Madalena không phải là gái điếm - Maria Mađalêna là ai ?

MARIA MAĐALÊNA KHÔNG LÀ GÁI ĐIẾM

Cuộc điều tra tại một địa điểm ở thành phố Magdala đã tiết lộ thông tin giúp xây dựng lại hồ sơ của Thánh Maria Mađalêna.

Maria Mađalêna (Mácđala) là “một phụ nữ giàu có, có ảnh hưởng và quan trọng” trong cuộc đời Chúa Giêsu Kitô. Đây là một trong những kết luận của nhà nghiên cứu Jennifer Ristine trong cuốn “Mary Magdalene: Insights From Ancient Magdala” được phát hành ngày 22-7-2018 nhằm tiết lộ những bí ẩn về người phụ nữ mà Giáo hội Công giáo trong nhiều thế kỷ gán cho là kẻ ngoại tình và gái điếm. Việc tích hợp các tài liệu tham khảo về Kinh Thánh và lịch sử với những khám phá khảo cổ gần đây được thực hiện tại TP Magdala (Migdal, Israel ngày nay), nơi người ta tin rằng bà đã sinh ra, giúp Ristine tái tạo lại một phần hồ sơ của bà.

Trong một cuộc phỏng vấn qua email, bà Ristine – giám đốc Viện Magdalene, cho biết: “Vào thời của Maria Mađalêna, Magdala là một làng chài thịnh vượng. Cuộc khai quật đầu tiên được thực hiện vào thập niên 1970, nhưng phải đến năm 2009, Đội Quân Đức Kitô (Legionaries of Christ) mới mua đất trong vùng và “phát hiện phần phía bắc của làng Magdala. Họ đã tìm thấy một giáo đường Do Thái từ thế kỷ I, một tượng đá tượng trưng cho Đền Thờ Giêrusalem [đá Magdala], phòng tắm thanh tẩy theo nghi lễ, nơi ở và một bến cảng.”

Nhưng bà ấy có phải là gái điếm hay không? Bà Ristine tin rằng đã có “nhiều cách hiểu sai về cuộc đời Maria Mađalêna.” Các phát hiện khảo cổ từ TP Magdala trong Kinh Thánh, hiện là địa điểm khảo cổ hơn 2.000 năm tuổi, cho thấy đây là một vùng đất giàu có. Bằng cách tích hợp các tài liệu tham khảo trong Kinh Thánh vào bối cảnh này, có thể suy ra rằng Maria Mađalêna là “một phụ nữ giàu có đến từ một thị trấn khá giả về kinh tế và không nhất thiết phải là gái điếm.” Ý tưởng này được tái khẳng định, chẳng hạn, trong các câu của Luca 8:1-3: “Sau đó, Đức Giêsu rảo qua các thành phố, làng mạc, rao giảng và loan báo Tin Mừng Nước Thiên Chúa. Cùng đi với Người, có Nhóm Mười Hai và mấy người phụ nữ đã được Người trừ quỷ và chữa bệnh. Đó là bà Maria gọi là Maria Mácđala, người đã được giải thoát khỏi bảy quỷ, bà Gioanna, vợ ông Khuda quản lý của vua Hêrôđê, bà Susanna và nhiều bà khác nữa. Các bà này đã lấy của cải mình mà giúp đỡ Đức Giêsu và các môn đệ.”

Giáo hội Công giáo đã tuyên thánh cho bà, với lễ kính vào ngày 22- 7 từ năm 2016, khi ĐGH Phanxicô tôn phong bà là “apostola apostolorum – tông đồ của các tông đồ.” Đó không là ngẫu nhiên, mà theo Kinh Thánh, bà là người đầu tiên thấy Chúa Giêsu phục sinh. Chưa hết, chính Thánh GH Grêgôriô Cả là một trong những người đưa ra tiêu chuẩn “gái điếm” trong bài giảng số 33 năm 591, ngài tuyên bố: “Người mà thánh sử Luca gọi là người đàn bà tội lỗi chính là Đức Maria. Bảy con quỷ đã bị đuổi khỏi ai, và bảy con quỷ này có ý nghĩa gì nếu không phải tất cả những thói xấu?” Với tuyên bố này, ngài đã hợp nhất ba bà Maria: Maria tội nhân“xức dầu chân Chúa, Maria đến từ Magdala được Chúa Giêsu giải thoát khỏi bảy quỷ, một trong các phụ nữ giúp đỡ Chúa, và Maria ở Bêtania là em gái của Mácta và Ladarô. Bà Jennifer Ristine nói: “Giáo hội Đông phương tin rằng họ là ba người phụ nữ khác nhau, trong khi Giáo hội Tây phương tin chắc rằng đó chỉ là một phụ nữ tên Maria Mađalêna.”

