Nếu hạnh phúc sẽ khơi nguồn đau khổ

Trước nhất, là Tin Mừng thánh Mát-thêu đoạn 25 câu 1-23 có ghi như bên dưới:

“Hôm ấy Đức Giêsu kể cho các môn đệ nghe dụ ngôn này: 

“Nước Trời sẽ giống như chuyện mười trinh nữ cầm đèn ra đón chú rể. Trong mười cô đó, thì có năm cô dại và năm cô khôn. Quả vậy, các cô dại mang đèn mà không mang dầu theo. Còn những cô khôn thì vừa mang đèn vừa mang chai dầu theo. Vì chú rể đến chậm, nên các cô thiếp đi, rồi ngủ cả. 

Nửa đêm, có tiếng la lên: "Chú rể kia rồi, ra đón đi!" Bấy giờ tất cả các trinh nữ ấy đều thức dậy, và sửa soạn đèn. Các cô dại nói với các cô khôn rằng: "Xin các chị cho chúng em chút dầu, vì đèn của chúng em tắt mất rồi!" Các cô khôn đáp: 

"Sợ không đủ cho chúng em và cho các chị đâu, các chị ra hàng mà mua lấy thì hơn." 

Đang lúc các cô đi mua, thì chú rể tới, và những cô đã sẵn sàng được đi theo chú rể vào dự tiệc cưới. Rồi người ta đóng cửa lại. Sau cùng, mấy trinh nữ kia cũng đến gọi: "Thưa Ngài, thưa Ngài! mở cửa cho chúng tôi với!" Nhưng Người đáp: "Tôi bảo thật các cô, tôi không biết các cô là ai cả!" Vậy anh em hãy canh thức, vì anh em không biết ngày nào, giờ nào.” (Mt 25: 1-13)

*Suy-tư/bình-luận theo lập-trường của Lm. Kevin O’Shea, DCCT thì như sau:

“Nếu hạnh phúc sẽ khơi nguồn đau khổ,”

“Thì xin em đừng tìm đến với nhau.”

(dẫn từ thơ Phạm Ngọc)

Tìm đến nhau, là để mang lại hạnh phúc, cho nhau. Đó là sự thật. Nhưng, sao nhà thơ lại nói: xin em hãy đừng tìm! Tìm hay không, vẫn là chuyện khôn chứ đâu là dại. Khôn dại/dại khôn, thánh sử nhà Đạo xưa nay vẫn giải khuyên qua dụ ngôn truyện trình thuật. Có cân nhắc. Ngợi khen. Tung hô.

Trình thuật thánh Mát-thêu hôm nay, cũng ngợi khen/tung hô việc của Chúa, bằng nhiều cách. Cách dễ nhận nhất, là dụ ngôn. Dụ ngôn hôm nay thánh sử đặc biệt kể về các cô phù dâu khôn ngoan đáng cho mọi người nhận biết mà phân biệt dại với khôn. Khôn/dại, ở vào tình huống đợi chờ chàng rể tới, không biết trước. Vì, chàng rể đến bất chợt nên nhiều phù dâu chưng hửng, những vãn than về cảnh đột ngột, khó đoán trước.

Thời Chúa sống, đám cưới là sự kiện lớn trong sinh hoạt làng xã, mỗi một ngày. Sự kiện lớn đến độ người người trong làng đều quan tâm, muốn can dự. Tiệc tùng lớn, có khi kéo dài nhiều ngày, cả tuần lễ. Có tiệc còn tổ chức vui chơi đình đám suốt ngày đêm. Về phù dâu ở dụ ngôn, các cô đều là thôn nữ trẻ phần đông có quan hệ với nhà đám; tức, những người có vai vế quan trọng trong nghi thức tiệc rượu vui chơi, múa hát. Có phù dâu dự cưới, là có vui và chắc chắn tiệc sẽ đạt.

Dụ ngôn, nay kể rằng chú rể đến khá trễ. Đây, là trường hợp rất phá lệ. Thường, thì chú rể nào cũng hăng say tìm đến với ngày cưới, rất không trễ. Vì cứ đinh ninh là thế, nên cánh phù dâu nhà ta mới thiếp đi và ngủ cả. Ngủ nghỉ, tuy thực chất không là ‘vấn đề’ với đám cưới. Bởi, nhiều người có thể thức trắng đêm, chẳng thiết ngủ.

Và, các phù dâu có khi còn thức giấc vào bất cứ lúc nào, khi chàng rể chợt đến. Nếu chàng rể đến vào nửa đêm -thường thì ít khi là như thế- tất cả đều cần đèn đóm, ánh sáng, nên rất muốn có dầu khí để đốt sáng. Muốn vậy, đám phù dâu phải chuẩn-bị cho đủ, để không bỏ lỡ cơ hội. Bởi, nếu không biết cách mà chuẩn bị, đám phù dâu kia phải bổ đi lùng tìm dầu đốt cho bằng được để thắp đèn, còn gì là vui nữa.

