Chi tiết về luật bầu cử Đức Giáo Hoàng

CHI TIẾT VỀ LUẬT BẦU CỬ ĐỨC GIÁO HOÀNG

Cuộc bầu cử Đức Giáo Hoàng là một sự kiện đặc biệt trong Giáo hội Công giáo, được tổ chức trong một không gian kín đáo, biệt lập tại Vatican nhằm đảm bảo tính bảo mật tuyệt đối, tránh sự tò mò, bình luận không đúng đắn từ giới truyền thông, cũng như loại bỏ mọi áp lực từ bên ngoài có thể ảnh hưởng đến tiến trình bầu cử. Trong lịch sử, đã có những cuộc bầu cử bị tác động bởi các thế lực bên ngoài, dẫn đến những cải tổ nghiêm ngặt về quy trình bầu cử để đảm bảo tính độc lập và thiêng liêng của sự kiện này.

Sự kiện Đức Giáo Hoàng từ chức hoặc qua đời luôn gây xúc động mạnh mẽ trên toàn thế giới, và ngay sau đó, dư luận thường hướng sự chú ý đến việc bầu chọn vị Giáo Hoàng mới. Quy trình bầu cử này diễn ra như thế nào? Những quy định nào chi phối tiến trình này? Bài viết dưới đây sẽ trình bày chi tiết các quy định liên quan đến việc bầu cử Đức Giáo Hoàng, dựa trên Tông Hiến Universi Dominici Gregis (UDG) do Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II ban hành ngày 22/02/1996, cùng với các bổ sung từ Tự sắc Normas Nonnullas (Một vài chuẩn mực) của Đức Giáo Hoàng Bênêđictô XVI ban hành ngày 22/02/2013, nhằm điều chỉnh một số quy định liên quan đến luật bầu cử.

Chuẩn bị cho cuộc bầu cử

Triệu tập Hồng Y Đoàn

Khi Đức Giáo Hoàng qua đời hoặc từ chức, các Hồng Y trên khắp thế giới được triệu tập về Rôma để tham gia quản trị Giáo hội trong giai đoạn Tòa Thánh trống ngôi (x. UDG 12). Theo quy định trong Tông Hiến Universi Dominici Gregis, chỉ những Hồng Y dưới 80 tuổi vào thời điểm Đức Giáo Hoàng qua đời hoặc từ chức mới có quyền tham gia Mật Nghị (Conclave) để bầu chọn Đức Giáo Hoàng mới (x. UDG 33). Số lượng Hồng Y tham gia bầu cử không được vượt quá 120 vị (x. UDG 33).

Các Hồng Y cử tri sẽ chờ đợi những Hồng Y khác từ khắp nơi trên thế giới quy tụ về Rôma trong vòng 15 ngày kể từ khi Tòa Thánh trống ngôi. Tuy nhiên, trong trường hợp có lý do nghiêm trọng, Hồng Y Đoàn có thể gia hạn thêm vài ngày, nhưng tổng thời gian chờ đợi không được vượt quá 20 ngày (x. UDG 37).

Các buổi họp khoáng đại

Khi các Hồng Y đã tập trung tại Rôma, Hồng Y Đoàn bắt đầu các buổi họp khoáng đại dưới sự chủ tọa của Trưởng Hồng Y Đoàn. Trong các buổi họp này, các Hồng Y nhận bản Tông Hiến Universi Dominici Gregis, và phần liên quan đến giai đoạn Tòa Thánh trống ngôi được đọc công khai. Sau đó, từng Hồng Y lần lượt tuyên thệ tuân thủ nghiêm ngặt các chỉ thị trong Tông Hiến, đồng thời cam kết giữ bí mật tuyệt đối về mọi thông tin liên quan đến cuộc bầu cử Đức Giáo Hoàng (x. UDG 12).

