ĐGH nhấn mạnh sự tập trung vào AI với sự thừa nhận di sản giáo huấn xã hội của Leo XIII
ĐỨC GIÁO HOÀNG LEO XIV NHẤN MẠNH SỰ TẬP TRUNG VÀO AI VỚI SỰ THỪA NHẬN DI SẢN GIÁO HUẤN XÃ HỘI CỦA LEO XIII
Khi vị giáo hoàng mới đắc cử bước lên ban công của Vương cung thánh đường Thánh Peter để phát biểu trước các tín đồ Công giáo vào ngày 8 tháng 5, quyết định đầu tiên của ngài với tư cách là giáo hoàng — lấy tên giáo hoàng là Leo — đã báo hiệu hướng đi mà ngài dự định thực hiện trong cương vị giáo hoàng của mình để giải quyết một số vấn đề xã hội cần có sự hướng dẫn về mặt đạo đức, bao gồm cả trí tuệ nhân tạo (AI).
Trong cuộc gặp đầu tiên với Hồng y đoàn vào ngày 10 tháng 5, Đức Giáo hoàng đã xác nhận rằng ngài chọn danh hiệu này để vinh danh Đức Giáo hoàng Leo XIII, người mà ngài cho biết đã "giải quyết vấn đề xã hội trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp vĩ đại đầu tiên" với thông điệp Rerum Novarum vào cuối những năm 1800.
Giáo hoàng mới giải thích rằng thông điệp này, đặt nền tảng cho giáo huấn xã hội Công giáo, có thể giúp định hướng Giáo hội khi tìm cách đưa ra hiểu biết đạo đức về "những diễn biến trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo", đồng thời nói thêm rằng sự trỗi dậy của AI đặt ra "những thách thức mới cho việc bảo vệ phẩm giá con người, công lý và lao động".
Trong thông điệp có ảnh hưởng này, Đức Leo XIII đã tránh cả chủ nghĩa xã hội và quyền lực kinh doanh không bị hạn chế, lựa chọn sự hợp tác giữa các lợi ích cạnh tranh tập trung vào phẩm giá của con người. Những bình luận của Đức Giáo hoàng Leo XIV cho thấy những nguyên tắc tương tự này sẽ định hình cách tiếp cận của Đức Thánh Cha đối với những câu hỏi tương tự xung quanh AI.
Nền tảng của giáo lý xã hội Công giáo
Đức Lêô XIII ban hành Thông điệp Rerum Novarum vào ngày 15 tháng 5 năm 1891, vào thời điểm người lao động đang phải vật lộn với điều kiện làm việc tồi tệ trong cuộc cách mạng công nghiệp và khi những người theo chủ nghĩa Marx đang lợi dụng sự bất mãn để thúc đẩy những thay đổi triệt để đối với trật tự xã hội.
Về cơ bản, Đức Leo XIII “chủ yếu quan tâm đến việc đưa ra… một nền nhân học triết học hoặc thần học” tập trung vào “con người và phẩm giá của lao động”, theo Joseph Grabowski, phó chủ tịch truyền giáo và sứ mệnh tại Hội Gilbert Keith Chesterton .
Trong thông điệp, Đức Lêô XIII viết rằng cần phải “kéo những người giàu và tầng lớp lao động lại gần nhau”, điều này có thể thực hiện được bằng cách “nhắc nhở mỗi bên về bổn phận của mình đối với bên kia” và “về nghĩa vụ công lý”.
Đức Leo XIII đã dạy rằng những nghĩa vụ đối với công lý này bao gồm nghĩa vụ của chủ doanh nghiệp là “tôn trọng phẩm giá của mỗi người như một con người được tôn vinh bởi phẩm chất Kitô giáo” và không bao giờ “lạm dụng con người như thể họ là đồ vật để theo đuổi lợi ích hoặc chỉ coi trọng họ vì sức mạnh thể chất của họ”.
Grabowski nói với CNA rằng một trong những vấn đề của công nghiệp hóa là con người "bị coi là máy móc" khi làm việc trong các nhà máy và Đức Giáo hoàng đang nhắc nhở những chủ nhà máy rằng con người không nên bị đối xử như thể họ chỉ là "một phần của cỗ máy".
Đức Lêô XIII cũng bảo vệ quyền sở hữu tài sản tư nhân, mà ông viết rằng phải "thuộc về người đàn ông với tư cách là chủ gia đình" và khiển trách các hệ tư tưởng Marxist và xã hội chủ nghĩa, mà ông cho rằng sẽ phá vỡ trật tự xã hội bằng cách khiến con người chống lại nhau và biến tài sản tư nhân thành "tài sản chung của tất cả mọi người, do nhà nước hoặc các cơ quan thành phố quản lý".
“Một luật thiêng liêng nhất của tự nhiên là người cha phải cung cấp thức ăn và mọi nhu yếu phẩm cho những người mà mình đã sinh ra,” Đức Leo XIII đã viết. “Và cũng tự nhiên khi người cha muốn con cái mình, những người tiếp tục, có thể nói như vậy, và tiếp tục tính cách của mình, được người cha cung cấp mọi thứ cần thiết để chúng có thể tự bảo vệ mình khỏi sự thiếu thốn và đau khổ giữa những điều không chắc chắn của cuộc sống trần thế này.”
