Chuyện về Sóng -Cơn Giận và Sát Nhân

CHUYỆN VỀ SÓNG

Sóng liên quan nước – sông và biển. Sóng có nhiều loại: Sóng to, sóng nhỏ, sóng cao, sóng thấp, sóng cồn, sóng cả, sóng bạc đầu, sóng thần,… Sóng còn mang nghĩa khác như sóng truyền hình, sóng phát thanh, sóng điện, sóng từ,… thậm chí còn nói là làn sóng người. Chắc hẳn nguy hiểm nhất và đáng sợ là sóng cám dỗ, sóng tội lỗi, sóng mê đắm, sóng thù hận,… Các xu hướng xấu càng ngày càng xuất hiện nhiều, đó là “con sóng” nguy hiểm!

Về điện tử, sóng còn gọi là bước sóng, có chuyển động với tần số dài hoặc ngắn, và có tác dụng khác nhau. Sóng phát thanh có tần số ngắn thì phát đi xa, sóng phát thanh có tần số dài thì phát đi gần. Trong vật lý, sóng là sự lan truyền của dao động, sóng có thể mang theo năng lượng, lan truyền trong nhiều môi trường khác nhau, cũng có thể bị đổi hướng (bởi khúc xạ, phản xạ, tán xạ, nhiễu xạ,...), và có thể thay đổi năng lượng bởi hấp thụ, bức xạ,... thậm chí là thay đổi cấu trúc – như thay đổi tần số, môi trường phi tuyến tính,...

Sóng nước có nghĩa đen và nghĩa bóng. Trình thuật Mc 4:35-41 (≈ Mt 8:23-27; Lc 8:22-25) nói về sóng biển theo nghĩa đen, nhưng cần hiểu sóng theo nghĩa bóng trong đời sống, nhất là về tâm linh.

Thánh Máccô cho biết rằng, vào một buổi chiều, Chúa Giêsu nói với các môn đệ: “Chúng ta sang bờ bên kia đi!” Vâng lời Thầy, các ông chở Ngài đi. Trời quang mây tạnh, hiu hiu gió mát, thuyền nhẹ lướt sóng,... Nhưng bỗng dưng một trận cuồng phong nổi lên, sóng dâng cao, ập nước vào đầy thuyền. Trong khi đó, Chúa Giêsu ở đàng lái, dựa đầu vào chiếc gối mà ngủ. Các môn đệ đánh thức Ngài dậy và nói: “Thầy ơi, chúng ta chết đến nơi rồi, Thầy chẳng lo gì sao?” Ngài thức dậy, ngăm đe gió, và truyền cho biển: “Im đi! Câm đi!” Gió liền tắt, và biển lặng như tờ. Rồi Ngài bảo các ông: “Sao nhát thế? Làm sao mà anh em vẫn chưa có lòng tin?” Các ông hoảng sợ và nói với nhau: “Vậy người này là ai, mà cả đến gió và biển cũng tuân lệnh?”

Những người chưa đi tàu thuyền có lẽ khó cảm nhận sức mạnh và sự nguy hiểm của những đợt sóng. Còn trong cuộc sống, ai cũng có kinh nghiệm về những “con sóng” bất ngờ duềnh lên khiến “con thuyền đời” chao nghiêng. Đó là lúc người ta nhận biết chính mình, nhận ra mình có sức mạnh tinh thần và có can đảm hay không.

Là con người, ai cũng cảm thấy sợ, nhưng quan trọng là có thể lấy lại bình tĩnh hay không. Vua Đavít đã từng than: “Sóng tử thần dồn dập chung quanh, thác diệt vong làm tôi kinh hãi, màng lưới âm ty bủa vây tứ phía, bẫy tử thần ập xuống trên tôi.” (2 Sm 22:5-6) Và ông vội vàng kêu cầu: “Lạy Chúa Trời, xin cứu vớt con, vì nước đã dâng lên tới cổ. Con bị lún sâu xuống chỗ sình lầy, chẳng biết đứng vào đâu cho vững, thân chìm ngập trong dòng nước thẳm, sóng dạt dào đã cuốn trôi đi.” (Tv 69:2-3)

