ĐGH Leo XIV: Từ Nhà Truyền Giáo Peru Đến Ngai Tòa Vatican

Đức Giáo Hoàng Lêô Xiv: Từ Nhà Truyền Giáo Peru Đến Ngai Tòa Vatican
 

Trong những năm 1980, hình ảnh một linh mục trẻ cưỡi ngựa băng qua những vùng đất khô cằn của Lambayeque, miền Bắc Peru, đã trở thành biểu tượng của lòng tận tụy. Đó là Đức Robert Francis Prevost, khi ấy còn là một nhà truyền giáo thuộc Dòng Augustinô, mang Tin Mừng đến những cộng đồng nghèo khó nhất. Hơn bốn thập kỷ sau, ngày 8 tháng 5 năm 2025, ngài đứng trên ban công Đền thờ Thánh Phêrô, với danh hiệu Đức Giáo Hoàng Lêô XIV, chào “giáo phận thân yêu” của mình bằng tiếng Tây Ban Nha, thứ ngôn ngữ gắn bó với ngài qua bao năm phục vụ ở Peru. Nói được năm thứ tiếng, ngài không chỉ là một nhà lãnh đạo tôn giáo mà còn là biểu tượng của sự hòa hợp giữa các nền văn hóa.
Sinh ra tại Chicago, Robert Francis Prevost gia nhập Dòng Augustinô và chịu chức linh mục năm 1985. Ngay sau đó, ngài được gửi đến Peru, một quốc gia đang chìm trong khủng hoảng kinh tế và xung đột vũ trang. Không chút do dự, ngài đến Chulucanas, một vùng đất nghèo đói, nơi ánh sáng Tin Mừng dường như khó chạm tới. Với phong cách mộc mạc và trái tim rộng mở, ngài sống giữa giáo dân, chia sẻ nỗi đau và niềm hy vọng của họ. Tính hài hước và sự gần gũi của ngài nhanh chóng chiếm được tình cảm của giáo dân trẻ, đặc biệt tại Chulucanas, nơi ngài được xem như người anh hùng thầm lặng.
Khả năng lãnh đạo của ngài sớm được công nhận. Ngài được bổ nhiệm làm chưởng ấn tại Chulucanas, sau đó trở thành Giám tỉnh Dòng Augustinô tại Illinois, Mỹ. Tuy nhiên, trái tim ngài vẫn thuộc về Peru. Năm 1999, ngài trở lại đất nước này, lần này đến Trujillo, nơi ngài điều hành Đại chủng viện Dòng Augustinô trong một thập kỷ. Ngài giảng dạy giáo luật, đồng thời tiếp tục dấn thân cho người nghèo, thường xuyên cưỡi ngựa đến các cộng đồng nông thôn hẻo lánh ở vùng núi Andes hay ven biển.
Tại Peru, Đức Giáo Hoàng Lêô XIV không chỉ là một linh mục, mà còn là biểu tượng của sự đoàn kết. Năm 2013, Đức Giáo Hoàng Phanxicô, khi ấy vừa được bầu, bổ nhiệm ngài làm giám quản tông tòa Chiclayo. Một năm sau, ngài được phong làm Giám mục. Để phục vụ tốt hơn, ngài nhập quốc tịch Peru – một quyết định không chỉ mang tính ngoại giao mà còn xuất phát từ trái tim gắn bó với đất nước này. Trong bối cảnh Peru bị chia rẽ giữa Thần học Giải phóng cánh tả và Opus Dei cánh hữu, Đức Giám Mục Prevost nổi bật như một người dung hòa. Nhà báo Peru Paola Ugaz mô tả ngài là “điềm tĩnh, cảm thông, biết lắng nghe nhưng không ngần ngại đưa ra quyết định dứt khoát khi cần thiết”.
Ngài luôn gần gũi với người dân. Năm 2019, ngài mặc y phục địa phương, cùng cha Farfan đi thăm các cộng đồng trên dãy Andes. Năm 2023, ngài kêu gọi cứu trợ nạn nhân lũ lụt tại Lambayeque. Tháng 8 năm 2024, khi trở lại Chulucanas nhân kỷ niệm 60 năm giáo phận, ngài chúc lành cho mùa thu hoạch chuối và chanh, một cử chỉ giản dị nhưng đầy ý nghĩa với người dân địa phương.
