Một vị giáo hoàng của sự hiệp thông, tham gia, và truyền giáo

ĐỨC GIÁO HOÀNG LEO XIV: MỘT VỊ GIÁO HOÀNG CỦA SỰ HIỆP THÔNG, THAM GIA, VÀ TRUYỀN GIÁO

Trong bối cảnh Giáo hội Công giáo toàn cầu đang bước vào một giai đoạn mới đầy thách thức và cơ hội, Đức Giáo Hoàng Leo XIV, người kế vị Thánh Phêrô, đã nổi lên như một biểu tượng của sự hiệp thông, tham gia, và truyền giáo. Là một tu sĩ thuộc Dòng Augustinô, Đức Giáo Hoàng Leo XIV không chỉ mang trong mình linh đạo sâu sắc của thánh Augustinô mà còn thể hiện một tầm nhìn thần học được định hình bởi Công đồng Vatican II, đặc biệt qua Hiến chế Lumen Gentium. Trong bài phỏng vấn độc quyền với ACI Prensa, Đức Cha Luis Marín de San Martín, Thứ trưởng Văn phòng Tổng Thư ký Thượng Hội đồng và là một người bạn thân thiết của Đức Giáo Hoàng trong suốt 17 năm, đã chia sẻ những góc nhìn sâu sắc về con người, linh đạo, và triều đại của vị Giáo Hoàng mới. “Đức Giáo Hoàng Leo XIV không điều hành từ chức vụ của mình; ngài ra ngoài để gặp gỡ người khác,” Đức Cha Marín nhấn mạnh, hé lộ một phong cách lãnh đạo gần gũi, tham gia, và mang tính mục vụ.

Đức Giáo Hoàng Leo XIV, tên khai sinh là Robert Prevost, sinh ra tại Chicago, Hoa Kỳ, và đã sớm nhận ra ơn gọi của mình trong Dòng Augustinô, một dòng tu với lịch sử lâu đời và linh đạo đặc trưng. Dòng Augustinô, được thành lập dựa trên tư tưởng của Thánh Augustinô thành Hippo, nhấn mạnh vào đời sống cộng đồng, sự hiệp thông huynh đệ, và tinh thần truyền giáo. Năm 1985, ngài được gửi đến Peru để phục vụ tại phái bộ Chulucanas, nơi ngài bắt đầu hành trình mục vụ của mình trong một bối cảnh văn hóa và xã hội đầy thách thức. Sau một thời gian ngắn trở lại Chicago vào năm 1987, ngài quay trở lại Peru vào năm 1988, phục vụ tại Trujillo với vai trò giáo viên và huấn luyện viên cho các tu sĩ trẻ.

Năm 1998, ngài được bầu làm Bề trên Tỉnh dòng Augustinô ở Chicago, và chỉ ba năm sau, vào năm 2001, ngài được bầu làm Bề trên Tổng quyền của Dòng Augustinô toàn cầu, một vị trí mà ngài đảm nhiệm trong 12 năm cho đến năm 2013. Trong thời gian này, ngài đã đến thăm tất cả các cộng đồng Augustinô tại 47 quốc gia, tiếp xúc với sự đa dạng văn hóa và các thách thức mục vụ khác nhau. “Ngài có cái nhìn toàn cảnh về Giáo hội Hoàn vũ; ngài biết rõ điều đó,” Đức Cha Marín nhận xét, nhấn mạnh khả năng lãnh đạo toàn cầu và sự nhạy bén văn hóa của Đức Giáo Hoàng.

Vào năm 2014, Đức Giáo Hoàng Phanxicô bổ nhiệm ngài làm Giám quản Tông tòa của Giáo phận Chiclayo, Peru, và tấn phong ngài làm giám mục với giáo phận hiệu tòa Sufar. Một năm sau, ngài chính thức trở thành Giám mục của Chiclayo, nơi ngài đã để lại dấu ấn sâu đậm với lòng yêu mến của người dân địa phương. Đức Cha Marín kể lại: “Tôi đã đến thăm ngài tại Chiclayo, và chúng tôi đã cùng lái xe tham quan thành phố ven biển. Tôi có thể thấy được tình cảm mà mọi người dành cho Cha Roberto, vị giám mục, như họ gọi ngài.” Sự gần gũi và giản dị của ngài đã chinh phục trái tim của cộng đoàn.

