Dưới ánh sáng Thập Giá

DƯỚI ÁNH SÁNG THẬP GIÁ

Lm. JBT Phạm Quốc Hưng, CSsR

Sự độc đáo của cuốn phim Cuộc Thương Khó của Đức Kitô của đạo diễn Mel Gibson không chỉ ở chỗ nó trình bày một cách sống động và trung thực theo các sách Phúc Âm Cuộc Thương Khó của Chúa Kitô, mà còn ở chỗ nó nhấn mạnh đến tính cách trung tâm của mầu nhiệm thập giá trong con người, cuộc sống và sứ điệp Chúa Kitô, cũng như trong đời sống đức tin của mỗi tín hữu Công Giáo nói riêng và của cả Hội Thánh nói chung. Điều này được nhận thấy nơi những hình ảnh được dùng như những biểu tượng và những trình thuật Tin Mừng trước Cuộc Thương Khó được khéo léo lồng vào trong phim.

Thập Giá là chìa khóa giúp hiểu Thánh Kinh và tình môn đệ

Hình ảnh đầu trong phim là cảnh Chúa Giêsu cầu nguyện đổ mồ hôi máu với những lời Thánh Vịnh trong Vườn Cây Dầu. Người nhắc nhở các môn đệ phải tỉnh thức và cầu nguyện, rồi Người bị ma quỷ cám dỗ và đã đạp nát đầu con rắn sau khi cầu nguyện “xin theo ý Cha đừng theo ý con”. Bối cảnh này đã khéo léo nhắc lại biến cố Evà bị ma quỷ dưới hình con rắn cám dỗ trong Vườn Địa Đàng và đã nghe theo ma quỷ phạm tội ăn trái cấm ở khởi đầu sách Sáng Thế.

Nếu như sự thảm bại của Evà bắt đầu từ việc đối thoại và nghe theo lời dỗ dành của ma quỷ để nghi ngờ và bất phục mệnh lệnh Thiên Chúa, thì sự chiến thắng của Chúa Kitô bắt đầu từ việc cầu nguyện với Thiên Chúa, tin tưởng tuyệt đối vào tình yêu và quyền năng của Chúa và vâng phục mệnh lệnh Người. Chiến thắng của Chúa Kitô nằm trong sự vâng phục Thánh Ý Thiên Chúa. Đây là quy luật và nguyên tắc tối thượng và duy nhất trong cuộc chiến giữa thiện và ác, giữa ánh sáng và tối tăm, giữa ân sủng và tội lỗi.

Hình ảnh Chúa Giêsu ôm hôn Thánh Giá và cầu nguyện với lời Thánh Vịnh đầy lòng yêu mến vâng phục Thiên Chúa: “Lạy Cha, Con là tôi tớ Cha, Con của nữ tỳ Cha” (Tv. 115) ngay ở đầu đường Thánh Giá cho thấy việc vâng phục Thánh Ý Thiên Chúa nơi Chúa Kitô, cũng như nơi mỗi người, bao giờ cũng gắn liền với việc chấp nhận thập giá, nên khước từ thập giá là khước từ Thánh Ý Thiên Chúa, khước từ ơn cứu độ của Người. Vậy nên, Đức Cha Fulton J. Sheen không ngần ngại tuyên bố: “Ma quỷ là kẻ thù của Thánh Giá”.

Khi Chúa Giêsu bị đánh đòn thật khủng khiếp, nhìn thấy bàn chân tên lính tra tấn dính máu và đạp lên máu Người, Chúa nghĩ đến bàn chân các môn đệ được Chúa nâng lên âu yếm rửa cho trong Bữa Tiệc Ly. Khi ấy, Chúa đã tỏ cho các môn đệ biết rằng: “Thế gian ghét các con, vì nó đã ghét Thầy. Nó sẽ bách hại các con, vì nó đã bách hại Thầy. Môn đệ không trọng hơn Thầy. Các con đừng sợ. Đấng Trợ Lực (Thần Khí) sẽ đến từ Thiên Chúa và sẽ tỏ cho các con các chân lý về Thiên Chúa”. Chính Chúa Giêsu trước khi bị Philatô tra xét đã nhìn lên trời và thấy Chim Bồ Câu, biểu tượng của Thần Khí, và đã giữ điềm tĩnh nhẫn nại suốt Cuộc Thương Khó.

