Trí khôn của ta đây

Trí khôn của TA đây

   Năm nay là năm Nhâm Dần; năm Con Cọp, chúng ta cùng suy nghĩ về trí khôn của con người chúng ta.

   Câu truyện “Trí khôn của Ta đây”, trong kho tàng dụ ngôn của dân tộc Việt Nam, giải thích tại sao con trâu lại không có hàm răng dưới và da cọp lại có vằn. Câu truyện này cũng hay là có sự góp mặt của con Trâu. Năm Con Trâu trước Năm Con Cọp mà.   

   Trong câu truyện có ba nhân vật: con người, con trâu và con cọp. Con Cọp thấy con Trâu to lớn vậy, mà bị Con Người nhỏ xíu xỏ mũi dắt đi, nên thắc mắc. Trâu trả lời : Con Người nhỏ nhưng có Trí Khôn. Cọp không hiểu trí khôn là gì nên hỏi con người. Con Người bảo Trí Khôn tôi để ở nhà rồi, để tôi về lấy. Nhưng nếu tôi về nhà lấy, anh ăn thịt con trâu của tôi thì sao? Thôi để bảo đảm, để tôi trói anh vào gốc cây cho chắc ăn nhé. Cọp đồng ý. Con người liền trói cọp vào gốc cây, rồi lấy rơm rạ chất chung quanh và đốt. Cọp ta bị nóng quá giãy giụa làm đứt dây và 3 chân 4 cẳng chạy thẳng vào rừng.

    Bị thui sống như vậy, nên da cọp bị vằn. Còn trâu thấy cọp bị đốt như vậy nên bò lăn ra cười, không may hàm trên va vào đá, không còn cái răng nào. Từ đó, trâu chỉ có hàm dưới và cứ nhai đi nhai lại.

  Qua câu truyện, ta thấy, Con Trâu cũng có suy nghĩ và biết; Con Cọp cũng có suy nhưng không hiểu. Con người thì biết suy và biết tính toán. Vậy trí khôn là gì và trí khôn của con người chúng ta ra sao?

   Ta thấy, các con vật đều có cái đầu và trong đầu có óc. Có óc là biết suy. Còn có “đậu hũ” thì A-men. Có óc là biết suy, thế nhưng có biết tính toán hay không lại là chuyện khác. Các con vật, có óc biết suy nhưng không biết tính toán như con người. Thứ nhất chúng sống theo bản năng; thứ hai chúng không được học hành. Con người thì có óc để suy và tính toán, không chỉ theo bản năng mà còn đến trường đi học.

   Theo Thánh Kinh: “Thiên Chúa sáng tạo con người theo hình ảnh Ngài”(x.St 1,27). Chúng ta thắc mắc “Theo hình ảnh Thiên Chúa “ là gì? Vì Thiên Chúa đâu có xác thịt hay hình ảnh gì đâu? Theo sách Giáo Lý Công Giáo thì : “Trong các loài thụ tạo hữu hình, chỉ con người là có “khả năng hiều biết và yêu mến Đấng Tạo Hóa”(x. GLCG, số 356).

   Như vậy có thể nói “Hình ảnh giống Thiên Chúa” là  sự “hiểu biết và biết yêu”. Đây chúng ta chỉ bàn đến sự “Hiểu biết” thôi. Nói đến hiểu biết là nói đến lý trí và ý chí: “Thiên Chúa đã sáng tạo con người có lý trí và ban cho họ một phẩm giá của một nhân vị để hành động có sáng kiến và biết làm chủ các hành vi của mình”(x. GLCG, số 1730).

     Lý trí là gì? “Lý trí là khả năng xem xét và đánh giá các sự việc dựa trên các lẽ tự nhiên, có được do bẩm sinh và kinh nghiệm. Hầu hết các triết gia đều nhìn nhận lý trí là đặc điểm phân biệt con người và con vật”( Tự điển Công Giáo, trang 222-223).

   Ý chí là gì? “Ý chí là khả năng tinh thần của con người, có thể tự xác định mục đích cho mình; đồng thời quyết tâm đạt cho được mục đích đó với tinh thần trách nhiệm” (x. Tự Điển Công Giáo, trang 392-393).