Đỉnh cao trong hành trình phục vụ của ngài là vào tháng 1 năm 2023, khi Đức Giáo Hoàng Phanxicô bổ nhiệm ngài làm người đứng đầu Bộ Giám mục, một trong những cơ quan quan trọng nhất của Giáo triều La Mã, chịu trách nhiệm lựa chọn các giám mục trên toàn thế giới. Vai trò này không chỉ thể hiện sự tin tưởng của Đức Phanxicô mà còn khẳng định tầm ảnh hưởng của ngài trong việc định hình tương lai lãnh đạo của Giáo hội.

Linh đạo Augustinô, như Đức Cha Marín giải thích, được xây dựng trên bốn trụ cột: đời sống cộng đồng, đời sống nội tâm, hòa nhập vào thế giới, và sự sẵn sàng đáp ứng nhu cầu của Giáo hội. Dòng Augustinô không theo cấu trúc kim tự tháp cứng nhắc mà thay vào đó là một mô hình quản trị ngang hàng, với vị bề trên được xem là primus inter pares (người đứng đầu giữa những người ngang hàng). “Các quyết định được đưa ra bởi tất cả các tu sĩ,” Đức Cha Marín nhấn mạnh, phản ánh tinh thần tham gia và dân chủ trong đời sống dòng tu.

Đức Giáo Hoàng Leo XIV, với tư cách là một tu sĩ Augustinô, đã thấm nhuần linh đạo này và áp dụng nó vào vai trò lãnh đạo của mình. “Đặc sủng của Dòng Augustinô khuyến khích mạnh mẽ sự hiệp thông và đời sống huynh đệ. Đó là đặc điểm nổi bật nhất của chúng tôi,” Đức Cha Marín khẳng định. Linh đạo này không chỉ định hình cách ngài lãnh đạo mà còn ảnh hưởng đến tầm nhìn của ngài về một Giáo hội công đồng, nơi mọi thành phần—giám mục, linh mục, tu sĩ, và giáo dân—đều tham gia tích cực vào sứ mạng chung.

Đức Giáo Hoàng Leo XIV được mô tả là “con của Công đồng Vatican II,” với tầm nhìn thần học được định hình bởi Hiến chế Lumen Gentium, văn kiện cốt lõi của Công đồng về bản chất và sứ mạng của Giáo hội. “Ngài đảm nhận sự phát triển thần học của Công đồng, trên hết là giáo hội học của Lumen Gentium,” Đức Cha Marín nhận định. Tính công đồng, theo ngài, không phải là một khái niệm chính trị hay ý thức hệ, mà là một thực tại thần học và giáo hội, bắt nguồn từ Thánh Kinh, giáo phụ, lịch sử Giáo hội, và luật giáo luật.

Ngài đã tích cực tham gia vào Thượng Hội đồng về Tính Công Đồng, một sáng kiến lớn của Đức Giáo Hoàng Phanxicô nhằm biến Giáo hội thành một không gian gắn kết, tham gia, và ít tính giáo sĩ hơn. Trong vai trò Hồng y và sau đó là người đứng đầu Bộ Giám mục, ngài đã đóng góp quan trọng vào việc định hình các thảo luận và định hướng của Thượng Hội đồng. “Giáo hội là công đồng vì bản chất của nó,” Đức Cha Marín nhấn mạnh, và Đức Giáo Hoàng Leo XIV đã biến thực tại này thành kim chỉ nam cho triều đại của mình.