Lo lắm. Sợ lắm. Hãi hùng lắm. Và như phản xạ tự nhiên, tín nhân phải kêu xin Chúa: “Xin Ngài kéo con lên cho khỏi lún xuống chỗ sình lầy, cho con thoát tay thù, thoát dòng nước thẳm. Xin đừng để sóng cồn cuốn con đi, đừng để cho vực thẳm nuốt con vào, và miệng hố sâu ngậm lại, chôn sống.” (Tv 69:15-16) Khi phạm tội, người ta sợ sóng hơn vì có thể cảm nhận mức đau khổ: “Cơn giận Chúa đè nặng thân con như sóng cồn xô đẩy dập vùi.” (Tv 88:8) Chắc chắn “không ai cứu khỏi tay Chúa” (Đnl 32:39) vì “mọi sự đều do Ngài” (Hc 11:14) mà thôi. Chạy trời không khỏi nắng. Phàm nhân thúc thủ, chỉ Thiên Chúa có thể hành động: “Chính Ngài chế ngự trùng dương ngạo nghễ, dẹp yên bao sóng cả sóng cồn.” (Tv 89:10)

Một danh nhân nào đó có ý tưởng thâm thúy về cuộc sống: “Nhìn lại phía sau và có kinh nghiệm; nhìn lên phía trước và thấy hy vọng; nhìn ra xung quanh và thấy thực tại; nhìn vào nội tâm và thấy chính mình.” Kinh nghiệm rất cần thiết, vô hình mà vô giá, Albert Einstein dày kinh nghiệm sau những thí nghiệm thất bại, ông xác định: “Nguồn tri thức duy nhất là kinh nghiệm.” Muốn có kinh nghiệm thì phải can đảm – không liều lĩnh hoặc nhút nhát. Phải dám làm, dám thử thì mới có thể thành công. Nhưng có những thứ không nên thử mà vẫn có thể “trải nghiệm” ở mức độ nào đó, và phải tránh xa: ma túy, tội lỗi,…

Xin cảm ơn những thử thách và khó khăn trong cuộc sống, vì nhờ đó mà có được cơ hội trải nghiệm sống. Niềm tin như một tờ giấy, khi nó bị vò nát thì sẽ không thể làm phẳng phiu như trước. Rất cần duy trì niềm tin, vì mất niềm tin là mất tất cả. Nguyện xin Thiên Chúa ban thêm đức tin và lòng can đảm!

TRẦM THIÊN THU

************

CƠN GIẬN và SÁT NHÂN

Kitô hữu không bao giờ nên tức giận. Vì Chúa Giêsu đã dạy: “Anh em đã nghe Luật dạy người xưa rằng: Chớ giết người; ai giết người thì đáng bị đưa ra tòa. Còn Thầy, Thầy bảo cho anh em biết: Ai giận anh em mình thì đáng bị đưa ra tòa. Ai mắng anh em mình là đồ ngốc thì đáng bị đưa ra trước Thượng Hội Đồng. Còn ai chửi anh em mình là quân phản đạo thì đáng bị lửa hỏa ngục thiêu đốt.” (Mt 5:21-22) Dường như Ngài ngăn cấm sự tức giận không phải vì lý do vị lợi nhẹ nhàng rằng nó có thể dẫn đến giết người, mà vì lý do đầy đủ và sâu sắc hơn là có điều gì đó đã tiềm ẩn trong sự tức giận.