Nhưng Thánh GH Grêgôriô Cả không phải là người duy nhất chịu trách nhiệm. Theo nhà nghiên cứu Ristine, một số tác giả đã liên kết bà với một người phụ nữ được nhắc đến trong Talmud thế kỷ II, tên là Miriam Megaddlela, có nghĩa là “Maria với mái tóc được tết lại.” Bà Ristine cho biết: “Trong cộng đồng Do Thái, danh hiệu này được trao cho người phụ nữ xấu xa, ngoại tình hoặc gái điếm.”

Dù bà có phải là gái điếm hay không, một sự kỳ thị mà các phong trào nữ quyền cố gắng giải thoát cho bà. Ristine nói: “Maria Mađalêna là một phụ nữ có ảnh hưởng cả về kinh tế và xã hội. Về kinh tế, vì bà là một phụ nữ khá giả, và về xã hội vì bà quyết định phá vỡ các quy tắc và đi theo Chúa Giêsu, mặc dù bà sinh trưởng trong một xã hội tôn giáo nghiêm ngặt. Người phụ nữ đến từ Magdala là mẫu gương lãnh đạo dành cho phụ nữ.”

Vẫn còn nhiều điều để khám phá về bà. Chỉ 15% TP Magdala cổ đại đã được khai quật, vì vậy theo Jennifer Ristine, những phát hiện khảo cổ trong tương lai có thể giúp tiết lộ thêm chi tiết về quá khứ tôn giáo tại quê hương của Maria Mađalêna để làm sáng tỏ sự thật về một trong những nhân vật bí ẩn nhất trong Phúc Âm.

TRẦM THIÊN THU (chuyển ngữ)

***********

MARIA MAĐALÊNA LÀ AI?

Trước tiên, chúng ta nên biết rằng Thánh Maria Mađalêna được tôn kính trong Giáo hội Công giáo, Giáo hội Công giáo Đông phương, Giáo hội Chính thống Đông phương, Cộng đồng Anh giáo, Giáo hội Tin Lành Lutheran, các Giáo hội Tin Lành khác, và Đạo Baháʼí. Vậy bà là ai mà được tôn kính rộng rãi như thế?

Nếu có điều gì có thể nói một cách đúng đắn về Thánh Maria Mađalêna thì đó là bà vẫn là nhân vật bí ẩn và khó hiểu. Qua nhiều thế kỷ, danh tính bà đã được tranh luận không ngừng, kết quả là ngày nay nhiều người Công giáo cảm thấy rất bối rối. Chính xác thì chúng ta biết gì về bà qua Tin Mừng? Bà có phải là gái điếm hoán cải hay không?

Như vậy, chúng ta biết rằng bà Maria Mađalêna được trừ bảy quỷ, (x. Mc 16:9; Lc 8:2) bà tài trợ cho sứ vụ của Chúa Giêsu, (x. Lc 8:2) bà đứng dưới chân Thập Giá, (x. Mt 27:56; Mc 15:40; Lc 23:49; Ga 19:25) và bà là người đầu tiên gặp Chúa Phục Sinh. (x. Ga 20:11-18) Đối với các Giáo phụ Đông phương, đó là tất cả những gì chúng ta biết về Thánh Maria Mađalêna.

Ở Tây phương, một cách hiểu khá khác về Thánh Maria Mađalêna bắt đầu xuất hiện từ những ngày đầu của Giáo hội. Bắt đầu với những nhân vật như Tertullian (khoảng 155-220) và thu hút được sự chú ý trong thời Thánh Augustinô (354-430), một sự đồng thuận gần như nhất trí đã nảy sinh trong Kitô giáo Tây phương và tiếp tục hầu như không bị phản đối cho đến thế kỷ XX.

Theo quan điểm Tây phương, “Mađalêna” chỉ đơn giản là một danh hiệu khác dành cho Maria, em gái của Mácta và Ladarô, những người ở Bêtania. Điều đáng chú ý là nhân vật Mađalêna còn được Giáo hội Tây phương hiểu là người phụ nữ tội lỗi đến xức dầu chân Chúa trong Tin Mừng Luca. Do đó, theo cách hiểu truyền thống của Công giáo Tây phương, ba nhân vật nữ trong Tân Ước được xác định là một: Maria Mađalêna, Maria em gái của Mácta và Ladarô, và người phụ nữ tội lỗi vô danh trong Lc 7:36-50.

