ĐGH Phanxicô dưới lăng kính của Tin Mừng
ĐGH Phanxicô dưới lăng kính của Tin Mừng
Bài giảng của Đức Hồng y Re, Niên trưởng Hồng y đoàn
Tại Công trường Thánh Phêrô uy nghiêm này, nơi Đức Thánh Cha Phanxicô đã cử hành Thánh Thể rất nhiều lần và chủ trì các cuộc tụ họp lớn trong mười hai năm qua, chúng ta tụ họp với trái tim buồn bã để cầu nguyện xung quanh hài cốt của ngài. Tuy nhiên, chúng ta được nâng đỡ bởi sự kiên định của đức tin, điều này bảo đảm với chúng ta rằng sự tồn tại của con người không kết thúc trong mộ phần, mà là trong nhà của Chúa Cha, trong một cuộc sống hạnh phúc sẽ không bao giờ kết thúc.
Thay mặt cho Hồng y đoàn, tôi chân thành cảm ơn tất cả quý vị đã hiện diện. Với cảm xúc sâu sắc, tôi xin gửi lời chào trân trọng và lời cảm ơn chân thành đến các Nguyên thủ quốc gia, Nguyên thủ chính phủ và các Phái đoàn chính thức đã đến từ nhiều quốc gia để bày tỏ tình cảm, sự tôn kính và trân trọng đối với Đức Thánh Cha quá cố của chúng ta.
Sự tuôn trào tình cảm mà chúng ta đã chứng kiến trong những ngày gần đây sau khi ngài rời khỏi thế gian này về cõi vĩnh hằng cho chúng ta biết triều đại giáo hoàng sâu sắc của Đức Thánh Cha Phanxicô đã chạm đến tâm trí và tâm hồn của mọi người như thế nào.
Hình ảnh cuối cùng chúng ta có về ngài, hình ảnh sẽ còn in sâu trong tâm khảm của chúng ta, là hình ảnh Chúa Nhật tuần trước, Chúa Nhật Phục Sinh, khi Đức Thánh Cha Phanxicô, bất chấp vấn đề sức khỏe nghiêm trọng của mình, muốn ban phép lành cho chúng ta từ ban công của Vương cung Thánh đường Thánh Phêrô. Sau đó, ngài đã xuống Công trường này để chào đám đông lớn tụ tập cho Thánh lễ Phục Sinh trong khi đi trên chiếc xe Popemobile mui trần.
Với lời cầu nguyện của mình, giờ đây chúng ta phó thác linh hồn của Đức Thánh Cha kính yêu của chúng ta cho Chúa, để Người ban cho ngài hạnh phúc vĩnh cửu trong ánh mắt sáng ngời và vinh quang của tình yêu bao la của Người.
Chúng ta được soi sáng và hướng dẫn bởi đoạn Tin Mừng, trong đó chính giọng nói của Đức Kitô vang lên, hỏi vị Tông đồ đầu tiên: “Phêrô, con có yêu mến Thầy hơn những người này không?” Câu trả lời của Phêrô rất nhanh chóng và chân thành: “Lạy Chúa, Chúa biết mọi sự; Chúa biết rằng con yêu mến Chúa nhường bao!” Sau đó, Chúa Giêsu đã giao phó cho ngài sứ mệnh lớn lao: “Hãy chăn dắt chiên của Thầy”. Đây sẽ là nhiệm vụ thường trực của Phêrô và những người kế nhiệm ngài, một sự phục vụ yêu thương theo bước chân của Đức Kitô, Thầy và Chúa của chúng ta, Đấng “đến không phải để được phục vụ mà là để phục vụ và hiến mạng sống làm giá chuộc cho nhiều người” (Mc 10:45).
Mặc dù yếu đuối và đau khổ vào lúc cuối đời, Đức Thánh Cha Phanxicô đã chọn đi theo con đường tự hiến này cho đến ngày cuối cùng của cuộc đời trần thế. Ngài đã đi theo bước chân của Chúa mình, Người Muc Tử Nhân Lành, người yêu thương đàn chiên của mình đến mức hiến mạng sống vì chúng. Và ngài đã làm như vậy với sức mạnh và sự thanh thản, gần gũi với đàn chiên của mình, Giáo hội của Chúa, ghi nhớ lời của Chúa Giêsu được Thánh Phaolô trích dẫn: “Cho thì có phúc hơn là nhận” (Cv 20:35).
