Ngày Quốc tế Xóa mù chữ: Nền tảng cho thế giới kỹ thuật số
Ngày Quốc tế Xóa mù chữ: Nền tảng cho thế giới kỹ thuật số
Ngày 8 tháng Chín đánh dấu Ngày Quốc tế Xóa mù chữ (International Literacy Day/ILD). Bắt đầu từ năm 1967, ngày này như một lời nhắc nhở tới những nhà lãnh đạo thế giới, những nhà hoạch định chính sách và công chúng về “tầm quan trọng cốt lõi của xóa mù chữ trong việc xây dựng một xã hội biết chữ, công bằng, hòa bình và bền vững hơn”.
Là một quyền cơ bản của tất cả mọi người, xóa mù chữ là cánh cổng giúp mọi người được hưởng những quyền con người khác, nhiều quyền tự do hơn và trở thành công dân toàn cầu.
Xóa mù chữ trong kỷ nguyên số
Chủ đề năm nay là “Thúc đẩy xóa mù chữ trong kỷ nguyên số”, tập trung vào việc duy trì xóa mù chữ như một phần thiết yếu của bối cảnh công nghệ. UNESCO đã công bố thông tin về Ngày Xóa mù chữ năm 2025, nhấn mạnh tầm quan trọng của xóa mù chữ vượt ra ngoài việc viết và đọc trên giấy truyền thống. Thay vào đó, “ngày nay xóa mù chữ đóng vai trò là nền tảng cho những kỹ năng số, sự tương tác an toàn và có ý nghĩa với những văn bản và công cụ số, và một tiến trình chuyển đổi số toàn diện.”
Thế giới số đã làm thay đổi các chính sách và chương trình xóa mù chữ cũng như cách thức quảng bá chúng. ILD 2025 sẽ xem xét những thách thức, cơ hội và giải pháp để thúc đẩy xóa mù chữ trong thế giới số.
Một công trình đang được tiến hành
Từ năm 2015 đến năm 2024, tỷ lệ biết chữ ở người lớn (người từ 15 tuổi trở lên) đã tăng nhẹ từ 86% lên 88%. Trung Á và Nam Á là hai khu vực có tiến triển nhanh nhất, nơi tỷ lệ biết chữ ở người lớn tăng từ 72% lên 77%. Châu Phi cận Sahara cũng chứng kiến sự gia tăng từ 65% lên 69%.
Năm 2024, thanh thiếu niên toàn cầu (người từ 15-24 tuổi) đạt 93% - cho thấy sự tăng trưởng trong giáo dục cơ bản. Tuy nhiên, UNESCO báo cáo rằng tiến trình này “vẫn chưa đầy đủ và không đồng đều” khi 739 triệu người lớn vẫn thiếu các kỹ năng đọc viết cơ bản vào năm 2024.
Một cuộc điều tra dân số được thực hiện từ năm 2015 đến năm 2024 cho thấy hơn một nửa số người lớn mù chữ trên thế giới - 441 triệu người - chỉ tập trung ở 10 quốc gia trên toàn thế giới. UNESCO lập luận rằng khoảng cách nhất quán về tỷ lệ biết chữ đang hạn chế các cơ hội và “gia tăng bất bình đẳng xã hội và kinh tế, đặc biệt là đối với phụ nữ, người cao tuổi và những người yếu thế”.
Biết chữ là một phần của bộ công cụ cho cuộc sống
Trong thế giới công nghệ này, biết chữ vẫn là một phần thiết yếu của cuộc sống. Nó mang đến cho mọi người cơ hội tham gia đầy đủ vào thế giới số. Không chỉ giúp mọi người tiếp cận internet, biết chữ còn cho phép người dùng tư duy phản biện và định hướng “xã hội và nền kinh tế giàu thông tin một cách an toàn, hiệu quả và có trách nhiệm”.
Tuy nhiên, UNESCO giải thích rằng không phải ai cũng có đủ công cụ để đối mặt với thế giới số và nhiều giáo viên cảm thấy không thể hướng dẫn học sinh cách sử dụng những công nghệ mới. Khoảng một nửa số quốc gia trên thế giới có những tiêu chuẩn giúp giáo viên làm quen với các kỹ năng giảng dạy cho học sinh.
Nếu không có những kỹ năng biết chữ này, UNESCO cảnh báo rằng mọi người sẽ khó “đối mặt với thông tin đánh lạc hướng và thông tin sai hướng”. Tuy nhiên, thách thức vẫn là “nguồn tài trợ đầy đủ và bền vững là chìa khóa để xây dựng những xã hội biết chữ, hòa nhập, bền vững và hòa bình hơn”. UNESCO đã khảo sát 102 quốc gia và 57% trong số đó dành chưa đến 4% ngân sách giáo dục quốc gia cho xóa mù chữ và giáo dục – “điều này cho thấy sự thiếu đầu tư dai dẳng vào lĩnh vực quan trọng này”.
Ngày Quốc tế Xóa mù chữ hy vọng sẽ thúc đẩy việc chuyển sang phân bổ nhiều tiền hơn để tài trợ cho nền giáo dục tốt hơn và nhiều nguồn lực hơn cho người dân, để trong thế giới ngày càng phát triển dựa trên công nghệ này, mọi người sẽ có được những công cụ và kỹ năng không chỉ để sống mà còn để phát triển.
Nguyễn Minh Sơn