Vòng tròn phụng vụ hay hành trình lịch sử của hy vọng?

MÙA VỌNG: Vòng Tròn Phụng Vụ Hay Hành Trình Lịch Sử Của Hy Vọng?

1. Mùa Vọng – Lời mời gọi muôn thuở của sự tỉnh thức

Mùa Vọng (tiếng Latinh: Adventus, nghĩa là “đến”) là thời điểm mở đầu Chu kỳ Phụng vụ hằng năm của Giáo hội Công giáo, bao gồm bốn tuần trước lễ Giáng Sinh. Đó không chỉ là sự chuẩn bị bề ngoài cho một lễ hội, mà còn là lời mời gọi sâu sắc, khẩn thiết đối với mỗi người Kitô hữu: tỉnh thức, mong chờ và canh tân đời sống.

Sự mong chờ này không đơn thuần là chờ đợi một sự kiện trong quá khứ được tái diễn, mà là sự hòa quyện của ba chiều kích thời gian thiêng liêng:

·        Mong chờ Chúa đến lần thứ nhất: Kỷ niệm biến cố Ngôi Lời nhập thể làm người tại Bêlem (Lễ Giáng Sinh).

·        Mong chờ Chúa đến lần thứ hai: Trong ngày Quang Lâm vinh hiển, khi Người đến xét xử kẻ sống và kẻ chết, hoàn tất lịch sử cứu độ.

·        Mong chờ Chúa đến với mỗi người: Trong mọi thời khắc của cuộc đời, qua các biến cố thường nhật, các Bí tích, và nhất là trong ngày giờ chết của mỗi cá nhân.

Ba hình thức hiện diện và mong chờ này hòa quyện, tạo nên một sự căng thẳng thiêng liêng độc đáo: sống trọn vẹn hiện tại trong khi vẫn hướng lòng về tương lai. Mùa Vọng nhắc nhở rằng cuộc sống là một hành trình đi tới, luôn hướng đến sự gặp gỡ với Đấng Cứu Độ.

2. Phá vỡ vòng lặp tuần Hoàn: Từ thời gian thiên nhiên đến lịch sử cứu độ

Một số nhà phê bình từng tố cáo Kitô giáo chỉ là một tôn giáo thiên nhiên (tôn giáo vũ trụ), cho rằng Chu kỳ Phụng vụ của Giáo hội được cấu trúc như một vòng tròn lặp đi lặp lại, nhằm đưa người tín hữu hòa nhập vào vận hành tuần hoàn của vũ trụ và bốn mùa. Theo quan điểm này:

·        Lễ Giáng Sinh (vào mùa Đông) sẽ tương đương với việc thờ Thần Mặt Trời (Sol Invictus) hay việc Mặt Trời tái sinh sau Đông chí.

·        Lễ Phục Sinh (vào mùa Xuân) là biểu hiện của sự sống bùng lên, tương ứng với sự hồi sinh của thiên nhiên và các thần sinh sản trong mùa Xuân vũ trụ.

Tuy nhiên, Kitô giáo đã thực hiện một cuộc “cách mạng” về thời gian so với các tôn giáo và nền văn minh cổ đại (như Hy Lạp, Ấn Độ) vốn tin vào chu kỳ luân hồi và sự lặp lại vô tận. Niềm tin trong truyền thống Do Thái - Kitô giáo đã đóng góp một ý niệm lịch sử triệt để vào lịch sử nhân loại, một ý niệm được tóm tắt như sau:

·        Cắt đứt Vòng Tuần Hoàn: Truyền thống này bác bỏ khái niệm thời gian tuần hoàn (luân hồi) mà thay vào đó là thời gian tuyến tính.

·        Lịch sử Đích Thực: Đặt tất cả vũ trụ và con người vào một tiến trình lịch sử đích thực (lịch sử cứu độ), có:

o   Điểm Khởi Đầu: Sáng tạo và Giao Ước.

o   Điểm Chính Yếu: Ngôi Lời Nhập Thể (biến cố Giáng Sinh – trung tâm của lịch sử).

o   Điểm Hoàn Tất: Ngày Chung Cuộc (Tận Thế) – nơi lịch sử nhân loại được hoàn thành viên mãn trong Đức Kitô.

Niềm tin Kitô giáo thiết yếu gắn liền với các biến cố và sự kiện lịch sử có thật: từ tổ phụ Ápraham, Xuất hành, đến cuộc đời, cái chết và sự phục sinh của Đức Giêsu. Do đó, Mùa Vọng không phải là sự lặp lại của một huyền thoại thiên nhiên, mà là hồi tưởng các biến cố có thật và hướng tới sự hoàn tất lịch sử trong Chúa.

3. Ý Nghĩa Thần Học của ba lần chúa đến trong Mùa Vọng

Mùa Vọng tập trung vào ba lần Chúa đến (theo thánh Bernard Clairvaux):

3.1. Chúa đến trong da thịt (Lần thứ nhất – Adventum in carne):

Đây là trọng tâm của việc chuẩn bị cho Lễ Giáng Sinh. Giáo hội mời gọi ta hồi tưởng lại sự khiêm nhường tuyệt đối của Ngôi Lời Thiên Chúa đã hạ mình xuống làm một hài nhi bé bỏng.

