“Hồn khẳng khiu khát chờ trăng mở hội

Hồi ấy, bà Maria vội vã lên đường, đến miền núi, vào một thành thuộc chi tộc Giuđa.40 Bà vào nhà ông Dacaria và chào hỏi bà Êlisabét.41 Bà Êlisabét vừa nghe tiếng bà Maria chào, thì đứa con trong bụng nhảy lên, và bà được đầy tràn Thánh Thần,42 liền kêu lớn tiếng và nói rằng: "Em được chúc phúc hơn mọi người phụ nữ, và người con em đang cưu mang cũng được chúc phúc.43 Bởi đâu tôi được Thân Mẫu Chúa tôi đến với tôi thế này?44 Vì này đây, tai tôi vừa nghe tiếng em chào, thì đứa con trong bụng đã nhảy lên vui sướng”. (Lc 1: 39-44)

“Hồn khẳng khiu khát chờ trăng mở hội”

                 Ngỡ ngàng đêm mộng điệp thốt lời ca”.

                                     (Thơ Vương Ngọc Long)

            Nhà thơ chờ trăng mở hội, hồn khiu khẳng. Nhà Đạo đời Chúa lại về, để hát lên lời ca cảm tạ như trình thuật kể. Trình thuật thánh Luca, nay kể về LỜI giáng hạ với dân gian, như trăng rằm mở hội.

            Rất nhiều năm trôi qua, truyện kể về Ngôi Lời Giáng Hạ vẫn như đinh đóng cột trong đầu  dân đi Đạo và người ngoài luồng, như truyện thật. Truyện có thật, là bởi cốt truyện đây từng khiến người nghe tưởng rằng mình đang chứng kiến cảnh Chúa sinh ra như chuyện có thật từng chi tiết. Nay, ta cũng nên tự hỏi xem truyện kể đây có giống thật trăm phần trăm không? Để trả lời, ta cũng nên về với thánh kinh và các sử liệu khác để xét định. Nhưng, trước khi làm thế, cũng nên mở ra mục “Đố Vui Để Học” để xem đúng hay sai, như ở dưới:

1.    Thánh Giuse và Đức Maria xưa trẩy vội về Bê-Lem cho mau để Mẹ có thể “Ở Cữ” bất cứ lúc nào?

2.    Chủ căn trọ ở Bê Lem, nơi “máng cỏ/hang lừa” thấy cũng khó long giải quyết bởi “không còn chỗ cho nhị Vị”?

3.    Mẹ sanh Chúa Hài Đồng nơi máng cỏ/hang lừa ở nhà trọ, hệt như bài ca “Trong Hang Bê-Lem Ánh Sáng Tỏa Lan Tưng Bừng” hát thế có đúng không?     

4.    Từ buổi đầu, thánh Giuse và Đức Mẹ ra như hãi sợ, nên Mẹ thấy cô đơn lạnh lẽo vì cảnh đơn chiếc, thế cô?

5.    Hài Nhi Giêsu chẳng hề biết khóc la như tiếng ai ở đâu đó, chứ?

6.    Thiên thần hiện đến với mục đồng, thảy đều có cánh cả ư?

Nói chung, người thời nay tin nhiều vào Kinh Thánh hẳn sẽ trả lời đúng/sai mỗi câu như sau:

1.Sai. Chúa Giáng-Hạ-làm-người, Ngài đâu thực hiện khẩn-trương như cách thế người phàm vẫn từng làm. Ngài làm thế, là bởi Giuse đấng thánh đáng kính trọng, vẫn có nhiều giờ để kiếm chỗ trọ cho Mẹ sanh con, thay vào đó?    

2.Cũng sai luôn. Bởi, ở Bê Lem chẳng nơi nào sở hữu ‘nhà trọ’ hết. Dịch giả Kinh thánh ở đây chỉ muốn nói: phòng tiếp tân cho khách đỗ nhờ tại nhà dân Trung Đông vẫn thường chăm lo cho bất cứ nữ phụ nào chuẩn bị sinh con đẻ cái. Thế cho nên, nhà nào cũng hân hoan mở rộng cửa đón tiếp Đức Mẹ và thánh-nhân vốn dĩ là nhân vật quan-trọng trong làng thuộc giòng dõi Vua ĐaVít, nên càng khó xử. Thật ra thì, bản dịch đây bảo rằng “không có chỗ cho các ngài tá túc ở nhà trọ” là trích đoạn rút từ sử-sách viết về vua James, mà thôi.

3.Sai hoàn toàn. Bởi, thông thường người dân ở đây vẫn vỗ về loài thú nhỏ đưa vào lều ngủ, kẻo chúng bị lạnh.

