ĐGH Lêô XIV có thể tổ chức đàm phán hòa bình Nga - Ukraine tại Vatican

ĐỨC GIÁO HOÀNG LEO XIV CÓ THỂ TỔ CHỨC ĐÀM PHÁN HÒA BÌNH NGA - UKRAINE TẠI VATICAN VÀO TUẦN SAU

Một diễn biến mới trong nỗ lực chấm dứt xung đột Nga - Ukraine đang thu hút sự chú ý của cộng đồng quốc tế: Đức Giáo hoàng Leo XIV, vị lãnh đạo tối cao của Giáo hội Công giáo, được cho là đang chuẩn bị tổ chức các cuộc đàm phán hòa bình giữa Nga và Ukraine tại Vatican vào tuần tới. Thông tin này, dù chưa được xác nhận chính thức bởi Tòa Thánh, đã làm dấy lên hy vọng về một bước tiến mới trong tiến trình hòa bình vốn đang bế tắc sau nhiều nỗ lực thất bại trong quá khứ.

Kể từ khi lên ngôi, Đức Giáo hoàng Leo XIV đã nhiều lần bày tỏ cam kết mạnh mẽ trong việc thúc đẩy hòa bình toàn cầu, đặc biệt trong các cuộc xung đột kéo dài như xung đột Nga - Ukraine. Ngài đã liên tục kêu gọi các bên liên quan chấm dứt bạo lực và tìm kiếm giải pháp thông qua đối thoại. Trong những tháng gần đây, Vatican đã nổi lên như một địa điểm trung lập lý tưởng cho các cuộc đàm phán, nhờ vào uy tín lâu đời và lịch sử thành công trong vai trò trung gian hòa giải.

Cụ thể, vào đầu tháng 5/2025, Đức Giáo hoàng Leo XIV đã có cuộc gặp trực tiếp với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy tại Vatican. Trong cuộc gặp, Ngài nhấn mạnh rằng Tòa Thánh sẵn sàng đóng vai trò trung gian để tạo điều kiện cho các cuộc đàm phán hòa bình. Cuộc gặp này diễn ra chỉ vài ngày sau khi các cuộc đàm phán giữa Nga và Ukraine tại Istanbul vào ngày 16/5/2025 kết thúc trong bế tắc, làm gia tăng nhu cầu về một địa điểm và một bên trung gian đáng tin cậy hơn. Đức Giáo hoàng cũng đã gửi thông điệp đến Tổng thống Nga Vladimir Putin, bày tỏ mong muốn tổ chức một cuộc gặp ba bên tại Vatican, dù phía Nga chưa chính thức phản hồi.

Ngoài ra, Đức Giáo hoàng đã nhiều lần đề cập đến cuộc xung đột Nga - Ukraine trong các bài giảng và thông điệp hàng tuần của mình. Ngài nhấn mạnh rằng “hòa bình không chỉ là sự vắng bóng của chiến tranh, mà là sự hiện diện của công lý, lòng khoan dung và sự tôn trọng lẫn nhau”. Những lời kêu gọi này đã nhận được sự ủng hộ rộng rãi từ các nhà lãnh đạo thế giới và cộng đồng quốc tế, củng cố vai trò của Vatican như một trung tâm hòa giải toàn cầu.

Ngày 21/5/2025, Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb, trong một cuộc phỏng vấn trên đài YLE, đã tiết lộ rằng các cuộc đàm phán kỹ thuật giữa Nga, Ukraine, Mỹ và các đại diện châu Âu có khả năng cao sẽ diễn ra tại Vatican vào tuần tới. Ông Stubb mô tả đây là “một bước tiến tích cực và đáng khích lệ” trong tiến trình hòa bình, đồng thời bày tỏ sự tin tưởng vào khả năng trung gian của Đức Giáo hoàng Leo XIV. Ông cũng nhấn mạnh rằng sự tham gia của các cường quốc như Mỹ và các nước châu Âu sẽ giúp đảm bảo tính nghiêm túc và hiệu quả của các cuộc thảo luận.

