Maurice Blondel, Một Triết Gia Pháp Trên Hành Trình Phong Thánh
Maurice Blondel, Một Triết Gia Pháp Trên Hành Trình Phong Thánh
Vào ngày 4 tháng 6 năm 2025, Giáo phận Aix-en-Provence sẽ chính thức mở án phong chân phước cho Maurice Blondel, một triết gia người Pháp lỗi lạc, người đã để lại dấu ấn sâu đậm trong việc hòa giải triết học với thần học. Sự kiện trọng đại này không chỉ đánh dấu kỷ niệm 76 năm ngày ông qua đời, mà còn ghi nhận những đóng góp to lớn của ông trong việc bảo vệ “nền dân chủ Kitô giáo” và truyền cảm hứng cho các nhà thần học lớn của thế kỷ XX. Cuộc đời và tư tưởng của Blondel là minh chứng cho sự kết hợp hài hòa giữa lý trí và đức tin, giữa hành động con người và lời mời gọi thần linh.
Maurice Blondel sinh ngày 2 tháng 11 năm 1861 tại Dijon, trong một gia đình Công giáo. Từ rất sớm, ông đã thể hiện trí tuệ vượt trội. Là học sinh tại École Normale Supérieure ở Paris, ông hoàn thành xuất sắc kỳ thi thạc sĩ triết học năm 1886. Sự nghiệp giảng dạy của ông bắt đầu tại trường trung học Mignet ở Aix-en-Provence, nơi ông nhanh chóng được bổ nhiệm làm giảng viên, sau đó trở thành giáo sư tại Khoa Văn chương của Đại học Aix-Marseille. Trong gần bốn thập kỷ, ông đã cống hiến cho việc giảng dạy, truyền đạt tư tưởng sâu sắc và độc đáo cho nhiều thế hệ học trò. Tuy nhiên, vào năm 1927, một căn bệnh về mắt nghiêm trọng buộc ông phải nghỉ hưu, đánh dấu một giai đoạn thử thách lớn trong cuộc đời.
Bên cạnh sự nghiệp học thuật, Maurice Blondel là một Kitô hữu với đức tin sâu sắc. Đức tin của ông không chỉ là nền tảng cho đời sống cá nhân mà còn là kim chỉ nam cho các công trình triết học. Ông tin rằng lý trí và đức tin không đối lập, mà có thể bổ trợ lẫn nhau để giúp con người khám phá ý nghĩa sâu xa của cuộc sống.
Năm 1893, một năm trước khi kết hôn với Rose Royer – người sẽ cùng ông xây dựng một gia đình với ba người con – Maurice Blondel bảo vệ luận án tiến sĩ mang tên L’Action. Essai d’une critique de la vie et d’une science de la pratique (Hành động: Luận về Phê bình cuộc sống và Khoa học thực hành). Tác phẩm này đã đặt nền móng cho triết lý hành động, một tư tưởng độc đáo tìm cách lý giải cách con người, qua các hành động của mình, khám phá khát vọng về cái tuyệt đối – một khát vọng không thể được thỏa mãn chỉ bằng những nguồn lực tự nhiên. Blondel lập luận rằng để hiểu trọn vẹn ý nghĩa của hành động con người, cần phải mở lòng đón nhận chiều kích siêu nhiên.
Luận án này đã gây tiếng vang lớn, nhưng cũng vấp phải không ít tranh cãi. Trong bối cảnh thời đại, khi đức tin và lý trí thường bị đặt vào thế đối lập, cách tiếp cận của Blondel – vốn nhấn mạnh sự hòa hợp giữa hai yếu tố này – bị một số nhà thần học kinh viện nhìn với ánh mắt nghi ngờ. Tuy nhiên, Blondel luôn khẳng định lòng trung thành với Huấn quyền của Giáo hội. Ông bác bỏ cả chủ nghĩa duy lý khô khan lẫn những quan điểm đức tin độc đoán, tách rời khỏi kinh nghiệm con người. Thay vào đó, ông đề xuất một con đường trung dung, nơi lý trí và đức tin đối thoại để cùng khám phá chân lý.
Tác phẩm của Blondel đã ảnh hưởng sâu rộng đến các nhà trí thức Công giáo lớn của thế kỷ XX, bao gồm Henri de Lubac, Gaston Fessard, Pierre Teilhard de Chardin và Yves de Montcheuil. Tư tưởng của ông cũng để lại dấu ấn trong các văn kiện của Công đồng Vatican II, đặc biệt là về các chủ đề như nhân vị, tự do và ơn cứu độ. Jean-Baptiste Montini, sau này trở thành Đức Phaolô VI, từng viết thư cho Blondel vào năm 1944, ca ngợi “lòng bác ái trí tuệ” của ông, so sánh ông như một người Samaritanô nhân hậu, cúi xuống để thấu hiểu và chữa lành những vết thương của nhân loại bằng ngôn ngữ của chính họ.