Địa điểm tổ chức Mật Nghị

Mật Nghị bầu Đức Giáo Hoàng diễn ra trong lãnh thổ Vatican, tại các khu vực và tòa nhà được chỉ định dành riêng cho sự kiện này (x. UDG 41). Trong lịch sử, các Hồng Y từng cư trú tại Điện Giáo Hoàng, nơi nối liền với Nhà Nguyện Sixtina – địa điểm chính thức diễn ra các vòng bầu phiếu. Tuy nhiên, điều kiện sinh hoạt tại Điện Giáo Hoàng trước đây rất thiếu tiện nghi, với mục đích thúc đẩy các Hồng Y nhanh chóng hoàn tất cuộc bầu cử. Điều này bắt nguồn từ quy định của Đức Giáo Hoàng Gregory X vào năm 1274, khi ông thiết lập khái niệm Mật Nghị (cum-clave, nghĩa là “với chìa khóa”), yêu cầu các Hồng Y sống trong không gian kín đáo và điều kiện sinh hoạt hạn chế để tránh kéo dài thời gian bầu cử.

Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II đã cải tổ quy định này trong Tông Hiến UDG, quyết định rằng các Hồng Y sẽ cư trú tại Tòa nhà Domus Sanctae Marthae, một cơ sở hiện đại và tiện nghi hơn, cách Nhà Nguyện Sixtina khoảng 300 mét (x. UDG 42). Tòa nhà này có 106 phòng (bao gồm phòng làm việc, phòng ngủ, phòng tắm) và 22 phòng đơn. Các Hồng Y có thể di chuyển từ Domus Sanctae Marthae đến Nhà Nguyện Sixtina bằng hai cách: đi bộ qua Đền Thánh Phêrô và sử dụng thang máy để lên Nhà Nguyện Sixtina, hoặc đi xe buýt trực tiếp đến địa điểm bầu cử.

Tính bảo mật tuyệt đối

Tính bảo mật là yếu tố được nhấn mạnh mạnh mẽ trong Tông Hiến Universi Dominici Gregis (x. UDG 43). Từ khi Mật Nghị bắt đầu cho đến khi Đức Giáo Hoàng mới được bầu, cả Tòa nhà Domus Sanctae Marthae và Nhà Nguyện Sixtina đều phải được đóng kín và bảo vệ nghiêm ngặt. Các chuyên viên đáng tin cậy được huy động để kiểm tra và đảm bảo rằng không có thiết bị ghi âm, truyền thanh, hoặc truyền hình nào được lắp đặt tại các khu vực này, đặc biệt là Nhà Nguyện Sixtina (x. UDG 55). Những ai vi phạm quy định bảo mật sẽ chịu hình phạt nghiêm khắc, bao gồm vạ tuyệt thông tiền kết, theo quyết định của Đức Giáo Hoàng tương lai (x. Tự sắc Normas Nonnullas).

Toàn bộ khu vực Vatican cũng được tổ chức chặt chẽ để đảm bảo tính bí mật và thuận lợi cho tiến trình bầu cử. Đặc biệt, không ai được phép tiếp cận các Hồng Y cử tri khi họ di chuyển giữa Domus Sanctae Marthae và Nhà Nguyện Sixtina. Trong các cuộc bầu cử trước đây, các Hồng Y cư trú ngay tại Điện Giáo Hoàng, nên không phải di chuyển ngoài trời. Tuy nhiên, với việc chuyển sang Domus Sanctae Marthae, các Hồng Y phải đi qua khoảng không gian ngoài trời, đòi hỏi các biện pháp bảo mật nghiêm ngặt hơn để đối phó với các công nghệ truyền thông hiện đại như điện thoại di động, thiết bị ghi âm, hoặc ghi hình tiên tiến.

Quy định về liên lạc với bên ngoài

Trong suốt thời gian diễn ra Mật Nghị, các Hồng Y bị cấm hoàn toàn mọi liên lạc trực tiếp hoặc gián tiếp với thế giới bên ngoài, bao gồm thư từ, điện thoại, hoặc các phương tiện truyền thông khác (x. UDG 44). Họ không được phép đọc báo, tạp chí, nghe radio, xem truyền hình, gửi hoặc nhận thư tín, hoặc sử dụng email (x. UDG 57). Chỉ trong những trường hợp khẩn cấp đặc biệt, các Hồng Y mới được phép liên lạc với bên ngoài, nhưng phải được sự chấp thuận của Đức Hồng Y Thị Thần và ba Hồng Y phụ tá.

