ĐGH Phanxicô - vị giáo hoàng đã làm việc nhằm chính thức hóa Giáo hội Trung Quốc
ĐGH Phanxicô - vị giáo hoàng đã làm việc nhằm chính thức hóa Giáo hội Trung Quốc
Tỉnh Dòng Tên Trung Quốc đã phỏng vấn Đức Thánh Cha Phanxicô vào năm 2024, đánh dấu ngày lễ Đức Mẹ Sheshan vào ngày 24 tháng Năm, tước hiệu Đức Mẹ Maria được tôn vinh trong số những người Công giáo trên khắp Trung Quốc.
“Vâng, tôi thực sự muốn” đến Trung Quốc, Đức Thánh Cha Phanxicô nói khi người phỏng vấn, Cha Pedro Chia, một tu sĩ Dòng Tên, hỏi về khả năng Đức Thánh Cha đến thăm quốc gia cộng sản này.
Theo cuộc phỏng vấn được công bố trên kênh truyền thông xã hội của tỉnh dòng vào tháng Tám, Đức Thánh Cha cũng muốn đến thăm đền thờ Đức Mẹ Sheshan ở Thượng Hải và gặp gỡ các giám mục và Dân Chúa, “những người trung thành, họ trung thành.”
Tuy nhiên, Đức Thánh Cha Phanxicô đã qua đời mà chưa được đến thăm Trung Quốc, khiến đây trở thành quốc gia mà chưa có vị giáo hoàng nào từng đặt chân đến, mặc dù ước tính có khoảng 10 triệu người Công giáo chia thành Giáo hội yêu nước do nhà nước điều hành và Giáo hội ngầm liên kết với Vatican.
Ngay từ đầu triều đại giáo hoàng của mình, Đức Thánh Cha Phanxicô đã tiếp tục công việc đã khởi xướng để thống nhất các giáo hội chia rẽ này đang hoạt động trong một tình huống phức tạp — sống trong nững giáo phận được Vatican công nhận và không được công nhận, dưới sự chỉ định của các giám mục được thụ phong có và không có sự ủy nhiệm của giáo hoàng.
Do không có mối quan hệ ngoại giao chính thức giữa Bắc Kinh và Roma, Đức Thánh Cha Phanxicô đã phải đối mặt với những thách thức trong việc giải quyết với Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) khi ngài tìm cách chấm dứt chế độ quản lý kép của Giáo hội tại Trung Quốc.
Hoàn thành một phần tư công việc
Năm 2018, năm năm sau khi ngài trở thành giáo hoàng, Vatican đã ký một hiệp ước tạm thời bí mật có thời hạn hai năm để bổ nhiệm giám mục tại Trung Quốc thông qua thỏa thuận chung giữa Bắc Kinh và Tòa Thánh.
Thỏa thuận này đã kéo dài hơn thời hạn hai năm tạm thời để được gia hạn vào năm 2020 và năm 2022 thêm hai năm nữa; vào năm 2024, họ đã gia hạn thêm bốn năm nữa.
Vào tháng Hai năm 2022, sáu tháng trước khi kết thúc lần gia hạn thứ hai của thỏa thuận, Vatican đã rút đại diện của mình khỏi Hương Cảng và Đài Loan, nơi mà giới truyền thông giải thích là sự chuẩn bị của Tòa Thánh để thiết lập quan hệ ngoại giao với Trung Quốc.
Các suy đoán của giới truyền thông dựa trên thực tế là Trung Quốc coi cả Hương Cảng lẫn Đài Loan là những bộ phận không thể tách rời, và một quốc gia duy trì quan hệ ngoại giao với những thực thể này không thể có quan hệ song phương với Trung Quốc.
Nhưng Vatican dưới thời Đức Thánh Cha Phanxicô liên tục nói rằng thỏa thuận này “mang tính chất mục vụ”, và mối quan tâm duy nhất của họ là có một Giáo hội chính thức, nơi tất cả người Công giáo tự do thực hành đức tin dưới sự lãnh đạo thống nhất được Vatican công nhận.
