim bị thương tích

           185. Một sự đền bù thuần bên ngoài không đủ cho thế giới chúng ta lẫn cho trái tim Đức Kitô. Nếu ai nấy xem xét các tội lỗi mình và tác động của chúng lên tha nhân, ta sẽ nhận ra rằng việc sửa chữa những tổn hại đã gây ra cho thế giới này cũng đòi hỏi một ước muốn chữa lành những trái tim bị thương tổn, nơi đã xảy ra thiệt hại sâu xa nhất, và là nơi mà sự tổn thương gây đau đớn hơn cả.

           186. Một tinh thần đền bù, vì thế, “dẫn chúng ta đến chỗ hy vọng rằng mọi thương tích đều có thể chữa lành, dù sâu đến mấy. Đôi khi, việc đền bù hoàn toàn xem ra bất khả, chẳng hạn lúc tài sản hoặc thân nhân mất đi vĩnh viễn, hoặc lúc một số tình huống trở nên không thể khắc phục. Tuy nhiên ý định đền bù, và đền bù một cách cụ thể, là điều thiết yếu cho tiến trình hòa giải và trở lại bình an tâm hồn.”[198]

           Vẻ đẹp của việc cầu xin tha thứ

           187. Thiện chí không đủ. Phải có một mong muốn bên trong biểu lộ qua những hành động bên ngoài của mình. “Việc đền bù, nếu đích thực mang tính Kitô giáo, tức chạm đến trái tim của người bị xúc phạm chứ không chỉ là một hành vi công bằng giao hoán đơn gỉản, bao hàm hai đòi hỏi : thừa nhận tội mình và cầu xin tha thứ… Chính từ việc thực tâm thừa nhận điều sai trái đã gây ra cho anh chị em mình, và từ việc ý thức sâu sắc lẫn chân thành rằng tình yêu đã và đang bị tổn hại, mà lòng mong muốn đền bù mới nảy sinh nổi.”[199]

           188. Chúng ta chớ bao giờ nghĩ rằng việc nhìn nhận tội lỗi mình trước người khác cách nào đó là hạ thấp hay xúc phạm nhân phẩm của ta. Ngược lại, nó đòi hỏi ta ngưng lừa dối chính mình và nhận chân quá khứ của mình đúng thực trạng, là đã bị tội lỗi làm hư hoại, đặc biệt trong những trường hợp ta gây tổn thương cho anh chị em mình. “Tự cáo tội là một phần của khôn ngoan Kitô giáo… Điều này làm đẹp lòng Chúa, vì Chúa đón nhận một trái tim thống hối ăn năn.”[200]

           189. Một phần của tinh thần đền bù này là tập quán xin lỗi anh chị em chúng ta, nó cho thấy sự cao thượng lớn lao ngay giữa sự yếu đuối của con người. Xin lỗi là một cách chữa lành các tương quan, vì nó “mở ra lại cuộc đối thoại và bày tỏ ý chí thiết lập lại mối dây bác ái huynh đệ… Nó chạm đến trái tim anh chị em mình, mang lại an ủi và thúc đẩy việc chấp nhận tha thứ như được yêu cầu. Ngay cả khi không thể sửa chữa trọn vẹn cái đã hỏng rồi, tình yêu vẫn luôn có thể tái sinh, làm cho sự thương tổn trở nên chịu được.”[201]

           190. Một con tim có khả năng thống hối sẽ lớn lên trong tình huynh đệ và tình liên đới. Bằng không, “chúng ta sẽ thoái hóa và nên già cỗi bên trong” ; ngược lại, khi “lời cầu nguyện của chúng ta trở nên đơn giản và sâu sắc hơn, đặt nền trên việc tôn thờ và niềm thán phục sự hiện diện của Thiên Chúa, chúng ta sẽ lớn lên và trưởng thành. Chúng ta trở nên gắn bó ít với bản thân mình mà gắn bó nhiều với Đức Kitô. Nên khó nghèo trong tinh thần, chúng ta đến gần hơn với người nghèo khó, những kẻ được Thiên Chúa ưu ái hơn cả.”[202] Điều này dẫn đến một tinh thần đền bù đích thực, vì “những ai cảm thấy thống hối trong lòng sẽ ngày càng cảm thấy mình là anh chị em với mọi tội nhân trên thế giới ; khi từ bỏ những bộ điệu làm cao và những xét đoán khắc nghiệt của mình, họ tràn đầy một khao khát cháy bỏng là bày tỏ thương mến và thực hiện đền bù.”[203] Cảm thức liên đới nảy sinh từ lòng thống hối cũng giúp cho sự hòa giải có thể diễn ra. Người có khả năng thống hối, “thay vì cảm thấy tức giận và chướng mắt trước những nhược điểm của anh chị em mình, thì sẽ biết khóc cho tội lỗi của họ. Xảy ra một kiểu đảo ngược, trong đó khuynh hướng tự nhiên là khoan dung với mình và cứng cỏi với người sẽ bị lật úp, rồi nhờ ân sủng Thiên Chúa, chúng ta trở nên nghiêm ngặt đối với bản thân và thương cảm đối với tha nhân”.[204]

           ĐỀN BÙ : MỘT SỰ MỞ RỘNG TRÁI TIM ĐỨC KITÔ

           191. Có cách tiếp cận việc đền bù khác hẳn, mang tính bổ sung, cho phép chúng ta đặt nó vào một tương quan trực tiếp hơn với trái tim Đức Kitô, mà không loại trừ khía cạnh cam kết cụ thể đối với anh chị em mình.

           192. Ở chỗ khác, tôi từng gợi ý rằng “một cách nào đó, Thiên Chúa đã cố giới hạn chính mình, sao cho nhiều cái chúng ta nghĩ như điều ác, mối nguy hay nguồn khổ, thì thực tế là một phần của những cơn đau sinh nở mà Người dùng để kéo chúng ta vào hành vi cộng tác với Đấng Sáng Tạo.” [205] Sự cộng tác này từ phía chúng ta có thể cho phép sức mạnh và tình yêu Thiên Chúa lan rộng trong cuộc sống chúng ta và trên thế giới, đang khi sự từ chối hoặc thờ ơ của chúng ta có thể ngăn cản điều này. Nhiều đoạn Kinh Thánh diễn tả chuyện đó theo cách ẩn dụ, như khi Đức Chúa kêu lên : “Ước gì ngươi trở về cùng Ta, Israel hỡi !” (x. Gr 4,1). Hoặc khi đối mặt với sự từ khước của dân, Đức Chúa nói : “Trái tim Ta thổn thức, ruột gan Ta bồi hồi” (Hs 11,8).

           193. Ngay cả cho dù không thể nói đến đau khổ mới nơi vị Chúa được tôn vinh, “mầu nhiệm Vượt qua của Đức Kitô… và tất cả những gì Đức Kitô là –tất cả những gì Người đã làm và đã chịu cho hết thảy nhân loại– đều tham dự vào vĩnh cửu thần linh, và do đó siêu vượt mọi thời gian, đang khi được hiện tại hóa trong mọi thời gian.”[206] Chúng ta có thể nói rằng Người đã và đang cho phép vinh quang chan hòa nơi sự phục sinh của Người bị giới hạn, sự lan tỏa tình yêu bao la và cháy bỏng của Người bị kiềm chế, để chừa chỗ cho chúng ta tự do cộng tác với trái tim Người. Việc chúng ta từ chối tình yêu của Người dựng lên một rào cản trước món quà hào hiệp đó, đang khi việc chúng ta tin tưởng đón nhận nó mở ra một không gian, một kênh dẫn cho phép nó tràn vào trái tim chúng ta. Sự từ khước hay dửng dưng của chúng ta sẽ hạn chế những tác động của quyền năng Người cũng như những hoa trái của tình yêu Người trong chúng ta. Nếu Người không gặp được sự cởi mở và tín thác nơi tôi, tình yêu của Người sẽ bị tước mất (vì chính Người đã và đang muốn thế) bị tước mất sự lan tỏa của nó, vốn độc nhất vô nhị và không thể lặp lại, trong cuộc sống tôi và trong thế giới này, nơi Người kêu gọi tôi làm cho Người hiện diện. Một lần nữa, điều này chẳng xuất phát từ bất cứ sự yếu đuối nào phía Người, nhưng đúng hơn từ tự do vô hạn của Người, quyền năng mầu nhiệm của Người, và tình yêu hoàn hảo của Người dành cho mỗi một chúng ta. Khi sức mạnh của Thiên Chúa được mặc khải trong sự yếu đuối của tự do con người chúng ta, thì “chỉ đức tin mới có thể nhận ra điều đó”.[207]

           194. Thánh Margarita Maria từng kể lại rằng trong một lần hiện ra, Đức Kitô đã nói về tình yêu mãnh liệt trái tim Người dành cho chúng ta; Người bảo bà rằng “do không thể kiềm chế ngọn lửa bác ái cháy bỏng của mình, Người phải lan tỏa nó ra khắp nơi.”[208] Bởi vì Chúa, Đấng có thể làm mọi sự, nhưng trong tự do thần linh của mình, Người đã muốn yêu cầu ta hợp tác, nên việc đền bù có thể hiểu như việc ta tháo gỡ những chướng ngại ta đặt ra trước việc mở rộng tình yêu của Đức Kitô trong thế giới, do ta thiếu tin tưởng, biết ơn và hy sinh.