Chắc hẳn Chúa Giêsu muốn các môn đệ nhận biết rằng, đôi chân của họ phải là đôi chân của người loan báo Tin Mừng được ngôn sứ Isaia ca tụng: “Đẹp thay bước chân người loan báo Tin Mừng”. Đôi chân ấy sẽ bước đi trên con đường mà chính Chúa Kitô đã đi qua, con đường của hy sinh thập giá. Chỉ nhờ sức mạnh của Thần Khí, sức mạnh của Tình Yêu và Sự Thật, người môn đệ của Chúa mới có thể bước đi trọn cuộc hành trình loan báo Tin Vui.

Sự sống và phẩm giá con người ngày nay vẫn bị chà đạp và tổn thương tích bởi bàn chân dính máu của những người dã tâm, vui cười trên đau khổ của kẻ khác, làm tiền trên xác chết thai nhi. Vì vậy, thế giới cần có những con người dám dấn thân bước theo Chúa Kitô, loan báo Tin Mừng Sự Sống, để thoa dịu nỗi đau, chữa lành vết thương của nhân loại, qua việc giúp họ nhận biết, yêu mến và kết hợp với Chúa Kitô Chịu Đóng Đinh, Đấng dùng các Vết Thương của Người mà chữa lành linh hồn người ta.

Thân mình rách rát và đẫm máu của Chúa Giêsu là hình ảnh của Hội Thánh-Thân Mình Mầu Nhiệm của Chúa Kitô hôm nay. Đó là một Hội Thánh mang đầy thương tích bởi tội lỗi của con cái mình, những tín hữu Chúa Kitô, nhất là tội lỗi của những tu sĩ và linh mục, những người được tuyển chọn để theo sát Chúa Kitô, để phác họa lại hình ảnh Chúa Kitô, để cùng Người loan báo Tin Mừng cứu độ. Vết thương đó chỉ được thoa dịu và chữa lành bằng lòng sám hối chân thành, bằng tình yêu tuyệt đối dành cho Thiên Chúavà tình yêu phục vụ đồng loại của người tín hữu Chúa Kitô.

Khi Chúa Giêsu tới gần Núi Cavê, trình thuật Chúa giảng dạy dân chúng trên Núi Bát Phúc được gợi lại: “Người xưa dạy rằng, hãy yêu thân nhân và ghét kẻ thù. Còn Ta, Ta dạy các ngươi: hãy yêu thương kẻ thù và cầu nguyện cho kẻ bách hại các ngươi. Nếu các ngươi chỉ yêu mến những người yêu mến các ngươi, thì còn công phúc gì”. Điều này cho thấy, mọi giáo huấn của Chúa Giêsu được thể hiện sát thực nơi chính con người, cuộc sống và cái chết của Người. Tất cả các giáo huấn trong Phúc Âm và Hiến Chương Nước Trời chỉ được đón nhận, hiểu biết và thực hiện bởi những người biết chấp nhận sự khôn ngoan của thập giá.

Khi gặp Đức Mẹ trên đường thánh giá, Chúa Giêsu nói với Mẹ: “Mẹ hãy coi, này Con làm mới lại mọi sự” (Rev. 21:5). Đây là những lời Chúa phán trong chương cuối Sách Khải Huyền về việc Chúa tác tạo trời mới, đất mới. Như vậy, thập giá chính là phương tiện Thiên Chúa đã chọn để thực hiện chương trình cứu độ nhân loại và canh tân vạn vật, theo ý định yêu thương từ đời đời của Người, như đã được trình bày trong toàn bộ Thánh Kinh. Chấp nhận thập giá là chấp nhận cộng tác vào chương trình ấy và đón nhận chính ơn cứu độ.