Những người hỗ trợ trong mật nghị

Ngoài các Hồng Y cử tri, một số cá nhân khác được phép tham gia hỗ trợ trong Mật Nghị, nhưng tất cả đều phải cư trú tại Tòa nhà Domus Sanctae Marthae và tuyên thệ giữ bí mật tuyệt đối về mọi thông tin liên quan đến cuộc bầu cử. Những người vi phạm sẽ chịu vạ tuyệt thông tiền kết dành riêng cho Tòa Thánh (x. UDG 58). Danh sách những người hỗ trợ bao gồm:

Thư ký Hồng Y Đoàn, đồng thời là Thư ký cuộc bầu cử.

Trưởng Lễ Nghi Phụng Vụ của Đức Giáo Hoàng cùng hai phụ tá.

Hai tu sĩ phụ trách phòng thánh của Nhà Nguyện Giáo Hoàng.

Một giáo sĩ phụ tá cho Trưởng Hồng Y Đoàn.

Một số linh mục thông thạo nhiều ngôn ngữ để hỗ trợ việc giải tội.

Hai bác sĩ y khoa sẵn sàng xử lý các trường hợp khẩn cấp.

Nhân viên nội trợ và phục vụ ăn uống, đảm bảo nhu cầu sinh hoạt cơ bản cho các Hồng Y.

Thể thức bầu cử

Điều kiện ứng cử

Theo Giáo luật, các Hồng Y có thể bầu bất kỳ người nam Công giáo nào làm Đức Giáo Hoàng, với điều kiện người được bầu phải là hoặc sẽ trở thành Giám mục nếu chưa được phong chức (x. Giáo luật 332 §1). Tuy nhiên, trong thực tế, các Hồng Y thường chỉ chọn bầu một người trong số các Hồng Y hiện diện trong Hồng Y Đoàn. Vị Giáo Hoàng cuối cùng không phải là Hồng Y khi đắc cử là Đức Giáo Hoàng Urbano VI vào năm 1378. Hiện nay, tất cả các Hồng Y dưới 80 tuổi đều đã là Giám mục.

Thánh lễ khai mạc

Cuộc bầu cử chính thức bắt đầu bằng Thánh lễ Pro Eligendo Papa (Cầu cho việc bầu chọn Giáo Hoàng), được cử hành trọng thể vào buổi sáng tại Đền Thánh Phêrô. Sau đó, vào buổi chiều, các Hồng Y tập trung tại Nhà Nguyện Pauline trong Điện Giáo Hoàng, tham gia một cuộc rước trọng thể tiến vào Nhà Nguyện Sixtina. Tại đây, các Hồng Y một lần nữa đặt tay lên Sách Thánh, long trọng tuyên thệ tuân thủ các quy định của Tông Hiến, tôn trọng kết quả bầu cử, bảo vệ quyền lợi Giáo hội, và giữ bí mật tuyệt đối về mọi thông tin liên quan đến cuộc bầu cử.

Các hình thức bầu cử trong lịch sử

Trong suốt lịch sử Giáo hội, có ba hình thức bầu cử Đức Giáo Hoàng đã được áp dụng:

Per Acclamationem (Tung hô): Một Hồng Y có uy tín đề xuất một ứng viên, và các Hồng Y khác đồng loạt tung hô để biểu thị sự đồng thuận. Hình thức này không còn được sử dụng từ nhiều thế kỷ qua.

Per Compromissum (Ủy quyền): Các Hồng Y ủy quyền cho một ủy ban (từ 9 đến 15 Hồng Y) để chọn ứng viên, và cam kết tuân theo kết quả của ủy ban. Hình thức này cũng đã bị bãi bỏ từ cuối thế kỷ 14.

