ĐGH Lêô XIV, GH của sự cân bằng và xoa dịu

Đức Giáo Hoàng Lêô XIV, Giáo Hoàng Của Cân Bằng Và Xoa Dịu

Ngày 8 tháng 5 năm 2025, khi khói trắng bay lên từ nóc Nhà nguyện Sistine, cả thế giới hướng mắt về Quảng trường Thánh Phêrô. Tên của vị Giáo hoàng mới được xướng lên: Robert Francis Prevost, vị Giáo hoàng thứ 267, người Mỹ đầu tiên trong lịch sử Giáo hội Công giáo, lấy tông hiệu Lêô XIV. Đối với nhiều người, ngài là một ẩn số. “Prevost là ai?” – câu hỏi thì thầm lan tỏa trong đám đông. Nhưng với các nhà quan sát Vatican, sự lựa chọn này không hẳn là bất ngờ. Đức Giáo Hoàng Lêô XIV, ở tuổi 69, mang đến hy vọng về một triều đại cân bằng, xoa dịu và tiếp nối con đường của người tiền nhiệm, Đức Phanxicô.

Cuộc mật nghị diễn ra nhanh chóng, chỉ với bốn vòng bỏ phiếu trong 24 giờ, cho thấy sự thống nhất đáng kinh ngạc giữa các Hồng y. Nhiều người dự đoán Hồng y Pietro Parolin, cựu Quốc vụ khanh Tòa Thánh, sẽ là ứng viên sáng giá. Tuy nhiên, sự lựa chọn cuối cùng rơi vào Hồng y Robert Prevost, một tu sĩ Dòng Thánh Augustinô, người đã âm thầm nhưng vững chắc xây dựng uy tín trong Giáo hội qua vai trò Bộ trưởng Bộ Giám mục từ năm 2023. Sự kiện này đánh dấu một bước ngoặt lịch sử: lần đầu tiên một người Mỹ được bầu làm Giáo hoàng, mang theo những kỳ vọng và thách thức trong bối cảnh thế giới đầy biến động.

Đức Giáo Hoàng Lêô XIV không chỉ là người kế thừa ngai tòa Thánh Phêrô, mà còn là biểu tượng của sự tiếp nối và đổi mới. Tông hiệu “Lêô XIV” gợi nhớ đến Đức Lêô XIII, vị Giáo hoàng cuối thế kỷ 19, người đặt nền móng cho học thuyết xã hội Công giáo qua Thông điệp Rerum novarum (1891). Lựa chọn này gửi đi thông điệp rõ ràng: triều đại của ngài sẽ gắn bó với các vấn đề xã hội, quan tâm đến người nghèo, người bị gạt ra bên lề và các “vùng ngoại vi” – một cụm từ quen thuộc trong ngôn ngữ của Đức Phanxicô.

Trong bài phát biểu đầu tiên từ ban-công Đền thờ Thánh Phêrô, Đức Giáo Hoàng Lêô XIV bày tỏ lòng tri ân sâu sắc đến Đức Phanxicô, người mà ngài gọi là “ngọn đèn soi đường” cho Giáo hội hiện đại. Với giọng nói xúc động nhưng mạnh mẽ, ngài kêu gọi: “Chúng ta phải cùng nhau xây dựng một Giáo hội truyền giáo, luôn sẵn sàng mở rộng vòng tay đón nhận tất cả những ai cần lòng bác ái, sự hiện diện, đối thoại và tình thương.” Từ “hòa bình” được ngài lặp lại mười lần, như một lời cầu nguyện và lời hứa cho thế giới đang bị chia rẽ bởi xung đột và bất công.