Hy Lễ Thánh Giá và Hy Lễ Thánh Thể

Một trong những điều đánh động tôi hơn cả nơi cuốn phim Cuộc Thương Khó của Đức Kitô là việc cuốn phim này giúp họ nhớ lại một giáo huấn căn bản trong đức tin về Thánh Lễ, tột đỉnh và nguồn mạch của đời sống Công Giáo. Đó là Hy Lễ Thánh Giá và Hy Lễ ThánhThể chỉ là một: một Tư Tế và cũng là Của Lễ duy nhất là chính Chúa Giêsu. Sự khác biệt là nơi Hy Lễ Thánh Thể hôm nay Chúa Giêsu dùng Linh Mục, Thừa Tác Viên của Người, thay vị Người mà dâng của lễ dưới hình Bánh Rượu không có đổ máu như Hy Lễ Thánh Giá năm xưa trên Núi Canvê.

Trong phim, khi Philatô hèn nhát rửa tay để chạy tội, tránh trách nhiệm cứu sống Chúa Giêsu là người vô tội, Chúa Giêsu nhớ lại lúc Người và các môn đệ rửa tay trước khi vào Bữa Tiệc Ly, chuẩn bị bước vào Cuộc Thương Khó, trong đó Người trở thành Chiên Lễ Vượt Qua, Chiên Thiên Chúa, Đấng xóa tội trần gian bằng việc đổ máu của chính Người trên Thánh Giá.

Hình ảnh này được gợi lại trong mỗi Thánh Lễ lúc linh mục rửa tay trước khi đọc lời nguyện tiến lễ. Chuẩn bị dâng lễ là chuẩn bị hiến dâng chính mình làm của lễ hy sinh hiệp với Hy Lễ Thánh Giá năm xưa của Chúa Giêsu để mang lại ơn cứu độ cho nhân loại. Linh mục sẽ chẳng bao giờ là linh mục đích thực của Chúa Kitô nếu không chấp nhận hy sinh chính mình làm của lễ. Không sát tế chính mình, người ta sẽ sát tế tha nhân.

Trong phim, hình ảnh Chúa Giêsu mở tấm khăn che những tấm bánh như còn nóng hổi trong Bữa Tiệc Ly được trình chiếu ngay trước lúc quân dữ xé toạc áo Chúa Giêsu để đóng đinh Người trên thập giá. Và hình ảnh Chúa nâng tấm bánh lên sau khi đọc lời truyền: “Các con hãy nhận lấy mà ăn; này là Mình Ta sẽ bị giải nộp vì các con” được trình chiếu ngay trước lúc Thánh Giá mang Chúa Chịu Đóng Đinh được dựng lên. Cũng vậy, hình ảnh Chúa Giêsu cầm chén rượu trong Bữa Tiệc Ly trao cho các môn đệ sau khi đọc lời truyền: “Các con hãy cầm lấy mà uống. Này là chén Máu Ta, Máu Giao Ước Mới, Giao Ước Vĩnh Cửu, sẽ đổ ra cho các con và nhiều người được tha tội. Các con hãy làm việc này mà nhớ đến Ta”, được trình chiếu ngay trước khi những giọt máu từ Thân Mình Chịu Đóng Đinh trên Thánh Giá của Chúa nhỏ xuống đất. Đây là những hình ảnh gây ấn tượng mạnh hơn cả cho những người hiểu biết ý nghĩa đích thực và giá trị vô song của Thánh Lễ.

Sự nối kết những hình ảnh trong Bữa Tiệc Ly và Cuộc Tử Nạn Thập Giá của Chúa Giêsu nhắc mỗi tín hữu Công Giáo nhớ rằng Bữa Tiệc Ly, Tiệc Thánh Thể, được tiếp nối và kết hợp làm một với Hy Lễ Thánh Giá chỉ hoàn tất khi Chúa Giêsu nói “Đã hoàn tất” trên Thánh Giá, trước khi phó linh hồn trong tay Chúa Cha. Bánh và Rượu Thánh mà các tín hữu chịu lấy trong Thánh Lễ không gì khác hơn là chính Chúa Giêsu, với Mình và Máu Thật, Linh Hồn và Thiên Tính của Người, Đấng đã chết và sống lại để cứu chuộc nhân loại.

           Thánh Thể chính là hoa trái của Cuộc Thương Khó của Đức Kitô.

Nói khác đi, Cuộc Thương Khó của Chúa Kitô chính là cái giá Chúa Kitô phải trả để ban tặng chính Người trong Phép Thánh Thể cho các tín hữu.