Per Scrutinium (Bỏ phiếu kín): Đây là hình thức duy nhất được sử dụng hiện nay, theo quy định của Tông Hiến Universi Dominici Gregis (x. UDG 62).

Quy trình bầu phiếu

Quy trình bỏ phiếu kín (per scrutinium) bao gồm ba giai đoạn chính:

Tiền Bầu Phiếu:

Bốc thăm để chọn ba vị giám sát, ba vị thu phiếu từ các Hồng Y đau yếu (nếu có), và ba vị kiểm phiếu (x. UDG 64).

Các Hồng Y nhận phiếu bầu, trên đó có dòng chữ tiếng Latinh “Eligo in Summum Pontificem” (Tôi bầu làm Giáo Hoàng). Mỗi Hồng Y viết tên người mình chọn vào phiếu, gấp phiếu lại làm tư.

Bầu Phiếu:

Từng Hồng Y lần lượt tiến lên bàn thờ, giơ cao phiếu bầu và đọc to lời thề: “Tôi xin Chúa Kitô, Đấng sẽ phán xét tôi, làm chứng rằng tôi bầu cho người mà, trước mặt Chúa, tôi xét là đáng được bầu.” Sau đó, họ đặt phiếu vào một bình lớn có khay che đặt trên bàn thờ (x. UDG 66).

Một vị giám sát lắc bình nhiều lần để trộn lẫn các phiếu. Sau đó, một vị khác mở từng phiếu, đọc to tên người được bầu để các Hồng Y cùng theo dõi.

Hậu Bầu Phiếu:

Các phiếu được kiểm đếm để xác định kết quả. Để đắc cử, một ứng viên cần đạt hai phần ba số phiếu (tối thiểu 77 phiếu nếu có 115 Hồng Y cử tri) (x. UDG 70).

Sau mỗi vòng bầu, các phiếu và giấy tờ ghi chép được đốt bỏ, kèm theo hóa chất tạo khói đen (nếu chưa bầu được Giáo Hoàng) hoặc trắng (nếu đã bầu được Giáo Hoàng).

Tiến trình các vòng bầu phiếu

Ngày đầu tiên: Chỉ diễn ra một vòng bầu phiếu vào buổi chiều. Nếu có ứng viên đạt hai phần ba số phiếu, cuộc bầu cử kết thúc. Nếu không, tiến trình tiếp tục sang các ngày sau.

Các ngày tiếp theo: Mỗi ngày có bốn vòng bầu phiếu (hai buổi sáng, hai buổi chiều). Sau mỗi hai vòng, các phiếu được đốt để phát tín hiệu khói đen hoặc trắng.

Sau ba ngày: Nếu chưa bầu được Giáo Hoàng, các Hồng Y có thể nghỉ một ngày để cầu nguyện, thảo luận, và nghe bài giáo huấn từ Niên Trưởng Hồng Y đẳng Phó Tế (x. UDG 74).

Sau mỗi bảy vòng bầu cử: Có thể tạm nghỉ để cầu nguyện, trao đổi, và nghe bài giáo huấn từ Niên Trưởng Hồng Y đẳng Linh Mục, sau đó là Niên Trưởng Hồng Y đẳng Giám Mục.

Sau vòng thứ 30: Nếu vẫn chưa có kết quả, Đức Hồng Y Thị Thần sẽ tham khảo ý kiến các Hồng Y về cách tiến hành. Theo Tự sắc Normas Nonnullas (2013), các Hồng Y có thể quyết định tiếp tục bầu với yêu cầu hai phần ba số phiếu, hoặc chọn hai ứng viên có số phiếu cao nhất ở vòng 30 để bầu trong vòng 31, nhưng hai ứng viên này không được bỏ phiếu. Tuy nhiên, yêu cầu hai phần ba số phiếu vẫn được duy trì (x. UDG 75).

Đức Hồng Y Thị Thần chịu trách nhiệm ghi lại báo cáo chi tiết về các vòng bầu phiếu và kết quả, được xác nhận bởi ba Hồng Y phụ tá. Báo cáo này sẽ được trình lên Đức Giáo Hoàng mới và lưu trữ trong văn khố Vatican (x. UDG 71).