Tuy nhiên, hành trình của ngài không thiếu thử thách. Năm 2022, ngài bị cáo buộc bao che cho hai linh mục liên quan đến vụ lạm dụng từ 15 năm trước. Ngài kiên quyết phủ nhận, và hồ sơ bị bác bỏ do hết thời hiệu và thiếu bằng chứng. Dù vậy, những cáo buộc này là một vết thương lòng đối với ngài, người luôn đặt lòng trung thực và công lý lên hàng đầu.
Năm 2023, Đức Giáo Hoàng Phanxicô mời ngài về Rôma đảm nhận vai trò lãnh đạo Bộ Giám mục, một vị trí then chốt trong Giáo hội. Dù do dự, ngài chấp nhận, và được phong Hồng y. Tại Vatican, ngài nhanh chóng khẳng định tầm ảnh hưởng. Dù kín tiếng, ngài trở thành một trong những nhân vật không thể thiếu bên cạnh Đức Phanxicô. Tình bạn sâu sắc giữa hai người, dù có lúc bất đồng, được xây dựng trên sự kính trọng và lòng trung thành với sứ vụ Giáo hội.
Khi Đức Phanxicô qua đời ngày 21 tháng 4 năm 2025, Giáo hội đứng trước ngã rẽ lịch sử. Tài chính Vatican rơi vào khủng hoảng, và Giáo hội bị chia rẽ bởi những luồng tư tưởng khác nhau. Trong bối cảnh đó, Hồng y Prevost nổi lên như một ứng viên tiềm năng. Ngài hội tụ những phẩm chất cần thiết: gần gũi với giáo dân, mạnh mẽ trong quản trị, và đủ uy tín để đoàn kết Giáo hội. Đặc biệt, ngài là người ủng hộ mạnh mẽ nguyên tắc hiệp hành – tinh thần “cùng nhau làm việc” mà Đức Phanxicô đã đặt nền móng.
Trước thềm mật nghị, nỗi lo về một Giáo hoàng người Mỹ bị CIA chi phối từng là rào cản lớn. Tuy nhiên, tại Rôma, ngài được xem là “Yankee Latin” – một “người Mỹ gốc La-tinh” với trái tim thuộc về Nam Mỹ. Là thành viên đảng Cộng hòa, ngài công khai chỉ trích phó tổng thống JD Vance, thể hiện lập trường bảo thủ truyền thống và sự độc lập với các phong trào chính trị cực đoan.
Trong mật nghị ngày 7 tháng 5, Hồng y Prevost nhấn mạnh tầm quan trọng của hiệp hành trong bài phát biểu trước các Hồng y. Đến ngày 8 tháng 5, sau bốn vòng bỏ phiếu, ngài vượt qua Hồng y Pietro Parolin, người dẫn đầu ban đầu nhưng không đạt được đồng thuận. Khi đạt 89 phiếu, ngài cúi đầu, ôm mặt, rồi ngẩng lên chấp nhận: “Accepto”. Ngài chọn danh hiệu Lêô, gợi nhớ đến Đức Lêô XIII, vị Giáo hoàng của công lý xã hội. Trong “phòng nước mắt”, ngài cầu nguyện và chuẩn bị cho sứ vụ mới.
18 giờ 08, khói trắng bay lên từ Nhà nguyện Sistine. Hàng chục ngàn người tại Quảng trường Thánh Phêrô reo hò. Đức Giáo Hoàng Lêô XIV bước ra ban công, chào thế giới bằng sự giản dị và ấm áp. Bài phát biểu bảy phút của ngài chạm đến trái tim hơn 150.000 tín hữu. Truyền hình Mỹ, chậm phản ứng, không nhận ra ngay vị Giáo hoàng mới – một điều mà nhiều người cho là “bàn tay Thiên Chúa”.
Sáng ngày 10 tháng 5, Đức Giáo Hoàng Lêô XIV đến cầu nguyện tại mộ Đức Phanxicô ở Đền thờ Đức Bà Cả. Hành động này không chỉ thể hiện lòng kính trọng với người tiền nhiệm, mà còn khẳng định cam kết của ngài với di sản của Đức Phanxicô: một Giáo hội của người nghèo, gần gũi và hiệp hành.
Từ những chuyến cưỡi ngựa ở Peru đến ngai tòa Thánh Phêrô, hành trình của Đức Giáo Hoàng Lêô XIV là minh chứng cho sức mạnh của đức tin, sự tận tụy và lòng khiêm nhường. Ngài không chỉ là vị Giáo hoàng đầu tiên đến từ châu Mỹ, mà còn là biểu tượng của một Giáo hội toàn cầu, nơi những giá trị Tin Mừng vượt qua mọi biên giới.
Lm. Anmai, CSsR tổng hợp