Liên quan vụ TGM Viganò - Sự thật chưa đủ

LIÊN QUAN VỤ VIGANÒ

Chín năm trước, Đức TGM Carlo Maria Viganò là đặc phái viên của Tòa Thánh tại Hoa Kỳ, làm việc với Tòa Bạch Ốc và Quốc Hội để chuẩn bị cho chuyến thăm Hoa Kỳ vào tháng 9-2015 của ĐTC Phanxicô.

Tuần này, cuối tháng 6-2024, Đức TGM Viganò đang bị văn phòng Bộ Giáo lý Đức tin xét xử, buộc tội kích động ly giáo – một sự chia rẽ trong Giáo Hội Công Giáo – bằng cách phủ nhận tính hợp pháp của ĐTC Phanxicô và bác bỏ Công Đồng Vatican II. TGM Viganò có thể phải đối mặt với những hình phạt bao gồm vạ tuyệt thông và huyền chức linh mục.

Sự biến đổi đáng kinh ngạc của TGM Viganò là một ví dụ cực đoan về sự phân cực đã bao trùm Giáo Hội và xã hội rộng lớn hơn trong thập niên qua. Bất kể kết quả của phiên tòa xét xử ông ra sao, những tranh cãi mà ông đã khuấy động và bầu không khí bút chiến mà ông thể hiện sẽ vẫn tồn tại trong tương lai gần như những thách thức lớn đối với sự đoàn kết Công Giáo.

Ngay cả trước khi đoạn tuyệt với ĐTC Phanxicô, TGM Viganò đã được biết đến như một người có tính cách cố ý và hiếu chiến, thẳng thắn một cách bất thường đối với một nhà ngoại giao chuyên nghiệp. Với tư cách là quan chức số 2 trong việc điều hành Thành Quốc Vatican dưới thời ĐGH Benedict XVI, ông đã viết thư cho giáo hoàng và ngoại trưởng của ông cáo buộc các quan chức Vatican khác tham nhũng và lạm dụng quyền lực. Ông cũng cầu xin không được cử đến Washington với tư cách là sứ thần, phàn nàn rằng việc tái bổ nhiệm là một nỗ lực của kẻ thù nhằm gạt ông ra ngoài. Những bức thư đã gây xôn xao dư luận khi chúng được xuất bản vào năm 2012, khi ông đang ở Mỹ.

Tuy nhiên, TGM Viganò vẫn giữ chức vụ sứ thần trong suốt thời gian còn lại của triều đại ĐGH Benedict XVI và sau đó dưới thời ĐGH Phanxicô. Chuyến thăm Hoa Kỳ năm 2015 của ngài được nhiều người ca ngợi là một thành công, mặc dù đã có dư chấn tranh cãi khi có thông tin tiết lộ rằng giáo hoàng đã gặp Kim Davis một thời gian ngắn, một quan chức bang Kentucky, người đã bị tù vì từ chối công nhận hôn nhân đồng giời. Sau đó phát ngôn viên Tòa Thánh nói rằng sứ thần đã sắp xếp cuộc gặp mà không nói rõ ý nghĩa của nó với giáo hoàng.

ĐTC Phanxicô đã chấp nhận đơn từ chức của TGM Viganò vào năm sau, ngay sau khi TGM Viganò đệ đơn ở tuổi 75 theo luật định. Cựu nhà ngoại giao này đã nghỉ hưu và không xuất hiện trước công chúng.

Ít ai có thể đoán trước được rằng ông sẽ trở lại nổi bật, chứ đừng nói đến cách gây sốc mà ông đã làm. Tháng 8-2018, ông đã công bố một lá thư dài cáo buộc ĐGH Phanxicô đã bỏ qua hồ sơ về hành vi sai trái tình dục của ĐHY Theodore McCarrick, phớt lờ những hạn chế do ĐGH Benedict VI đặt ra đối với McCarrick và phong ông trở thành cố vấn quan trọng, đặc biệt là liên quan việc lựa chọn các giám mục Hoa Kỳ. Đức TGM Viganò kêu gọi ĐTC Phanxicô từ chức.