Tuy nhiên, Điện Kremlin đã nhanh chóng phản ứng với thông tin này. Phát ngôn viên Dmitry Peskov, trong một cuộc họp báo ngày 22/5/2025, khẳng định rằng Nga chưa nhận được bất kỳ lời mời chính thức nào từ Vatican và chưa có thỏa thuận cụ thể nào về việc tổ chức đàm phán. Dù vậy, ông Peskov tái khẳng định lập trường của Nga rằng Moscow luôn sẵn sàng tham gia đối thoại, miễn là các điều kiện phù hợp được đáp ứng. Tuyên bố này cho thấy sự thận trọng của Nga, nhưng cũng không hoàn toàn đóng lại cánh cửa cho các cuộc đàm phán tại Vatican.

Ở phía bên kia, Tổng thống Mỹ Donald Trump, người vừa trở lại nắm quyền vào đầu năm 2025, đã bày tỏ sự ủng hộ mạnh mẽ đối với sáng kiến của Vatican. Trong một bài đăng trên Truth Social ngày 20/5/2025, ông Trump cho biết đã có cuộc điện đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin vào ngày 19/5/2025, trong đó hai bên thảo luận về khả năng tổ chức các cuộc đàm phán hòa bình. Ông Trump đề xuất rằng Vatican có thể là địa điểm lý tưởng cho một hội nghị thượng đỉnh vào giữa tháng 6/2025, với sự tham gia của Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio và đặc phái viên Keith Kellogg. Ông nhấn mạnh rằng “Vatican là nơi hoàn hảo để đạt được một thỏa thuận lịch sử, và tôi tin rằng Đức Giáo hoàng Leo XIV có thể làm được điều đó”.

Các lãnh đạo châu Âu cũng hoan nghênh sáng kiến này. Thủ tướng Italy Giorgia Meloni, trong một bài phát biểu tại Rome ngày 20/5/2025, ca ngợi vai trò của Vatican trong việc thúc đẩy hòa bình và kêu gọi các bên liên quan tận dụng cơ hội này. Bà Meloni nhấn mạnh rằng “sự trung lập và uy tín của Tòa Thánh là yếu tố then chốt để tạo ra một không gian đối thoại mà cả Nga và Ukraine đều có thể tin tưởng”. Các lãnh đạo khác, như Thủ tướng Đức và Tổng thống Pháp, cũng bày tỏ sự ủng hộ, dù họ kêu gọi các bên cần chuẩn bị kỹ lưỡng để đảm bảo các cuộc đàm phán mang lại kết quả cụ thể.

Vatican có một lịch sử lâu đời và thành công trong vai trò trung gian hòa giải trong các cuộc xung đột quốc tế. Một trong những ví dụ nổi bật nhất là vai trò của Tòa Thánh trong việc làm trung gian giữa Cuba và Mỹ vào năm 2014, dẫn đến việc bình thường hóa quan hệ ngoại giao giữa hai nước sau nhiều thập kỷ căng thẳng. Đức Giáo hoàng Phanxicô, khi đó là lãnh đạo Vatican, đã đóng vai trò quan trọng trong việc tổ chức các cuộc đàm phán bí mật và tạo điều kiện cho các thỏa thuận lịch sử.

Tương tự, vào năm 2019, Vatican đã hỗ trợ các cuộc đàm phán hòa bình tại Nam Sudan, đưa các phe phái đối lập đến bàn đàm phán và đạt được một thỏa thuận ngừng bắn tạm thời. Những thành công này đã củng cố vị thế của Vatican như một bên trung gian đáng tin cậy, không chỉ nhờ vào sự trung lập mà còn bởi uy tín đạo đức và khả năng tổ chức các cuộc đối thoại mang tính xây dựng.

