Đại sứ Israel tại Tòa Thánh cáo buộc tờ báo Vatican bài Do Thái
Đại sứ Israel tại Tòa Thánh cáo buộc tờ báo Vatican bài Do Thái
Một cơn bão ngoại giao đã nổ ra tại Roma vào trung tuần tháng Tám, thời điểm mà những vấn đề của Vatican thường rơi vào im lặng. Trọng tâm của cuộc tranh cãi là một cáo buộc bất thường được đưa ra - gián tiếp nhưng không thể nhầm lẫn - bởi đại sứ Israel tại Tòa Thánh: nhật báo của Vatican, L’Osservatore Romano, vi phạm bài Do Thái.
Sự việc bắt nguồn từ một bài báo được xuất bản vào ngày 7 tháng Tám bởi nhà thần học Dòng Tên David Neuhaus, một học giả người Đức gốc Israel sinh ra ở Nam Phi trong gia đình Do Thái và là cựu phó tế cho những người Công giáo nói tiếng Do Thái ở Jerusalem. Bài luận của ngài, có tựa đề “Đọc Kinh Thánh sau khi Gaza bị tàn phá”, đã phản ảnh những nguy cơ đạo đức của việc vũ khí hóa Kinh Thánh giữa chiến tranh. Được viết bằng giọng điệu tỉnh táo và chiêm nghiệm, bài báo lập luận rằng Lời Chúa không bao giờ được phép sử dụng để biện minh cho bạo lực hoặc xâm chiếm lãnh thổ.
Mặc dù nhiều độc giả ca ngợi bài báo là một bài suy tư sâu sắc về đức tin giữa bi kịch, nhưng nó đã gây ra phản ứng gay gắt hơn nhiều từ Đại sứ Yaron Sideman. Vào ngày 14 tháng Tám, Đại sứ quán Israel tại Tòa Thánh đã đăng trên X một bài viết của Jules Gomes, được đăng trên tờ Middle East Forum Observer, cáo buộc Neuhaus bóp méo lịch sử và trực tiếp gán cho tờ L’Osservatore Romano là “nổi tiếng với chủ nghĩa bài Do Thái”. Bằng cách phóng đại và ủng hộ đánh giá đó, Sideman đã vô tình để cho cáo buộc này trở thành của riêng mình.
Những ngôn từ như vậy rất dễ gây tranh cãi trong lĩnh vực nhạy cảm của mối quan hệ Vatican - Israel. L’Osservatore Romano không chỉ là một cơ quan truyền thông Công giáo; nó là tờ báo của Giáo hoàng, do Phủ Quốc vụ khanh giám sát và chính thức là một phần của bộ máy truyền thông Tòa Thánh. Việc gán cho tờ báo này cái mác bài Do Thái, theo thuật ngữ ngoại giao, chính là gieo rắc nghi ngờ về uy tín của Vatican với tư cách là một tiếng nói đạo đức.
Động thái này đã không tránh khỏi sự phản ứng gay gắt trong giới học thuật và giáo hội. Sử gia Matteo Luigi Napolitano, một chuyên gia về quan hệ quốc tế và là cộng tác viên lâu năm của những nghiên cứu về Vatican, đã phản ứng gay gắt trên mạng xã hội. Phát biểu trực tiếp với đại sứ, ông cảnh báo rằng một tuyên bố như vậy có thể khiến Sideman trở thành người không được hoan nghênh theo Công ước Vienna về Quan hệ Ngoại giao. “Có những điều một đại sứ không thể nói mà không gây hậu quả,” Napolitano lập luận, đồng thời nhấn mạnh rằng việc cáo buộc tờ báo của Giáo hoàng về chủ nghĩa bài Do Thái đã vượt qua ranh giới ngoại giao.
Cho đến nay, Vatican vẫn giữ im lặng. Khoảng lặng mùa hè có thể phần nào giải thích cho việc thiếu phản ứng chính thức. Bài đăng vẫn hiển thị công khai trên trang cá nhân của đại sứ quán, cho thấy Jerusalem không hề suy nghĩ lại về ngôn ngữ được sử dụng.
Cuộc tranh cãi diễn ra trong bối cảnh mối quan hệ căng thẳng giữa Tòa Thánh và Israel, đặc biệt là do cuộc chiến đang diễn ra ở Gaza. Đức Thánh Cha luôn lên án những tổn thất nhân đạo do cuộc xung đột gây ra, đồng thời tránh sự thiên vị chính trị, một hành động cân bằng thường khiến cả người Israel và người Palestine bất mãn. Tuy nhiên, hiếm khi những lời chỉ trích nhắm vào Vatican lại chuyển thành cáo buộc bài Do Thái, một cáo buộc mang nặng dấu ấn lịch sử trong quan hệ Công giáo - Do Thái, đặc biệt là trong những thập kỷ kể từ tuyên bố mang tính bước ngoặt “Nostra Aetate” của Công đồng Vatican II.
Liệu cuộc đụng độ này có trở thành một cơn giông bão mùa hè thoáng qua hay là mầm mống của một sự rạn nứt lớn hơn vẫn còn ngờ vực. Nhưng sự kiện này cho thấy sự cân bằng mong manh giữa Israel và Vatican, và những ngôn từ nhanh chóng làm sao - đặc biệt là khi được phóng đại trên mạng xã hội - có thể nhanh chóng trở thành vũ khí ngoại giao.
Nguyễn Minh Sơn