ĐGH Lêô XIV và câu hỏi về chuyến tông du tới KYIV

Đức Giáo Hoàng Leo XIV Và Câu Hỏi Về Chuyến Tông Du Tới Kyiv Giữa Lằn Ranh Chính Sách Vatican Với Nga Và Ukraine

Trong bối cảnh thế giới đang dõi theo từng động thái của Vatican, câu hỏi liệu Đức Giáo Hoàng Leo XIV, vị tân Giáo Hoàng người Mỹ đầu tiên trong lịch sử Giáo hội Công giáo, có thực hiện chuyến tông du tới Kyiv, Ukraine, hay không, đang trở thành tâm điểm chú ý. Với tư cách là Hồng y Robert Francis Prevost, ngài từng mạnh mẽ lên án cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine, gọi đó là “một cuộc xâm lược của chủ nghĩa đế quốc” nhằm chinh phục lãnh thổ vì mục đích quyền lực. Giờ đây, khi đảm nhận cương vị lãnh đạo tối cao của Giáo hội Công giáo, Đức Leo XIV đối mặt với áp lực lớn trong việc định hình chính sách của Tòa Thánh đối với Nga và Ukraine, cũng như khả năng thực hiện một chuyến viếng thăm mang tính biểu tượng tới Kyiv.

Tổng giám mục Svyatoslav Shevchuk, người đứng đầu Giáo hội Công giáo Hy Lạp tại Ukraine, trực thuộc Rôma, đã không ngừng kêu gọi Đức Giáo Hoàng Leo XIV sớm đến Kyiv. Trong cuộc phỏng vấn với tờ Il Messaggero của Ý ngày 15 tháng 5 năm 2025, Tổng giám mục Shevchuk nhấn mạnh: “Tổng thống của chúng tôi và chúng tôi đã nhiều lần mời Đức Giáo Hoàng, và chúng tôi vừa gửi lời mời thêm một lần nữa. Chúng tôi cần sự hiện diện của ngài giữa lòng dân tộc chúng tôi. Chúng tôi mong muốn được dẫn ngài tới Bucha, nơi chứng kiến những đau thương khôn xiết, để cùng cầu nguyện và chia sẻ nỗi đau của chúng tôi.”

Cùng ngày, trả lời phỏng vấn tờ La Repubblica, Tổng giám mục Shevchuk tiết lộ thêm về sự tàn phá mà Giáo hội Công giáo Đông phương tại Ukraine đang phải gánh chịu dưới sự chiếm đóng của Nga. Ông cho biết các nhà thờ và cộng đoàn Công giáo tại những vùng bị chiếm đóng đang bị phá hủy, nhấn mạnh tầm quan trọng của sự hiện diện của Đức Giáo Hoàng như một biểu tượng của hy vọng và đoàn kết. Hai cuộc gặp liên tiếp giữa Tổng giám mục Shevchuk và Đức Leo XIV vào thứ Tư và thứ Năm tuần qua tại Vatican càng làm dấy lên kỳ vọng về một chuyến viếng thăm có thể diễn ra trong tương lai gần. Tuy nhiên, như thông lệ, Vatican không công bố chi tiết nội dung các cuộc gặp này.

Dưới triều đại của Đức Giáo Hoàng Phanxicô, lời mời đến Ukraine đã được gửi đi nhiều lần, nhưng chuyến tông du tới Kyiv chưa bao giờ trở thành hiện thực. Một trong những lý do được Đức Phanxicô nêu ra là ngài chỉ có thể đến Kyiv nếu đồng thời được mời đến Moskva, một điều kiện mà phía Nga dường như không đáp ứng. Chính sách trung lập của Đức Phanxicô, dù xuất phát từ ý định làm trung gian hòa giải, đã khiến một số người Ukraine cảm thấy thất vọng, khi ngài tránh trực tiếp lên án Nga một cách mạnh mẽ.

Giờ đây, với Đức Leo XIV, một số nhà quan sát nhận định Vatican có thể chuyển hướng sang một lập trường cứng rắn hơn với Nga. Truyền thông Ý, đặc biệt là các tờ báo như Il Messaggero và La Repubblica, đã trích dẫn lại cuộc phỏng vấn năm 2022 của Hồng y Prevost, khi đó là Giám mục Chiclayo, Peru. Trong cuộc phỏng vấn, ngài gọi cuộc chiến của Nga tại Ukraine là “một cuộc xâm lược đế quốc” và lên án các tội ác chiến tranh, đồng thời kêu gọi cộng đồng quốc tế nhìn nhận rõ bản chất của xung đột. Lập trường này được xem là dấu hiệu cho thấy Đức Leo XIV có thể thúc đẩy một chính sách rõ ràng hơn trong việc ủng hộ Ukraine, đồng thời giữ vững thông điệp hòa bình và công lý của Giáo hội.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, trong cuộc điện đàm đầu tiên với Đức Leo XIV vào ngày 12 tháng 5 năm 2025, đã chính thức mời ngài đến thăm Ukraine. Ông mô tả cuộc trò chuyện là “rất nồng ấm và ý nghĩa”, nhấn mạnh rằng chuyến viếng thăm của Đức Giáo Hoàng sẽ mang lại “niềm hy vọng thực sự” cho người dân Ukraine. Tổng thống Zelensky cũng bày tỏ mong muốn gặp trực tiếp Đức Giáo Hoàng trong tương lai gần, và dự kiến sẽ tham dự lễ nhậm chức của ngài tại Quảng trường Thánh Phêrô vào ngày 18 tháng 5 năm 2025.