Đức Cha Marín mô tả Đức Giáo Hoàng Leo XIV là “một người giản dị, chân thành, đáng tin cậy, có phần kín đáo, nhưng rất coi trọng tình anh em.” Ngài nổi bật với “sự nhạy cảm lớn lao đối với công lý xã hội, đối với những người nghèo nhất, những người thiếu thốn nhất và những người bị áp bức.” Sự gần gũi của ngài được thể hiện qua những chi tiết nhỏ, như sở thích tự lái xe khi còn là giám mục ở Chiclayo, nơi ngài thường xuyên tiếp xúc trực tiếp với cộng đoàn.

Ngài cũng là một người có “sự cân bằng nội tâm tuyệt vời,” sâu sắc, thanh thản, và chu đáo. “Ngài không thích ứng biến,” Đức Cha Marín lưu ý, nhấn mạnh sự cẩn trọng và tư duy có hệ thống của Đức Giáo Hoàng trong việc ra quyết định. Khả năng làm việc nhóm và lắng nghe của ngài là những phẩm chất quan trọng, giúp ngài xây dựng sự hiệp thông trong các cộng đoàn mà ngài phục vụ.

Mười hai năm đảm nhiệm vai trò Bề trên Tổng quyền Dòng Augustinô đã mang lại cho Đức Giáo Hoàng một tầm nhìn toàn cầu về Giáo hội. “Ngài đã đến thăm tất cả các cộng đồng của Dòng, một số đến nhiều lần, và tiếp nhận sự đa dạng văn hóa,” Đức Cha Marín kể lại. Kinh nghiệm này không chỉ giúp ngài hiểu rõ các thách thức mục vụ trên toàn thế giới mà còn rèn luyện khả năng lãnh đạo của ngài trong việc quản lý một tổ chức đa dạng và phức tạp.

“Ngài sẽ thể hiện vai trò lãnh đạo toàn cầu và tiếng nói của ngài sẽ được đánh giá cao,” Đức Cha Marín dự đoán. Với kinh nghiệm phong phú và sự hiểu biết sâu sắc về Giáo hội, Đức Giáo Hoàng Leo XIV được kỳ vọng sẽ dẫn dắt Giáo hội vượt qua những thách thức của thời đại, từ sự phân cực nội bộ đến các vấn đề xã hội và môi trường toàn cầu.

Mối quan hệ giữa Đức Giáo Hoàng Leo XIV và Đức Giáo Hoàng Phanxicô bắt nguồn từ những năm đầu thế kỷ 21, khi ngài còn là Bề trên Tổng quyền và Đức Phanxicô (lúc đó là Hồng y Jorge Bergoglio) là Tổng Giám mục Buenos Aires. Một sự kiện đáng nhớ là vào năm 2013, khi Đức Phanxicô, vừa được bầu làm Giáo Hoàng, đã chấp nhận chủ trì Thánh lễ khai mạc Tổng công hội của Dòng Augustinô tại Vương cung thánh đường Thánh Augustinô ở Rome. “Đó là sự kiện lịch sử,” Đức Cha Marín nhấn mạnh, “chưa bao giờ có một vị Giáo Hoàng nào chủ trì Thánh lễ khai mạc Tổng công hội của Dòng.”

Mặc dù mang dấu ấn của Đức Phanxicô, Đức Giáo Hoàng Leo XIV không phải là “bản sao” của người tiền nhiệm. “Sẽ có sự tiếp nối trong nhiều hướng dẫn, nhưng ngài sẽ mang phong cách riêng của mình,” Đức Cha Marín khẳng định. Triều đại của ngài được kỳ vọng sẽ tiếp tục thúc đẩy tinh thần cải cách của Công đồng Vatican II, đồng thời đáp ứng các nhu cầu mới của Giáo hội trong thế kỷ 21.

Trên hết, Đức Giáo Hoàng Leo XIV là một người có đời sống nội tâm sâu sắc, được nuôi dưỡng qua cầu nguyện và suy niệm. “Sự hiệp thông với Chúa Kitô dẫn chúng ta không chỉ đến các linh mục cảm thấy có trách nhiệm với Giáo hội, mà còn đối với tất cả các Kitô hữu,” Đức Cha Marín giải thích. Ngài nhấn mạnh rằng mỗi Kitô hữu, bất kể ơn gọi, đều có trách nhiệm chung trong việc loan báo Chúa Kitô Phục Sinh và làm chứng cho Người trong thế giới.

