ĐGH Leo: Giáo dục được xây dựng trên nền tảng nội tâm, hiệp nhất, yêu thương và hy vọng
ĐGH Leo: Giáo dục được xây dựng trên nền tảng nội tâm, hiệp nhất, yêu thương và hy vọng
Chính kinh nghiệm của bản thân khi còn là giáo viên tại những cơ sở giáo dục dòng Augustinô đã khiến Đức Thánh Cha Leo XIV đặt bài diễn văn của mình trước các nhà giáo dục từ khắp nơi trên thế giới, quy tụ tại Công trường Thánh Phêrô nhân dịp Năm Thánh Giáo dục Thế giới.
Đời sống nội tâm, sự hiệp nhất, tình yêu và niềm vui, bốn khía cạnh then chốt trong giáo lý của Thánh Tôma Aquinô: theo Đức Giáo Hoàng dòng Augustinô, đây là những nền tảng của giáo dục Kitô giáo.
Trong bài diễn văn của mình, Đức Thánh Cha thúc giục rằng những điều này trở thành “những yếu tố then chốt” của thực hành giáo dục, mà ngài tin rằng giúp thể hiện diện mạo của “Giáo Hội (…) Mẹ và Thầy (…) cho biết bao học sinh và sinh viên mà các bạn tận tụy giáo dục.”
Cuộc gặp gỡ sâu sắc giữa con người
Dựa trên câu nói của Thánh Augustinô — “Âm thanh của lời nói chúng ta chạm đến đôi tai, nhưng Người Thầy đích thực ở bên trong” — Đức Thánh Cha nhắc nhở cử tọa rằng “thật sai lầm khi nghĩ rằng những lời lẽ hoa mỹ hay những lớp học, phòng thí nghiệm và thư viện được trang bị tốt là đủ để dạy học.”
“Đây chỉ là những phương tiện và không gian vật chất, thực sự hữu ích, nhưng Thầy ở bên trong,” ngài nói, đồng thời nhấn mạnh rằng chân lý không chảy qua âm thanh, tường vách hay hành lang, mà qua “cuộc gặp gỡ sâu sắc giữa con người – mà nếu không có chúng, mọi đề xuất giáo dục đều sẽ thất bại.”
Nội tâm
Tiếp tục suy tư này, Đức Thánh Cha lưu ý rằng học sinh ngày nay cần được giúp đỡ để “tiếp xúc với nội tâm của mình,” nhấn mạnh đến thách thức của sự hời hợt trong một thế giới “bị chi phối bởi màn hình và bộ lọc công nghệ.” Ngài cũng chỉ ra rằng ngay cả những nhà giáo dục – “thường mệt mỏi và gánh nặng bởi những công việc hành chính” – cũng có nguy cơ thực sự quên mất cor ad cor loquitur (“đàm tâm - lòng nói với lòng”), một thành ngữ của Thánh John Henry Newman, gợi lại lời khuyên của chính Thánh Augustinô: “Đừng nhìn ra ngoài chính mình. Hãy trở về với chính mình. Chân lý ngự trị bên trong.”
Theo Đức Thánh Cha, hai thành ngữ này mời gọi chúng ta nhìn giáo dục như “một hành trình mà cả người dạy và người học cùng đồng hành – ý thức rằng cuộc tìm kiếm của họ không bao giờ là vô ích, nhưng họ cũng phải tiếp tục tìm kiếm ngay cả khi đã tìm thấy.”
“Chỉ có nỗ lực khiêm nhường và chia sẻ này,” ngài nói, “mà trong bối cảnh nhà trường được thể hiện dưới hình thức một dự án giáo dục, mới có thể đưa học sinh và giáo viên đến gần hơn với chân lý.”
Hiệp nhất
Về chủ đề hiệp nhất, Đức Thánh Cha – với khẩu hiệu giáo hoàng, In Illo uno unum est (“Trong Đấng Duy Nhất, chúng ta là một”), tập trung vào chính khái niệm này – đã tuyên bố rằng “chỉ trong Đức Kitô, chúng ta mới thực sự tìm thấy sự hiệp nhất: như những chi thể kết hợp với Đầu, và như những người bạn đồng hành trên con đường học tập suốt đời.”
Chiều kích “cảm giác về sự thống nhất” này, được thể hiện rõ nét trong những tác phẩm của Thánh Augustinô, là nền tảng trong bối cảnh giáo dục, Đức Thánh Cha nói, vừa là một thách thức đối với tính ích kỷ vừa là động lực cho sự phát triển.
Tình yêu
Chuyển sang điểm thứ ba, tình yêu, Đức Thánh Cha nhấn mạnh rằng “để giảng dạy, chỉ chia sẻ kiến thức thôi là chưa đủ – phải có tình yêu.”
“Dạy học không bao giờ có thể tách rời khỏi tình yêu thương,” Đức Thánh Cha nói, “và một trong những thách thức của xã hội chúng ta hôm nay là chúng ta không còn trân trọng những đóng góp to lớn mà các giáo viên và nhà giáo dục dành cho cộng đồng trong lĩnh vực này.”
Ngài nhấn mạnh, chỉ khi có tình yêu thương, việc dạy học mới thực sự mang lại kết quả — “không chỉ về nội dung, mà trên hết là về lòng bác ái mà nó truyền tải.”
Niềm vui
Cuối cùng, về chủ đề niềm vui, Đức Thánh Cha nhận xét rằng “những người thầy đích thực dạy học bằng nụ cười, và thách thức của họ là khơi dậy những nụ cười sâu thẳm trong tâm hồn học sinh.”
Ngài bày tỏ lo ngại rằng môi trường giáo dục ngày nay ngày càng cho thấy “những dấu hiệu của sự mong manh nội tâm lan rộng ở mọi lứa tuổi.” “Chúng ta không thể nhắm mắt làm ngơ trước những tiếng kêu cứu thầm lặng này,” Đức Thánh Cha Leo cảnh báo. “Thay vào đó, chúng ta phải nỗ lực xác định nguyên nhân sâu xa nhất của chúng.”
Ngài cảnh báo, trí tuệ nhân tạo, với “kiến thức kỹ thuật, lạnh lùng và tiêu chuẩn hóa,” có nguy cơ cô lập hơn nữa những học sinh vốn đã bị cô lập, khiến các em ảo tưởng rằng mình không cần người khác — hoặc tệ hơn, rằng mình không xứng đáng.
Trong bối cảnh này, Đức Thánh Cha nói, vai trò của nhà giáo dục là sự tham gia của con người – “và niềm vui của tiến trình giáo dục thực sự mang tính nhân văn sâu sắc, một ngọn lửa làm tan chảy những tâm hồn quyện với nhau trở nên một.”
Nguyễn Minh Sơn