Trong bối cảnh xung đột Nga - Ukraine, sự trung lập của Vatican là một lợi thế lớn. Không liên minh với bất kỳ khối quân sự hay chính trị nào, Tòa Thánh có thể cung cấp một không gian an toàn và công bằng cho các bên thảo luận. Hơn nữa, mối quan hệ ngoại giao lâu đời giữa Vatican và cả Nga lẫn Ukraine giúp Tòa Thánh duy trì kênh liên lạc với cả hai bên, ngay cả trong những thời điểm căng thẳng nhất.

Mặc dù thông tin về các cuộc đàm phán tại Vatican mang lại hy vọng, vẫn còn nhiều thách thức cần vượt qua. Thứ nhất, sự thiếu đồng thuận giữa các bên về chương trình nghị sự có thể làm phức tạp hóa quá trình chuẩn bị. Ukraine nhấn mạnh rằng bất kỳ thỏa thuận nào cũng phải bao gồm việc Nga rút quân hoàn toàn khỏi lãnh thổ Ukraine, trong khi Nga yêu cầu các đảm bảo an ninh và công nhận các vùng lãnh thổ mà họ kiểm soát. Những khác biệt này đã khiến các cuộc đàm phán trước đây thất bại, và không có gì đảm bảo rằng Vatican có thể vượt qua những rào cản này.

Thứ hai, sự tham gia của các cường quốc như Mỹ và châu Âu, dù cần thiết, cũng có thể làm phức tạp hóa tình hình. Các lợi ích địa chính trị khác nhau giữa các bên có thể dẫn đến sự cạnh tranh ngầm, làm lu mờ mục tiêu hòa bình. Do đó, vai trò của Đức Giáo hoàng Leo XIV trong việc duy trì sự tập trung vào các vấn đề nhân đạo và hòa bình sẽ rất quan trọng.

Cuối cùng, sự im lặng hiện tại của Vatican cũng là một yếu tố đáng chú ý. Dù đã có nhiều tuyên bố từ các nhà lãnh đạo thế giới, Tòa Thánh vẫn chưa đưa ra xác nhận chính thức về việc tổ chức đàm phán. Điều này có thể là một phần của chiến lược ngoại giao thận trọng, nhằm đảm bảo rằng tất cả các bên đều sẵn sàng trước khi công bố kế hoạch cụ thể. Tuy nhiên, sự thiếu rõ ràng này cũng làm dấy lên một số nghi ngờ về tính khả thi của các cuộc đàm phán trong ngắn hạn.

Dù còn nhiều bất định, thông tin về khả năng tổ chức đàm phán tại Vatican là một dấu hiệu tích cực trong bối cảnh xung đột Nga - Ukraine đã kéo dài hơn ba năm, gây ra những hậu quả nghiêm trọng về nhân mạng, kinh tế và ổn định khu vực. Nếu các cuộc đàm phán được tổ chức, đây sẽ là một cơ hội lịch sử để các bên đạt được ít nhất một thỏa thuận ngừng bắn tạm thời, mở đường cho các cuộc thảo luận sâu hơn về một giải pháp lâu dài.

Cộng đồng quốc tế, từ các nhà lãnh đạo chính trị đến người dân thường, đang hướng về Vatican với hy vọng rằng Đức Giáo hoàng Leo XIV có thể mang lại một tia sáng hòa bình trong một thế giới đầy xung đột. Dù kết quả ra sao, vai trò của Tòa Thánh trong việc thúc đẩy đối thoại và hòa giải chắc chắn sẽ tiếp tục là một điểm sáng trong nỗ lực xây dựng một thế giới tốt đẹp hơn.

Chúng ta hãy cùng chờ đợi những diễn biến tiếp theo từ Vatican trong những ngày tới, với hy vọng rằng hòa bình sẽ sớm được tái lập tại Ukraine và khu vực.

Lm. Anmai, CSsR tổng hợp