   Theo hai định nghĩa này. Con vật không có lý trí và ý trí. Thế nhưng tại sao những con chó hay con mèo lại biết chủ của nó và các con vật cũng biết tránh kẻ thù và chọn lựa các thức ăn để ăn ?

   Nói cho công bằng thì con vật cũng có lý trí và ý chí nhưng không bằng con người chúng ta được. Bằng chứng là con người chúng ta làm chủ thiên nhiên; làm chủ vạn vật; rồi có sáng kiến xây nhà và sáng tạo ra máy móc; còn con vật thì không.

    Con người chúng ta có khả năng “Xem xét và đánh giá các sự việc dựa trên các lẽ tự nhiên, có được do bẩm sinh và kinh nghiệm”. Bởi đó, trong năm Nhâm Dần này, chúng ta phải bồi bổ cho trí khôn của mình.

   Theo nghĩa tự điển, Trí khôn là khả năng suy nghĩ và hiểu biết. Muốn có một trí khôn phát triển, chúng ta phải học. Ta học ở trường học; ta học ở trường đời. Ở trường học, chúng ta học những kiến thức của nhân loại; chúng ta học sự khôn ngoan của tiền nhân. Ở trường đời, chúng ta học những kinh nghiệm sống.

   Người ta nói: “Học, học nữa và học mãi” mà. Do vậy, là con người chúng ta hãy có tinh thần học hỏi, đừng bao giờ cho mình “đủ rồi; giỏi rồi” không học nữa. Còn sống ngày nào thì chúng ta học ngày đó. Thấy điều gì hay, điều gì tốt là ta học. Càng có nhiều kinh nghiệm sống bao nhiêu; càng có sự suy nghĩ bao nhiêu thì ta càng có trí khôn bấy nhiêu; càng khôn ngoan bấy nhiêu.

   Trong câu truyện “Trí khôn của ta đây” cho thấy rõ điều này. Con người nếu không có trí khôn thì đã bị cọp vồ rồi. Con người đã suy nghĩ và tìm cách trói cọp và làm cho cọp phải 3 chân 4 cẳng chạy vào rừng. Trí của chúng ta càng khôn bao nhiêu thì chúng ta càng đỡ bị hại bấy nhiêu và sẽ thu được nhiều kết quả tốt trong cuộc đời bấy nhiêu.

    Chúng ta đừng lười như trâu, chỉ lo cười người khác mà mất hàm lúc nào không hay; không còn cái răng ăn cháo. Cũng đừng ngu như cọp, mà bị người ta lừa. Mạnh mà ngu thì chỉ có chết thôi. “Khôn thì sống, ngu thì chết” mà. Có tiền mà không biết giữ; không biết dùng; không biết đầu tư thì đưa tiền cho người ta xài thôi.

   Trí khôn để đâu mà không thấy bao nhiêu người ăn cắp, ăn trộm, ăn cướp phải vào nhà đá; mà không biết làm ăn cho đàng hoàng? Trí khôn để đâu mà ham lợi, “một vốn bốn lời”, ở nhà chỉ gõ gõ mấy cái được bạc triệu mà người ta không làm lại chỉ cho mình làm không? Trí khôn để đâu mà không thấy bao nhiêu người chết vì cô-vid, mà còn thử; còn không chịu chích ngừa ? Trí khôn của ta đâu????

   Trong năm NHÂM DẦN, chúng ta hãy nhìn vào da cọp để rút kinh nghiệm; hãy nhìn vào hàm trâu để chăm chỉ học hỏi, cho biết TRÍ KHÔN CỦA TA ĐÂY.

   Kính Chúc mọi người, trong năm NHÂM DẦN, Hãy làm cho trí khôn của mình càng ngày càng phát triển và hoàn hảo, để Năm Mới NHÂM DẦN: KHANG AN, THỊNH VƯỢNG VÀ HẠNH PHÚC.

    Lm. Bosco Dương Trung Tín