Người Công giáo Hoa Kỳ cậy trông Thánh Maximilian Kolbe trong nỗ lực bãi bỏ án tử hình
Người Công giáo Hoa Kỳ cậy trông Thánh Maximilian Kolbe trong nỗ lực bãi bỏ án tử hình
Ngày 14 tháng Tám đánh dấu lễ kính Thánh Maximilian Kolbe, ngài đã hy sinh mạng sống vào năm 1941 tại trại tử thần Auschwitz của Đức Quốc xã để cứu sống một người cha trẻ.
Hiện là thánh bổn mạng của phong trào bảo vệ sự sống, vị linh mục người Ba Lan này là ngọn đèn soi đường cho những người Công giáo đang tìm cách bãi bỏ án tử hình, chẳng hạn như Mạng lưới Vận động Công giáo, một tổ chức phi lợi nhuận hoạt động vì mục tiêu này tại Hoa Kỳ.
Năm 2018, Đức Giáo hoàng Phanxicô đã sửa đổi văn bản Sách Giáo lý của Giáo hội Công giáo để lên án rõ ràng án tử hình, giờ đây nội dung như sau: “Giáo hội dạy, dưới ánh sáng của Phúc Âm, rằng ‘án tử hình là không thể chấp nhận được vì nó là một sự xâm phạm đến tính bất khả xâm và phẩm giá của con người’.”
Krisanne Vaillancourt Murphy, Giám đốc Điều hành Mạng lưới Vận động Công giáo, đã có cuộc trò chuyện với Vatican News để chia sẻ quan điểm của bà về tình hình hiện tại về án tử hình và cách thức nhận thức của công chúng cũng như luật pháp đang dần thay đổi.
Hỏi: Thực trạng hiện tại của án tử hình tại Hoa Kỳ vào thời điểm này năm 2025 là gì?
Vào tháng Mười Hai, phong trào phản đối án tử hình đã tán dương một chiến dịch lịch sử và thành công nhằm giảm án tử hình liên bang khi Tổng thống Joe Biden lúc bấy giờ đã giảm án cho 37 trong số 40 tử tù liên bang
Giờ đây, chỉ bảy tháng sau, Hoa Kỳ đã chứng kiến sự gia tăng gần đây về số vụ hành quyết ở cấp tiểu bang.
Tính đến thời điểm hiện tại, mười tiểu bang đã hành quyết 28 tử tù - tăng so với tổng số 25 vụ hành quyết tại Hoa Kỳ trong suốt năm 2024. Và chỉ trong vòng một tháng tiếp theo, bốn người đàn ông khác phải đối mặt với án tử hình do tiểu bang phê chuẩn.
Chúng ta cũng đã thấy các tiểu bang theo đuổi việc sử dụng án tử hình theo những cách mới, gồm thông qua các phương pháp hành quyết mới hoặc được khôi phục, và ở một số tiểu bang, luật pháp mở rộng cách thức áp dụng án tử hình.
H: Ông biết rõ những điều cốt lõi của phong trào bãi bỏ án tử hình, ngoài những dòng tít giật gân về số vụ hành quyết. Điều gì quan trọng mà mọi người cần biết về thời điểm này mà có thể họ chưa biết?
Trước sự gia tăng những vụ hành quyết này, nhiều người đã đặt câu hỏi: Điều này có ý nghĩa gì đối với tiến trình bãi bỏ án tử hình?
Theo nhiều cách, án tử hình giống như ánh sáng mà chúng ta nhìn thấy từ những vì sao xa xôi—nó cháy sáng không phải vì nó còn sống và khỏe mạnh, mà vì chúng ta cần thời gian để nhận ra rằng nó đã tắt.
Điều này chắc chắn đúng với hệ thống án tử hình của Hoa Kỳ ngày nay.
Nhiều cá nhân bị hành quyết trong năm nay đã bị kết án tử hình cách đây hơn 20 hoặc 30 năm. Đôi khi, họ bị kết án theo những luật đã được thay đổi sau đó—như quyền của thẩm phán bác bỏ bồi thẩm đoàn—nhưng không được áp dụng hồi tố. Và trong một số trường hợp, bồi thẩm đoàn đã công khai tuyên bố rằng nếu họ thấy tất cả những bằng chứng hiện có mà không được trình bày tại phiên tòa, thì ngay từ đầu họ đã không bỏ phiếu tử hình.
Những vụ án này là di tích của quá khứ. Nhưng khi nhìn lại hiện tại, chúng ta nhận ra còn rất nhiều bằng chứng về hy vọng.
Ví dụ, số án tử hình mới vẫn ở mức thấp kỷ lục. Tính đến hết năm 2025, chỉ có mười người bị kết án tử hình tại sáu tiểu bang - giảm 30% so với cùng kỳ năm ngoái.