Từ lâu các Kitô hữu đã cố gắng trốn tránh sức mạnh của lời dạy này. Sau khi nghiên cứu các bản thảo và nguồn tài liệu, Thánh Giêrônimô lưu ý rằng một số bản viết tay đã đưa vào tiêu chuẩn này “một cách vô cớ,” nhưng “bằng cách đọc thực sự, sự tức giận bị từ chối đối với chúng ta một cách vô điều kiện. Những chữ “thêm vào vô cớ” phải bỏ đi; xét cho cùng, “khi nóng giận, con người không thực thi đường lối công chính của Thiên Chúa.” (x. Gc 1:20)

Ngược lại, nhiều độc giả sốt sắng của Kinh Thánh đã lập luận rằng chính Chúa Giêsu cũng tức giận. Khi những người Pharisêu ngăn cản ngài chữa lành cho người đàn ông bị teo tay vào ngày Sabát, ngài “giận dữ rảo mắt nhìn họ, buồn khổ vì lòng họ chai đá.” (Mc 3:5) Tiếng Hy Lạp là met’ orgês – không thể phủ nhận là “có giận dữ.” Khi các môn đệ cố gắng ngăn cản những đứa trẻ, Ngài đã “bực mình” (Mc 10:14) như khi Ngài thấy bệnh tật của người cùi. (Mc 1:41)

Nhưng đây rõ ràng là những trường hợp giận dữ với đồ vật chứ không với con người: sự cứng lòng, sự cản trở thiện chí, sự suy thoái là bệnh phong cùi. Trong Bài Giảng Trên Núi, Ngài cấm tức giận với anh em mình. Chúng ta cảm thấy tức giận “với ai đó” khi tin chắc rằng họ đã tỏ ra khinh thường khi làm tổn thương chúng ta và chúng ta muốn họ phải chịu sự ác để trả thù, như những gì họ đáng phải chịu. Chúa Giêsu không cho thấy điều gì giống như vậy trong các trường hợp được mô tả; vả lại, khi ở trên Thập Giá, bị những kẻ hành hạ tỏ ra khinh thường, Ngài đã “xin Cha tha cho họ.”

Còn việc Ngài làm roi, lật bàn, đuổi những kẻ đổi tiền, bán hàng ra khỏi Đền Thờ thì sao? Chắc lúc đó Ngài giận lắm phải không? Chưa hết, hãy nhìn kỹ, mặc dù chúng ta có bốn câu chuyện về điều đó, nhưng không một nhà truyền giáo nào sử dụng dù chỉ một từ để mô tả cảm xúc của Chúa Giêsu. (Mt 21, Mt 11, Lc 19, Ga 2) Đúng hơn, Gioan trích dẫn một lời tiên tri: “Các môn đệ của Người nhớ lại lời đã chép trong Kinh Thánh: Vì nhiệt tâm lo việc nhà Chúa, mà tôi đây sẽ phải thiệt thân.” (Ga 2:17) Hình ảnh đó không phải là lòng nhiệt thành của Ngài ăn mòn người khác, mà là lòng nhiệt thành ăn mòn chính Ngài – bất cứ điều gì Ngài có thể cho là của Ngài, điều này có thể được cho là lý do để Ngài không làm gì khi đối mặt với sự xúc phạm.

Trong thế giới cổ điển, có một cuộc tranh cãi nổi tiếng về sự tức giận. Những người theo chủ nghĩa khắc kỷ, những người đàn ông “điềm tĩnh” đầu tiên, cho rằng sự tức giận là phi lý, và một người khôn ngoan và có đạo đức sẽ có khả năng tự chủ đến mức anh ta sẽ không bao giờ trải qua điều đó. Những người theo chủ nghĩa “Peripatetics” [*] cho rằng chúng ta được sinh ra để cảm thấy tức giận có mục đích, và sự tức giận đó là có đạo đức miễn là nó phù hợp với lý trí.

Giáo Hội luôn đứng về phía những người theo chủ nghĩa Peripatetics, không bao giờ giải thích Bài Giảng Trên Núi theo lối khắc kỷ. Giáo Hội khẳng định rằng “nhiệt tâm” là tốt, khác với “giận dữ” là xấu. Giận dữ là niềm đam mê khi phi lý; nhiệt tâm đôi khi được gọi là “sự tức giận chính đáng,” cũng là niềm đam mê nhưng thể hiện sự hợp lý, không vượt quá những gì hợp lý, không làm đảo lộn sự phán xét đúng đắn, không tập trung sai vào đối tượng.