           Một dâng hiến cho tình yêu

           195. Để giúp suy tư sâu hơn về mầu nhiệm này, chúng ta một lần nữa quay lại với linh đạo sáng ngời của thánh Têrêxa Hài Đồng Giêsu. Têrêxa biết rằng tại một số nơi từng phát triển một hình thức đền tạ cực đoan, dựa trên một sự sẵn sàng hiến thân hy sinh cho người khác, và theo một nghĩa nào đó, trở thành “cột thu lôi” hút những hình phạt của công lý thần linh. Têrêxa nói : “Tôi từng nghĩ về những linh hồn dâng mình như lễ vật cho công lý Thiên Chúa để xoay hướng những hình phạt dành cho tội nhân, lôi chúng lên chính mình.”[209] Tuy nhiên, dù một sự dâng hiến như thế có thể xem ra lớn lao và quảng đại, Têrêxa cũng không thấy nó hấp dẫn lắm : “Tôi chẳng hề cảm thấy bị thu hút để làm như vậy.”[210] Việc nhấn mạnh quá mức đến công lý của Thiên Chúa cuối cùng có thể dẫn tới quan niệm cho rằng sự hy sinh của Đức Kitô cách nào đó vẫn không trọn vẹn hoặc chỉ có hiệu quả một phần, hoặc lòng thương xót của Người chẳng đủ mạnh mẽ.

           196. Với kiến thức tu đức lớn lao của mình, thánh Têrêxa đã khám phá ra rằng chúng ta có thể hiến thân theo một cách khác, không cần phải thỏa mãn công lý thần linh nhưng bằng cách cho phép tình yêu vô hạn của Chúa tự do lan tỏa : “Lạy Thiên Chúa của con ! Tình yêu bị rẻ rúng của Chúa có đóng kín trong trái tim Chúa chăng ? Theo con, giả như Chúa tìm thấy những linh hồn hiến dâng chính mình làm lễ vật toàn thiêu cho tình yêu của Chúa, Chúa sẽ mau mắn thâu nhận họ ; song con cũng nghĩ rằng Chúa sẽ vui lòng không kìm hãm những đợt sóng của lòng nhân hậu vô biên trong Chúa.”[211]

           197. Dẫu chẳng cần thêm gì vào hy tế cứu chuộc duy nhất của Đức Kitô, nhưng vẫn đúng là việc chúng ta tự do từ chối có thể ngăn cản trái tim Đức Kitô lan tỏa “những đợt sóng của lòng nhân hậu vô biên nơi Người” trên thế gian. Một lần nữa, đó là vì Chúa muốn tôn trọng tự do của chúng ta. Hơn cả công lý thần linh, chính sự kiện tình yêu của Đức Kitô có thể bị từ chối đã làm phiền não trái tim thánh Têrêxa, bởi lẽ đối với chị, công lý của Thiên Chúa chỉ được hiểu trong ánh sáng tình yêu của Người. Như chúng ta đã thấy, chị từng chiêm ngắm mọi sự thiện hảo của Thiên Chúa qua lòng thương xót của Người, và do đó thấy chúng được biến dạng và rạng ngời nhờ tình yêu. Theo lời chị, “xem ra đối với con, ngay cả công lý của Người (và điều này có lẽ còn hơn cả những điều khác) cũng được mặc lấy tình yêu”.[212]

           198. Đây đã là nguồn gốc kinh Dâng Hiến của thánh nữ, không phải cho công lý của Thiên Chúa nhưng cho tình yêu thương xót của Người. “Con xin dâng hiến chính mình như một lễ vật toàn thiêu cho tình yêu thương xót của Chúa, xin Chúa thiêu đốt con không ngừng, cho những làn sóng của lòng nhân hậu vô biên bị kìm hãm trong Chúa ngập tràn linh hồn con, và nhờ đó con có thể trở thành một chứng nhân tử đạo cho tình yêu Chúa.”[213] Phải nhận ra rằng, đối với Têrêxa, điều này không chỉ cho phép trái tim Đức Kitô lấp đầy trái tim chị, qua niềm tin tưởng trọn vẹn của chị, bằng vẻ đẹp của tình yêu Người, mà còn để cho tình yêu đó, thông qua cuộc sống của chị, lan tỏa đến những kẻ khác và nhờ đó biến đổi trần gian. Một lần nữa, theo lời Têrêxa, “Giữa lòng Giáo hội, Mẹ của tôi, tôi sẽ là tình yêu… và như thế giấc mơ của tôi sẽ thành hiện thực”.[214] Hai khía cạnh được gắn kết không thể tách rời.

           199. Chúa đã chấp nhận sự dâng hiến của chị. Chúng ta thấy ngay sau đó, thánh nữ tuyên bố rằng chị cảm thấy một tình yêu mãnh liệt đối với người khác và khẳng định rằng tình yêu đó đến từ trái tim của Đức Kitô, được kéo dài qua chị. Vì thế Têrêxa đã nói với hiền tỷ Léonie của mình rằng : “Em thương chị ngàn lần trìu mến hơn những chị em bình thường thương nhau, vì em có thể thương chị bằng trái tim của Hôn Phu chúng ta trên trời.”[215] Sau đó, Têrêxa đã viết cho Maurice Bellière : “Tôi biết bao mong muốn giúp bạn hiểu được sự dịu dàng của trái tim Đức Giêsu, điều mà Người chờ đợi nơi bạn !”[216]

           Toàn vẹn và Hài hòa

           200. Anh chị em thân mến, tôi đề nghị chúng ta hãy phát triển cách đền tạ này, mà tắt một lời, là trao cho trái tim Đức Kitô một khả năng mới để lan tỏa trong thế giới những ngọn lửa từ tình yêu nồng cháy và hào hiệp của Người. Vẫn đúng là việc đền tạ ấy đòi hỏi mong muốn “bồi thường cho những thương tổn đã gây ra đối với Tình Yêu vô tạo, dẫu là do chểnh mảng lơ là hay xúc phạm nghiêm trọng,”[217] thì cách phù hợp nhất để làm điều này đối với tình yêu của chúng ta, đó là trao tặng Chúa một khả năng lan tỏa, để đền bù cho mọi dịp tình yêu của Người đã bị từ chối hay loại bỏ. Điều này bao hàm nhiều hơn chuyện chỉ đơn giản “an ủi” Đức Kitô mà chúng ta đã nói ở chương trước ; nó được biểu lộ trong các hành vi yêu thương huynh đệ qua đó chúng ta chữa lành những vết thương của Giáo hội và của thế giới. Theo cách này, chúng ta trao cho sức mạnh chữa lành của trái tim Đức Kitô nhiều cách thức mới để tự biểu lộ.

           201. Những hy sinh và đau khổ được các hành vi thương mến cận nhân ấy đòi hỏi sẽ kết hợp chúng ta với cuộc khổ nạn của Đức Kitô. Theo đó, “qua việc đóng đinh thần nghiệm mà thánh Tông đồ nói đến, chúng ta sẽ nhận được hoa trái dồi dào từ sự xoa dịu và đền tội của việc này, cho chính chúng ta và cho người khác.”[218] Chỉ có Đức Kitô cứu thoát chúng ta bằng lễ dâng của Người trên thập giá ; chỉ có Người chuộc tội chúng ta, vì “chỉ có một Thiên Chúa ; cũng chỉ có một Đấng trung gian giữa Thiên Chúa và nhân loài, là con người Đức Kitô Giêsu, Đấng đã tự hiến làm giá chuộc thay cho mọi người” (1Tm 2,5-6). Việc đền tạ mà chúng ta dâng tiến là một sự tham gia tự do chấp nhận, tham gia vào tình yêu cứu chuộc của Người và vào hy tế duy nhất của Người. Như vậy, chúng ta hoàn thành nơi thân xác mình  “những gì còn thiếu trong các đau khổ của Đức Kitô vì lợi ích của Thân thể Người, tức là Giáo hội” (Cl 1,24) ; và chính Đức Kitô kéo dài qua chúng ta những hiệu quả của việc tự hiến trọn vẹn và đầy mến thương của Người.