Những cuộc thăm dò dư luận và phân tích cũng cho thấy rằng phần lớn người dân Mỹ đang mất dần sự ủng hộ đối với án tử hình. Vào tháng Mười Một năm 2024, Gallup báo cáo rằng tỷ lệ ủng hộ án tử hình đã giảm xuống chỉ còn 53% - mức thấp nhất kể từ những năm 1970.
Những người trẻ đang dẫn đầu xu hướng này. 42% thế hệ Z được báo cáo là ủng hộ án tử hình so với 62% thế hệ Baby Boomers.
Hai thập kỷ trước, tất cả những nhóm thế hệ này đều ủng hộ án tử hình với tỷ lệ chỉ bằng ba điểm phần trăm so với mức trung bình toàn quốc. Khi những thế hệ trẻ bước vào tuổi trưởng thành, họ đã thoát khỏi mức trung bình này, ngày càng ít ủng hộ án tử hình hơn.
H: Vai trò của người Công giáo trong sự chuyển dịch này khỏi việc ủng hộ án tử hình là gì?
Những nghiên cứu bổ sung đã khám phá sự suy giảm này không phải do khoảng cách thế hệ, mà do những liên kết tôn giáo.
Một cách tích cực, sự ủng hộ của người Công giáo đối với án tử hình đã giảm nhiều hơn bất kỳ nhóm nhân khẩu học tôn giáo nào khác trong giai đoạn từ thập niên 1970 đến năm 2022. Sự suy giảm ủng hộ của người Công giáo đối với án tử hình thậm chí còn mạnh hơn đối với những người tự nhận mình là người đi lễ hàng tuần (Kho Lưu trữ Dữ liệu của Hiệp hội Tôn giáo).
Phân tích này chứng minh rằng những gì Giáo hội dạy thực sự quan trọng, và những người ngồi trên ghế nhà thờ để nghe giáo lý phản ánh niềm tin đó trong quan điểm của họ về án tử hình.
Hỏi: Là người Công giáo, chúng ta được kêu gọi giữ vững hy vọng như thế nào, bất chấp những khoảnh khắc có thể cảm thấy như những thất bại - đặc biệt là trong Năm Thánh này?
Là Giám đốc Điều hành của tổ chức phi lợi nhuận Công giáo quốc gia đang nỗ lực chấm dứt án tử hình tại Hoa Kỳ, tôi tìm thấy cả quyết tâm lẫn hy vọng cho công việc tiếp tục của chúng ta - ngay cả trong bối cảnh đầy thách thức - nhờ những tiến bộ mà tôi đã chứng kiến, đặc biệt là những tiến bộ do người Công giáo dẫn dắt.
Năm nay, chúng ta đặc biệt nỗ lực tìm kiếm hy vọng trong chính mình khi đáp lại lời kêu gọi của Năm Thánh, hãy trở thành những Người Hành Hương Hy Vọng. Mà ngay cả ngoài lễ kỷ niệm đặc biệt này, chúng ta vẫn được ban phước với một lịch phụng vụ bao gồm những biển chỉ dẫn hy vọng quanh năm, mỗi năm.
Một trong những biển chỉ dẫn đó xuất hiện hôm nay (14 tháng 8), khi chúng ta kỷ niệm ngày lễ của vị thánh bổn mạng, Thánh Maximilian Kolbe, Dòng Phanxicô Đan Viện.
Thánh Maximilian, một tu sĩ Dòng Phanxicô Đan Viện, đã bị Gestapo Đức bắt giữ và bị đưa đến trại tử thần Auschwitz của Đức Quốc xã. Trong thời gian bị giam cầm tại đó, Thánh Maximilian đã thay thế một người cha trẻ bị chọn để chết trong phòng bỏ đói.
Sau ba tuần nhịn đói, Thánh Maximilian là tù nhân duy nhất còn sống trong phòng bỏ đói. Ngài bị hành quyết bằng một mũi tiêm axit carbolic gây tử vong.
Người cha trẻ được Thánh Maximilian cứu sống, Franciszek Gajowniczek, đã sống đến năm 1995. Ngày nay, Thánh Maximilian được tưởng nhớ là vị thánh bổn mạng của những tù nhân, gia đình và phong trào bảo vệ sự sống.
Tôi cầu nguyện Thánh Maximilian sẽ tiếp tục cầu bầu cho chúng ta trong những nỗ lực không ngừng nhằm xóa bỏ án tử hình tại Hoa Kỳ, và ngài sẽ mang lại hy vọng cho những ai đang bị đè nặng bởi gánh nặng của cái chết do nhà nước ban hành.
Nguyễn Minh Sơn