Dụ ngôn, nay cũng kể về hai nhóm phù dâu. Một, luôn đề cao cảnh giác. Còn nhóm kia, chẳng chuẩn bị hoặc quan tâm gì đến đèn đóm. Dụ ngôn hôm nay, thoạt nghe có vẻ hơi mù mờ. Đọc kỹ, hẳn có người sẽ tự hỏi: làm sao nhóm phù dâu khôn lanh kia, lại không chỉ cách cho nhóm khờ dại biết sớm hơn, để cả hai cùng nhau chuẩn bị cho chu đáo.

Tại sao nhóm khù khờ dù có dại cách mấy cũng phải biết cử một hai người đi lùng tìm dầu khí, chứ sao lại phải đi cả nhóm? Phải chăng, ngay lúc đó đã có căng thẳng, vì chú rể đã mướn toàn bộ số phù dâu để đạt hiệu quả tối đa cho tiệc cưới, nên toàn bộ nhóm phù dâu có thể hụt cả lễ cưới? 

Nói tóm lại, hốt hoảng ở trường hợp nào cũng thế, thường lấy đi sự suy xét bình thường rất cần cho con người. Sự thật mà nói, ở đời thường người khờ khạo thường là những người luôn chịu thua thiệt. Nên, dễ bị người khác chèn ép coi nhẹ như người không biết gì. Chí ít, là chuyện đạo đức, luân lý, rất trí thức.

Chuyện dụ ngôn về người khờ-khạo và khôn-ngoan có thể áp-dụng với mọi người nói chung. Nói chung, là nói về những người không làm gì nên chuyện, hoặc làm cho ra hồn, nhưng vẫn muốn đạt lương tiền hậu hĩ, giống hệt “mì ăn liền”. Như người đi tìm việc được gọi đi phỏng vấn, lại cứ khăng khăng theo ý đội mũ ngược ngạo, chẳng nên hồn.

Lại cũng tựa đám học trò chẳng chịu học hành gì nhưng lại cứ muốn đậu cao, có đủ mọi bằng cấp, nhưng thực chất vẫn cứ ngu, cứ dốt. Như đôi uyên ương nọ chỉ biết lấy nhau để gần nhau mà ăn ở cho vui sướng, chẳng lo gì chuyện tương-lai mai ngày, sinh con đẻ cái.

Dụ ngôn, nay không chỉ kể, có mỗi thế. Nhưng thực sự, còn muốn diễn tả về tình hình Giáo hội mọi thời đang ở vào tình trạng của nhóm phù dâu. Và, chàng rể nói ở đây, là Đức Kitô. Việc “chàng rể đến chậm” là ý nói về ngày-quang-lâm-Chúa-đến-lại cũng chầm chậm, theo quan niệm của cộng đoàn Hội thánh lúc sơ thời. 

Dụ ngôn đây, là: truyện dài cốt kể lại sử-hạnh Hội thánh thời ban sơ. Về tiêu chuẩn Chúa phán xét định đoạt Giáo hội khi ngày Ngài đến lại.

Hình ảnh làm nền ở dụ ngôn hôm nay, là về dầu khí. Nghe nói đến dầu khí, hẳn có người sẽ nghĩ đến niềm tin đốt cháy. Tức, lòng siêng chăm, sùng đạo. Về cung cách quản cai, tài lãnh đạo, hoặc: lòng độ lượng, thứ tha, đùm bọc, rất phục vụ; hoặc những chuyện đại loại như thế. Cũng may, là trình thuật hôm nay thực ra chẳng đề cập gì về những chuyện như thế. Vậy thì, về vấn đề gì đây?

Đoạn cuối trình thuật có nói: “Cửa đóng lại.” Và chàng rể đây là Đức Giêsu vẫn muốn bảo: 

           “Ta không biết các người.” “Không biết” ở đây, là không được Ngài biết đến. “Không biết”, là: không biết theo cách riêng tư như quan hệ bạn bè, chỗ thân quen. “Không biết”, cũng chẳng phải là ta không biết đến Ngài. Mà là: Ngài không hề biết ta. “Không biết đến ta”, tức bảo rằng: không biết Chúa có đoái hoài đến ta hoặc mọi người nữa không? 

Phải chăng Ngài vẫn coi ta như dân con của Ngài? “Không biết đến ta”, còn có nghĩa: ta có làm những việc “đáng làm” như Ngài, không? Đó, là những vấn đề đích thực đặt ra cho những ai tự gọi mình là Kitô-hữu. Tức Kitô khác.