           202. Thông thường, những đau khổ của ta liên quan đến bản ngã bị tổn thương của chính ta. Lòng khiêm nhượng của trái tim Đức Kitô chỉ cho ta nẻo lối hạ mình. Thiên Chúa đã chọn đến với ta trong hạ cố và bé mọn. Cựu Ước từng cho ta thấy, bằng nhiều ẩn dụ khác nhau, một Thiên Chúa đi vào tâm của lịch sử và tự để cho dân mình từ khước mình. Tình yêu của Đức Kitô đã được bày tỏ giữa cuộc sống thường nhật của dân Người, van cầu một sự đáp trả, có thể nói thế, như thể Người đang xin phép biểu lộ vinh quang của mình vậy. Tuy nhiên, “có lẽ chỉ một lần Đức Giêsu nhắc đến trái tim của Người, bằng chính lời của Người. Và Người nhấn mạnh đến đặc điểm duy nhất này : ‘hiền lành và khiêm nhượng’, như thể nói rằng Người muốn chinh phục chúng ta cho Người chỉ bằng cách này thôi.”[219] Khi bảo : “Hãy học cùng tôi, vì tôi hiền lành và khiêm nhượng trong lòng” (Mt 11,29), Người đã cho ta thấy “Người cần sự bé nhỏ, sự tự hạ của ta để làm cho Người được nhận biết.”[220]

           203. Trong những gì chúng ta đã nói, cần phải lưu ý đến một số khía cạnh không thể tách rời. Các hành vi thương mến tha nhân – với sự từ bỏ, quên mình, chịu khổ và cố gắng mà chúng đòi hỏi – chỉ có thể chân thực khi chúng được nuôi dưỡng bằng tình yêu của chính Đức Kitô. Người giúp chúng ta yêu như Người đã yêu, và theo cách này, Người yêu thương và phục vụ kẻ khác thông qua chúng ta. Người hạ mình để bày tỏ tình yêu của Người qua các hành động của chúng ta, nhưng ngay cả trong các hành vi thương xót nhỏ bé nhất của chúng ta, trái tim Người vẫn được tôn vinh và biểu lộ tất cả sự vĩ đại của nó. Một khi trái tim ta đón nhận tình yêu Đức Kitô trong niềm tin tưởng trọn vẹn, và giúp cho ngọn lửa của tình yêu ấy lan tỏa trong cuộc sống mình, ta trở nên có khả năng yêu tha nhân như Đức Kitô đã yêu, trong khiêm nhường và gần gũi với tất cả. Theo cách này, Đức Kitô thỏa mãn cơn khát của Người, và làm lan tỏa cách huy hoàng những ngọn lửa của tình yêu nồng cháy lẫn hào hiệp của Người trong chúng ta và qua chúng ta. Làm sao chúng ta có thể không nhận thấy sự hài hòa tuyệt diệu nơi tất cả những điều ấy ?

           204. Cuối cùng, để trân trọng lòng sùng kính này trong tất cả sự phong phú của nó, thì dưới ánh sáng của những gì ta đã nói về chiều kích Ba Ngôi của nó, cần phải thêm rằng sự đền bù do Đức Kitô thực hiện trong nhân tính của Người được dâng lên Chúa Cha nhờ hoạt động của Thánh Thần trong mỗi một chúng ta. Do đó, sự đền tạ chúng ta dâng lên trái tim Đức Kitô cuối cùng hướng đến Chúa Cha, Đấng hài lòng khi thấy chúng ta kết hợp với Đức Kitô bất cứ khi nào chúng ta dâng hiến chính mình nhờ Người, với Người và trong Người.

           MANG TÌNH YÊU ĐẾN CHO THẾ GIỚI

           205. Sứ điệp Kitô giáo thật hấp dẫn khi được cảm nghiệm và được diễn đạt trong toàn thể tính của nó : không chỉ đơn giản như một nơi ẩn náu cho những ý tưởng đạo đức hay một cơ hội để tổ chức các nghi lễ ấn tượng. Tôn thờ Đức Kitô kiểu gì nếu chúng ta đã chỉ hài lòng với một tương quan cá vị cùng Người mà bất quan tâm đến việc xoa dịu nỗi khổ của tha nhân hoặc giúp họ sống một cuộc sống tốt đẹp hơn nữa ? Liệu có làm vui lòng trái tim đã yêu thương chúng ta đến thế, nếu chúng ta đắm mình trong một kinh nghiệm sùng ngưỡng riêng tư mà bỏ qua những liên lụy của nó với xã hội chúng ta đang sống cùng ? Hãy trung thực và đón nhận lời Thiên Chúa cách trọn vẹn. Mặt khác, công việc của chúng ta với tư cách Kitô hữu nhằm cải thiện xã hội không được làm lu mờ nguồn hứng tôn giáo của nó, vì như vậy, rốt cục ta tìm kiếm cho anh chị em mình ít hơn những gì Thiên Chúa muốn ban cho họ. Bởi thế, chúng ta nên kết thúc chương này bằng cách nhắc lại chiều kích truyền giáo của tình yêu chúng ta đối với trái tim Đức Kitô.

           206. Thánh Gioan Phaolô II từng nói về chiều kích xã hội của lòng tôn sùng trái tim Đức Kitô, nhưng cũng nói về “việc đền bù như sự cộng tác tông đồ vào chuyện cứu rỗi thế giới.”[221] Do đó, việc hiến mình cho trái tim Đức Kitô “phải được nhìn trong liên hệ với hoạt động truyền giáo của Giáo hội, vì nó đáp lại mong muốn của trái tim Đức Giêsu là truyền bá khắp thế giới, xuyên qua các chi thể của Nhiệm thể Người, sự dấn thân trọn vẹn của Người cho Vương quốc Thiên Chúa.” [222] Kết quả là “thông qua chứng tá của Kitô hữu, tình yêu sẽ được đổ vào trái tim con người, để xây dựng Thân thể Đức Kitô là Giáo hội, và xây dựng một xã hội đầy công lý, hòa bình lẫn tình huynh đệ.”[223]

           207. Ngọn lửa tình yêu của Thánh Tâm Đức Giêsu cũng lan tỏa qua tầm vươn truyền giáo của Giáo hội, vốn công bố sứ điệp của tình yêu Thiên Chúa mặc khải nơi Đức Kitô. Thánh Vinhsơn Phaolô từng diễn tả điều này một cách khéo léo khi mời môn đồ mình cầu xin Chúa “ban tinh thần, ban trái tim thúc bách chúng ta đi khắp mọi nơi, trái tim của Con Thiên Chúa, trái tim của Chúa chúng ta, vốn sai chúng ta đi như Người đã đi… Người sai chúng ta, như [các tông đồ], để mang lửa đi khắp mọi chốn.”[224]

           208. Thánh Phaolô VI, khi ngỏ lời với các Hội dòng hiến thân lan truyền lòng tôn sùng Thánh Tâm, từng nhận xét như sau : “Không còn nghi ngờ gì nữa, sự dấn thân mục vụ và nhiệt tâm truyền giáo sẽ bùng cháy, nếu linh mục lẫn giáo dân, trong niềm khao khát lan truyền vinh quang Thiên Chúa, biết chiêm ngắm tấm gương tình yêu vĩnh cửu mà Đức Kitô đã biểu lộ cho chúng ta, và hướng các nỗ lực của mình để làm cho mọi người nam nữ được chia sẻ sự giàu có khôn lường của Đức Kitô.”[225] Khi ta chiêm ngắm Thánh Tâm, việc truyền giáo trở thành chuyện của tình yêu. Bởi lẽ nguy cơ lớn nhất trong việc truyền giáo, đó là giữa tất cả những điều mình nói và làm, chúng ta không mang lại được một niềm vui gặp gỡ với tình yêu của Đức Kitô, Đấng ôm lấy và cứu rỗi chúng ta.

           209. Việc truyền giáo, xét như sự tỏa chiếu tình yêu của trái tim Đức Kitô, đòi hỏi các thừa sai, vốn đang yêu và bị Đức Kitô quyến rũ, cảm thấy nghĩa vụ chia sẻ chính tình yêu đã thay đổi cuộc đời mình. Họ sốt ruột khi thời gian bị lãng phí vào chuyện thảo luận những vấn đề thứ yếu hoặc tập trung vào các chân lý và các quy tắc, bởi lẽ mối quan tâm lớn nhất của họ là chia sẻ những gì họ đã cảm nghiệm. Họ muốn người khác nhận biết được lòng tốt và vẻ đẹp của Đấng Dấu Ái qua những nỗ lực của họ, dù chúng có thể không đầy đủ. Chẳng phải đó là trường hợp của bất kỳ kẻ đang yêu sao ? Chúng ta có thể lấy một ví dụ là những lời thi sĩ Dante Alighieri đã dùng để cố diễn tả luận lý này của lòng thương mến :

“Io dico che, pensando al suo valore

amor si dolce si mi si fa sentire,

che s’io allora non perdessi ardire

farei parlando innamorar la gente”.[226]

Khi nghĩ về giá trị của tình yêu,

Tôi cho rằng nó khiến mình thấy dịu ngọt

Đến nỗi nếu không mất lòng can đảm,

Tôi sẽ lên lời thuyết phục người ta yêu. 