Năm 1927, khi căn bệnh về mắt khiến ông gần như mù lòa, Maurice Blondel buộc phải rời bục giảng. Tuy nhiên, thay vì để nghịch cảnh làm suy yếu tinh thần, ông biến thử thách này thành cơ hội để củng cố đức tin và sự kết hợp với Chúa Kitô. Trong những năm tháng khó khăn, ông vẫn tiếp tục viết, suy tư và duy trì liên lạc với nhiều nhà trí thức và tôn giáo qua thư từ. Trong Thế chiến II, ông kín đáo ủng hộ cuộc Kháng chiến Pháp và các mạng lưới Kitô giáo chống lại sự chiếm đóng của Đức Quốc xã, thể hiện tinh thần dấn thân vì công lý và hòa bình.
Maurice Blondel qua đời vào ngày 4 tháng 6 năm 1949, ngay trước Lễ Chúa Thánh Thần Hiện Xuống, để lại một di sản triết học và tâm linh phong phú. Đối với ông, chân lý không chỉ là kết quả của suy tư lý thuyết, mà còn là hoa trái của một cuộc đối thoại sống động giữa lý trí, hành động và lời mời gọi của Thiên Chúa. Cuộc đời ông là minh chứng cho sự thánh thiện được sống trong sự khiêm nhường và kín đáo, nhưng đầy sức mạnh.
Sau khi Blondel qua đời, nhiều người đã công nhận ông không chỉ là một triết gia xuất sắc mà còn là một mẫu gương về đời sống Kitô hữu. Các nhân chứng như Nathalie Panis (thư ký và học trò cũ của ông), Đức cha Marius Chalve, và Đức cha Charles de Provenchères (Tổng giám mục Aix từ 1945-1978) đã làm chứng về nhân đức của ông. Vào thập niên 1960, Đức Hồng y Henri de Lubac lần đầu tiên đề xuất ý tưởng về một tiến trình phong chân phước với gia đình Blondel. Đức cha Peter Henrici, một tu sĩ Dòng Tên, trở thành một trong những người ủng hộ nhiệt thành nhất cho sáng kiến này. Năm 1964, việc công bố các trích đoạn từ Carnets intimes của Blondel, với tựa đề Attente du concile, đã gây xúc động mạnh mẽ trong giới trí thức Công giáo, đặc biệt là Đức Hồng y Roger Etchegaray, khi đó là một chuyên gia trẻ tại Công đồng Vatican II.
Năm 1971, Đại học Louvain tiếp nhận kho lưu trữ của Blondel, mở ra cơ hội cho các nhà nghiên cứu tiếp cận di sản của ông. Nhiều sự kiện quan trọng tiếp theo đã củng cố sự công nhận dành cho ông: việc mở lại Chủng viện Saint-Luc ở Aix năm 1983, các hội nghị quốc tế, và sự ủng hộ từ Tòa Thánh qua các vị giáo hoàng như Đức Phaolô VI và Đức Gioan Phaolô II. Năm 2003, Đức Hồng y Paul Poupard đã công khai nhắc đến sự thánh thiện của Blondel trong các bài giảng Mùa Chay tại Nhà thờ Đức Bà Paris.
Quá trình phong thánh chính thức được khởi động với các bước đi thận trọng. Năm 2013, các Hồng y và Giám mục được tham vấn, tiếp theo là các nhà thần học và học giả vào năm 2014. Đức cha Christophe Dufour, Tổng giám mục Aix khi đó, đã phê chuẩn một lời cầu nguyện dành cho các tín hữu và chính thức khởi xướng án phong thánh vào năm 2015. Năm 2016, Bộ Giáo lý Đức tin đưa ra ý kiến thuận lợi ban đầu. Đến năm 2019, nhân kỷ niệm 70 năm ngày mất của Blondel, một hội thảo và một tấm bảng tưởng niệm tại giáo xứ của ông đã tiếp thêm động lực cho quá trình này. Hội đồng Giám mục Pháp sau đó đã gần như nhất trí ủng hộ việc mở án phong thánh. Cuối cùng, vào ngày 9 tháng 12 năm 2024, Bộ Phong thánh công bố nihil obstat chính thức, mở đường cho nghi thức khai mạc trọng thể án phong chân phước, dự kiến diễn ra vào ngày 4 tháng 6 năm 2025 tại Aix-en-Provence.
Maurice Blondel không chỉ là một triết gia, mà còn là một chứng nhân của đức tin, người đã sống và suy tư để làm sáng tỏ mối liên hệ giữa con người và Thiên Chúa. Di sản của ông tiếp tục truyền cảm hứng cho những ai tìm kiếm sự hòa hợp giữa lý trí và đức tin, giữa hành động và ơn gọi thần linh. Sự kiện mở án phong chân phước vào năm 2025 không chỉ là sự công nhận dành cho một cá nhân, mà còn là lời nhắc nhở về sức mạnh của một cuộc đời sống vì chân lý và tình yêu.
Lm. Anmai, CSsR tông hợp