Thời gian bầu cử

Không có giới hạn cụ thể về thời gian hoặc số lượng vòng bầu phiếu. Tuy nhiên, trong lịch sử hiện đại, các cuộc bầu cử Giáo Hoàng thường hoàn tất trong vòng vài ngày. Kể từ năm 1831, chưa có cuộc bầu cử nào kéo dài quá bốn ngày.

Đức Giáo Hoàng mới

Chấp nhận và đặt danh hiệu

Khi một ứng viên đạt được ít nhất hai phần ba số phiếu, Niên Trưởng Hồng Y Đoàn sẽ hỏi: “Ngài có chấp nhận cuộc bầu cử hợp luật đặt ngài làm Giáo Hoàng không?” Nếu đồng ý, vị đắc cử sẽ được hỏi tiếp: “Ngài lấy danh hiệu Giáo Hoàng là gì?” Truyền thống đặt danh hiệu Giáo Hoàng bắt đầu từ thế kỷ thứ 10 (x. UDG 87).

Nếu người đắc cử đã là Giám mục, ngài ngay lập tức trở thành Giám mục Giáo phận Rôma, Giáo Hoàng đứng đầu Giáo hội Công giáo hoàn cầu, và Thủ lãnh Giám mục Đoàn toàn thế giới (x. Giáo luật 331). Nếu chưa là Giám mục, ngài sẽ được tấn phong Giám mục ngay lập tức bởi Niên Trưởng Hồng Y Đoàn (x. UDG 88).

Công bố kết quả

Mật Nghị kết thúc ngay khi vị tân Giáo Hoàng chấp nhận kết quả bầu cử. Các phiếu bầu và giấy tờ ghi chép của vòng bầu cuối cùng được đốt với hóa chất tạo khói trắng, kèm theo chuông báo từ Nhà Nguyện Sixtina, thông báo với thế giới rằng Giáo Hoàng mới đã được bầu. Sự kiện này khác với khói đen của các vòng trước, vốn báo hiệu chưa có kết quả.

Tiếp theo, các Hồng Y lần-hitachi chúc mừng và bày tỏ sự vâng phục đối với Đức Giáo Hoàng mới. Từ ban công của Vương Cung Thánh Đường Vatican, Niên Trưởng Hồng Y đẳng Phó Tế (hiện là Đức Hồng Y Jean-Louis Pierre Tauran) công bố bằng tiếng Latinh: “Habemus Papam” (Chúng ta có Giáo Hoàng), đồng thời tuyên bố danh hiệu của vị tân Giáo Hoàng. Đức Giáo Hoàng mới xuất hiện trên ban công, ban huấn từ đầu tiên và phép lành Urbi et Orbi (cho thành Rôma và thế giới).

Nhậm chức

Sau lễ nhậm chức trọng thể, Đức Giáo Hoàng mới sẽ đến nhận nhiệm sở tại Vương Cung Thánh Đường Thánh Gioan Lateranô, Nhà Thờ Chánh Tòa của Giáo phận Rôma, vào thời điểm thích hợp. Đây là bước cuối cùng hoàn tất việc nhậm chức của ngài với tư cách Giám mục Rôma.

Quy trình bầu cử Đức Giáo Hoàng là một trong những nghi thức lâu đời và đặc biệt nhất của Giáo hội Công giáo, kết hợp giữa truyền thống, tính thiêng liêng, và các quy định chặt chẽ nhằm đảm bảo sự độc lập và công bằng. Với các cải tổ từ Tông Hiến Universi Dominici Gregis và Tự sắc Normas Nonnullas, Giáo hội đã hiện đại hóa quy trình này, đồng thời duy trì tính bảo mật và trang nghiêm. Mỗi cuộc bầu cử không chỉ là sự kiện chọn ra vị lãnh đạo tối cao của Giáo hội, mà còn là biểu tượng của sự hiệp nhất và đức tin Công giáo trên toàn thế giới.

Lm. Anmai, CSsR tổng hợp