Cuộc tấn công nhằm vào giáo hoàng bởi cựu đặc phái viên của ông đã làm nổi bật và làm trầm trọng thêm những căng thẳng trong Giáo Hội, đặc biệt là giữa Rôma và Hội Đồng Giám Mục Hoa Kỳ.

Trong những ngày sau khi bức thư của TGM Viganò được công bố, một số giám mục Hoa Kỳ đã đứng ra bảo đảm uy tín của tổng giám mục hoặc kêu gọi một cuộc điều tra về những tuyên bố của ông về giáo hoàng. Chủ tịch Hội Đồng Giám Mục Hoa Kỳ lúc bấy giờ là ĐHY Daniel DiNardo, GP Galveston-Houston, cho biết bức thư nêu lên những câu hỏi “xứng đáng có những câu trả lời có tính kết luận và dựa trên bằng chứng.”

Vụ TGM Viganò trở thành một trong nhiều vấn đề khiến mối quan hệ giữa Hội Đồng Giám Mục Hoa Kỳ và Vatican trở nên căng thẳng trong suốt triều đại giáo hoàng hiện tại. Các câu hỏi khác bao gồm làm thế nào để giải quyết các cáo buộc lạm dụng tình dục hoặc che đậy của các giám mục, liệu có nên từ chối cho các chính khách Công Giáo như Tổng thống Biden, người ủng hộ việc hợp pháp hóa việc phá thai, được rước lễ hay không, và việc nhấn mạnh đến mức nào các vấn đề nổi bật của giáo hoàng về công bằng xã hội, kinh tế và môi trường bằng cách so sánh với việc phản đối phá thai.

Cuối cùng Vatican đã công bố một báo cáo cho thấy ĐGH Phanxicô và hai vị tiền nhiệm đã thất bại trong việc kỷ luật McCarrick, người mà vào năm 2019 trở thành vị hồng y đầu tiên trong thời hiện đại bị huyền chức linh mục, sau khi một phiên tòa ở Vatican kết luận ông phạm tội lạm dụng tình dục trẻ vị thành niên và hành vi sai trái về tình dục với người lớn. McCarrick đã phủ nhận hành vi sai trái.

TGM Viganò tiếp tục lên tiếng về một loạt mối quan tâm ngày càng rộng lớn hơn. Năm 2020, ông đã viết một bức thư ngỏ gởi tổng thống lúc bấy giờ là Donald Trump ca ngợi khả năng lãnh đạo của ông trong bối cảnh đại dịch Covid-19 và các cuộc biểu tình sau vụ sát hại George Floyd, đồng thời tuyên bố rằng tình trạng bất ổn xã hội đang được dàn dựng bởi một tầng lớp âm mưu. Trong bức thư có một dòng tweet cảm ơn từ ông Trump và liên kết rõ ràng những tranh cãi trong Giáo Hội với các cuộc tranh luận chính trị thế tục. Đức TGM Viganò viết: “Giống như có một trạng thái sâu sắc, cũng có một giáo hội sâu sắc phản bội nghĩa vụ của mình và từ bỏ những cam kết đúng đắn trước Thiên Chúa.”

Tuần này, khi công bố phiên tòa xét xử tội ly giáo ở Vatican, TGM Viganò đã công bố một tuyên bố dài kết nối những gì ông mô tả là chương trình nghị sự của ĐTC Phanxicô với chương trình nghị sự của hệ tư tưởng thế tục về “chủ nghĩa toàn cầu.” Ông cáo buộc giáo hoàng thúc đẩy việc nhập cư không được kiểm soát, các hệ tư tưởng LGBTQ+ và các chương trình nghị sự về môi trường, gắn kết Giáo Hội với Diễn Đàn Kinh Tế Thế Giới, làm ngơ cuộc đàn áp người Công Giáo ở Trung Quốc và các nơi khác.