Điều này nghe có vẻ như một tuyên bố táo bạo, nhưng đó là quan điểm được nhiều vị thánh, nhà thần bí và tiến sĩ vĩ đại nhất của Giáo hội chấp nhận. Các thánh Grêgôriô Cả, Bêda Vênêrabilê, Anselmô Canterbury, Thomas Aquinô, Catarina Siêna, Thomas More, John Fisher, Têrêsa Ávila, Gioan Thánh Giá, Phanxicô Salê, Maria Ágreda, Anna Catarina Emmerich, Gioan Henry Newman, Têrêsa Lisieux, và Elidabét Chúa Ba Ngôi đều tin rằng Maria Mađalêna là Maria em gái của bà Mácta và Ladarô và cũng là người phụ nữ tội lỗi vô danh trong Lc 7:36-50.

Điều này có tiết lộ điều gì về việc Thánh Maria Mađalêna từng là gái điếm hay không? Tin Mừng chưa bao giờ mô tả rõ ràng về bà như vậy. Chúng ta biết chắc rằng Chúa Giêsu đã trục xuất bảy quỷ cho bà, nhưng không có cách nào để biết bảy quỷ đó có phải là kết quả của thói xấu tình dục hay không. Vậy ý tưởng gái điếm bắt nguồn từ đâu?

Ý tưởng này dường như bắt nguồn từ Thánh GH Grêgôriô Cả, trong bài giảng tại Vương Cung Thánh Đường Thánh Clêmentê ở Rôma năm 591. Thánh Grêgôriô chia sẻ niềm tin của Thánh Augustinô rằng Thánh Maria Mađalêna là phụ nữ vô danh được mô tả trong Lc 7:36-50, và chính nền tảng đó mà Thánh Grêgôriô suy luận rằng Thánh Maria Mađalêna đã là gái điếm trước khi gặp Chúa Giêsu Kitô.

Suy luận của Thánh Grêgôriô dựa vào bản văn Tin Mừng. Khi xem xét Lc 7:36-50, có vẻ như rõ ràng là người phụ nữ được đề cập đã mang tiếng xấu. Bà được mô tả là “người tội lỗi trong thành,” (câu 37) và danh hiệu này rõ ràng không có ý khen. Hơn nữa, cảm giác sốc sâu sắc của một phần đám đông cho thấy đó không chỉ là một phụ nữ không trung thực.

Phụ nữ đó có vẻ bề ngoài của người khốn khổ có địa vị xã hội thấp mà sự hiện diện của cô ấy bị những người đàn ông tụ tập ở đó coi là tai tiếng. Việc xác định cô ấy là gái điếm có ý nghĩa với những chi tiết đó. Ngoài ra, hành động xõa tóc ở nơi công cộng là điều rất cấm kỵ trong xã hội thời bấy giờ. Tuy nhiên, động thái đó sẽ dễ hiểu hơn nếu người phụ nữ làm nghề vô luân và quen coi thường các chuẩn mực xã hội.

Trên cơ sở này, thật hợp lý khi suy ra rằng người phụ nữ tội lỗi vô danh trong Lc 7:36-50 có thể là loại gái điếm nào đó. Do đó, nếu một người cũng chấp nhận cách hiểu truyền thống của Tây phương cho rằng người phụ nữ này là Mađalêna thì người ta sẽ đi đến kết luận rằng Maria Mađalêna thực sự đã từng là gái điếm. Thật vậy, nhiều thế kỷ trước những năm 1960, bài Tin Mừng trong ngày lễ Thánh Maria Mađalêna là đoạn Tin Mừng Lc 7:36-50, nhưng nay Giáo hội dùng đoạn Tin Mừng khác là Ga 20:1-2, 11-18 (nói về Chúa Phục Sinh hiện ra với Maria Mađalêna).

Ngày nay, các học giả vẫn tiếp tục tranh luận về danh tính Maria Mađalêna, và người Công giáo không bắt buộc phải chấp nhận bất kỳ quan điểm cụ thể nào. Tuy nhiên, điều đáng công nhận là tầm nhìn về Maria Mađalêna như một nữ anh hùng trong Kinh Thánh với quá khứ đầy tai tiếng đã trở nên vô cùng phổ biến vào thời Trung cổ, dẫn đến sự tôn vinh rộng rãi đối với thánh nữ xinh đẹp này. Thật vậy, đối với nhiều tín hữu, sự mô tả của thời Trung Cổ về Maria Mađalêna như một tội-nhân-trở-thành-thánh-nhân đã tạo một mẫu gương khích lệ và truyền cảm hứng phi thường. Đó là một phụ nữ đã vượt qua những thói xấu một cách ngoạn mục, đem lại niềm hy vọng cho những tội nhân cứng lòng nhất.

CLEMENT HARROLD

TRẦM THIÊN THU (chuyển ngữ)

Lễ Thánh Maria Mađalêna – 2024