           210. Có khả năng nói về Đức Kitô, bằng chứng tá hay bằng lời lẽ, sao cho tha nhân tìm cách yêu mến Người, đó là ao ước lớn nhất nơi mọi thừa sai tìm kiếm các linh hồn. Động lực tình yêu này chẳng liên quan gì với việc chiêu dụ cải đạo ; những lời nói của một người đang yêu không quấy rầy kẻ khác, không đòi hỏi hay bắt buộc, mà chỉ làm cho kẻ khác kinh ngạc trước tình yêu như thế. Với niềm tôn trọng vô biên đối với tự do và phẩm giá của họ, người đang yêu chỉ đơn giản chờ đợi họ tìm hiểu về tình yêu đã lấp đầy cuộc sống mình bằng niềm vui lớn lao như vậy.

           211. Đức Kitô bảo bạn đừng bao giờ xấu hổ khi nói cho kẻ khác, với tất cả tế nhị và tôn trọng, về tình thân hữu giữa bạn với Người. Người yêu cầu bạn dám nói với kẻ khác rằng thật tốt và đẹp biết bao việc bạn đã gặp Người. “Phàm ai tuyên bố nhận Thầy trước mặt thiên hạ, thì Thầy cũng sẽ tuyên bố nhận người ấy trước mặt Cha Thầy, Đấng ngự trên trời” (Mt 10,32). Đối với một trái tim đang yêu, đấy chẳng phải là một nhiệm vụ nhưng là một nhu cầu không kiềm chế nổi : “Khốn cho tôi nếu tôi không rao giảng Tin Mừng !” (1Cr 9,16). “Như có ngọn lửa bừng cháy trong tim, âm ỉ trong xương cốt con ; con nén chịu đến phải hao mòn, nhưng làm sao nén được !” (Gr 20,9).

           Trong hiệp thông phục vụ

           212. Chúng ta không nên nghĩ về sứ mạng chia sẻ Đức Kitô này như một điều gì đó chỉ giữa Chúa Giêsu và tôi. Sứ mạng được cảm nghiệm trong mối hiệp thông với các cộng đoàn của chúng ta và với toàn thể Giáo hội. Nếu tách khỏi cộng đoàn, chúng ta sẽ tách khỏi Đức Giêsu. Nếu quay lưng với cộng đoàn, tình bạn của chúng ta với Đức Giêsu sẽ trở nên nguội lạnh. Đây là một sự thật chúng ta đừng bao giờ quên. Tình yêu đối với anh chị em trong các cộng đoàn của mình –dòng tu, giáo xứ, giáo phận và những cộng đoàn khác– là một loại nhiên liệu nuôi dưỡng tình bạn của chúng ta với Đức Giêsu. Những hành vi thương mến chúng ta dành cho anh chị em trong cộng đoàn có thể là cách tốt nhất và đôi khi là cách duy nhất để chúng ta làm chứng được trước tha nhân về tình yêu của mình đối với Đức Giêsu Kitô vậy. Chính Người đã nói : “Ai nấy sẽ nhận biết anh em là môn đệ của Thầy ở điểm này : là anh em có lòng mến thương nhau” (Ga 13,35).

           213. Như thế tình yêu ấy trở nên việc phục vụ trong cộng đoàn. Tôi chẳng bao giờ mệt mỏi nhắc lại rằng Đức Giêsu đã nói với ta điều này bằng những lời rõ ràng nhất có thể : “Mỗi lần các ngươi làm như thế cho một trong những anh em bé nhỏ nhất của Ta đây, là các ngươi đã làm cho chính Ta vậy” (Mt 25,40). Nay Người yêu cầu bạn gặp Người ở đó, nơi mỗi anh chị em của chúng ta, và đặc biệt nơi những thành viên nghèo khổ, chịu khinh miệt và bị bỏ rơi của xã hội. Cuộc gặp gỡ ấy có thể đẹp đẽ biết chừng nào !

           214. Khi quan tâm giúp đỡ kẻ khác, đó chẳng hề có nghĩa là chúng ta đang quay lưng lại với Đức Giêsu. Đúng hơn, chúng ta đang gặp Người bằng một cách khác. Bất cứ khi nào chúng ta cố gắng giúp đỡ và chăm sóc kẻ khác, thì Đức Giêsu ở bên chúng ta. Chúng ta đừng bao giờ quên rằng lúc sai môn đồ mình đi truyền giáo, “Chúa cùng hoạt động với họ” (Mc 16,20). Người luôn ở đó, luôn làm việc, chia sẻ những cố gắng hành thiện của chúng ta. Một cách mầu nhiệm, tình yêu của Người trở nên hiện diện thông qua việc phục vụ của chúng ta. Người nói với thế giới bằng một ngôn ngữ đôi khi chả cần lời.

           215. Đức Giêsu đang gọi bạn và sai bạn đi lan tỏa sự tốt lành trong thế giới chúng ta. Tiếng gọi của Người là tiếng gọi phục vụ, một lời hiệu triệu làm điều thiện hảo, có thể trong tư cách một y sĩ, một bà mẹ, một giáo viên hay một linh mục. Dù ở đâu, bạn vẫn có thể nghe Người gọi và nhận ra rằng Người đang sai bạn đi để thi hành sứ mạng đó. Chính Người đã bảo chúng ta : “Thầy sai anh em ra đi” (Lc 10,3). Đây là một phần trong việc chúng ta kết bạn với Người. Tuy nhiên, để tình bằng hữu này trưởng thành, bạn phải chấp nhận cho Người sai bạn ra đi truyền giáo trong thế giới này, và thi hành sứ mạng đó một cách tin tưởng, quảng đại, tự do và không sợ hãi. Nếu vẫn bị mắc kẹt trong vùng tiện nghi của riêng mình, bạn sẽ chẳng bao giờ thực sự tìm thấy yên ổn ; nghi ngờ và sợ hãi, buồn phiền và lo lắng sẽ luôn rình rập ở chân trời. Những ai không thi hành sứ mạng truyền giáo của mình trên trái đất này sẽ chẳng tìm thấy hạnh phúc mà là thất vọng. Chớ khi nao quên rằng Đức Giêsu luôn ở bên bạn trong mỗi bước đi trên đường. Người sẽ không ném bạn xuống vực sâu hay bỏ mặc bạn tự xoay xở. Người sẽ luôn ở đó để khích lệ và đồng hành với bạn. Người đã hứa và Người sẽ thực hiện : “Thầy ở cùng anh em mọi ngày cho đến tận thế” (Mt 28,20).

           216. Theo cách riêng của mình, bạn cũng phải làm một thừa sai, như các tông đồ và các môn đệ đầu tiên của Đức Giêsu, những người đã ra đi loan báo tình yêu Thiên Chúa, nói với kẻ khác rằng Đức Kitô hằng sống và đáng được biết rõ. Thánh Têrêxa từng cảm nghiệm điều này như một phần thiết yếu trong sự dâng hiến chính mình cho Tình yêu thương xót : “Con muốn cho Đấng Dấu Ái của con uống và con cảm thấy mình bị thiêu đốt bởi cơn khát các linh hồn.”[227] Đó cũng là sứ mạng của bạn. Mỗi người chúng ta phải thực hiện sứ mạng đó theo cách riêng của mình ; bạn sẽ thấy mình có thể trở thành một nhà thừa sai ra sao. Đức Giêsu đáng được như vậy. Nếu bạn chấp nhận sự thách đố, Người sẽ soi sáng cho bạn, đồng hành với bạn lẫn củng cố bạn, và bạn sẽ có một cảm nghiệm phong phú mang lại cho mình nhiều hạnh phúc. Không quan trọng việc bạn có thấy những kết quả ngay lập tức chăng ; hãy để chuyện ấy cho Chúa, Đấng làm việc trong bí mật của con tim chúng ta. Hãy tiếp tục cảm nghiệm niềm vui phát sinh từ những nỗ lực của chúng ta để chia sẻ tình yêu của Đức Kitô cho người khác.

           KẾT LUẬN

           217. Văn kiện này có thể giúp ta thấy rằng giáo huấn của các Thông điệp xã hội Laudato Si’ và Fratelli Tutti không phải bất liên quan đến việc ta gặp gỡ tình yêu của Đức Giêsu Kitô. Bởi lẽ chính bằng cách uống lấy tình yêu đó, ta mới có khả năng kiến tạo những mối dây huynh đệ, nhìn nhận phẩm giá của mỗi con người, và cùng nhau làm việc để chăm sóc ngôi nhà chung của chúng ta.

           218. Trong một thế giới mà mọi thứ đều được mua và bán, cảm thức của thiên hạ về giá trị của mình xem ra ngày càng phụ thuộc vào những gì họ có thể tích lũy bằng sức mạnh của đồng tiền. Chúng ta liên tục bị thúc đẩy tiếp tục mua sắm, tiêu thụ và phân tán tâm trí mình, bị cầm giữ trong một hệ thống hạ nhân phẩm ngăn cản chúng ta nhìn xa hơn những nhu cầu trước mắt và nhỏ nhặt của mình. Tình yêu Đức Kitô đâu có chỗ trong cơ chế xấu ác này, thế mà chỉ tình yêu đó mới có thể giải thoát chúng ta khỏi sự theo đuổi điên cuồng vốn chẳng còn chỗ cho một tình yêu nhưng không. Tình yêu của Đức Kitô có thể trao cho thế giới chúng ta một trái tim, và làm hồi sinh tình yêu ở bất cứ nơi nào chúng ta nghĩ rằng khả năng thương mén đã mất đi vĩnh viễn.