‘Được Chúa biết’, theo cách-thế tự-do như bạn bè người thân của riêng Ngài. ‘Được Chúa biết’, cũng đòi ta phải có cung cách xử thế như dân con được Ngài quang lâm đến lại. ‘Được Chúa biết’, là biết vào khoảnh khắc như Ngài từng loan báo vào thời trước. ‘Được Chúa biết’, còn diễn tả việc Chúa am-tường mọi hành-xử của Hội thánh trong quá-khứ, hiện-tại và tương-lai-mai-ngày. 

Nói tóm lại, câu Chúa nói “Ta không biết các ngươi”, có nghĩa là: Chúa đã nhận ra những việc làm “thật không phải”. Không thực tâm,  như lời Ngài từng khuyên dạy.

Khi ta làm việc gì tốt lành, chắc chắn Chúa sẽ cảm kích, phấn chấn, rát ngạc nhiên. Ngài sẽ đưa ta vào với nhóm hội của muôn người ở thế gian, để Ngài hiện diện trong ta, rất tự do, cởi mở. Có như thế, ta mới nhận ra thiên-đường hạnh-phúc Ngài hứa ban bằng vào việc sử dụng tự- do của chính mình.

Không nên hiểu câu Chúa nói “Ta không biết các người.” như Chúa biết tất cả về đời ta qua lăng kính Internet, dù mọi sự đều hiển-hiện trên đó. Bởi, nếu như thế, chắc Chúa cũng sẽ buồn chán khi phải ngắm nhìn ta chuyển vận. Thật ra thì, Chúa không là Đấng Chuyên Kiểm-soát vũ-trụ vạn-vật, theo cách đó. Ngài là Đức Chúa của tự do, sống động, sống mật thiết với ta. Ngài cùng làm và cùng vui sống với ta trong mọi việc, ở đời người.

Nếu sánh Chúa với ta theo kiểu nghệ-nhân đầy sinh lực, thì Chúa như Nghệ sĩ chuyên chơi nhạc Jazz, rất ngẫu-hứng với ta, với mọi người. Ngài chấp nhận mọi hiểm nguy, cả khi ta tự do đối xử thật không ổn, như “người của Chúa” cả vào khi ta chơi nhạc Jazz mà lại chơi sai nốt, hoặc trật nhịp. Ngài tuy biết, nhưng vẫn nhìn thoáng trong chốc lát, cứ để ta tiếp tục chơi.

Nhưng, khi ta chơi nhạc đúng cách như người hành xử rất xứng hợp ở đời, thì Ngài sẽ cảm kích, biết ơn. Nói tóm lại, đó là cách thức để “biết đến ta” rất hay và rất thực như sự thực xảy đến trong cuộc đời, của con người.

Nói theo kiểu dụ ngôn, thì chính đó là dầu khí để đốt. Bởi thế nên, thể-hiện tinh-thần trình-thuật, là: sống rất thực. Sống, như việc ta sử-dụng tự-do của mình, hầu đem đến cho Chúa một thưởng lãm rất thực, để được Chúa nói Ngài ‘đã biết ta’. Đó, là thiệp mời. Là, tấm vé đi dự tiệc cưới. Là, lễ hội tự do. 

Giả như ta không làm thế, thì không thể gặp Chú Rể cách đích thực như nhóm phù dâu có đèn mà không có dầu. Không làm thế, chắc chắn rồi ra Ngài sẽ bảo: “Ta không hề biết các người”, như ngôn ngữ của trình thuật hôm nay vừa viết xuống.

Cuối cùng, có chuẩn bị chu đáo đến thế không, đó mới là vấn đề. Vấn đề của ta. Và, của mọi người. Trong tâm tình đó, cũng nên ngâm tiếp lời thơ vừa chợt hát, để cảm kích hát mãi:

“Quỳnh chỉ nở về đêm trong giấc ngủ

Như tình yêu chỉ đẹp lúc ban đầu

Chẳng có gì tồn tại đến ngàn sau

    Khi cơn mộng mù loà đêm dâng hiến”

(Phạm Ngọc – Với Quỳnh)

Với Quỳnh, thì như thế. Còn với Chúa, chắc không phải thế. Bởi, Đức Chúa là Tình Yêu, Ngài sẽ tồn-tại mãi đến muôn đời. Để, người người ngợi khen Ngài mãi khôn nguôi. Ngợi khen Tình Chúa. Khen ngợi tình người tồn tại mãi thiên thu. Rất bất tận.

Lm Kevin O’Shea, DCCT biên soạn - Mai Tá lược dịch