Khi đề cập giáo hoàng bằng tục danh, TGM Viganò viết: “Bergoglio đối với Giáo Hội cũng giống như các nhà lãnh đạo thế giới khác đối với quốc gia của họ: những kẻ phản bội, những kẻ lật đổ và những kẻ thủ tiêu cuối cùng của xã hội truyền thống.”

Nếu không có gì khác, bản cáo trạng của tổng giám mục rất hữu ích như một minh họa cho thấy các cuộc tranh cãi trong Giáo Hội hiện giao thoa và hội tụ với các cuộc tranh luận về chính trị thế tục như thế nào.

Trong tuyên bố của mình, trong đó ông ngang ngược hoan nghênh những cáo buộc của Vatican chống lại ông như một “lý do danh dự”, TGM Viganò tự ví mình với cố TGM Marcel Lefèbvre, người sáng lập Huynh Đoàn Piô X, nhóm theo truyền thống ly khai, và là người đã bị vạ tuyệt thông về việc tấn phong giám mục mà không có sự chấp thuận của Rôma.

Thật khó để tưởng tượng rằng những người theo TGM Viganò chỉ chiếm một phần nhỏ trong số 600.000 giáo dân mà Huynh Đoàn Piô X cho biết sẽ tham dự phụng vụ hôm nay. Cựu sứ thần Viganò là một con ruồi trâu, không phải là người sáng lập một phong trào. Tuy nhiên, thông điệp mang tính kích động của ông đã đến được với hàng triệu người, một phần nhờ vào sức mạnh của mạng xã hội và bầu không khí đầy biến động của diễn ngôn công khai hiện nay.

Lịch sử Giáo Hội có rất nhiều ví dụ về cuộc bút chiến thậm chí còn khốc liệt hơn cả của TGM Viganò. Nhưng tốc độ và phạm vi tiếp cận của các phương tiện truyền thông ngày nay tất nhiên chưa từng có. Từ nay, Vatican sẽ phải đối mặt với thực tế này, cho dù giáo hoàng là ai và bất kỳ sự bất mãn nào mà ngài phải giải quyết.

FRANCIS X. ROCCA

TRẦM THIÊN THU chuyển ngữ

********

SỰ THẬT CHƯA ĐỦ

Carl Gustav Jung (1875-1961) là nhà phân tâm học người Thụy Sĩ và người sáng lập khoa Tâm Lý Học Phân Tích, những đóng góp của ông cho lĩnh vực này có thể sẽ lâu dài hơn (và gần với sự thật hơn) so với những đóng góp của người cố vấn, người bạn và người đối lập là Sigmund Freud. Cả hai người đều tin rằng sự phát triển tình dục là quan trọng, nhưng Jung cho rằng tính cách con người không bị chi phối bởi ham muốn tình dục đến mức mà Freud nhấn mạnh. Jung nhìn thấy mục đích tâm linh trong đời sống con người.

Công việc của ông bị ảnh hưởng bởi sự giáo dục theo Kitô giáo, và ông là một trong số ít những người theo Kitô giáo thuộc thế hệ các tâm lý gia đầu tiên.

Tôi bị cuốn hút bởi những gì Jung nói về “cái chết của Chúa” trong văn hóa hiện đại, điều mà ông tin là trọng tâm của dự án theo thuyết hiện đại hoặc thuyết hư vô: điều đó không có nghĩa là Chúa bị từ chối hoàn toàn mà là Ngài đã đi vào tiềm thức. Có lẽ đó là sự tóm tắt sự đóng đinh và mai táng Chúa Kitô. Vì vậy, nếu Jung đúng, chúng ta có thể cho rằng điều sẽ xảy ra tiếp theo là sự phục sinh.