Say mê yêu mến Chúa Giêsu Thánh Thể qua việc chuyên cần sốt sắng tham dự Thánh Lễ, Rước Lễ, viếng Chúa ngự thật trong Bí Tích Thánh Thể và sống đời yêu thương hiệp nhất chính là thể hiện lòng trân quý biết ơn Cuộc Thương Khó của Đức Kitô cách cụ thể, ích lợi và tốt đẹp nhất.

           Hy Lễ Tình Yêu                      

Hy Lễ Thánh Giá tự bản chất là một Hành Vi Yêu Thương, bao gồm sự Hy Sinh và Hiến Dâng cao cả và tuyệt hảo nhất của Chúa Giêsu. Trình thuật về những lời giảng dạy tuyệt vời nhất về tình yêu được ghi lại khi Chúa Giêsu đã lên tới đỉnh Núi Canvê để bắt đầu chịu đóng đinh và chịu chết: “Ta là Mục Tử Tốt lành. Ta thí mạng vì đàn chiên. Không ai có thể cất mạng sống khỏi Ta. Ta có quyền thí mạng sống mình và có quyền lấy lại. Đó là mệnh lệnh của Cha. Ta là Đường, là Sự Thật và là Sự Sống. Các con là bạn hữu của Ta. Không có tình yêu nào cao cả hơn tình yêu của người thí mạng sống vì bạn. Này là lệnh truyền của Ta: Các con hãy yêu thương nhau như Ta đã yêu thương các con.”

Cũng vậy, bảy lời của Chúa Giêsu trên Thánh Giá được ghi lại như bảy nốt nhạc của bài Tình Ca Thập Tự, bài tuyệt đỉnh ca của vũ trụ, bài ca chứa đựng trọn vẹn tình yêu vâng phục và phó thác tuyệt đối của Chúa Giêsu dành cho Chúa Cha và lòng thương xót vô biên Người dành cho nhân loại:

“Lạy Cha, xin tha cho họ vì họ không biết việc họ làm” (Lc 23:34).

“Ngay hôm nay ngươi sẽ ở trên Thiên Đàng với Ta” (Lc 23:43).

“Này là con Bà... Này là Mẹ con” (Jn 19:26-27).

“Lạy Chúa Tôi, Lạy Chúa Tôi, nhân sao Chúa bỏ Tôi?” (Mt 27:46; Mc 15:34)

“Ta khát” (Jn 19:28)

“Đã hoàn tất” (Jn 19:30)

“Lạy Cha! Con xin phó thác linh hồn Con trong tay Cha” (Lc 23:46).

Tình yêu chính là chủ đề của toàn bộ cuốn phim và cũng là chủ đề của toàn bộ Thánh Kinh.

Thật vậy, tình yêu chính là căn nguyên, là động cơ, là cứu cánh cho tất cả con người, cuộc sống và sứ mạng của Chúa Giêsu. Vì “Thiên Chúa là Tình Yêu” (1Jn 4:8). Mọi việc Thiên Chúa thực hiện trong lịch sử nhân loại: việc tạo dựng nhân loại giống hình ảnh Người; việc Thiên Chúa nhập thể làm người nơi Chúa Giêsu; việc Chúa Giêu chịu đau khổ, chịu chết, sống lại và lên trời; việc Chúa Giêsu lập Giáo Hội, Bí Tích Thánh Thể và Chức Linh Mục; việc Chúa trao ban Thần Khí cho các Tông Đồ và các tín hữu...Tất cả đều được Thiên Chúa làm vì yêu thương con người và để con người nhận biết, yêu mến và phụng sự Người mà tìm được ý nghĩa đích thực cho cuộc sống hiện tại và đạt đến sự sống vĩnh cửu đời sau.

Và Thập Giá giữ vị trí trung tâm trong chương trình cứu độ đầy yêu thương của Thiên Chúa.