4.Sai. Các thánh không đơn côi, lẻ bóng gì cho cam. Bởi lẽ, các nữ-phụ trong vùng nhất là các “Cô Mụ” đều sinh sống ở trong làng, nên khi có bé em nào chào đời, cả làng đều vui lây, chạy đến giúp đỡ.

5.Sai. Hài Nhi Giêsu là trẻ bé rất bình thường, nghĩa là bé em Giêsu cũng quậy phá tưng bừng như mọi trẻ.

6.Sai. Truyền thống Do thái cho thấy các thiên thần xuất hiện như người thường ở huyện, không mang cánh bao giờ hết.

Ngày nay, nếu tò mò một chút, ta hãy tự hỏi xem bản văn trên đây có đúng thực điểm nào không. Điều thấy rất rõ, là: các cây bút ngoài đời như Sử-gia Josephus, Tacitus, Pliny…chẳng ai quan tâm đến ngày sinh tháng đẻ của Đức Giêsu hết. Ngay như thư thánh Phaolô viết cho giáo đoàn Galát khi trước, thánh-nhân cũng chỉ viết sơ sài rằng: Chúa sinh ra từ một người mẹ trần-gian cũng bình thường như mọi người mẹ. Cả thư Rôma, thánh nhân lại cũng viết: Ngài xuất thân giòng dõi Đavít, mỗi thế thôi.

Ngay như Máccô thánh sử cũng không có đoạn viết nào bàn về thời ấu thơ của Đức Chúa, mà đi thẳng vào giai-đoạn Chúa đã trưởng-thành. Ngài xuất xứ từ thôn làng Nadarét, tức quê làng nhỏ bé chứ không từ nơi nào lớn lao, hệ trọng như các vua quan trần thế khác. Nếu hiểu rằng, Hội thánh chỉ sở-hữu duy-nhất một Tin Mừng thôi, hẳn ta sẽ cho rằng Chúa thật sự sanh ra ở thôn làng Nadarét chứ không phải nơi nào khác. Đằng nay, Kinh thánh của ta gồm nhiều bộ Tin Mừng rất khác biệt.

Xét về địa dư, Galilê thời cổ-đại chỉ rộng mỗi 470 dặm vuông vắn, có 4 đồi cao và thung lũng đan xen vào với nhau từ Đông sang đoài. Nơi lưng đồi, dân chúng lại trồng cây ô-liu để lấy dầu. Và nơi này, còn thấy hai thủ-phủ chính có tường thành dầy sụ, là: Tibêriát và Sêphôrít. Dân số mỗi thành chỉ bao gồm mỗi 25 ngàn người là đông nhất. Cạnh đó, có thôn làng bé nhỏ như Capharnaum, là nơi Chúa sinh hạ và lớn lên. Ở nơi đây, chúng dân còn xây dựng nhiều lộ tẻ cũng rất đẹp. Nhiều đường được lát đá hoa cương, nhưng rất êm, nên được dân chúng nơi này sử dụng rất rộng rãi.

Từ Sêphoris muốn đi bộ cũng phải mất nguyên ngày trời mới tới được 40 thôn làng lớn nhỏ. Các thủ phủ này đan xen quyện vào nhau, thuận lợi cho việc thông-thương: có thể nói mà không sợ sai lầm rằng: Galilê, là loại ‘hệ thống trong đó có nhiều yếu tố độc đáo làm thành lối sống rất dễ nhận.

Với dân đi Đạo, Tin Mừng như thể mặt trời mọc đầy ơn Galilê nhiều hơn. Hai thánh Mátthêu và Luca đều mở đầu Tin Mừng bằng chương đoạn bàn về thời âu thơ của Đức Chúa. Và, nhiều truyện kể thời đó lại cũng nói về việc Chúa Giáng hạ thật độc đáo. Cả hai thánh sử đều quả quyết rõ ràng rằng Đức Chúa sinh ra tại Bê Lem, miền Giuđêa.

