Đức Hồng Y Grech: Đức Giáo Hoàng Lêô 14 Là Một Giám Mục Hiệp Hành

Đức Hồng Y Grech: Đức Giáo Hoàng Lêô Xiv Là Một Giám Mục Hiệp Hành

Đức Hồng Y Mario Grech, Tổng Thư ký Thượng Hội đồng Giám mục, là một trong những nhân vật quan trọng trong Giáo hội Công giáo hiện nay, đặc biệt trong việc thúc đẩy tính hiệp hành – một khái niệm đang định hình cách Giáo hội hoạt động và tương tác với thế giới. Sinh ngày 20 tháng 2 năm 1957 tại Qala, Malta, Đức Hồng Y Grech đã có một hành trình dài trong sứ vụ mục tử, từ một linh mục giáo phận đến Giám mục của Giáo phận Gozo (2005–2019), và sau đó được bổ nhiệm làm Tổng Thư ký Thượng Hội đồng Giám mục vào năm 2020. Với vai trò này, ngài chịu trách nhiệm tổ chức và hướng dẫn các phiên họp của Thượng Hội đồng, một cơ chế quan trọng giúp Giáo hội toàn cầu suy tư, thảo luận, và đưa ra các định hướng mục vụ.

Trong một cuộc phỏng vấn gần đây với hãng tin Sir của Hội đồng Giám mục Ý, Đức Hồng Y Grech đã chia sẻ những suy tư sâu sắc về Thượng Hội đồng Giám mục về tính hiệp hành, một sáng kiến được khởi xướng dưới triều đại của Đức Giáo Hoàng Phanxicô và tiếp tục được phát triển dưới sự lãnh đạo của Đức Giáo Hoàng Lêô XIV. Cuộc phỏng vấn không chỉ làm sáng tỏ tầm nhìn của Đức Hồng Y về tương lai của Giáo hội mà còn nhấn mạnh vai trò của Đức Giáo Hoàng Lêô XIV như một “Giám mục hiệp hành” – một vị lãnh đạo biết lắng nghe và đưa ra quyết định dựa trên sự phân định chung của cộng đồng đức tin.

Tính hiệp hành, trong bối cảnh Giáo hội Công giáo, đề cập đến việc cùng nhau bước đi (synodality, từ tiếng Hy Lạp “synodos” nghĩa là “cùng đường”). Đây là một cách tiếp cận nhấn mạnh sự tham gia của toàn thể Dân Chúa – từ giáo sĩ đến giáo dân – trong việc lắng nghe, đối thoại, và phân định để đáp ứng các thách thức của thời đại. Đức Hồng Y Grech, với kinh nghiệm mục vụ và sự nhạy bén thần học, đã trở thành một trong những người dẫn dắt chính trong việc hiện thực hóa tầm nhìn này, không chỉ trong các phiên họp Thượng Hội đồng mà còn trong đời sống hàng ngày của Giáo hội.

Một trong những điểm nhấn quan trọng trong cuộc phỏng vấn của Đức Hồng Y Grech là việc ngài mô tả Đức Giáo Hoàng Lêô XIV như một “Giám mục hiệp hành”. Danh hiệu này không chỉ là một lời khen ngợi mà còn phản ánh bản chất lãnh đạo của Đức Giáo Hoàng mới, người được nhìn nhận là một vị mục tử biết lắng nghe tiếng nói của Dân Chúa trước khi đưa ra các quyết định quan trọng. Theo Đức Hồng Y Grech, vai trò của một Giám mục hiệp hành không mâu thuẫn với trách nhiệm đưa ra quyết định cuối cùng, mà trái lại, nó làm phong phú thêm quá trình ra quyết định bằng cách đảm bảo rằng các quyết định đó được dựa trên sự tham khảo ý kiến rộng rãi và sự phân định chung.

Đức Giáo Hoàng Lêô XIV, người kế vị Đức Giáo Hoàng Phanxicô, được bầu chọn trong một mật nghị gần đây, đã nhanh chóng khẳng định sự tiếp nối với di sản hiệp hành của vị tiền nhiệm. Trong các bài giảng và thông điệp đầu tiên, ngài thường nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lắng nghe – không chỉ lắng nghe các giám mục và linh mục, mà còn lắng nghe giáo dân, những người trẻ, và cả những người ở bên lề xã hội. Sự nhạy bén này, theo Đức Hồng Y Grech, là dấu hiệu cho thấy Giáo hội đang bước vào một giai đoạn mới, nơi tính hiệp hành không chỉ là một khái niệm thần học mà còn là một thực hành sống động.