Tuy nhiên, Hồng y Pietro Parolin, Quốc vụ khanh Tòa Thánh, đã thận trọng khi đề cập đến khả năng này. Trong một hội nghị về Ukraine tại Đại học Giáo hoàng Gregorian ở Rôma vào ngày 15 tháng 5, Hồng y Parolin cho biết: “Vẫn còn quá sớm để đưa ra quyết định. Lời mời của Tổng thống Zelensky đã được gửi tới, và Đức Giáo Hoàng sẽ cân nhắc. Nhưng hiện tại, chúng tôi chưa thể nói đồng ý hay không.” Ông cũng tiết lộ rằng chuyến công du nước ngoài đầu tiên của Đức Leo XIV có thể sẽ là tới Iznik, Thổ Nhĩ Kỳ, để kỷ niệm 1.700 năm Công đồng Nicaea, thay vì Kyiv.

Dù chưa xác nhận chuyến thăm Kyiv, Đức Leo XIV đã nhiều lần nhấn mạnh cam kết của Vatican trong việc làm trung gian hòa giải và hỗ trợ nhân đạo. Trong bài phát biểu đầu tiên tại Quảng trường Thánh Phêrô vào ngày 11 tháng 5, ngài kêu gọi một “nền hòa bình công bằng, chân chính và bền vững” cho Ukraine, đồng thời yêu cầu thả tự do cho các tù nhân chiến tranh và đưa trẻ em Ukraine bị bắt cóc trở về gia đình. Ngài cũng bày tỏ nỗi đau trước tình hình tại Gaza, kêu gọi ngừng bắn ngay lập tức và cung cấp viện trợ nhân đạo.

Hồng y Parolin khẳng định sự liên tục giữa triều đại của Đức Phanxicô và Đức Leo XIV, nhấn mạnh rằng cả hai vị Giáo Hoàng đều chia sẻ “niềm đam mê với Phúc Âm” và mong muốn tìm kiếm “một con đường đức tin không khuất phục trước logic của chiến tranh”. Trong khi đó, Tổng giám mục Shevchuk, tại hội nghị ở Đại học Gregorian, kêu gọi cộng đồng quốc tế không dung thứ cho “những lời dối trá” biện minh cho bạo lực, đồng thời nhấn mạnh vai trò của Giáo hội trong việc mang lại ánh sáng hy vọng giữa bóng tối của chiến tranh.

Sự xuất hiện của Đức Leo XIV đánh dấu một giai đoạn mới cho Giáo hội Công giáo, đặc biệt trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với nhiều cuộc xung đột. Với kinh nghiệm truyền giáo lâu năm tại Peru và lập trường rõ ràng về công lý xã hội, ngài được kỳ vọng sẽ tiếp tục di sản của Đức Phanxicô, đồng thời mang đến những thay đổi táo bạo trong cách Vatican xử lý các vấn đề quốc tế. Các bài viết trên mạng xã hội X gần đây phản ánh sự ủng hộ mạnh mẽ từ cộng đồng Công giáo Ukraine, với nhiều người ca ngợi ngài vì đã công khai lên án hành động xâm lược của Nga.

Tuy nhiên, áp lực đặt lên vai Đức Leo XIV không hề nhỏ. Một mặt, ngài phải cân bằng giữa vai trò trung gian hòa giải của Vatican và mong muốn của Ukraine về một sự ủng hộ rõ ràng hơn. Mặt khác, ngài cần duy trì thông điệp hòa bình phổ quát của Giáo hội trong một thế giới đang bị chia rẽ bởi xung đột. Liệu chuyến tông du tới Kyiv có diễn ra, và nếu có, nó sẽ mang ý nghĩa gì đối với tương lai của Ukraine và quan hệ Vatican-Nga? Câu trả lời vẫn nằm trong sự cân nhắc của Đức Giáo Hoàng và những bước đi thận trọng của Tòa Thánh.

Lm. Anmai, CSsR tổng hợp