Đài tưởng niệm Vatican Obelisk

MỘT CHÚT VỀ VATICAN OBELISK

Nằm sừng sững ngay chính giữa Quảng trường Thánh Peter, Vatican Obelisk – hay còn gọi là Đài tưởng niệm Vatican – không chỉ là một công trình kiến trúc độc đáo mà còn là một chứng nhân lịch sử với bề dày hàng thiên niên kỷ. Với chiều cao 25,36 mét, khối đá granit đỏ nguyên khối này thu hút ánh nhìn của hàng triệu du khách mỗi năm, nhưng không phải ai cũng biết về câu chuyện phong phú và đầy biến động đằng sau nó. Một số người thậm chí còn phàn nàn rằng vị trí trung tâm của đài tưởng niệm này phần nào che khuất tầm nhìn về Vương cung Thánh đường Thánh Peter, biểu tượng tâm linh của Giáo hội Công giáo. Tuy nhiên, Vatican Obelisk không chỉ là một “cây cột đá” đơn thuần; nó mang trong mình lịch sử lâu đời hơn cả Giáo hội Công giáo và là chứng tích ghi dấu sự tử vì đạo của vị Giáo hoàng đầu tiên – Thánh Peter.

Vatican Obelisk bắt nguồn từ Heliopolis, một thành phố cổ đại của Ai Cập, nay nằm ở ngoại vi Cairo. Được chế tác từ đá granit đỏ, khối đá nguyên khối này vốn là một biểu tượng quyền lực tại Diễn đàn Julium ở Alexandria vào khoảng năm 30 trước Công nguyên. Không giống như nhiều obelisk Ai Cập khác được chạm khắc chữ tượng hình, Vatican Obelisk có bề mặt trơn nhẵn, chỉ mang một số dòng chữ La Mã được khắc thêm sau này. Các dòng chữ này bao gồm lời đề tặng dành cho Divus Augustus và Tiberius, chồng lên những ký tự bị xóa một phần của Cornelius Gallus, một viên quan La Mã, ở chân đài.

Vào thời Hoàng đế Caligula (37–41 sau Công nguyên), Vatican Obelisk được vận chuyển từ Ai Cập đến Rome – một kỳ công kỹ thuật đáng kinh ngạc vào thời bấy giờ. Để thực hiện việc này, người La Mã đã phải chế tạo một con tàu đặc biệt, được thiết kế riêng để chở khối đá khổng lồ vượt qua Địa Trung Hải. Sau khi hoàn thành sứ mệnh, con tàu này bị đánh chìm có chủ ý tại cảng Claudian ở Portus Augusti để tạo nền móng cho một đê chắn sóng. Trên vị trí con tàu chìm, một ngọn hải đăng được xây dựng, đánh dấu sự kết thúc hành trình của obelisk từ Ai Cập đến trung tâm đế quốc La Mã.

Tại Rome, Vatican Obelisk được dựng lên ở Hí trường Gaius và Nero, một khu vực tổ chức các sự kiện công cộng, bao gồm cả những cuộc đua xe ngựa và các buổi hành quyết công khai. Chính tại nơi đây, vào thế kỷ thứ nhất sau Công nguyên, những tín hữu Công giáo đầu tiên, bao gồm cả Thánh Peter, đã chịu tử vì đạo dưới thời Hoàng đế Nero.

Hí trường Gaius và Nero không chỉ là nơi diễn ra các hoạt động giải trí mà còn là đấu trường cho những cuộc đàn áp tàn khốc nhắm vào các tín hữu Công giáo sơ khai. Trong số đó, Thánh Peter – người được coi là vị Giáo hoàng đầu tiên – đã bị đóng đinh trên cây thập giá ngược tại chính khu vực này, theo truyền thống Công giáo. Sự kiện này diễn ra vào khoảng năm 64–68 sau Công nguyên, dưới triều đại của Hoàng đế Nero, người nổi tiếng với sự tàn bạo đối với các Kitô hữu.

Vatican Obelisk, khi đó đứng sừng sững tại hí trường, đã trở thành một nhân chứng thầm lặng cho những biến cố đau thương này. Với vị trí gần nơi Thánh Peter chịu tử đạo, obelisk dần được gắn kết với ký ức về sự hy sinh của ông. Vào cuối thế kỷ thứ nhất, khi hí trường bị bỏ hoang, khu vực xung quanh ngọn đồi Vatican bắt đầu chuyển đổi thành một nghĩa trang, nơi chôn cất nhiều tín hữu và cả những người tử vì đạo.