Để hiểu rõ hơn về khái niệm “Giám mục hiệp hành”, chúng ta cần nhìn vào bối cảnh lịch sử và thần học của vai trò Giáo hoàng. Trong truyền thống Công giáo, Giáo hoàng là người kế vị Thánh Phêrô, được trao quyền tối cao để hướng dẫn Giáo hội. Tuy nhiên, quyền này không được thực thi một cách độc đoán mà thường đi đôi với việc tham khảo ý kiến của các giám mục, thần học gia, và cộng đồng tín hữu. Đức Giáo Hoàng Lêô XIV, với phong cách lãnh đạo khiêm tốn và cởi mở, đã thể hiện rằng quyền bính của ngài không làm lu mờ tiếng nói của người khác, mà trái lại, được củng cố thông qua sự đối thoại và đồng trách nhiệm.

Trong cuộc phỏng vấn, Đức Hồng Y Grech đã dành nhiều thời gian để chia sẻ về Thượng Hội đồng Giám mục về tính hiệp hành, một sáng kiến kéo dài nhiều năm dưới triều đại của Đức Giáo Hoàng Phanxicô và tiếp tục được triển khai dưới sự lãnh đạo của Đức Giáo Hoàng Lêô XIV. Thượng Hội đồng này, được khởi động vào năm 2021, nhằm mục đích tái định hình cách Giáo hội hoạt động bằng cách khuyến khích sự tham gia của tất cả các thành phần Dân Chúa. Không giống như các Thượng Hội đồng trước đây, vốn thường tập trung vào một chủ đề cụ thể (như gia đình, giới trẻ, hay vùng Amazon), Thượng Hội đồng về tính hiệp hành tập trung vào chính cách thức Giáo hội vận hành – một cuộc “tự phản tỉnh” về bản chất và sứ mạng của Giáo hội.

Đức Hồng Y Grech mô tả kỳ họp gần đây nhất của Thượng Hội đồng tại Ý như một “trải nghiệm rất tích cực”. Ngài bày tỏ sự tiếc nuối khi một số người đã hiểu sai hoặc không đánh giá đúng ý nghĩa của sự kiện này. Theo ngài, những chỉ trích rằng Thượng Hội đồng là một “thất bại” là không công bằng, bởi sự kiện này không nhằm mục đích đưa ra các kết luận dứt khoát mà là để khởi động một tiến trình lâu dài. “Đây là một minh chứng cho cách mà một Giáo hội hiệp hành cần phải hoạt động,” ngài nhấn mạnh, chỉ ra rằng tính hiệp hành đòi hỏi sự kiên nhẫn, cởi mở, và sẵn sàng đón nhận những quan điểm đa dạng.

Kỳ họp tại Ý là một phần của giai đoạn thực hành sau khi Thượng Hội đồng chính thức kết thúc. Không giống như các Thượng Hội đồng trước đây, nơi Giáo hội nhanh chóng chuyển sang chuẩn bị cho một sự kiện mới, lần này Giáo hội có ba năm để tập trung vào việc hiện thực hóa các kết quả của Thượng Hội đồng. Đây là một thay đổi quan trọng, phản ánh tầm nhìn của Đức Giáo Hoàng Phanxicô, người đã biến Thượng Hội đồng từ một sự kiện thành một tiến trình liên tục. Đức Hồng Y Grech nhấn mạnh rằng tiến trình này sẽ cần thời gian, thậm chí nhiều năm, để trở thành một phần không thể tách rời của đời sống Giáo hội.

Một trong những đóng góp lớn nhất của Đức Giáo Hoàng Phanxicô đối với Giáo hội là việc biến Thượng Hội đồng từ một sự kiện định kỳ thành một tiến trình liên tục. Trong suốt triều đại của mình, ngài đã nhấn mạnh rằng Giáo hội không chỉ cần các văn kiện hay nghị quyết, mà cần một sự hoán cải sâu sắc trong cách suy nghĩ và hành động. Tính hiệp hành, theo Đức Giáo Hoàng Phanxicô, không phải là một mục tiêu để đạt được, mà là một phong cách sống, một cách thế để Giáo hội hiện diện trong thế giới.

Đức Hồng Y Grech nhắc lại rằng Đức Giáo Hoàng Phanxicô “luôn rất chú trọng đến việc khởi xướng các tiến trình”. Ngay cả khi ngài không còn hiện diện, những hạt giống mà ngài đã gieo – đặc biệt là tính hiệp hành – vẫn tiếp tục đâm chồi. Tiến trình hiệp hành, được khởi động qua Thượng Hội đồng, không chỉ dừng lại ở các phiên họp tại Rôma mà còn lan tỏa đến các giáo phận, giáo xứ, và cộng đoàn trên toàn thế giới. Các giáo phận được khuyến khích tổ chức các buổi đối thoại, lắng nghe ý kiến của giáo dân, và xây dựng các kế hoạch mục vụ dựa trên tinh thần hiệp hành.