Riêng thánh Mátthêu qui về lời ngôn-sứ Mica, nói rõ Đấng mà mọi người chờ mong sẽ đến từ Bê Lem, và Đấng ấy thuộc giòng dõi Đa-vít. Thành thử, thánh Mátthêu khởi đầu chương 1Tin Mừng bằng cách kể lại gia phả nói rõ mối giây liên hệ giữa Chúa với Vua Đavít. Mà, Bê Lem lại là quê làng của Đa vít, nên thánh Mát-thêu mới giới thiệu thánh Giuse và Đức Mẹ với tư-cách là cư-dân của thôn-làng Bê Lem bé nhỏ, dĩ nhiên sẽ kể truyện Chúa sinh hạ ở Bê Lem, mà thôi. Thánh-sử còn thêm truyện đạo sĩ ghé Bê Lem thăm Chúa Hài Đồng. Và, cả khi thánh-gia rời bỏ thôn làng mình sinh sống đi Ai Cập đến khi về lại không quay trở lại Bê Lem nhưng thay vào đó, là: Nadarét. Thánh Mátthêu còn viết them: Đức Giêsu lớn lên tại Nadarét thuộc Galilê rồi để thánh gia trở về nơi ấy sau khi các ngài đi vòng qua Ai Cập thật xa xôi, lại diệu vợi.

Thánh Luca, viết gia phả Đức Chúa một cách khác hẳn thánh Mátthêu. Thánh-sử đây, lại cũng nối-kết Đức Giêsu với giòng tộc Đavít nhưng tác giả không trực tiếp kể từ Đa vít viết trở xuống. Trong khi đó, thánh Giuse và Đức Mẹ là cư-dân vùng Nadarét, rất Galilê. Thánh Luca còn mô tả: có thiên thần hợp xướng, hát ca nhưng không kể về các đạo sĩ, mà chỉ mỗi đám mục đồng quê quắt, rất om sòm.

Thật ra, Bê Lem không nằm gọn trong vùng Galilê mà là Giuđêa, một thị-trấn lớn hơn Nadarét khá bề thế, tiếng tăm. Tuy nhiên, Bê Lem liên hệ đến vua Đa vít và thuộc giòng tộc kéo lên mãi tận thời Đa vít. Và, Bê Lem hồi nào đến giờ vẫn là thành phố bé nhỏ của giống giòng Đa vít, rất nổi tiếng. Xem như thế, thì nơi sinh hạ của Đức Giêsu thực ra ở đâu? Phải chăng là nơi nào khác không ai biết? Trường hợp Bê Lem đây, được rút từ tuyên bố rõ ràng của hai thánh Mát-thêu và Luca, là các nhân chứng rõ rệt, vào thời đó.

Ít lâu sau, Justin Martyr sinh vào năm 100 sau Công nguyên sống ở Palestin, khoảng 40 dặm về hướng Bắc Bê Lem thời Nabius và ông chết vào năm 165, từng nói về Bê Lem nổi tiếng. Theo Nguỵ-thư Tin Mừng Giacôbê xuất hiện hồi thập-niên 150, lại cũng cho rằng: nơi Chúa giáng hạ là ở Bê Lem này, nhưng nhiều truyền-thuyết lại cũng rút từ văn-bản này nên chẳng ai cho đó là sử sách hết. Thế kỷ thứ Tư, chính Constantine lại đã cho xây một nhà thờ Chúa Giáng hạ cũng tại Bê Lem này để làm bằng.

Nhiều thế kỷ trôi qua, dân con đi Đạo đều hỗ trợ cho chuyện thôn làng Bê Lem làm nơi Chúa giáng hạ, hầu phù hợp với ý nghĩa của ngày hội lớn như mọi người thường chủ trương; và chắc chắn rồi ra, sẽ còn tiếp diễn như thế mãi. Xem thế thì, Bê Lem của ta sẽ mãi mãi nằm gọn trong tâm can mọi người như thôn làng lành thánh, có Đức Chúa hạ sinh nơi đây. Và như thế, lễ hội Giáng sinh sẽ mãi mãi mang nặng hình ảnh thôn làng Bê Lem tuy bé nhỏ nhưng vẫn lớn lao trong tâm hồn người đi Đạo mà không cần lịch sử chứng minh.

Trong tâm tình mừng vui ngày hội lớn, tưởng cũng nên ngâm lại lời thơ trên, mà rằng:       

            “Hồn khẳng khiu khát chờ trăng mở hội,

Ngỡ ngàng đêm mộng điệp, thốt lời ca.

Dốc đồi mơ sương mù đan nhánh trổ.

Kết bông choàng ấp ủ dáng kiêu sa.”

(Vương Ngọc Long – Đêm Nguyệt Quỳnh)

Nguyệt quỳnh hay Bê Lem, lại vẫn là đêm rất “mộng điệp”. Có kết bóng ấp ủ dáng kiêu sa đón chào Hài Nhi Thánh giáng hạ với con người. Để, người người mãi vui mừng ngày hội lớn kéo dài đến thiên thu.

           Lm Kevin O’Shea, DCCT biên soạn - 

            Mai Tá lược dịch. ____