Dù mang quốc tịch Hoa Kỳ, Đức Giáo Hoàng Lêô XIV không chỉ là “Giáo hoàng người Mỹ” theo nghĩa hẹp. Ngài là một công dân toàn cầu, một người chủ trương dung hợp văn hóa và đoàn kết. Sinh năm 1955 tại Dolton, ngoại ô Chicago, ngài lớn lên trong một gia đình lao động có cha là cựu trung úy hải quân và mẹ là thủ thư tích cực trong giáo xứ. Ngài được đào tạo bài bản, tốt nghiệp ngành toán học tại Đại học Công giáo Villanova và sau đó học thần học và giáo luật tại Rôma. Tuy nhiên, cuộc đời ngài gắn bó sâu sắc với Nam Mỹ, đặc biệt là Peru, nơi ngài sống hơn 30 năm, giữ quốc tịch Peru và từng là Giám mục Giáo phận Chiclayo.

Trong bài phát biểu đầu tiên, ngài chuyển sang tiếng Tây Ban Nha để gửi lời chào đến “giáo phận Chiclayo thân yêu,” một cử chỉ khiến người dân Peru vỡ òa niềm vui. Các tờ báo Peru đồng loạt chạy tít: “Giáo hoàng là người Peru!” Tổng thống lâm thời Dina Boluarte gọi ngày bầu chọn ngài là “một ngày lịch sử.” Sự gắn bó của ngài với Peru không chỉ là tình cảm cá nhân mà còn là minh chứng cho tầm nhìn của một Giáo hoàng hướng đến các vùng ngoại vi, nơi Giáo hội cần hiện diện mạnh mẽ hơn.

Sự xuất hiện của một Giáo hoàng người Mỹ cũng mang ý nghĩa chính trị trong bối cảnh Hoa Kỳ đang chịu sự quản lý đầy tranh cãi của Tổng thống Donald Trump. Đức Giáo Hoàng Lêô XIV từng công khai chỉ trích các chính sách trục xuất di dân hàng loạt của ông Trump, nhấn mạnh lòng nhân ái và công lý. Trong khi ông Trump gọi sự kiện này là “vinh dự to lớn” cho nước Mỹ, mối quan hệ giữa hai nhân vật này hứa hẹn sẽ đầy tế nhị, đặc biệt khi Tòa Giám mục Hoa Kỳ thường xuyên bất đồng với chính quyền Trump về vấn đề di dân.

Với những ai yêu mến Đức Phanxicô, Đức Giáo Hoàng Lêô XIV là một lựa chọn lý tưởng để tiếp tục di sản của ngài. Được Đức Phanxicô phong Hồng y vào tháng 9 năm 2023, ngài là một trong những người ủng hộ mạnh mẽ tư tưởng của vị Giáo hoàng người Argentina. Ngài chia sẻ tầm nhìn về một Giáo hội đồng nghị, cởi mở và gần gũi với dân chúng. Trong các Thượng Hội đồng về tương lai Giáo hội (2023-2024), ngài nhấn mạnh: “Chúng ta cần một Giáo hội công đồng, một Giáo hội tiến bước, không ngừng lắng nghe và đối thoại.”

Tinh thần truyền giáo của ngài được thể hiện rõ trong cách tiếp cận mục vụ. Trong một phỏng vấn với Vatican News vào tháng 5 năm 2023, ngài nói: “Chúng ta thường quá tập trung vào việc giảng dạy giáo lý mà quên mất bổn phận đầu tiên: truyền đạt niềm vui và vẻ đẹp của việc biết Chúa Giêsu.” Ngài cũng ủng hộ việc cải cách quá trình lựa chọn giám mục, đề xuất “lắng nghe nhiều hơn các thành viên trong cộng đồng,” một quan điểm làm hài lòng những người theo trường phái “Bergoglia” – những người mong muốn một Giáo hội ít giáo sĩ hóa và cởi mở hơn.

Tuy nhiên, Đức Giáo Hoàng Lêô XIV không chỉ là người kế thừa Đức Phanxicô mà còn là một nhà hòa giải. Qua cách sử dụng các biểu tượng tinh tế, ngài tìm cách xoa dịu những người bảo thủ bất bình với phong cách cải cách mạnh mẽ của người tiền nhiệm. Trên ban-công Đền thờ Thánh Phêrô, ngài xuất hiện trong bộ lễ phục truyền thống, với áo mozetta đỏ và khăn choàng thêu hình Thánh Phêrô và Thánh Phaolô – một sự khác biệt rõ rệt so với Đức Phanxicô, người chỉ mặc áo chùng trắng đơn giản vào năm 2013. Cử chỉ này gửi đi thông điệp về sự tôn trọng truyền thống, đồng thời trấn an những người lo ngại về sự gián đoạn trong Giáo hội.