           219. Giáo hội cũng cần tình yêu đó, kẻo tình yêu của Đức Kitô bị thay thế bởi những cơ cấu và bận tâm lỗi thời, bởi việc quá bám vào những ý tưởng và quan điểm riêng của chúng ta, và bởi thói cuồng tín dưới vô số hình thức, mà cuối cùng sẽ thế chỗ tình yêu cho không của Thiên Chúa vốn có sức giải thoát, làm sống động, mang lại niềm vui cho con tim và xây dựng cộng đoàn. Cạnh sườn bị thương của Đức Kitô tiếp tục tuôn trào dòng nước chẳng bao giờ cạn kiệt, không khi nào biến mất, nhưng luôn luôn cống hiến mình cho tất cả những ai ao ước yêu như Người đã yêu. Vì chỉ tình yêu của Người mới có thể mang lại một nhân loại mới.

           220. Tôi cầu xin Đức Giêsu Kitô Chúa chúng ta cho Thánh Tâm Người tiếp tục tuôn trào những dòng nước trường sinh có thể chữa lành thương tổn chúng ta đã gây ra, củng cố nơi chúng ta khả năng yêu mến lẫn phục vụ người khác, và thôi thúc chúng ta hiệp hành hướng tới một thế giới công bằng, liên đới và huynh đệ. Cho đến ngày chúng ta sẽ vui sướng cùng nhau cử hành bữa tiệc thiên quốc trong sự hiện diện của Chúa phục sinh, Đấng hòa hợp mọi khác biệt của chúng ta trong ánh sáng luôn chiếu tỏa từ trái tim rộng mở của Người. Nguyện Người được chúc tụng mãi mãi.

           Ban hành tại Rôma, Đền thờ Thánh Phêrô, ngày 24 tháng 10 năm 2024, năm thứ mười hai triều Giáo hoàng của tôi.

           PHANXICÔ

           Lm. Phêrô Phan Văn Lợi, Tu hội Thánh Tâm Chúa Giêsu

           Chuyển ngữ từ bản tiếng Anh của  vatican.va

__________

[1] Nhiều suy tư trong chương đầu tiên này đã cảm hứng từ các tác phẩm chưa xuất bản của Cố linh mục Diego Fares, S.J. Xin Chúa ban cho ngài được nghỉ an muôn đời.

[2] x. HOMER, Iliad, XXI, 441.

[3] x. Iliad, X, 244.

[4] x. PLATO, Timaeus, 65 c-d; 70.

[5] Bài giảng Thánh lễ sáng tại Nhà Thánh Mácta, ngày 14-10-2016 : L’Osservatore Romano, (Nhật báo Quan sát viên Rôma) ngày 15-10-2016, tr. 8.

[6] THÁNH GIOAN PHAOLÔ II, Kinh Truyền Tin, ngày 2-7-2000 : L’Osservatore Romano, ngày 3+4-7-2000, tr. 4.

[7] ID., Giáo lý, ngày 8-6-1994 : L’Osservatore Romano, ngày 9-6- 1994, tr. 5.

[8] Quỷ dữ hay Lũ người quỷ ám (1873).

[9] ROMANO GUARDINI, Religiöse Gestalten in Dostojewskijs Werk (Các nhân vật tôn giáo trong tác phẩm của Dostoevsky), Mainz/Paderborn, 1989, trang 236tt.

[10] KARL RAHNER, “Vài luận đề cho một nền Thần học về Tôn sùng Thánh Tâm”, trong Theological Investigations (Nghiên cứu Thần học), tập III, Baltimore-London, 1967, tr. 332.

[11] Như trên (Ntr.), tr. 333.

[12] BYUNG-CHUL HAN, Heideggers Herz. Zum Begriff der Stimmung bei Martin Heidegger, (Trái tim Heidegger: Về khái niệm tâm trạng trong Martin Heidegger). München, 1996, tr. 39.

[13]  Ntr., tr. 60; x. tr. 176.

[14] x. ID., Agonie des Eros (Nỗi thống khổ của Eros), Berlin, 2012.

[15] x. MARTIN HEIDEGGER, Erläuterungen zu Hölderlins Dichtung (Giải thích về thơ của Hölderlin), Frankfürt a. M., 1981, tr. 120.

[16] x. MICHEL DE CERTEAU, L’espace du désir ou le “fondement” des Lessons Spirituels: (Không gian của khát vọng hay “nền tảng” của các Bài Linh thao). Christus 77 (1973), tr. 118-128.

[17] Itinerarium Mentis in Deum ((Hành trình của trí tuệ đến Thiên Chúa), VII, 6.

[18] ID., Proemium in I Sent., q. 3.

[19] THÁNH JOHN HENRY NEWMAN, Meditations and Devotions (Những Suy niệm và Sùng kính), London, 1912, Phần III [XVI], đoạn 3, tr. 573-574.

[20] Hiến chế mục vụ Gaudium et Spes (Vui mừng và Hy vọng), 82.

[21] Ntr., 10.

[22] Ntr., 14.

[23] x. BỘ GIÁO LÝ ĐỨC TIN, Tuyên ngôn Dignitas Infinita (Phẩm giá vô biên) (Ngày 2-4-2024), 8. X. L’Osservatore Romano, ngày 8-4-2024.

[24] Hiến chế mục vụ Gaudium et Spes, 26.

[25] THÁNH GIOAN PHAOLÔ II, Kinh Truyền Tin, ngày 28-6-1998 : L’Osservatore Romano, ngày 30-6+1-7-1998, tr. 7.

[26] Thông điệp Laudato Si’ (24-5-2015), 83 : AAS 107 (2015), 880.

[27] Bài giảng Thánh lễ sáng tại Nhà Thánh Mácta, 7-6-2013 : L’Osservatore Romano, 8-6-2013, tr. 8.

[28] PIÔ XII, Thông điệp Haurietis Aquas (Sẽ hân hoan múc nước) (15-5-1956), I : AAS 48 (1956), 316.

[29] PIÔ VI, Hiến chế Auctorem Fidei (Tác giả đức tin) (28-8-1794), 63 : DH 2663.

[30] LÊÔ XIII, Thông điệp Annum Sacrum (Năm thánh) (25-5-1899): ASS 31 (1898-1899), 649.

[31] Ntr.: “Inest in Sacro Corde Symbolum et expressa imageo infinitæ Iesu Christi caritatis” (Trong Thánh Tâm có biểu tượng và hình ảnh rõ ràng về tình yêu vô biên của Chúa Giêsu Kitô).

[32] Kinh Truyền Tin, 9-6-2013 : L’Osservatore Romano, 10+11-6-2013, tr. 8.

[33] Vì thế, chúng ta có thể hiểu tại sao Giáo hội cấm đặt trên bàn thờ các biểu tượng trái tim của Đức Giêsu hoặc của Đức Maria thôi (x. Phản hồi của Bộ Nghi lễ Thánh gửi Linh mục Charles Lecoq, P.S.S., ngày 5-4-1879 : Decreta Authentica Congregationis Sacrorum Rituum ex Actis ejusdem Collecta, tập III, 107-108, số 3492). Ngoài phụng vụ, “để sùng kính riêng tư” (ibid.), biểu tượng trái tim có thể được sử dụng như một trợ huấn cụ, một hình tượng thẩm mỹ hoặc một biểu tượng mời gọi người ta suy ngẫm về tình yêu của Đức Kitô, nhưng điều này có nguy cơ coi trái tim như đối tượng để tôn thờ hay đối thoại thiêng liêng tách biệt khỏi Ngôi vị Đức Kitô. Vào ngày 31-3-1887, Bộ đã đưa ra một phản hồi khác tương tự (ntr., 187, số 3673).

[34] CÔNG ĐỒNG CHUNG TRENTÔ, Phiên XXV, Sắc lệnh Mandat Sancta Synodus (Thánh Công đồng ra lệnh) (3-12-1563) : DH 1823.

[35] HỘI NGHỊ TOÀN THỂ CÁC GIÁM MỤC MỸ LATINH VÀ VÙNG CARIBÊ LẦN THỨ NĂM, Tài liệu Aparecida (29-6-2007), n. 259.

[36] Thông điệp Haurietis Aquas (15-5-1956), I : AAS 48 (1956), 323-324.

[37] Ep. 261, 3 : PG 32, 972.

[38] In Io. homil. 63, 2 : PG 59, 350.

[39] De fide ad Gratianum, II, 7, 56 : PL 16, 594 (ed. 1880).

[40] Enarr. in Ps. 87, 3 : PL 37, 1111.

[41] x. De fide orth. 3, 6, 20 : PG 94, 1006, 1081.