Image

Trong suốt thời Trung cổ, Vatican Obelisk vẫn đứng nguyên tại vị trí ban đầu, ở phía nam của Vương cung Thánh đường Thánh Peter, khi đó đã được xây dựng để tôn vinh Thánh Peter. Với sự hiện diện lâu dài tại khu vực này, obelisk bắt đầu được gán cho nhiều truyền thuyết và ý nghĩa biểu tượng. Một truyền thống thời Trung cổ gọi nó là Pyramis Beati Petri (“Kim tự tháp của Thánh Peter”), liên kết trực tiếp đài tưởng niệm với sự tử đạo của vị thánh. Khu vực xung quanh obelisk cũng được xem là thánh địa, nơi lưu giữ ký ức về những người đã hy sinh vì đức tin.

Một truyền thuyết khác, phổ biến vào thời Trung cổ, lại gắn Vatican Obelisk với Hoàng đế Julius Caesar. Người ta tin rằng quả cầu bằng đồng trên đỉnh obelisk (hiện được lưu giữ tại Bảo tàng Capitoline ở Rome) chứa tro cốt của Julius Caesar, biến đài tưởng niệm này thành một lăng mộ biểu tượng của ông. Dù không có bằng chứng lịch sử nào xác nhận điều này, truyền thuyết này đã góp phần làm tăng thêm hào quang huyền bí xung quanh obelisk.

Đến thế kỷ 16, Vatican Obelisk vẫn đứng ở vị trí cũ, nhưng Quảng trường Thánh Peter bắt đầu được cải tạo để trở thành trung tâm tâm linh và kiến trúc của Giáo hội Công giáo. Năm 1586, Giáo hoàng Sixtus V ra lệnh di dời Vatican Obelisk từ phía nam Vương cung Thánh đường đến trung tâm của Quảng trường Thánh Peter, nơi nó đứng ngày nay. Công trình này được giao cho kiến trúc sư Domenico Fontana, người đã thực hiện một trong những kỳ tích kỹ thuật ấn tượng nhất thời bấy giờ.

Việc di dời một khối đá nặng hơn 350 tấn, cao hơn 25 mét, đòi hỏi sự phối hợp của hàng trăm công nhân, hàng chục ngựa kéo, và một hệ thống ròng rọc phức tạp. Fontana đã sử dụng các kỹ thuật tiên tiến, bao gồm việc dựng một giàn giáo khổng lồ và các dây thừng được tính toán kỹ lưỡng để đảm bảo obelisk không bị nứt vỡ trong quá trình vận chuyển. Toàn bộ quá trình được ghi chép chi tiết, trở thành một biểu tượng cho sự khéo léo và quyết tâm của thời kỳ Phục hưng.

Hành động di dời của Giáo hoàng Sixtus V mang nhiều ý nghĩa hơn là một công trình kỹ thuật. Nó được xem là biểu tượng cho chiến thắng của Công giáo trước chủ nghĩa ngoại giáo, khi một công trình có nguồn gốc từ Ai Cập cổ đại và từng phục vụ các hoàng đế La Mã nay được đặt dưới bóng thánh giá, ở trung tâm của thế giới Công giáo. Trên đỉnh obelisk, quả cầu bằng đồng cũ được thay thế bằng một cây thánh giá, khẳng định sự tái định hướng ý nghĩa tâm linh của đài tưởng niệm.

Ngày nay, Vatican Obelisk không chỉ là một điểm nhấn kiến trúc trong Quảng trường Thánh Peter mà còn là một biểu tượng của sự trường tồn và kiên định của Giáo hội Công giáo. Từ một biểu tượng quyền lực của Ai Cập cổ đại, đến nhân chứng cho những cuộc tử đạo dưới thời La Mã, và cuối cùng trở thành trung tâm của một trong những quảng trường tôn giáo quan trọng nhất thế giới, obelisk đã trải qua một hành trình dài hơn 2000 năm đầy thăng trầm.

Đối với nhiều tín hữu, Vatican Obelisk là một lời nhắc nhở về sự hy sinh của Thánh Peter và những người tiên phong đã đặt nền móng cho Giáo hội Công giáo. Đối với các nhà sử học và du khách, nó là một hiện vật độc đáo, kết nối ba nền văn minh lớn: Ai Cập cổ đại, Đế quốc La Mã, và Giáo hội Công giáo thời hiện đại. Dù đứng ở góc độ nào, không thể phủ nhận rằng Vatican Obelisk là một chứng nhân thầm lặng, ghi dấu những biến đổi lớn lao của lịch sử nhân loại.

Khi đứng trước Vatican Obelisk, giữa dòng người tấp nập tại Quảng trường Thánh Peter, người ta không chỉ thấy một khối đá granit đỏ mà còn cảm nhận được hơi thở của lịch sử, của đức tin, và của những câu chuyện vượt thời gian. Nó vẫn sừng sững ở đó, như một biểu tượng bất biến giữa dòng chảy không ngừng của thế giới.

Lm. Anmai, CSsR tổng hợp