Cuộc đời Đức Giáo Hoàng Lêô XIV là hành trình của một nhà truyền giáo và một nhà lãnh đạo. Là tu sĩ Dòng Thánh Augustinô, ngài mang trong mình tinh thần khổ hạnh, lòng bác ái huynh đệ và sự am hiểu sâu sắc về giáo luật. Năm 1985, ngài rời Hoa Kỳ để đến Peru, sống như một nhà truyền giáo trong 14 năm. Sau đó, ngài đảm nhận nhiều vai trò quan trọng: Bề trên Tổng quyền Dòng Thánh Augustinô (2001-2013), Giám quản tông tòa và sau đó là Giám mục Giáo phận Chiclayo (2014-2023), và cuối cùng là Bộ trưởng Bộ Giám mục tại Vatican.

Ở mỗi cương vị, ngài thể hiện khả năng lãnh đạo và sự nhạy bén trong việc giải quyết các vấn đề phức tạp. Tại Peru, ngài đối mặt với những thách thức lớn, từ vụ bê bối tình dục Sodalicio đến các căng thẳng trong Giám mục đoàn. Ngài không ngần ngại can thiệp vào các vấn đề xã hội, như khi lên tiếng bảo vệ quyền biểu tình của người dân Peru vào năm 2023, khẳng định: “Có những người dân cảm thấy bị lãng quên. Họ có những nhu cầu chính đáng.”

Tại Vatican, vai trò Bộ trưởng Bộ Giám mục giúp ngài xây dựng mối quan hệ với các giám mục trên toàn thế giới, hiểu rõ sự đa dạng văn hóa và các thách thức của Giáo hội hoàn vũ. Linh mục Dòng Tên David McCallum, người từng làm việc với ngài, mô tả: “Ngài là người của lắng nghe, tận tâm và biết cách đưa ra những quyết định khó khăn.”

Giáo sư Roberto Regoli, nhà sử học Giáo hội tại Giáo hoàng Học viện Gregorian, nhận xét: “Đức Giáo Hoàng Lêô XIV gửi đi thông điệp về tính hiệp nhất và cân bằng. Chiếc áo dòng ngài mặc là một biểu tượng mạnh mẽ, cũng như lời nói của ngài.” Trong bài phát biểu đầu tiên, ngài nhấn mạnh: “Tôi xin cảm ơn anh em Hồng y đã chọn tôi làm người kế vị Thánh Phêrô. Tôi mong được đồng hành với anh em như một Giáo hội thống nhất, luôn tìm kiếm hòa bình và công lý.”

Triều đại của Đức Giáo Hoàng Lêô XIV hứa hẹn sẽ là cầu nối giữa các luồng tư tưởng trong Giáo hội, giữa truyền thống và đổi mới, giữa trung ương và ngoại vi. Với kinh nghiệm phong phú, lòng bác ái sâu sắc và khả năng lãnh đạo đã được chứng minh, ngài bước vào ngai tòa Thánh Phêrô với sứ mệnh xoa dịu, đoàn kết và đưa Giáo hội tiến về phía trước trong một thế giới đầy bất ổn.

Đức Giáo Hoàng Lêô XIV không chỉ là Giáo hoàng của người Mỹ hay người Peru, mà là Giáo hoàng của toàn thể Giáo hội, mang trong mình khát vọng hòa bình và tình yêu thương. Như ngài đã nói: “Chúng ta được mời gọi để trở thành ánh sáng cho thế giới, trở thành muối cho đời, và trên hết, trở thành những người mang Tin Mừng của Chúa Giêsu đến với mọi người.”

Lm. Anmai, CSsR tổng hợp