ĐTC Lêô XIV: hãy vượt qua những tranh luận cũ

ĐỨC THÁNH CHA LÊÔ XIV: HÃY VƯỢT QUA NHỮNG TRANH LUẬN CŨ KỸ ĐỂ TÌM LẠI NGUỒN CỘI ĐỨC TIN NICÊA

Trong Tông thư mới nhất mang tựa đề In unitate fidei (“Trong Sự Hiệp nhất Đức tin”), Đức Thánh Cha Lêô XIV đã đưa ra một lời mời gọi khẩn thiết và đầy can đảm: Ngài kêu gọi các Kitô hữu hãy gác lại những tranh luận thần học đã không còn hợp thời, để cùng nhau quay về với di sản chung quý giá nhất – Kinh Tin Kính được tuyên xưng tại Công đồng Nicêa cách đây 1.700 năm.

Văn kiện quan trọng này được công bố vào ngày 23 tháng 11, đúng dịp Lễ Chúa Kitô Vua, như một nhịp cầu nối liền kỷ niệm Đại Công đồng đầu tiên của Giáo hội với Năm Thánh 2025 sắp tới. Tông thư cũng là bước chuẩn bị tâm hồn cho chuyến tông du đầy ý nghĩa của Đức Thánh Cha đến Thổ Nhĩ Kỳ và Li-băng. Tại Thổ Nhĩ Kỳ, ngài sẽ cùng Đức Thượng phụ Đại kết Bartholomew kỷ niệm 1700 năm Công đồng Nicêa vào ngày 30 tháng 11 – một cử chỉ mang tính biểu tượng sâu sắc cho khát vọng hiệp nhất.

Kinh Tin Kính: Nền tảng của sự hiệp nhất trong đa dạng

Đức Thánh Cha viết với niềm hy vọng rằng In unitate fidei sẽ "khơi dậy nơi toàn thể Giáo hội lòng nhiệt thành mới đối với việc tuyên xưng đức tin". Ngài nhấn mạnh rằng Kinh Tin Kính Nicêa-Constantinopolis không phải là một văn bản cổ xưa nằm yên trong viện bảo tàng, mà là "di sản chung sống động" của mọi Kitô hữu, cần được hiểu và tuyên xưng với những cách thức luôn mới mẻ.

Trong một cái nhìn đầy tuệ giác về đại kết, Đức Thánh Cha Lêô XIV khẳng định Kinh Tin Kính chính là "nền tảng và điểm quy chiếu" cho sự hiệp thông trọn vẹn. Ngài viết:

“Kinh Tin Kính mang đến cho chúng ta một mô hình về sự hiệp nhất đích thực trong sự đa dạng chính thống. Đó là sự hiệp nhất trong Ba Ngôi và Ba Ngôi trong Một. Bởi lẽ, hiệp nhất mà thiếu đi sự đa dạng sẽ trở thành độc đoán, còn đa dạng mà thiếu hiệp nhất thì chỉ dẫn đến chia rẽ mà thôi.”

Chính vì thế, ngài thẳng thắn kêu gọi: “Chúng ta cần gác lại những tranh luận thần học đã mất lý do tồn tại, để cùng nhau phát triển một sự hiểu biết chung, và quan trọng hơn, là lời cầu nguyện chung trong Chúa Thánh Thần.” Đối với ngài, sự hiệp nhất không làm ai nghèo đi, mà trái lại, làm cho tất cả trở nên phong phú hơn. Đó là một thách đố thiêng liêng đòi hỏi sự hoán cải của mọi tâm hồn.

Niềm hy vọng giữa thế giới đầy biến động

Liên kết quá khứ với hiện tại, Đức Thánh Cha nhắc nhớ rằng Năm Thánh 2025 mang chủ đề “Chúa Kitô, Niềm Hy Vọng của chúng ta”. Trong bối cảnh thế giới đang oằn mình vì chiến tranh, bất công và thiên tai, lời tuyên xưng đức tin của Nicêa trở thành ngọn hải đăng của hy vọng.