Lời chào đầu tiên của Đức Giáo Hoàng Leo XIV đến Dân Chúa—“Bình an cho anh em”—là một minh chứng cho sự tập trung của ngài vào Chúa Kitô Phục Sinh, nguồn mạch của hòa bình và hiệp thông. Lời chào này không chỉ mang tính biểu tượng mà còn phản ánh trọng tâm mục vụ của ngài: xây dựng một Giáo hội hiệp thông, nơi mọi người được mời gọi tham gia vào sứ mạng chung.

Đức Cha Marín coi việc Đức Giáo Hoàng Leo XIV được bầu làm người kế vị Thánh Phêrô là “một phước lành từ Chúa” và “một món quà phi thường” không chỉ cho Dòng Augustinô mà còn cho toàn thể Giáo hội. “Khi bạn tìm hiểu về ngài, bạn sẽ thấy Chúa đã ban cho chúng ta một món quà như thế nào,” ngài nói, nhấn mạnh những phẩm chất lãnh đạo, lòng yêu mến Giáo hội, và sự nhạy cảm mục vụ của Đức Giáo Hoàng.

Linh đạo Augustinô, với trọng tâm vào đời sống cộng đồng và truyền giáo, mang lại một nền tảng vững chắc cho triều đại của ngài. “Giáo hội giống như một gia đình, gia đình của Chúa, trong tình yêu, kết hợp sự hiệp nhất và đa dạng,” Đức Cha Marín nhấn mạnh. Ngài cảnh báo về nguy cơ của “chủ nghĩa hoạt động vô ích” và kêu gọi một đời sống nội tâm sâu sắc, nơi các Kitô hữu thực sự gặp gỡ Chúa Kitô qua kinh nghiệm cá nhân.

Đức Giáo Hoàng Leo XIV bước vào triều đại của mình trong một thời điểm mà Giáo hội đang đối mặt với nhiều thách thức: sự phân cực nội bộ, các vấn đề xã hội như bất bình đẳng và biến đổi khí hậu, và nhu cầu cấp thiết về việc truyền giáo trong một thế giới ngày càng thế tục. Với kinh nghiệm lãnh đạo toàn cầu, sự nhạy cảm mục vụ, và linh đạo sâu sắc, ngài được xem là “người phù hợp cho đúng thời điểm.”

Tầm nhìn của ngài về một Giáo hội công đồng—hiệp thông, tham gia, và truyền giáo—hứa hẹn sẽ định hình tương lai của Giáo hội Công giáo. “Chúng ta chỉ có thể làm chứng cho Chúa Kitô nếu chúng ta biết Người qua kinh nghiệm,” Đức Cha Marín kết luận, nhắc nhở rằng sứ mạng của Giáo hội bắt nguồn từ mối quan hệ sống động với Chúa Kitô Phục Sinh.

Đức Giáo Hoàng Leo XIV, với linh đạo Augustinô và tầm nhìn công đồng, đang mở ra một chương mới trong lịch sử Giáo hội. Triều đại của ngài được đánh dấu bởi sự gần gũi, tham gia, và cam kết với công lý xã hội, đồng thời được nuôi dưỡng bởi một đời sống nội tâm sâu sắc. Như Đức Cha Luis Marín de San Martín đã khẳng định, ngài là “một món quà phi thường” cho Giáo hội, một vị lãnh đạo có khả năng dẫn dắt Dân Chúa vượt qua những thách thức của thời đại với lòng tin, hy vọng, và tình yêu. Lời chào “Bình an cho anh em” của ngài không chỉ là một lời mời gọi mà còn là một lời hứa: một Giáo hội hiệp thông, nơi mọi người được mời gọi làm chứng cho Chúa Kitô Phục Sinh trong thế giới hôm nay.

Lm. Anmai, CSsR tổng hợp