·        Màu Tím: Màu của sám hối và chuẩn bị, nhắc nhở ta dọn dẹp "máng cỏ" tâm hồn.

·        Các Nhân Vật Nổi Bật:

o   Ngôn Sứ I-sai-a: Tiên báo về Đấng Emmanuel (Thiên Chúa ở cùng chúng ta).

o   Thánh Gioan Tẩy Giả: Tiếng kêu trong hoang địa, mời gọi sám hối để dọn đường cho Chúa.

o   Đức Trinh Nữ Maria: Hình ảnh tuyệt vời của lòng mong chờ và vâng phục trọn vẹn, là mẫu gương của sự Tỉnh Thức.

3.2. Chúa đến trong linh hồn (Lần hiện diện mầu nhiệm – Adventum in mente):

Đây là sự đến thầm lặng và liên lỉ của Chúa trong đời sống của mỗi tín hữu. Chúa Giêsu không chỉ là nhân vật của lịch sử quá khứ mà còn là Đấng Hằng Sống, Ngôi Lời đang hành động trong hiện tại.

·        Mùa Vọng là thời điểm để nhận ra và nuôi dưỡng sự hiện diện này qua:

o   Cầu nguyện: Giữ mối tương giao mật thiết với Chúa.

o   Lời Chúa: Đọc và suy niệm Kinh Thánh để Lời Chúa trở thành ánh sáng dẫn đường.

o   Bí tích Thánh Thể và Hòa Giải: Nguồn mạch của ơn thánh, canh tân linh hồn.

Sự đến này làm cho quá khứ (biến cố Bêlem) và tương lai (Quang Lâm) trở nên hữu hình và có ý nghĩa trong hiện tại. Nó đòi hỏi một sự sửa đổi đời sống liên tục.

3.3. Chúa đến trong vinh quang (Lần thứ hai – Adventum in gloria):

Đây là đỉnh điểm của mọi hy vọng Kitô giáo – ngày Quang Lâm hay ngày Chúa Giêsu trở lại trong vinh quang để hoàn tất công trình cứu độ.

·        Mùa Vọng mang một âm hưởng cánh chung mạnh mẽ: sống trong niềm hy vọng bất diệt.

·        Lời căn dặn "Hãy tỉnh thức và sẵn sàng" không phải là sự sợ hãi về ngày tận thế, mà là sự háo hức mong chờ chàng rể đến.

·        Niềm mong chờ này biến cuộc sống trần thế thành một sự chuẩn bị có mục đích, biến mọi thử thách thành cơ hội để làm chứng cho Nước Trời đang đến.

4. Sống mùa Vọng – Hành trình của hy vọng và hành động

Mùa Vọng không phải là một mùa thụ động, mà là một mùa hành động và canh tân.

4.1. Canh tân đời sống cá nhân:

·        Sám Hối và Thanh Luyện: Nhận biết tội lỗi và dọn lòng đón Chúa qua Bí tích Hòa Giải.

·        Cầu Nguyện Chuyên Cần: Thiết lập thói quen cầu nguyện sâu sắc, "Canh thức với Chúa".

·        Đức Ái: Sự chuẩn bị tốt nhất để đón Chúa là mở lòng ra với tha nhân, nhất là những người nghèo khổ, cô đơn – nơi Chúa Giêsu đã đồng hóa chính mình (Mt 25, 40).

4.2. Ý nghĩa cộng đồng và phụng vụ:

·        Vòng Hoa Mùa Vọng: Biểu tượng của thời gian tuần hoàn (vòng tròn) nhưng lại được thêm bốn cây nến, tượng trưng cho ánh sáng Kitô giáo chiếu soi vào thời gian và lịch sử. Ánh sáng tăng dần qua mỗi tuần là biểu tượng cho sự gần kề của Đấng Cứu Thế.

·        Phụng vụ Lời Chúa: Các bài đọc Mùa Vọng nhấn mạnh đến hy vọng, lời hứa của Thiên Chúa, và sự chuẩn bị qua các nhân vật lịch sử quan trọng.

·        Mùa Vọng là mùa hướng về phía trước: Đó là tuyên xưng rằng lịch sử chưa kết thúc. Nó đang tiến về một mục tiêu do chính Thiên Chúa ấn định, một tương lai ngập tràn hy vọng.

Tóm lại, Mùa Vọng là mùa thách đố quan điểm về thời gian của chúng ta. Nó khẳng định rằng cuộc sống Kitô hữu không phải là một vòng lặp vô nghĩa mà là một hành trình lịch sử có ý nghĩa, hướng tới sự gặp gỡ với Đấng là Alpha và Omega, là Khởi Đầu và Tận Cùng của tất cả. Sống Mùa Vọng cách ý thức là chấp nhận sự căng thẳng giữa "Đã rồi" (Chúa đã đến) và "Chưa tới" (Chúa sẽ lại đến), biến sự chờ đợi thành hành động yêu thương và hy vọng ngay trong hiện tại.

Lm. Anmai, CSsR