Ngài chia sẻ đầy trăn trở: “Trong thời điểm khó khăn này, giữa những nỗi sợ hãi về bạo lực, đói nghèo và sự đau khổ của hàng triệu anh chị em, Kinh Tin Kính mang lại cho chúng ta niềm hy vọng. Bởi lẽ cốt lõi của Kinh Tin Kính là lời tuyên xưng vào Chúa Giêsu Kitô – Con Thiên Chúa, Đấng đã ‘từ trời xuống thế vì loài người chúng ta và để cứu độ chúng ta’.”

Nicêa: Khẳng định một Thiên Chúa "Ở Cùng Chúng Ta"

Phần lớn Tông thư dành để suy tư về bối cảnh lịch sử và thần học của Công đồng Nicêa năm 325. Trước cuộc khủng hoảng của lạc giáo Ariô – phủ nhận thần tính của Chúa Giêsu – các Nghị phụ đã kiên quyết khẳng định: Chúa Giêsu "đồng bản thể" (homooúsios) với Chúa Cha.

Đức Thánh Cha Lêô XIV giải thích rằng, những thuật ngữ triết học khó hiểu ấy thực chất mang một ý nghĩa vô cùng gần gũi: “Kinh Tin Kính Nicêa không mô tả một Thiên Chúa xa cách, bất động hay dửng dưng. Ngược lại, đó là một Thiên Chúa đã gạt bỏ uy nghi vô biên để trở nên người lân cận với những kẻ bé nhỏ và nghèo hèn.”

Ngài nhấn mạnh mầu nhiệm Nhập Thể: Thiên Chúa đã cứu độ toàn thể con người, cả hồn lẫn xác. “Thần hóa chính là nhân hóa đích thực,” ngài viết, trích ý tư tưởng của các Giáo phụ, để khẳng định rằng chỉ có Thiên Chúa mới lấp đầy được khát vọng khôn nguôi của trái tim con người.

Lời mời gọi xét mình nghiêm túc

Tông thư không dừng lại ở giáo lý, mà đi sâu vào đời sống thực hành. Đức Thánh Cha đặt ra những câu hỏi nhức nhối cho lương tâm người tín hữu ngày nay:

• "Chúng ta có thực sự hiểu và sống những gì mình đọc mỗi Chúa Nhật không?"
• "Liệu Thiên Chúa duy nhất có thực sự là Chúa của đời tôi, hay tôi đang đặt những ngẫu tượng khác lên trên Ngài?"
• "Tôi đối xử với công trình sáng tạo của Ngài như thế nào? Tôi khai thác tận diệt hay chăm sóc nó như ngôi nhà chung?"

Ngài cũng cảnh báo về một thực trạng đau lòng: Nhiều người ngày nay dửng dưng với Thiên Chúa một phần do chính các Kitô hữu. Thay vì làm chứng cho một Thiên Chúa của Tình Yêu và Tin Mừng, chúng ta đôi khi lại trình bày một Thiên Chúa đáng sợ, hay báo thù, hoặc sống một đời sống trái ngược với Phúc Âm.

Hiệp nhất để thế gian tin

Kết thúc Tông thư, Đức Thánh Cha Lêô XIV hướng lòng về sự hiệp nhất hữu hình. Dù con đường đến sự hiệp thông trọn vẹn với các Giáo hội Chính thống và Tin Lành còn dài, nhưng việc cùng chung một Phép Rửa và một Kinh Tin Kính là nền tảng vững chắc để chúng ta nhận nhau là anh em.

“Điều hiệp nhất chúng ta lớn hơn nhiều so với những điều chia rẽ chúng ta,” ngài khẳng định. Trong một thế giới bị chia rẽ, một cộng đoàn Kitô hữu hiệp nhất sẽ là “dấu chỉ của hòa bình và khí cụ của sự hòa giải.”

Tông thư khép lại bằng lời cầu nguyện tha thiết dâng lên Chúa Thánh Thần:

“Lạy Đấng An Ủi tuyệt luân, nguồn mạch của sự hòa hợp... Xin hãy đến, quy tụ chúng con vào đàn chiên duy nhất của Chúa Kitô. Xin chỉ cho chúng con những con đường phải đi, để nhờ sự khôn ngoan của Chúa, chúng con một lần nữa được nên một trong Chúa Kitô: hiệp nhất, để thế gian tin.”

Lm. Anmai, CSsR tổng hợp