[42] OLEGARIO GONZÁLEZ DE CARDEDAL, La entraña del cristianismo (Nội tạng của Kitô giáo), Salamanca, 2010, 70-71.

[43] Kinh Truyền Tin, 1-6-2008 : L’Osservatore Romano, 2+3-6-2008, tr. 1.

[44] PIÔ XII, Thông điệp Haurietis Aquas (15-5-1956), II : AAS 48 (1956), 327-328.

[45] Ntr., : AAS 48 (1956), 343-344.

[46] BÊNÊĐÍCTÔ XVI, Kinh Truyền Tin, 1-6-2008 : L’Osservatore Romano, 2+3-6-2008, tr. 1.

[47] VIGILIUS, Inter Innumeras Sollicitudines (Giữa vô vàn mối lo ngại) (14-5-553): DH 420.

[48] CÔNG ĐỒNG ÊPHÊSÔ, Anathemas of Cyril of Alexandria (Những tuyệt thông của Cyril thành Alexandria), 8 : DH 259.

[49] CÔNG ĐỒNG CÔNGTĂNGTINÔPÔLI II, Khóa VIII (2-6-553), Điều 9 : DH 431.

[50] THÁNH GIOAN THÁNH GIÁ, Spiritual Canticle (Khúc Linh Ca), red. A, Khổ 22, 4.

[51] Ntr., Khổ 12, 8.

[52] Ntr., Khổ 12, 1.

[53] “Chỉ có một Thiên Chúa, là Cha, Đấng tạo thành vạn vật và là cùng đích của chúng ta” (1Cr 8,6). “Tung hô vinh quang Thiên Chúa là Cha chúng ta đến muôn thuở muôn đời. A-men” (Pl 4,20). “Chúc tụng Thiên Chúa là Thân Phụ của Chúa chúng ta là Đức Giêsu Kitô, Người là Cha đầy lòng thương cảm và là Thiên Chúa hằng nâng đỡ ủi an” (2Cr 1,3).

[54] Tông thư Tertio Millennio Adveniente (Ngàn năm thứ ba đang đến) (10-11-1994), 49 : AAS 87 (1995), 35.

[55] Ad Rom., 7 : PG 5, 694 .

[56] “Để thế gian biết rằng Thầy yêu mến Chúa Cha” (Ga 14,31); “Tôi và Chúa Cha là một” (Ga 10,30); “Thầy ở trong Chúa Cha và Chúa Cha ở trong Thầy” (Ga 14,10).

[57] “Thầy đi đến cùng Chúa Cha” (pros ton Patéra : Ga 16,28). “Con đến cùng Cha” (pros se: Ga 17,11).

[58] “eis ton kolpon tou Patrós”.

[59] Adv. Haer., III, 18, 1 : PG 7, 932.

[60] In Joh. II, 2 : PG 14, 110.

[61] Kinh Truyền Tin, ngày 23-6-2002 : L’Osservatore Romano, ngày 24+25-6-2002, tr. 1.

[62] THÁNH GIOAN PHAOLÔ II, Sứ điệp nhân kỷ niệm 100 năm ngày Thánh hiến nhân loại cho Thánh Tâm Chúa Giêsu, Warsaw, ngày 11-6-1999, Lễ trọng kính Thánh Tâm Chúa Giêsu, 3 : L’Osservatore Romano, 12-6-1999, trang 5.

[63] ID., Kinh Truyền Tin, ngày 8-6-1986 : L’Osservatore Romano, ngày 9+10-6-1986, trang 5.

[64] Bài giảng, Thăm Bệnh viện Gemelli và Khoa Y của Đại học Công giáo Thánh Tâm, ngày 27-6-2014 : L’Osservatore Romano, ngày 29-6-2014, trang 7.

[65] Ep 1,5.7; 2,18; 3,12.

[66] Ep 2,5.6; 4,15.

[67] Ep 1,3.4.6.7.11.13.15; 2,10.13.21.22; 3,6.11.21.

[68] Sứ điệp nhân kỷ niệm 100 năm việc Thánh hiến nhân loại cho Thánh Tâm Chúa Giêsu, Warsaw, ngày 11-6-1999, Lễ trọng kính Thánh Tâm Chúa Giêsu, 2 : L’Osservatore Romano, ngày 12-6-1999, tr. 5.

[69] “Vì nơi Thánh Tâm có một biểu tượng và hình ảnh rõ ràng về tình yêu vô biên của Đức Giêsu Kitô vốn thúc đẩy chúng ta mến thương nhau, nên thật thích hợp và đúng đắn việc chúng ta tận hiến bản thân cho Thánh Tâm của Người – một hành vi không gì khác hơn là hiến dâng và ràng buộc mình với Đức Giêsu Kitô, vì bất cứ sự tôn vinh, sùng kính và mến yêu nào được dành cho Trái Tim thần linh này đều thực sự dành cho chính Đức Kitô cả… Và bây giờ, hôm nay, này một dấu chỉ hồng phúc và thần thiêng khác được ban cho ta ngắm nhìn – Trái Tim Cực Thánh của Đức Giêsu, với một cây thánh giá nổi lên trên và tỏa sáng rực rỡ giữa những ngọn lửa tình yêu. Trong Thánh Tâm ấy, mọi hy vọng của chúng ta phải được đặt vào, và từ đó ơn rỗi của con người phải được cầu xin một cách tin tưởng” (Thông điệp Annum Sacrum [25-5-1899] : ASS 31 [1898-1899], 649, 651).

[70] “Vì không phải tổng hợp của tất cả tôn giáo và do đó là khuôn mẫu của một cuộc sống hoàn hảo hơn được chứa đựng trong dấu chỉ đầy hứa hẹn nhất ấy và trong hình thái đạo đức phát sinh từ đấy sao, bởi lẽ nó dễ dàng dẫn dắt tâm trí con người đến sự hiểu biết sâu sắc hơn về Đức Kitô, Chúa chúng ta, cũng như thúc đẩy cách hiệu quả trái tim họ yêu mến Người mãnh liệt hơn và noi gương Người chặt chẽ hơn sao ?” (Thông điệp Miserentissimus Redemptor (Đấng Cứu chuộc vô cùng thương xót) [8-5-1928] : AAS 20 [1928], 167).

[71] “Vì hoàn toàn rõ ràng là lòng sùng kính này, nếu chúng ta xem xét bản chất riêng của nó, là một hành vi thờ phượng tuyệt hảo nhất, bởi lẽ nó đòi hỏi sự quyết tâm hoàn toàn và tuyệt đối trong việc qui phục và hiến thân cho tình yêu của Đấng Cứu Chuộc thần linh, Đấng có trái tim bị thương là dấu chỉ và biểu tượng sống động của tình yêu ấy… Trong đó, chúng ta có thể chiêm ngưỡng không chỉ biểu tượng, mà còn là sự tổng hợp của toàn bộ mầu nhiệm cứu chuộc chúng ta… Đức Kitô đã chỉ rõ ràng và liên tục vào trái tim của Người như biểu tượng thu hút nhân loại để họ nhận ra lẫn hiểu thấu tình yêu của Người, và đồng thời đã thiết lập nó như dấu chỉ và bảo chứng cho lòng thương xót lẫn ân sủng Người ban vì những nhu cầu của Giáo hội trong thời đại chúng ta” (Thông điệp Haurietis Aquas [15-5-1956], Proemium, III, IV: AAS 48 [1956], 311, 336, 340).

[72] Giáo lý, 8-6-1994, 2 : L’Osservatore Romano, 9-6-1994, tr. 5.

[73] Kinh Truyền Tin, 1-6-2008 : L’Osservatore Romano, 2+3-6-2008, tr. 1.

[74] Thông điệp Haurietis Aquas (15-5-1956), IV : AAS 48 (1956), 344.

[75] x. Ntr.: AAS 48 (1956), 336.

[76] “Giá trị của các mặc khải riêng tư về bản chất khác với giá trị của một mặc khải công khai : mặc khải công khai đòi hỏi đức tin… Một mặc khải riêng tư… là một sự trợ giúp được ban tặng, nhưng việc sử dụng nó không phải là bắt buộc” (BÊNÊĐICTÔ XVI, Tông huấn Verbum Domini [30-9-2010], 14 : AAS 102 [2010]), 696).

[77] Thông điệp Haurietis Aquas (15-5-1956), IV : AAS 48 (1956), 340.

[78] Ntr. : AAS 48 (1956), 344.

[79] Ntr..

[80] Tông huấn C’est la Confiance (Đó là lòng tin tưởng) (15-10-2023), 20 : L’Osservatore Romano, 16-10-2023.

[81] THÁNH TÊRÊSA HÀI ĐỒNG GIÊSU, Tự truyện, Ms A, 83v°.

[82] THÁNH MARIA FAUSTINA KOWALSKA, Nhật ký, 47 (22-2-1931), Marian Press, Stockbridge, 2011, tr. 46.

[83] Mishnah Sukkah, IV, 5, 9.