Nhưng khi một người bạn chuyển sang đạo Công Giáo, Jung đã viết cho ông ấy: “Tôi ủng hộ những người ngoài Giáo Hội.” Tôi có cảm giác rằng điều này cũng có thể đúng – dù sao đi nữa – của tâm lý gia đương thời theo thuyết của Jung là Jordan Peterson, tác giả cuốn 12 Quy Tắc cho Cuộc Sống, vợ của ông là Tammy Peterson đã gia nhập Giáo Hội Công Giáo dịp Lễ Phục Sinh năm 2024. Việc Peterson có theo dõi hay không vẫn còn là một câu hỏi bỏ ngỏ, nhưng ông ấy nên làm như vậy.

Tôi tin TS Peterson có thể là một nhân vật chuyển tiếp. Ít nhất, ông ấy – qua những cuốn sách và diễn thuyết rất nổi tiếng của ông – đã khiến nhiều thanh niên xem xét lại vai trò của Kinh Thánh trong việc giúp họ cải thiện cuộc sống. Nhưng Peterson cũng đang trong quá trình chuyển đổi bởi vì ông ấy (hoặc chắc chắn có vẻ là) người đàn ông đang trong quá trình chuyển đổi, và để đạt được mục đích mà ông ấy hướng tới có thể cần phải chia tay với Jung.

Jung chỉ là Kitô hữu trên danh nghĩa – và không có điều đó. Có lẽ tốt hơn nên nói rằng ông ta là người theo thuyết Ngộ Đạo. Sự đánh giá cao của ông đối với đức tin nằm ở tính hữu ích của nó so với chủ nghĩa vô thần (vis-à-vis là một thuật ngữ nghệ thuật với Jung) ở chỗ lợi ích tối thượng, ý tưởng về Chúa, nằm ở trung tâm của vô thức chung – từ ngữ nổi tiếng nhất của Jung.

Vô thức chung này được hình thành bởi các bản năng và nguyên mẫu biểu hiện trong những huyền thoại xuất hiện ở các nền văn hóa khác nhau trong suốt lịch sử và trên toàn thế giới, và trong một số trường hợp, có trước bất kỳ sự tương tác nào giữa các nền văn hóa đó. Hơn thế nữa, những huyền thoại này nảy sinh qua những hình ảnh tinh thần trong giấc mơ, tạo nên sự hòa hợp và thống nhất giữa một nền văn hóa và mỗi cá nhân.

Điều này có những điểm tương đồng với tác phẩm của Thomas Bulfinch (Thần Thoại), James George Frazer (Cành Cây Vàng), và sau này là Joseph Campbell (Anh Hùng Ngàn Khuôn Mặt), và có thể có nhiều điều liên quan đến nó. Nhưng ngay cả khi có một số sự thật trong đó thì chắc chắn đó vẫn là một sự thật không đầy đủ.

Trong một số cuộc trao đổi với ĐGM Robert Barron – một số dẫn đến cuốn “We Who Wrestle with God” (Chúng Ta Vật Lộn Với Thiên Chúa), cuốn sách sắp ra mắt của Peterson (ngày 19-11-2024), người ta thấy Peterson gật đầu và ghi chép khi ĐGM Barron giải thích sự hiểu biết Công Giáo về một số phần trong sách Sáng Thế, Xuất Hành, hoặc sách Gióp. Chẳng hạn, cuộc thảo luận của hai người về Môsê và Bụi Cây Cháy.

Peterson dường như thường gợi lên bằng chứng bản thể học nổi tiếng của Thánh Anselmô Canterbury – rằng Thiên Chúa là Đấng mà chúng ta không thể hiểu gì nhiều hơn, và một Thiên Chúa thực sự tồn tại sẽ lớn hơn một Vị Chúa chỉ tồn tại trong suy nghĩ. Tuy nhiên, Peterson đã tạo ra một xu hướng theo học thuyết Thomas bằng cách nói rằng Thiên Chúa là mục đích cao nhất đằng sau tất cả các mục đích gần nhất – lợi ích tối thượng, như giám mục Barron nhắc nhở ông.

