ĐGH Leo bổ nhiệm một phụ nữ gây tranh cãi làm Chủ tịch Giáo hoàng Học viện về Nghệ thuật và Văn học
ĐGH Leo bổ nhiệm một phụ nữ gây tranh cãi làm Chủ tịch Giáo hoàng Học viện về Nghệ thuật và Văn học
Roma từ lâu đã là nơi giao thoa giữa truyền thống nghệ thuật và thẩm quyền giáo hội, nhưng việc bổ nhiệm mới nhất của Vatican báo hiệu một cuộc gặp gỡ khác thường giữa di sản thiêng liêng và thử nghiệm đương đại. Ngày 6 tháng chín, Đức Thánh Cha Leo đã bổ nhiệm Cristiana Perrella, một giám tuyển kỳ cựu và học giả về nghệ thuật đương đại, giữ cương vị tân Chủ tịch Giáo hoàng Học viện Nghệ thuật và Văn họcVirtuosi tại Đền Pantheon. Được thành lập năm 1542 dưới thời Đức Giáo hoàng Phaolô III để thúc đẩy nghệ thuật và văn học lấy cảm hứng từ Kitô giáo, tổ chức này từ lâu đã ủng hộ mỹ học thiêng liêng. Bằng cách chọn Perrella, người có sự nghiệp thường xuyên tiếp cận những chủ đề văn hóa mang tính khiêu khích, Tòa Thánh dường như đang cố tình mở rộng cuộc đối thoại giữa Giáo hội và giới nghệ sỹ tiên phong.
Perrella, sinh năm 1965 tại Roma, mang đến cho vai trò này một bản lý lịch đa dạng: bà đã điều hành Trung tâm Nghệ thuật Đương đại Pecci ở Prato, giám sát những dự án quốc tế với những tổ chức từ Istanbul đến Valencia, và từ tháng Ba, bà đã lãnh đạo MACRO, bảo tàng nghệ thuật đương đại thành phố Roma. Công việc học thuật của bà tại Milan đã đào tạo nên một thế hệ những nhà quản lý văn hóa, trong khi những dự án giám tuyển của bà trải dài từ hợp tác với Quỹ Prada đến những chương trình về giao thoa giữa nghệ thuật và khoa học.
Tên tuổi của bà đã quen thuộc trong giới văn hóa Vatican. Bà được Đức Hồng y José Tolentino de Mendonça, Bộ trưởng Bộ Văn hóa và Giáo dục, giao phó giám tuyển “Conciliazione 5”, một chương trình nghệ thuật đương đại được khởi động nhân dịp Năm Thánh 2025. Dự án, được đặt trong một không gian triển lãm mới của Vatican, phản ảnh nỗ lực của Đức Giáo hoàng Phanxicô trong việc đối thoại với những ngôn ngữ nghệ thuật ngày nay.
Tuy nhiên, việc bổ nhiệm Perrella đã không tránh khỏi sự chú ý của những nhà phê bình. Danh mục tác phẩm giám tuyển của bà gồm nững triển lãm làm nổi bật ảnh khoả thân, bản sắc đồng tính, văn hóa về đêm và những khám phá tình dục hiển nhiên. Những triển lãm như “Nudes” (2020), với sự góp mặt của nhiếp ảnh gia Ren Hang, hay “Night Fever” (2019), khắc họa lịch sử văn hóa hộp đêm, đã gây tranh cãi trong giới Công giáo. Những triển lãm khác, như “Cult Fiction” (2021), đã tái hiện ngôn ngữ hình ảnh của những áp phích phim khiêu dâm Ý. Những dự án này trước đây đã khơi dậy cuộc tranh luận về việc liệu tầm nhìn của bà có phù hợp với một học viện vốn dành riêng cho nghệ thuật thánh hay không.
Tuy nhiên, những người ủng hộ cho rằng sự hiện diện của bà chính xác là hình mẫu gắn kết văn hóa mà Đức Giáo hoàng Phanxicô đã khuyến khích: sẵn sàng lắng nghe những biểu đạt mới mà không sợ căng thẳng. Bản thân Perrella đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tạo ra những không gian nơi nghệ thuật có thể phản ảnh xã hội, ngay cả khi không thoải mái.
Công việc của bà cho Vatican bao gồm việc ủy thác thực hiện một tác phẩm sắp đặt đáng chú ý tại nhà tù Rebibbia ở Roma, nơi Đức Giáo hoàng Phanxicô đã mở Cửa Thánh cho Năm Thánh. Đó là một cử chỉ kết hợp biểu tượng tâm linh với sự sáng tạo nghệ thuật trong bối cảnh đau khổ và cứu chuộc.
Đối với Giáo hoàng Học viện, sự lãnh đạo của Perrella có thể đánh dấu sự khởi đầu của một kỷ nguyên mới. Học viện, từng là thành trì của những bậc thầy Phục hưng, giờ đây có thể đang phải vật lộn với ngôn ngữ của nghệ thuật đương đại - những ngôn ngữ không phải lúc nào cũng phù hợp với những quy tắc truyền thống của Giáo hội nhưng lại phản ảnh bức tranh văn hóa hiện đại một cách cấp thiết.
Liệu nhiệm kỳ của bà có gây ra thêm tranh cãi hay mở ra những kênh đối thoại thực sự hay không, chung ta vẫn còn phải chờ xem. Nhưng có một điều chắc chắn: với Cristiana Perrella lãnh đạo, Giáo hoàng Học viện sẽ không còn là người bảo vệ lặng thầm của quá khứ nữa. Thay vào đó, nó được yêu cầu đứng ở ngã ba đường của đức tin và trí tưởng tượng đương đại.
Nguyễn Minh Sơn