[84] Thư gửi Bề trên Tổng quyền Dòng Tên, Paray-le-Monial (Pháp), 5-10-1986 : L’Osservatore Romano, 7-10-1986, tr. IX.

[85] Acta Martyrum Lugdunensium (Tử đạo thư xứ Gaule), trong EUSEBIUS OF CAESARIA, Historia Ecclesiastica (Lịch sử Giáo hội), V, 1 : PG 20, 418.

[86] RUFINUS, V, 1, 22, trong GCS, Eusebius II, 1, tr. 411, 13tt.

[87] THÁNH JUSTIN, Dial. 135,3: PG 6, 787

[88] NOVATIAN, De Trinitate (Về Thiên Chúa Ba Ngô), 29 : PL 3, 994; x. THÁNH GREGORY OF ELVIRA, Tractatus Origenis de libris Sanctarum Scripturarum (Khảo luận của Origen về các Sách Thánh), XX, 12 : CSSL 69, 144.

[89] Expl. Ps. 1:33 : PL 14, 983-984.

[90] x.. Tract. In Ioannem 61,6 : PL 35, 1801.

[91] Ep. ad Rufinum, 3,4.3 : PL 22, 334.

[92] Sermones in Cant. (Bài giảng về sách Nhã Ca). 61, 4 : PL 183, 1072.

[93] Expositio altera super Cantica Canticorum (Trình bày khác về sách Nhã Ca), c. 1: PL 180, 487.

[94] GUILLAUME Ở SAINT-THIERRY, De natura et dignitate amoris (Về bản chất và phẩm giá của tình yêu), 1: PL 184, 379.

[95] ID., Meditivae Orationes (Những nguyện ngắm), 8, 6 : PL 180, 230.

[96] THÁNH BONAVENTURA, Lignum Vitae. De mysterio Passionis (Cây sự sống. Về mầu nhiệm cuộc Khổ nạn), 30.

[97] Ntr., 47.

[98] Legatus divinae pietatis (Sứ giả của lòng thương xót thần linh), IV, 4, 4 : SCh 255, 66.

[99] LÉON DEHON, Directoire Spirituel des prêtres du Sacré Cœur de Jésus (Chỉ nam thiêng liêng của các linh mục Thánh Tâm Chúa Giêsu), Turnhout, 1936, II, ch. VII, n. 141.

[100] Dialogue on Divine Providence (Đối thoại về Chúa Quan Phòng), LXXV : FIORILLI M.-CARAMELLA S., eds., Bari, 1928, 144.

[101] X. chẳng hạn, ANGELUS WALZ, De veneratione divini cordis Iesu in Ordine Praedicatorum (Về việc tôn sùng Thánh Tâm trong Dòng Giảng thuyết), Pontificium Institutum Angelicum, Rome, 1937.

[102] RAFAEL GARCÍA HERREROS, Vida de San Juan Eudes (Tiểu sử thánh Gioan Eudes), Bogotá, 1943, 42.

[103] THÁNH PHANXICÔ SALÊDIÔ, Thư gửi Gioanna Phanxica Chantal, 24-4-1610.

[104] Bài giảng Chúa nhật thứ hai Mùa Chay, 20-2-1622.

[105] Thư gửi Gioanna Phanxica Chantal, Lễ Trọng Chúa Thăng Thiên, 1612.

[106] Thư gửi Marie Aimée de Blonay, ngày 18-2-1618.

[107] Thư gửi Gioanna Phanxica Chantal, cuối tháng 11-1609.

[108] Thư gửi Gioanna Phanxica Chantal, khoảng ngày 25-2-1610.

[109] Đàm thoại XIV, về sự giản dị và thận trọng đời tu.

[110] Thư gửi Gioanna Phanxica Chantal, ngày 10-6-1611.

[111] THÁNH MARGARITA MARIA ALACOQUE, Tự truyện, số 53.

[112] Ntr.

[113] Ntr., số 55.

[114] x. BỘ GIÁO LÝ ĐỨC TIN, Các qui tắc để tiến hành phân định các hiện tượng được cho là siêu nhiên, ngày 17-5-2024 , I, A, 12.

[115] THÁNH MARGARITA MARIA ALACOQUE, Tự truyện, n. 92.

[116] Thư gửi Nữ tu de la Barge, ngày 22-10-1689.

[117] Tự truyện, n. 53.

[118] Ntr., n. 55.

[119] Bài giảng về Niềm tin tưởng vào Thiên Chúa, trong Œuvres du R.P de La Colombière, t. 5, Perisse, Lyon, 1854, tr. 100.

[120] Linh thao ở Luân Đôn, 1-8/2/1677, trong Œuvres du R.P de La Colombière, t. 7, Seguin, Avignon, 1832, tr. 93.

[121] Linh thao ở Lyon, tháng 10+11-1674, ibid., tr. 45.

[122] THÁNH CHARLES DE FOUCAULD, Thư gửi Bà de Bondy, ngày 27-4-1897.

[123] Thư gửi Bà de Bondy, ngày 28-4-1901. X. Thư gửi Bà de Bondy, ngày 5-4-1909 : “Qua chị, em đã biết được việc tôn thờ Bí tích Thánh Thể, các phép lành và Thánh Tâm.”

[124] Thư gửi Bà de Bondy, ngày 7-4-1890.

[125] Thư gửi Cha Huvelin, ngày 27-6-1892.

[126] THÁNH CHARLES DE FOUCAULD, Suy niệm về Cựu Ước (1896-1897), XXX, 1-21.

[127] ID., Thư gửi Cha Huvelin, ngày 16-5-1900.

[128] ID., Nhật ký, ngày 17-5-1906.

[129] Thư 67 gửi bà Guérin, ngày 18-11-1888.

[130] Thư 122 gửi Céline, 14-10-1890.

[131] Bài thơ 23, “Kính dâng Thánh Tâm Chúa Giêsu”, tháng 6 hoặc 10-1895.

[132] Thư 247 gửi Cha Maurice Bellière, ngày 21-6-1897.

[133] Những cuộc trò chuyện cuối cùng. Yellow Notebook, ngày 11-7-1897, 6.

[134] Thư 197 gửi Nữ tu Marie Thánh Tâm, ngày 17-9-1896. Điều này không có nghĩa là Têrêxa đã chẳng dâng những hy sinh, buồn phiền và rắc rối như một cách liên kết mình với đau khổ của Đức Kitô, nhưng là cuối cùng, Têrêxa quan tâm để không cho những của dâng này một tầm quan trọng chúng chẳng có.

[135] Thư 142 gửi Céline, ngày 6-7-1893.

[136] Thư 191 gửi Léonie, ngày 12-7-1896.

[137] Thư 226 gửi Cha Roulland, ngày 9-5-1897.

[138] Thư 258 gửi Cha Maurice Bellière, ngày 18-7-1897.

[139] x. THÁNH INHAXIÔ LOYOLA, Linh thao, 104.

[140] Ntr., 297.

[141] X. Thư gửi Inhaxiô Loyola, ngày 23-1-1541.

[142] De Vita P. Ignatii et Societatis Iesu initiis (Về tiểu sử Cha Inhaxiô và Dòng Tên), ch. 8. 96.

[143] Linh thao, 54.

[144] Ntr., 230tt.

[145] TỔNG CÔNG NGHỊ THỨ THỨ 33 CỦA DÒNG TÊN, Decree 46, 1: Institutum Societatis Iesu, 2, Florence, 1893, 511.

[146] Chỉ Người là niềm Hy vọng của chúng ta. Văn bản về Trái tim Chúa Kitô, St. Louis, 1984.

[147] Thư gửi Bề trên Tổng quyền Dòng Tên, Paray-le-Monial, ngày 5-10-1986 : L’Osservatore Romano, ngày 6-10-1986, tr. 7.

[148] Huấn đức cho các Linh mục, “Sự nghèo khó”, ngày 13-8-1655.

[149] Huấn đức cho các Nữ tử Bác ái, “Khổ chế, Thư từ, Bữa ăn và Các chuyến đi (Quy tắc chung, điều 24-27)”, ngày 9-12-1657.

[150] THÁNH DANIELE COMBONI, Gli scritti (Các bài viết), Bologna, 1991, 998 (n. 3324).

[151] Bài giảng trong Thánh lễ tuyên thánh, ngày 18-5-2003 : L’Osservatore Romano, ngày 19+20-5-2003, tr. 6.

[152] THÁNH GIOAN PHAOLÔ II, Thông điệp Dives in Misericordia (Giàu lòng Thương xót) (ngày 30-11-1980), 1 : AAS 72 (1980), 1219.

[153] ID., Giáo lý, ngày 20-6-1979 : L’Osservatore Romano, ngày 22-6-1979, 1.

[154] CÁC THỪA SAI TRÁI TIM CHÚA GIÊSU COMBONI, Quy luật đời sống, 3.

[155] TU HỘI THÁNH TÂM, Hiến pháp năm 1982, 7.

[156] Thông điệp Miserentissimus Redemptor (8-5-1928) : AAS 20 (1928), 174.

