Tự do nội tâm

Thứ hai tuần 12 TN năm lẻ

BÀI GIẢNG: “Tự do nội tâm – Nẻo đường chữa lành qua ánh sáng sự thật”

Lời mở đầu:

“Phúc thay quốc gia mà Chúa là Chúa Tể,

dân tộc mà Người chọn làm gia nghiệp.” (Tv 32,12)

Kinh nghiệm thiêng liêng và kinh nghiệm hiện sinh của con người, tự cổ chí kim, đều đi qua cùng một hành trình: tìm kiếm sự thật về chính mình trong ánh sáng tình yêu Thiên Chúa. Bài Tin Mừng hôm nay (Mt 7,1-5), với lời dạy của Đức Giêsu: “Sao ngươi thấy cái rác trong mắt anh em, mà cái xà trong mắt mình thì lại không để ý?”, không chỉ là một huấn dụ đạo đức. Nó là một chẩn đoán tâm linh và phân tâm sâu sắc, đặt con người trước gương sự thật về cái tôi, về cơ chế phán xét, và nhu cầu chữa lành nội tâm.

⸻

I. Sách Sáng Thế: Con người và hành trình đánh mất chính mình

(Sáng Thế 12,1-9) kể về cuộc gọi của Áp-ram – tổ phụ đức tin – rời bỏ quê hương, nhà cha mình, để đi đến miền đất mà Thiên Chúa chỉ cho ông. Đây là một hành trình hiện sinh, trong đó Áp-ram từ bỏ một nơi an toàn, hữu hình, để bước vào không gian của Lời hứa, nơi mà mọi thứ chỉ được bảo đảm bằng Lời phán của Đấng vô hình.

Từ bỏ nơi chốn cũ không chỉ là địa lý – đó là sự hoán cải nội tâm: rời khỏi cái tôi cũ, nếp nghĩ cũ, bản ngã đầy phòng vệ. Trong thuật ngữ phân tâm học, đó là từ bỏ “ảo tưởng về sự toàn năng của bản ngã” – một ảo tưởng khiến con người đánh đồng mình với Thiên Chúa, tự cho mình quyền phán xét tha nhân.

⸻

II. Thánh Vịnh 32: Sự sống từ Đấng thấy và yêu

Thánh vịnh hôm nay như một lời đáp lại tiếng gọi của Thiên Chúa trong sách Sáng Thế. “Chúa từ trời nhìn xuống, Người thấy hết mọi người.” (Tv 32,13)

Đây không phải là cái nhìn giám sát, mà là cái nhìn yêu thương, cứu vớt. Trong tâm lý học nhân văn (humanistic psychology), ánh mắt của một người yêu thương có thể trở thành gương soi bản thân sâu sắc – nơi ta được thấy chính mình như mình là, không phòng bị, không sợ hãi, không đeo mặt nạ.

Chính cái nhìn của Thiên Chúa như thế, chứ không phải ánh mắt phán xét của tha nhân hay của chính bản ngã, mới cứu sống chúng ta khỏi sa mạc nội tâm, khỏi “cái chết vì đói kém”, như lời Thánh vịnh.

⸻

III. Tin Mừng Matthêu: Gỡ cái xà trong mắt – hành trình chữa lành cái tôi phán xét

“Anh em đừng xét đoán, để khỏi bị Thiên Chúa xét đoán” (Mt 7,1)

Lời này không chỉ đơn thuần là một lời khuyên đạo đức – mà là một mặc khải về cấu trúc tâm lý sâu kín của con người.

Chúng ta phán xét người khác không chỉ vì họ sai – mà vì chúng ta không chịu nổi sự thật về chính mình. Freud gọi đó là cơ chế phóng chiếu – nơi ta “ném” những phần của mình không chấp nhận được lên tha nhân. Jung thì gọi đó là bóng tối (shadow) – những khía cạnh bị đè nén, vô thức trong tâm hồn.

Khi Đức Giêsu nói đến “cái xà trong mắt mình” – Người đang mời gọi ta trở về với bóng tối của bản thân, can đảm nhận diện vết thương, sự kiêu ngạo, nỗi sợ bị bỏ rơi, nhu cầu được công nhận – tất cả những gì khiến ta dễ dàng đả kích người khác để lấp đầy khoảng trống của chính mình.

⸻

IV. Nhân học Kitô giáo: Từ phán xét đến lòng thương xót

Nhân học Kitô giáo – dựa trên mạc khải và suy tư thần học – nhấn mạnh rằng con người không thể hiểu mình trọn vẹn ngoài tương quan với Thiên Chúa và tha nhân.

Con người không phải là kẻ phán xét – mà là người được cứu chuộc. Ta không đứng trên người khác để đoán xét – mà đứng bên nhau như những tội nhân được yêu thương, cùng cần được giải thoát.

Chính khi gỡ “cái xà” khỏi mắt mình – là lúc ta được giải thoát khỏi huyễn tưởng đạo đức, khỏi hình ảnh “cái tôi hoàn hảo”, để bước vào sự thật khiêm nhường: tôi là ai trong cái nhìn của Chúa? Tôi đã từng là người cần lòng thương xót như thế nào? Và tôi có thể trở thành ai – nếu biết yêu thương tha nhân như chính mình?

⸻

Lời kết: Sự thật chữa lành

Kết cục của hành trình đức tin, tâm linh và hiện sinh không phải là trở nên hoàn hảo, nhưng là can đảm sống thật.

Lạy Chúa, xin cho chúng con đừng sống bằng cái nhìn định kiến của mình, mà bằng cái nhìn thương xót của Chúa. Xin dạy chúng con không phán xét – vì mỗi người là một hành trình – và không ai biết những gì sâu thẳm trong tâm hồn kẻ khác, ngoại trừ Thiên Chúa.

Xin cho chúng con biết từ bỏ “quê hương bản ngã”, để lên đường như Áp-ram – bước vào miền đất của lòng nhân hậu, nơi cái tôi được gọt dũa bởi yêu thương, và tha nhân được đón nhận như một mạc khải sống động về Thiên Chúa.

Amen.