Thánh Augustinô nói theo tinh thần này: “Không người có đầu óc tỉnh táo nào cấm việc giận dữ với một người anh em đến cùng để anh ta có thể sửa chữa. Khi xuất phát từ lòng yêu mến điều thiện và lòng bác ái thánh thiện, các loại cảm xúc như vậy sẽ không bị gọi là thói xấu khi chúng tuân theo lý trí đúng đắn.”

Thánh Gioan Chrysostom thậm chí còn cảnh báo chúng ta không nên nóng giận khi đáng lẽ phải tức giận: “Nếu không có giận dữ thì việc giảng dạy sẽ bất lợi, sự phán xét sẽ thiếu hiệu lực và tội ác sẽ không được kiểm soát. Vì vậy, ai không tức giận khi có lý do chính đáng thì đó là phạm tội; vì sự kiên nhẫn vô lý sẽ gieo rắc thói xấu, sinh ra sự bất cẩn và mời gọi người tốt cũng như kẻ xấu làm điều ác.”

Không gì đáng ngạc nhiên khi thời đại của chúng ta bộc lộ cả hai thói xấu: vừa dễ dãi, buông thả và kiêu ngạo dung túng những tội lỗi khiến chúng ta tức giận, vừa giận dữ tràn lan đối với người khác, đặc biệt là những người chống lại tội lỗi.

Mặc dù thời đại chúng ta tự coi mình nhạy cảm với cảm xúc, nhưng tôi thấy điều đáng ngạc nhiên là khả năng tự hiểu biết về cơn giận của chúng ta kém cỏi như thế nào so với các thời đại trước. Đơn giản chỉ cần so sánh giáo lý. Giáo Lý Công Giáo có 9 đoạn rất ngắn gọn về cảm xúc, và không đề cập điều gì sâu sắc.

Chẳng hạn: “Cảm xúc mạnh mẽ không quyết định sự đạo đức hoặc sự thánh thiện của con người; chúng chỉ đơn giản là kho chứa vô tận những hình ảnh và tình cảm mà trong đó đời sống đạo đức được thể hiện. Đam mê là tốt về mặt đạo đức khi chúng góp phần vào một hành động tốt, hoặc xấu trong trường hợp ngược lại.” (số 1768)

Nhưng Giáo Lý Công Đồng Trentô đưa ra nhiều lời khuyên bổ ích cho các mục tử về cách giảng về sự giận dữ và hận thù. Ngoài ra, bài giáo lý dễ tiếp thu của Thánh Tôma Aquinô về Mười Điều Răn có các phần riêng biệt về Tội Giận Dữ, Cách Tránh Giận Dữ, Ba Điều Cân Nhắc Khi Tức Giận, và Lý Do Không Nên Dễ Tức Giận.

Thánh nhân kết luận: “Chính vì tất cả những điều này mà Chúa Kitô đã dạy chúng ta không chỉ đề phòng tội giết người mà còn đề phòng cả cơn giận dữ. Người thầy thuốc giỏi loại bỏ những triệu chứng bên ngoài của căn bệnh, thậm chí còn loại bỏ tận gốc rễ của căn bệnh, để không bị tái phát. Vì vậy, Chúa cũng mong muốn chúng ta tránh xa tội lỗi ngay từ đầu, do đó cần tránh sự tức giận, vì đó là khởi đầu của việc giết người.”

MICHAEL PAKALUK

TRẦM THIÊN THU (chuyển ngữ)

[*] Peripatetic (περιπατητικός) là tên đặt cho những người theo Aristotle, triết gia Hy Lạp. Thuật ngữ này có nghĩa là “những người đi bộ.” Theo lời kể, giáo phái này được gọi như vậy vì thực tế là Aristotle vừa đi vừa nói chuyện với các đệ tử của ông. Một cách giải thích khác là tên này bắt nguồn từ cuộc đi dạo công cộng ở Lyceum mà Aristotle và các đệ tử của ông thường xuyên tham gia.