Kể từ khi thỏa thuận được ký kết, Đức Thánh Cha Phanxicô đã có thể bổ nhiệm ít nhất 12 giám mục và chính thức hóa việc bổ nhiệm 15 giám mục khác, những người có vị trí trước đó đã bị tranh chấp. Hồ sơ đã công bố cho thấy điều đó có nghĩa là chính thức hóa ít nhất 25 phần trăm lãnh đạo Công giáo ở Trung Quốc.
Bị chỉ trích vì im lặng
Đức Thánh Cha Phanxicô đã nỗ lực chấm dứt sự chia rẽ trong Giáo hội và khuyến khích cái gọi là “Giáo hội ngầm” tuân theo những chuẩn mực của nhà cầm quyền và đăng ký nhà thờ và cha sở của họ với các hệ thống của nhà cầm quyền.
Những người chỉ trích mô tả động thái này và bản thân thỏa thuận này là hành động bán rẻ “những người Công giáo ngầm,” những người vẫn trung thành với Vatican mặc dù phải đối mặt với sự đàn áp của nhà nước.
Những người chỉ trích còn lập luận rằng thỏa thuận Trung Quốc-Vatican là một mưu đồ của Trung Quốc nhằm mua chuộc sự im lặng của Vatican về nững vụ vi phạm nhân quyền, gồm cả cuộc đàn áp diệt chủng đối với nhóm thiểu số Duy Ngô Nhĩ và đàn áp các nhà hoạt động ủng hộ dân chủ ở Hương Cảng, và cuộc đàn áp các nhóm tôn giáo, gồm cả những người Kitô giáo ở Trung Quốc.
Các nhóm nhân quyền và các nhà hoạt động cũng chỉ trích Đức Thánh Cha Phanxicô vì sự im lặng chưa từng có của ngài mặc dù Trung Quốc đã đàn áp những người bất đồng chính kiến và xóa bỏ các quyền tự do và quyền ở Hương Cảng sau năm 2019, nói rằng điều đó là do thỏa thuận Trung Quốc-Vatican.
Ưu tiên Á châu
Trung Quốc là “một lời hứa và hy vọng” cho Giáo hội Công giáo, ngài nói với các nhà báo trong một cuộc họp báo trên chuyến bay khi trở về Vatican sau chuyến tông du bốn quốc gia Á châu vào tháng Chín năm ngoái.
“Một đất nước vĩ đại. Tôi ngưỡng mộ Trung Quốc. Tôi tôn trọng Trung Quốc. Đây là một đất nước có nền văn hóa thiên niên kỷ, có khả năng đối thoại và hiểu biết vượt xa các hệ thống dân chủ khác.”
“Đối với tôi, Trung Quốc là một ảo tưởng, theo nghĩa là tôi muốn đến thăm Trung Quốc,” Đức Thánh Cha Phanxicô nói.
Đức Thánh Cha Phanxicô qua đời mà không có cơ hội đến thăm Trung Quốc, nhưng ngài đã thiết lập một hệ thống vững chắc để thống nhất và hợp thức hóa Giáo hội tại Trung Quốc và tạo điều kiện đủ năng lực để Giáo hội tại Á châu khẳng định vị trí chính đáng của mình trong Giáo hội toàn cầu.
Sự tập trung của Đức Thánh Cha Phanxicô vào Á châu thể hiện rõ qua việc ngài chọn các hồng y từ lục địa này, đặc biệt là từ một số khu vực không được coi là ghế hồng y.
Công nghị gần đây nhất vào tháng Mười Hai năm 2024 gồm năm hồng y Á châu – Tarcisius Isao Kikuchi của Tokyo, Pablo Virgilio David của Phi Luật Tân, Paskalis Bruno Syukur của Bogor ở Nam Dương, Dominique Joseph Mathieu của Tehran và George Jacob Koovakad của Ấn Độ.
Trong công nghị đầu tiên vào năm 2015, ngài đã làm nhiều người ngạc nhiên khi bổ nhiệm các hồng y từ những nơi như Miến Điện, Bangladesh, Brunei, Mã Lai và Tân Gia Ba, bên cạnh Manila. Họ là các hồng y Charles Maung Bo, Patrick D'Rozario, Cornelius Sim, Anthony Soter Fernandez, William Goh, và Jose Advincula, theo thứ tự định sẵn.
Jos. Nguyễn Minh Sơn