Khi Đức Hồng y Bergoglio được Mật nghị bầu lên vào ngày 13 tháng Ba năm 2013 để kế nhiệm Đức Giáo hoàng Benedictô XVI, ngài đã có nhiều năm kinh nghiệm trong đời sống tôn giáo tại Dòng Tên và trên hết, ngài đã được bồi đắp thêm kinh nghiệm qua hai mươi mốt năm mục vụ tại Tổng Giáo phận Buenos Aires, đầu tiên là với tư cách là Phụ tá, sau đó là Phó Giám mục và trên hết là Tổng giám mục.
Quyết định lấy danh hiệu Phanxicô ngay lập tức cho thấy kế hoạch mục vụ và phong cách mà ngài muốn dựa vào để xây dựng triều đại giáo hoàng của mình, tìm kiếm cảm hứng từ tinh thần của Thánh Phanxicô thành Assisi.
Ngài vẫn giữ được tính khí và hình thức lãnh đạo mục vụ của mình, và thông qua tính cách kiên quyết của mình, ngài đã ngay lập tức tạo dấu ấn trong việc quản lý Giáo hội. Ngài thiết lập mối liên hệ trực tiếp với các cá nhân và dân tộc, mong muốn gần gũi với mọi người, đặc biệt quan tâm đến những người gặp khó khăn, hiến thân không giới hạn, đặc biệt là những người bị thiệt thòi, những người thấp hèn nhất trong chúng ta. Ngài là một Giáo hoàng giữa mọi người, với trái tim rộng mở đối với mọi người. Ngài cũng là một Giáo hoàng chú ý đến những dấu chỉ của thời đại và những gì Chúa Thánh Thần đang đánh thức trong Giáo hội.
Với vốn từ vựng và ngôn ngữ đặc trưng, giàu hình ảnh và ẩn dụ, ngài luôn tìm cách làm sáng tỏ những vấn đề của thời đại chúng ta bằng sự khôn ngoan của Tin Mừng. Ngài đã làm như vậy bằng cách đưa ra một phản ứng được hướng dẫn bởi ánh sáng của đức tin và khuyến khích chúng ta sống như những người theo Kitô giáo giữa những thách thức và mâu thuẫn trong những năm gần đây, mà ngài thích mô tả là một “sự thay đổi mang tính thời đại”.
Ngài có tính tự phát tuyệt vời và cách nói chuyện thân mật với mọi người, ngay cả những người xa Giáo hội.
Giàu sự ấm áp của tình người và nhạy cảm sâu sắc với những thách thức của ngày nay, Đức Thánh Cha Phanxicô thực sự chia sẻ những lo lắng, đau khổ và hy vọng của thời đại toàn cầu hóa này. Ngài đã cống hiến hết mình bằng cách an ủi và khích lệ chúng ta bằng một thông điệp có khả năng chạm đến trái tim mọi người một cách trực tiếp và ngay lập tức.
Sức thu hút của ngài về sự chào đón và lắng nghe, kết hợp với cách cư xử phù hợp với sự nhạy cảm của ngày nay, đã chạm đến trái tim và tìm cách đánh thức lại sự nhạy cảm về đạo đức và tinh thần.
Truyền giáo là nguyên tắc chỉ đạo của triều đại giáo hoàng của ngài. Với tầm nhìn truyền giáo rõ ràng, ngài đã truyền bá niềm vui của Tin Mừng, đó là tiêu đề của Tông huấn đầu tiên của ngài, Evangelii gaudium. Đó là niềm vui lấp đầy trái tim của tất cả những ai phó thác mình cho Thiên Chúa với sự tin tưởng và hy vọng.
Điểm chỉ đạo trong sứ mệnh của ngài cũng là niềm tin rằng Giáo hội là ngôi nhà của tất cả mọi người, một ngôi nhà luôn mở cửa. Ngài thường sử dụng hình ảnh Giáo hội như một “bệnh viện dã chiến” sau một trận chiến mà nhiều người đã bị thương; một Giáo hội quyết tâm chăm sóc nhữn vấn đề của con người và những nỗi lo lắng lớn lao đang xé nát thế giới đương đại; một Giáo hội có khả năng cúi mình xuống với mọi người, bất kể vết thương của họ.
Những cử chỉ và lời kêu gọi của ngài dành cho người tị nạn và những người di tản là vô vàn. Ngài luôn kiên trì làm việc vì người nghèo.
Điều đáng chú ý là chuyến hành trình đầu tiên của Đức Thánh Cha Phanxicô là đến Lampedusa, một hòn đảo tượng trưng cho thảm kịch di cư, với hàng ngàn người chết đuối trên biển. Chuyến đi Lesbos của ngài cũng tương tự như vậy, cùng với Đức Thượng phụ Đại kết và Đức Tổng Giám mục Athens, cũng như việc cử hành Thánh lễ tại biên giới giữa Mễ Tây Cơ và Hoa Kỳ trong chuyến đi đến Mễ Tây Cơ.