Thánh Anphong Ligôri viết: “Khi suy ngắm Cuộc Thương Khó của Chúa Giêsu, ta không nên quá chú trọng vào việc Chúa chịu đau khổ chừng nào, nhưng phải nhận biết Chúa yêu ta chừng nào.” Chính tình yêu làm nên giá trị của đau khổ, và đau khổ có giá trị vì là cách chứng thực tình yêu. Đó là điều đã được nhà hiền triết Ciceron xác quyết: “Có hai cách khiến ta biết được một người yêu ta: Thứ nhất là người ấy làm những điều tốt lành cho ta; thứ hai là người ấy chịu đựng đau khổ vì ta. Cách thứ hai này mới là tuyệt đỉnh của tình yêu.”

Cũng vậy, Thánh Augustinô viết: “Khi Chúa Giêsu chịu khổ nạn, Người không nghĩ đến Người chịu bởi ai, nhưng Người chỉ nghĩ đến Người chịu vì ai?”

Câu hỏi: “Ai giết Chúa Giêsu?” được một số người dựng nên và bàn tán ồn ào. Họ cho rằng cuốn phim có tính cách bài Do Thái vì cuốn phim này khiến người ta kết tội và thù ghét người Do Thái như những thủ phạm đã giết Chúa Giêsu. Thánh Anphong Liguori đã trả lời trong Kinh Đàng Thánh Giá của ngài: “Xin Chúa cho con nhớ rằng, không phải Philatô, nhưng chính tội lỗi con đã lên án tử hình cho Chúa”.

Hơn nữa, trong phim cũng như trong chính Phúc Âm, Chúa Giêsu đã xác quyết: “Không ai có thế lấy mạng sống của Ta. Ta có quyền thí mạng sống của Ta và có quyền lấy lại. Đó là mệnh lệnh từ Cha Ta”.

Không ai có thể giết được Chúa, nếu Chúa không muốn.

Vậy nên, suy cho cùng, căn nguyên chính dẫn đến cái chết đau thương của Chúa Giêsu chính là Tình Yêu Cứu Độ Thiên Chúa dành cho nhân loại nói chung và cho mỗi người nói riêng, để đền tội cho nhân loại, để nhân loại được giao hòa cùng Thiên Chúa, được sống trong tình yêu hiệp nhất của Người.

Sự ghê tởm sự tra tấn man rợ và độc ác của bọn lý hình đối với Chúa Giêsu sẽ trở thành lố bịch nếu không dẫn người ta đến sự ghê tởm và xa lánh tội lỗi của chính mình! Sự la ó phản đối những hình ảnh bạo động trong phim phải nên được để dành để phản đối sự tàn sát thai nhi quá sức độc ác trong thực trạng của xã hội hôm nay!

Tất cả những lời bàn tán khen chê về cuốn phim Cuộc Thương Khó của Đức Kitô sẽ trở thành vô ích, nếu người ta không cảm nhận tình yêu tận tuyệt của Chúa Giêsu Chịu Đóng Đinh qua cuốn phim này, để đáp mến Người bằng một đời sống mới, một đời sống khiêm nhường sám hối, yêu mến biết ơn và quảng đại hiến dâng.

Như vậy, tự cuốn phim Cuộc Thương Khó của Đức Kitô của Mel Gibson đích thực là một chứng từ vĩ đại và một lời mời gọi thật thống thiết của Tình Yêu Thiên Chúa dành cho nhân loại hôm nay.

Qua việc thực hiện một cuốn phim đầy nghệ thuật với nội dung có giá trị thần học và tu đức sâu sắc và trung thành với Thánh Kinh và giáo huấn Công Giáo như thế, đúng như nhận xét của Linh mục Michael P. Orsi, “Gibson đã chứng tỏ anh ta không phải chỉ là một nghệ sĩ mà còn là một thần học gia Công Giáo” (The Wanderer Feb. 26, 2004).

(Mar 15-16, 2004)

PS: “Tình huynh đệ đích thực, tình máu mủ thắm thiết, tình yêu thương chân thành cốt ở điều này là thông truyền cho nhau những kho báu thiêng liêng” (Thánh Gioan Kim Khẩu). Bài viết này đã được đăng trên Nguyệt San Đức Mẹ Hằng Cứu Giúp trong số tháng năm 2002. Nay xin gửi đến chia sẻ với quý độc giả Thanhlinh.net. HP (Feb. 17, 2021).