Vị giám mục tốt bụng cũng nói rõ với Peterson rằng Thiên Chúa không phải là một sinh vật nhỏ bé, cạnh tranh với những sinh vật khác, đặc biệt là con người. Ngài là chính Bản Thể. Peterson đã ghi lại điều đó. Và cũng nhiều (nếu không muốn nói là nhiều hơn) chủ nghĩa vô thần thuần túy của Sigmund Freud, Friedrich Nietzsche, hoặc Jean-Paul Sartre, chủ nghĩa bất khả tri mềm mỏng bác bỏ Chúa như một rào cản đối với tự do của con người chính là điều đang làm suy sụp tính hiện đại. Peterson hiểu được điều này. Nhưng ngay cả khi nói về Sự Nhập Thể, người ta vẫn có cảm giác phòng ngừa – rằng Ngài chấp nhận sức mạnh của câu chuyện nhưng không nhất thiết phải là của Chúa chúng ta.

Khi xem đoạn video trích dẫn chuyến tham quan năm 2024 đang diễn ra của Peterson (cùng tựa đề với cuốn sách mới của ông), tôi có ấn tượng về một người đàn ông vẫn đang cố gắng hiểu mình đang nói về điều gì đó. Hầu như khán giả của ông đã bỏ ra từ 50 đến 450 USD cho một chỗ ngồi để xem người đàn ông phi thường này thực hiện những suy nghĩ và sự cứu rỗi của chính mình.

Đó là một chương trình hay. Những người như tiểu thuyết gia người Pháp Michel Houellebecq, Tom Holland (tác giả cuốn Dominion – Quyền Lực), và Richard Dawkins (tác giả cuốn The God Delusion – Ảo Tưởng Thiên Chúa) là những người không có đức tin, mỗi người trong số họ quan tâm chính mình, như Dawkins nói, là “một Kitô hữu có văn hóa... và tôi nghĩ sẽ thực sự khủng khiếp nếu chúng ta thay thế bất kỳ tôn giáo nào khác.” Nhưng đối với Peterson, điều này có vẻ chưa đủ.

Xin lưu ý bạn, người đàn ông dũng cảm này hiện đang làm rất tốt trong không gian trí tuệ theo Thuyết Jung Mới, hầu như là Kitô giáo mà ông ta đang chiếm. Nhưng câu chuyện về Peterson sẽ không có một kết thúc thực sự có hậu trừ khi ông theo vợ đi vào Con Đường, Sự Thật và Sự Sống. Về phương diện này, người ta được khuyến khích bởi lòng sùng kính Kinh Mân Côi của Tammy Peterson.

Chúng ta hãy cầu nguyện để Jordan Peterson đi theo con đường do C.S. Lewis vạch ra: “Khi thưởng thức một huyền thoại vĩ đại, chúng ta tiến gần nhất đến việc trải nghiệm một cách cụ thể những gì có thể được hiểu theo cách khác chỉ là sự trừu tượng... Trọng tâm của Kitô giáo là một huyền thoại mà cũng là một sự thật. Huyền thoại xưa về vị thần hấp hối, vẫn không ngừng là huyền thoại, từ Thiên Đường huyền thoại và trí tưởng tượng đi xuống trái đất lịch sử. Điều đó xảy ra – vào một ngày cụ thể, ở một địa điểm cụ thể, kéo theo đó là những hệ quả lịch sử có thể xác định được.” (Trích “Huyền Thoại Trở Thành Sự Thật” trong cuốn sách “God in The Dock” của ông.)

Có lẽ đã đến lúc TS Peterson chuyển từ phần Kinh Thánh tiếng Do Thái sang Ga 1:1-18. Sự thật trong Kinh Thánh chỉ có thể được biết đầy đủ qua Đức Tin.

BRAD MINER

TRẦM THIÊN THU (chuyển ngữ)