[157] Hành vi đức tin của tín hữu không chỉ nhằm vào giáo thuyết đề ra nhưng còn nhắm kết hợp với chính Đức Kitô trong thực tại đời sống thần linh của Người (x. THÁNH TOOMA AQUINÔ, Summa Theologiae (Tổng luận thần học), II-II, q. 1, a. 2, ad 2; q. 4, a. 1).

[158] PIÔ XI, Thông điệp Miserentissimus Redemptor (8-5-1928) : AAS 20 (1928), 174.

[159] Bài giảng Thánh lễ Truyền Dầu, 28-3-2024 : L’Osservatore Romano, 28-3-2024, p. 2.

[160] THÁNH INHAXIÔ LOYOLA, Linh Thao, 203.

[161] Bài giảng Thánh lễ Truyền Dầu, ngày 28-3-2024 : L’Osservatore Romano, ngày 28-3-2024, tr. 2.

[162] THÁNH MARGARITA MARIA ALACOQUE, Tự truyện, n. 55.

[163] Thư 133 gửi Cha Croiset.

[164] Tự truyện, n. 92.

[165] Thông điệp Annum Sacrum (Năm thánh) (25-5-1899) : ASS 31 (1898-1899), 649.

[166] GIULIANÔ HOÀNG ĐẾ, Ep. XLIX ad Arsacium Pontificem Galatiae (Thư 49 gửi Arsacius, Thượng tế của Galatia), Mainz, 1828, 90-91.

[167] Ntr.

[168] BỘ GIÁO LÝ ĐỨC TIN, Tuyên ngôn Dignitas Infinita (ngày 2-4-2024), 19 : L’Osservatore Romano, ngày 8-4-2024.

[169] X. BÊNÊĐICTÔ XVI, Thư gửi Bề trên Tổng quyền Dòng Tên nhân Kỷ niệm 50 năm ban hành Thông điệp “Haurietis Aquas” (15-5-2006) : AAS 98 (2006), 461.

[170] In Num. homil. số 12, 1 : PG 12, 657.

[171] Epist. 29, 24 : PL 16, 1060.

[172] Adv. Arium (Chống Ariô) 1, 8 : PL 8, 1044.

[173] Tract. in Joannem 32, 4 : PL 35, 1643.

[174] Expos. in Ev. S. Joannis, cap. VII, lectio 5.

[175] PIÔ XII, Thông điệp Haurietis Aquas, 15-5-1956 : AAS 48 (1956), 321.

[176] THÁNH GIOAN PHAOLÔ II, Thông điệp Redemptoris Mater (Mẹ Đấng Cứu Thế) (25-3-1987), 38 : AAS 79 (1987), 411.

[177] CÔNG ĐỒNG VATICAN II, Hiến chế Tín lý Lumen Gentium, 62.

[178] Ntr., 60.

[179] Sermones super Cant. (Bài giảng về sách Nhã Ca), XX, 4 : PL 183, 869.

[180] Dẫn vào đời sống đạo đức, Phần III, xxxv.

[181] Bài giảng Chúa nhật XVII sau lễ Hiện Xuống.

[182] Écrits spirituels (Những bài viết tu đức), Paris 1947, 67.

[183] Sau ngày 19-3-1902, tất cả các lá thư của Charles đều bắt đầu bằng những từ Jesus Caritas được phân cách bởi một trái tim có cây thánh giá trên đỉnh.

[184] Thư gửi Cha Huvelin, ngày 15-7-1904.

[185] Thư gửi Cha Martin, ngày 25-1-1903.

[186] Trích dẫn trong RENÉ VOILLAUME, Les fraternités du Père de Foucauld (Các huynh đoàn của Cha de Foucauld), Paris, 1946, 173.

[187] Méditations des saints Évangiles sur les passages relatifs à quinze vertus (Suy niệm các sách Tin Mừng trên những đoạn liên quan đến 15 nhân đức), Nazareth, 1897-1898, Charité (Mt 13,3), 60.

[188] Ntr., Charité (Đức ái) (Mt 22,1), 90.

[189] H. HUVELIN , Quelques directeurs d’âmes au XVII siècle (Một vài vị linh hướng thế kỷ XVII), Paris, 1911, 97.

[190] Huấn đức, “Phục vụ Bệnh nhân và Chăm sóc Sức khỏe Bản thân”, ngày 11-11-1657.

[191] Quy tắc chung của Hội dòng Truyền giáo, ngày 17-5-1658, c. 2, 6.

[192] Thư gửi Bề trên Tổng quyền Dòng Tên, Paray-le-Monial, 5-10-1986 : L’Osservatore Romano, 6-10-1986, tr. 7.

[193] THÁNH GIOAN PHAOLÔ II, Tông huấn Hậu Thượng Hội đồng Reconciliatio et Paenitentia (Hòa giải và Thống hối)  (2-12-1984), 16 : AAS 77 (1985), 215.

[194] x. Thông điệp Sollicitudo Rei Socialis (Quan tâm về các Vấn đề Xã hội) (30-12-1987), 36 : AAS 80 (1988), 561-562.

[195] Thông điệp Centesimus Annus (Năm thứ 100) (ngày 1-5-1991), 41 : AAS 83 (1991), 844-845.

[196] Giáo lý Hội thánh Công giáo, 1888.

[197] Giáo lý, ngày 8-6-1994, 2 : L’Osservatore Romano, ngày 4-5-1994, trang 5.

[198] Diễn văn cho các tham dự viên Hội thảo quốc tế “Réparer L’Irréparable” (Sửa chữa những gì không thể sửa chữa), nhân kỷ niệm 350 năm ngày Chúa Giêsu hiện ra tại Paray-le-Monial, ngày 4-5-2024 : L‘Osservatore Romano, ngày 4-5-2024, trang 12.

[199] Ntr.

[200] Bài giảng Thánh lễ sáng tại Nhà Thánh Mácta, ngày 6-3-2018 : L’Osservatore Romano, ngày 5+6-3-2018, tr. 8.

[201] Diễn văn cho các tham dự viên Hội thảo quốc tế “Réparer L’Irréparable”, nhân kỷ niệm 350 năm ngày Chúa Giêsu hiện ra tại Paray-le-Monial, ngày 4-5-2024 : L‘Osservatore Romano, ngày 4-5-2024, trang 12.

[202] Bài giảng Thánh lễ Truyền Dầu, 28-3-2024 : L’Osservatore Romano, 28-3-2024, p. 2.

[203] Ntr.

[204] Ntr.

[205] Thông điệp Laudato Si’ (24-5-2015), 80 : AAS 107 (2015), 879.

[206] Giáo lý Hội thánh Công giáo, Số 1085.

[207] Ntr., Số 268.

[208] Tự truyện, n. 53.

[209] Ms A, 84r.

[210] Ntr.

[211] Ntr.

[212] Ms A, 83v.; x. Thư 226 gửi Cha Roulland, 9-5-1897.

[213] Kinh Dâng Hiến cho Tình yêu Thương xót, 9-6-1895, 2r-2v.

[214] Ms B, 3v.

[215] Thư 186 gửi Léonie, 11-4-1896.

[216] Thư 258 gửi Cha Bellière, 18-7-1897.

[217] X. PIÔ XI, Thông điệp Miserentissimus Redemptor, 8-5-1928 : AAS 20 (1928), 169.

[218] Ntr. : AAS 20 (1928), 172.

[219] THÁNH GIOAN PHAOLÔ II, Giáo lý, 20-6-1979 : L’Osservatore Romano, 22-6-1979, tr. 1.

[220] Bài giảng Thánh lễ sáng tại Nhà Thánh Mácta, 27-6-2014 : L’Osservatore Romano, 28-6-2014, tr. 8.

[221] Sứ điệp nhân Kỷ niệm 100 năm Dâng hiến Nhân loại cho Thánh Tâm Chúa Giêsu, Warsaw, 11-6-1999, Lễ Trọng kính Thánh Tâm Chúa Giêsu. L’Osservatore Romano, 12-6-1999, tr. 5.

[222] Ntr.

[223] Thư gửi Tổng Giám mục Lyon dịp hành hương đến Paray-le-Monial nhân kỷ niệm 100 năm Ngày Thánh hiến Nhân loại cho Thánh Tâm Chúa Giêsu, ngày 4-6-1999 : L’Osservatore Romano, ngày 12-6-1999, trang 4.

[224] Huấn đức, “Lặp lại lời cầu nguyện”, ngày 22-8-1655.

[225] Thư Diserti interpretes (Những người thông dịch tài ba) (ngày 25-5-1965), trang 4 : Enchiridion della Vita Consacrata (Cẩm nang đời thánh hiến), Bologna-Milano, 2001, số 3809.

[226] Vita Nuova XIX, 5-6 : “Khi nghĩ về giá trị của tình yêu. Tôi cho rằng nó khiến mình thấy dịu ngọt. Đến nỗi nếu không mất lòng can đảm. Tôi sẽ lên lời thuyết phục người ta yêu.”

[227] Ms A, 45v.