Sự chuyển đổi từ “sự kiện” sang “tiến trình” là một bước ngoặt trong lịch sử Thượng Hội đồng. Trong quá khứ, các Thượng Hội đồng thường kết thúc với một tông huấn hoặc một văn kiện chính thức, và các giáo phận sẽ áp dụng những hướng dẫn này theo cách của riêng mình. Tuy nhiên, với Thượng Hội đồng về tính hiệp hành, Giáo hội được mời gọi sống tinh thần hiệp hành mỗi ngày, từ việc ra quyết định ở cấp giáo xứ đến việc hoạch định chiến lược ở cấp toàn cầu. Đức Hồng Y Grech nhấn mạnh rằng giai đoạn thực hành hiện nay là cơ hội để các kết quả của Thượng Hội đồng được thể hiện qua “một trải nghiệm của Giáo hội” – một Giáo hội biết lắng nghe, đồng hành, và phục vụ.

Một điểm thú vị mà Đức Hồng Y Grech đề cập trong cuộc phỏng vấn là sự tương đồng giữa Đức Giáo Hoàng Phanxicô và Đức Giáo Hoàng Lêô XIV, đặc biệt là nguồn gốc dòng tu của cả hai. Đức Giáo Hoàng Phanxicô, trước khi được bầu làm Giáo hoàng, là một tu sĩ Dòng Tên (Dòng Chúa Giêsu), trong khi Đức Giáo Hoàng Lêô XIV cũng xuất thân từ một dòng tu (dù thông tin cụ thể về dòng tu của ngài không được nêu rõ trong bài gốc). Theo Đức Hồng Y Grech, nguồn gốc dòng tu mang lại một “hành trang hiệp hành” đặc biệt, bởi các dòng tu thường nhấn mạnh đời sống cộng đoàn, sự phân định chung, và tinh thần phục vụ.

Trong các dòng tu, việc ra quyết định thường được thực hiện qua các cuộc họp cộng đoàn, nơi mọi thành viên có cơ hội bày tỏ ý kiến và cùng nhau phân định ý Chúa. Tinh thần này, theo Đức Hồng Y Grech, đã được Đức Giáo Hoàng Phanxicô và Đức Giáo Hoàng Lêô XIV mang vào vai trò lãnh đạo Giáo hội. Cả hai vị Giáo hoàng đều thể hiện sự cởi mở với đối thoại, sẵn sàng lắng nghe các ý kiến khác nhau, và cam kết xây dựng một Giáo hội đồng trách nhiệm, nơi mọi thành viên đều có vai trò trong việc định hình tương lai.

Sự kết nối này không chỉ là một điểm tương đồng cá nhân mà còn là một dấu hiệu của sự tiếp nối trong tinh thần lãnh đạo. Trong cuộc bầu chọn Giáo hoàng gần đây, Đức Giáo Hoàng Lêô XIV được các hồng y nhìn nhận là một người có khả năng lắng nghe đặc biệt – một phẩm chất quan trọng trong bối cảnh Giáo hội đang đối mặt với nhiều thách thức, từ sự phân cực nội bộ đến các vấn đề xã hội như bất bình đẳng, biến đổi khí hậu, và khủng hoảng đức tin ở nhiều nơi trên thế giới. Khả năng lắng nghe của ngài, theo Đức Hồng Y Grech, là một dấu hiệu cho thấy Giáo hội sẽ tiếp tục con đường hiệp hành mà Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã khởi xướng.

Đức Hồng Y Grech kết thúc cuộc phỏng vấn bằng một suy tư sâu sắc về tương lai của Giáo hội. Ngài nhấn mạnh rằng tương lai của Giáo hội không nằm trong các văn kiện cuối cùng của Thượng Hội đồng, mà trong “sự hoán cải hằng ngày theo phương pháp hiệp hành”. Đây là một lời kêu gọi mạnh mẽ để Giáo hội không chỉ thay đổi về mặt cơ cấu mà còn thay đổi về mặt tâm hồn, trở thành một cộng đoàn biết lắng nghe, đồng hành, và phục vụ.

Sự hoán cải hằng ngày đòi hỏi một sự thay đổi trong cách suy nghĩ và hành động của mọi thành phần trong Giáo hội. Đối với các giám mục và linh mục, điều này có nghĩa là từ bỏ tư duy độc đoán và đón nhận vai trò của một mục tử biết lắng nghe. Đối với giáo dân, điều này có nghĩa là tích cực tham gia vào đời sống Giáo hội, đóng góp ý kiến, và đồng trách nhiệm trong sứ mạng truyền giáo. Đối với các cộng đoàn, điều này có nghĩa là xây dựng một môi trường nơi mọi tiếng nói đều được tôn trọng, kể cả những tiếng nói từ những người ở bên lề.