Grabowski cho biết nếu tóm tắt thông điệp trong một dòng thì sẽ là: “Nền kinh tế có mục đích phục vụ con người chứ không phải ngược lại”.
Ông cho biết: “Kinh tế, công việc sản xuất và những thứ tương tự thực chất đều liên quan đến bản chất con người và phục vụ mục đích cao nhất của con người”, đó là “lên thiên đường” và sống trong một “cộng đồng hòa thuận”.
Giáo lý xã hội và AI
Người tiền nhiệm của Giáo hoàng Leo XIV là Giáo hoàng Francis đã kết hợp một số yếu tố của giáo lý xã hội Công giáo vào cách tiếp cận của Giáo hội đối với các vấn đề liên quan đến AI.
Vào tháng 12 năm 2023, Đức Phanxicô đã thúc giục các nhà lãnh đạo toàn cầu điều chỉnh AI theo hướng “theo đuổi hòa bình và lợi ích chung” và nhấn mạnh rằng các đổi mới phải tránh “chế độ độc tài công nghệ” và thay vào đó phải được sử dụng để phục vụ “mục đích vì tình anh em và hòa bình của con người”.
Vào tháng 1, Bộ Giáo lý Đức tin đã công bố một “ghi chú” dài 30 trang giải thích rằng AI thiếu “sự phong phú về thể xác, tính quan hệ và sự cởi mở của trái tim con người” và rằng sự đổi mới sẽ thúc đẩy “sự trân trọng mới đối với mọi thứ thuộc về con người”.
Grabowski nói với CNA rằng khi AI tiếp tục phát triển và Giáo hội chính thức hóa giáo lý của mình về công nghệ mới, Đức Leo XIV sẽ phải giải quyết một số vấn đề tương tự như Đức Leo XIII đã từng vật lộn vào đầu thế kỷ 20.
Ông cho biết: “Vẫn còn một câu hỏi là: Làm thế nào để chúng ta sử dụng máy móc trong sản xuất kinh tế theo cách phục vụ con người mà không biến con người thành nô lệ của máy móc?”
AI đã được đưa vào nhiều nơi làm việc, chẳng hạn như các lĩnh vực tiếp thị, ngân hàng, chăm sóc sức khỏe và mã hóa. Việc áp dụng AI đôi khi có thể cải thiện độ chính xác và hiệu quả nhưng lại gây ra lo ngại rằng công nghệ này có thể thay thế con người trong một số hoạt động nhất định.
Bài báo ngày 25 tháng 5 của tờ New York Times lưu ý rằng một số nhà phát triển phần mềm tại Amazon phàn nàn rằng công việc của họ đang trở nên nhàm chán và vô nghĩa vì phần lớn mã hóa đã được tự động hóa bằng AI, trong khi những công nhân khác lại đang vui mừng vì năng suất tăng lên.
Ngoài ra, trong chăm sóc sức khỏe, một bài báo trên Forbes vào tháng 10 năm 2024 lưu ý rằng AI đang giúp bác sĩ tìm ra những bất thường ở bệnh nhân và liên kết các triệu chứng với nhau để tăng tốc độ và độ chính xác của chẩn đoán y khoa.
Phát biểu về sự hỗ trợ của AI trong lĩnh vực y tế, Grabowski cho biết: “Có thể có những lợi ích ở đó” khi công nghệ giúp bác sĩ “xem xét các triệu chứng và có thể đưa ra những điều mà bác sĩ con người không thể hiểu được”.
“Chúng tôi không phản đối điều đó, nhưng giống như mọi thứ khác, cần phải có sự cân bằng”, ông nói.
Phù hợp với một số khiếu nại được báo cáo tại Amazon, Grabowski cho biết "công việc ngày càng cơ giới hóa" gây ra mối lo ngại và với AI, có rất nhiều hoạt động gia công "quy trình sáng tạo" và "quy trình tạo ra ý tưởng" với khả năng AI tạo ra nghệ thuật và tiểu thuyết, điều mà ông gọi là "có phần đáng báo động".
“Có một khái niệm về quyền được làm việc có ý nghĩa cho một người [trong các tác phẩm của Leo XIII],” ông nói thêm. “Để được thực hiện.”
Một nguyên tắc khác của Rerum Novarum có thể giúp hướng dẫn việc giảng dạy về AI là mối quan tâm về “sự tôn trọng đối với tài sản, đối với tài sản sản xuất”, Grabowski lưu ý, đồng thời nhấn mạnh rằng một vấn đề với AI là “sự tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ”.
Ông cho biết: “Người ta rất lo ngại về thực tế là [AI] không thực sự tự tạo ra bất cứ thứ gì, do đó, nó tái chế các từ ngữ và hình ảnh do những người thật khác tạo ra và thường làm như vậy mà không ghi rõ nguồn”.
Grabowski cho biết việc Giáo hoàng chọn danh hiệu Leo là "thú vị", vì thế giới đang ở "thời điểm rất quan trọng trong lịch sử kinh tế". Ông bày tỏ hy vọng rằng mọi người sẽ tuân theo sự hướng dẫn đạo đức mong đợi từ Tòa thánh và trích dẫn một câu trong cuốn sách " What's Wrong With The World " của GK Chesterton .
“Lý tưởng Kitô giáo không được thử nghiệm và thấy thiếu sót,” Chesterton viết. “Nó được thấy là khó khăn và không được thử nghiệm.”
Lm. Anmai, CSsR tổng hợp