Trong số 47 Chuyến tông du gian khổ của ngài, chuyến đi đến Iraq vào năm 2021, bất chấp mọi rủi ro, sẽ vẫn đặc biệt đáng nhớ. Chuyến tông du khó khăn đó là liều thuốc xoa dịu vết thương hở của người dân Iraq, những người đã phải chịu đựng quá nhiều từ những hành động vô nhân đạo của ISIS. Đây cũng là một chuyến đi quan trọng đối với đối thoại liên tôn, một chiều kích quan trọng nữa trong công tác mục vụ của ngài. Với chuyến Tông du năm 2024 đến bốn quốc gia Á châu - Đại Dương châu, Đức Thánh Cha đã đến: “Vùng ngoại vi xa nhất của thế giới”.
Đức Thánh Cha Phanxicô luôn đặt Tin Mừng về lòng thương xót vào vị trí trung tâm, nhiều lần nhấn mạnh rằng Thiên Chúa không bao giờ mệt mỏi tha thứ cho chúng ta. Người luôn tha thứ, bất kể hoàn cảnh của người xin tha thứ và quay trở lại con đường ngay lẽ phải như thế nào.
Ngài kêu gọi Năm Thánh Lòng Thương Xót đặc biệt nhấn mạnh rằng lòng thương xót là “trái tim của Tin Mừng”.
Lòng thương xót và niềm vui của Tin Mừng là hai từ then chố đối với Đức Thánh Cha Phanxicô. Trái ngược với cái mà ngài gọi là “văn hóa lãng phí”, ngài đã nói về nền văn hóa gặp gỡ và đoàn kết. Chủ đề về tình huynh đệ đã xuyên suốt triều đại giáo hoàng của ngài với những giai điệu sinh động. Trong Thông điệp Fratelli tutti, ngài muốn khơi dậy khát vọng về tình huynh đệ trên toàn thế giới, bởi vì tất cả chúng ta đều là con của cùng một Cha trên trời. Ngài thường nhắc nhở chúng ta một cách mạnh mẽ rằng tất cả chúng ta đều thuộc một gia đình nhân loại.
Năm 2019, trong chuyến tông du tới Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Đức Thánh Cha Phanxicô đã ký Văn kiện về Tình huynh đệ nhân loại vì Hòa bình thế giới và Chung sống, nhắc lại tình phụ tử chung của Thiên Chúa. Trong Thông điệp Laudato si’, ngài đã nhắc đến bổn phận và trách nhiệm chung của chúng ta đối với ngôi nhà chung của chúng ta với lời tuyên bố: “Không ai được cứu một mình”.
Đối mặt với những cuộc chiến tranh dữ dội trong những năm gần đây, với những nỗi kinh hoàng vô nhân đạo và vô số cái chết và sự tàn phá, Đức Thánh Cha Phanxicô không ngừng lên tiếng cầu xin hòa bình và kêu gọi lý trí và đàm phán trung thực để tìm ra những giải pháp khả thi. Ngài nói rằng chiến tranh dẫn đến cái chết của con người và phá hủy nhà cửa, bệnh viện và trường học. Chiến tranh luôn khiến thế giới tồi tệ hơn trước: đó luôn là thất bại đau đớn và bi thảm cho tất cả mọi người.
“Hãy xây những nhịp cầu, đừng xây những bức tường” là lời khuyên mà ngài đã nhắc lại nhiều lần, và việc phục vụ đức tin của ngài với tư cách là Người kế vị Thánh Phêrô luôn gắn liền với việc phục vụ nhân loại theo mọi chiều kích. Hiệp nhất về mặt tinh thần với toàn thể Kitô giáo, chúng ta quy tụ ơ đây đông đảo để cầu nguyện cho Đức Thánh Cha Phanxicô, để Thiên Chúa có thể chào đón ngài trong tình yêu bao la của Người.
Đức Thánh Cha Phanxicô thường kết thúc những bài phát biểu và cuộc họp của mình bằng câu nói, “Đừng quên cầu nguyện cho tôi.”
Đức Thánh Cha Phanxicô kính yêu, giờ đây chúng con xin ngài cầu nguyện cho chúng con. Xin ngài ban phước lành cho Giáo hội, ban phước lành cho Roma và ban phước lành cho toàn thế giới từ thiên đàng như ngài đã làm vào Chúa Nhật tuần trước từ ban công của Vương cung Thánh đường này trong vòng tay cuối cùng với tất cả Dân Chúa, nhưng cũng ôm lấy nhân loại đang tìm kiếm chân lý bằng một trái tim chân thành và giơ cao ngọn đuốc hy vọng.
Jos. Nguyễn Minh Sơn chuyển ngữ