Phương pháp hiệp hành, theo Đức Hồng Y Grech, không phải là một công thức cố định mà là một hành trình liên tục của sự phân định. Trong hành trình này, Giáo hội được mời gọi nhìn lại ký ức của mình (những giá trị và truyền thống đã định hình Giáo hội), đồng thời hướng tới tương lai với sự sáng tạo và can đảm. Đức Giáo Hoàng Lêô XIV, với vai trò là một Giám mục hiệp hành, được kỳ vọng sẽ dẫn dắt Giáo hội trên con đường này, không chỉ bằng các quyết định của ngài mà còn bằng cách truyền cảm hứng cho một sự hoán cải tập thể.

Tính hiệp hành không chỉ là một sáng kiến của Giáo hội Công giáo Rôma mà còn là một lời mời gọi cho các Giáo hội Kitô giáo khác và thậm chí các cộng đồng tôn giáo ngoài Kitô giáo. Trong bối cảnh thế giới ngày càng phân cực, tính hiệp hành mang lại một mô hình đối thoại và hợp tác, nơi các khác biệt được đón nhận như một cơ hội để làm phong phú lẫn nhau. Các Giáo hội Chính Thống, Anh giáo, và Tin Lành đã bày tỏ sự quan tâm đến cách tiếp cận hiệp hành của Giáo hội Công giáo, và một số đã bắt đầu áp dụng các nguyên tắc tương tự trong các cơ cấu của mình.

Tại cấp địa phương, tính hiệp hành đang được triển khai qua các sáng kiến như các hội nghị giáo phận, các nhóm đối thoại giáo dân, và các chương trình đào tạo về lãnh đạo hiệp hành. Ví dụ, ở Ý, Hội đồng Giám mục Ý đã tổ chức nhiều sự kiện để khuyến khích các giáo phận thực hành tính hiệp hành, từ việc lắng nghe ý kiến của người trẻ đến việc hỗ trợ các cộng đoàn di dân. Những nỗ lực này, dù còn ở giai đoạn đầu, đang dần thay đổi cách Giáo hội tương tác với xã hội và với chính các thành viên của mình.

Trong bối cảnh toàn cầu, tính hiệp hành cũng mang lại một cách tiếp cận mới để giải quyết các vấn đề như bất công xã hội, biến đổi khí hậu, và hòa bình. Bằng cách khuyến khích sự tham gia của mọi người, Giáo hội có thể trở thành một tiếng nói mạnh mẽ hơn trong việc thúc đẩy công lý và hòa giải. Đức Giáo Hoàng Lêô XIV, với sự nhạy bén về các vấn đề toàn cầu, được kỳ vọng sẽ tiếp tục đưa Giáo hội vào trung tâm của các cuộc thảo luận này, không chỉ như một tổ chức tôn giáo mà còn như một lực lượng đạo đức trong thế giới.

Cuộc phỏng vấn của Đức Hồng Y Mario Grech với hãng tin Sir đã mang đến một cái nhìn sâu sắc về tính hiệp hành và vai trò của Đức Giáo Hoàng Lêô XIV trong việc định hình tương lai của Giáo hội Công giáo. Với tư cách là một Giám mục hiệp hành, Đức Giáo Hoàng Lêô XIV không chỉ tiếp nối di sản của Đức Giáo Hoàng Phanxicô mà còn mang lại một phong cách lãnh đạo mới, được định hình bởi sự lắng nghe và phân định chung. Thượng Hội đồng về tính hiệp hành, dù đã kết thúc, vẫn tiếp tục là một tiến trình sống động, mời gọi Giáo hội hoán cải mỗi ngày để trở thành một cộng đoàn biết đồng hành và phục vụ.

Tính hiệp hành, như Đức Hồng Y Grech nhấn mạnh, không phải là một đích đến mà là một hành trình. Trong hành trình này, Giáo hội được mời gọi sống đức tin của mình một cách chân thực hơn, qua việc lắng nghe, đối thoại, và đồng trách nhiệm. Đức Giáo Hoàng Lêô XIV, với khả năng lắng nghe và tinh thần dòng tu, đang dẫn dắt Giáo hội trên con đường này, không chỉ bằng các quyết định của ngài mà còn bằng cách truyền cảm hứng cho một sự thay đổi sâu sắc trong tâm hồn của Dân Chúa.

Câu chuyện về tính hiệp hành và vai trò của Đức Giáo Hoàng Lêô XIV là một lời nhắc nhở rằng Giáo hội không chỉ là một tổ chức mà còn là một cộng đoàn đức tin, được kêu gọi để cùng nhau bước đi dưới sự hướng dẫn của Chúa Thánh Thần. Trong một thế giới đầy thách thức, tính hiệp hành mang lại hy vọng rằng Giáo hội có thể trở thành một ngọn đèn soi sáng, dẫn dắt nhân loại đến với sự thật, công lý, và tình yêu.

Lm. Anmai, CSsR tổng hợp