ĐGH Lêô XIV: Suy Tư Thần Học Về Nguyên Tắc Marian Và Petrine

Đức Giáo Hoàng Lêô XIV: Suy Tư Thần Học Về Nguyên Tắc Marian Và Petrine Trong Năm Thánh

Ngày 10 tháng 6 năm 2025, trong một bài giảng trang trọng tại Vương cung thánh đường Thánh Phêrô, Đức Giáo Hoàng Lêô XIV đã chia sẻ những suy tư sâu sắc về nền tảng thần học của Giáo hội Công giáo, đặc biệt nhấn mạnh đến sự đồng hiện diện của hai nguyên tắc thần học cốt lõi: nguyên tắc Marian (thuộc về Đức Maria) và nguyên tắc Petrine (thuộc về Thánh Phêrô). Những lời giảng dạy của ngài, được trình bày trước khoảng 4.000 nhân viên Vatican, bao gồm các linh mục, giám mục, hồng y, và giáo dân, đã mở ra một viễn cảnh mới về vai trò của hai nguyên tắc này trong đời sống Giáo hội, đồng thời khơi gợi những câu hỏi về định hướng thần học của triều đại giáo hoàng mới.

Bài giảng được Đức Giáo Hoàng Lêô XIV trình bày trong khuôn khổ Năm Thánh 2025, một thời điểm đặc biệt khi Giáo hội Công giáo toàn cầu được mời gọi suy tư về lòng thương xót, sự hoán cải, và sứ mạng truyền giáo. Trước buổi lễ, ngài đã dẫn đầu một cuộc hành hương đầy ý nghĩa qua Cửa Thánh của Vương cung thánh đường Thánh Phêrô, cùng với hàng ngàn nhân viên Vatican. Cuộc hành hương này không chỉ là một nghi thức phụng vụ mà còn là biểu tượng của sự hiệp thông và đồng hành, khi Giáo hội bước vào một giai đoạn mới dưới sự dẫn dắt của vị giáo hoàng người Mỹ đầu tiên trong lịch sử.

Trong bối cảnh đó, bài giảng của Đức Giáo Hoàng đã được chuẩn bị kỹ lưỡng để không chỉ củng cố niềm tin của những người hiện diện mà còn gửi đi một thông điệp sâu rộng đến toàn thể Giáo hội. Ngài đã chọn cách tiếp cận thần học dựa trên hai nguyên tắc Marian và Petrine, vốn được nhà thần học Thụy Sĩ Hans Urs von Balthasar (1905-1988) hệ thống hóa, để làm sáng tỏ bản chất và sứ mạng của Giáo hội. Những nguyên tắc này, theo ngài, không chỉ là các khái niệm trừu tượng mà còn là những thực tại sống động, định hình cách Giáo hội hiện diện và phục vụ trong thế giới hôm nay.

Nguyên tắc Marian và Petrine là hai khía cạnh bổ sung nhau, phản ánh bản chất kép của Giáo hội Công giáo: vừa là một cộng đồng thiêng liêng, vừa là một tổ chức có cơ cấu rõ ràng. Nguyên tắc Marian, lấy cảm hứng từ vai trò của Đức Trinh Nữ Maria, nhấn mạnh khía cạnh nữ tính, nuôi dưỡng, và sinh hoa trái của Giáo hội. Đức Maria, với tư cách là Mẹ Thiên Chúa và Mẹ Giáo hội, là hình mẫu của sự thánh thiện, lòng khiêm nhường, và sự vâng phục thánh ý Thiên Chúa. Trong khi đó, nguyên tắc Petrine, dựa trên vai trò của Thánh Phêrô và các tông đồ, tập trung vào sứ mạng lãnh đạo, quyền bính, và sự kế vị tông đồ, vốn được thể hiện qua chức vụ giáo hoàng và hàng giáo phẩm.

Trong bài giảng, Đức Giáo Hoàng Lêô XIV đã khẳng định: “Tòa Thánh trải nghiệm theo một cách rất đặc biệt sự đồng hiện diện của hai nguyên lý, Đức Maria và Đức Phêrô. Và chính nguyên lý Đức Maria bảo đảm sự phong phú và thánh thiện của nguyên lý Đức Phêrô với thiên chức làm mẹ, một món quà của Chúa Kitô và Chúa Thánh Thần.” Lời khẳng định này không chỉ tái xác nhận tầm quan trọng của hai nguyên tắc mà còn gợi mở một cách tiếp cận mới, trong đó sự hiệp thông giữa hai khía cạnh này được đặt ở trung tâm sứ mạng Giáo hội.

Một trong những điểm nhấn nổi bật trong bài giảng của Đức Giáo Hoàng là sự liên kết chặt chẽ giữa nguyên tắc Marian và sự thánh thiện của mọi thành viên Giáo hội. Ngài nhấn mạnh rằng “sự sinh hoa trái của Giáo hội (...) được thể hiện trong sự hiện hữu của các thành viên trong phạm vi mà họ (...) yêu như Chúa Giêsu đã yêu.” Theo ngài, sự thánh thiện không phải là đặc quyền của các linh mục hay những người sống đời thánh hiến, mà là lời mời gọi dành cho mọi Kitô hữu, bất kể vai trò hay hoàn cảnh sống của họ.

Đức Giáo Hoàng đã giải thích rằng sự thánh thiện này được nuôi dưỡng bởi sự đồng hình đồng dạng với Chúa Kitô, một quá trình đòi hỏi sự hoán cải liên lỉ và lòng trung thành với ơn gọi cá nhân. “Vì vậy, cách tốt nhất để phục vụ Tòa thánh là phấn đấu để nên thánh, mỗi người chúng ta, theo tình trạng sống và nhiệm vụ được giao phó cho chúng ta,” ngài nhấn mạnh. Lời kêu gọi này đặc biệt ý nghĩa trong bối cảnh Giáo hội đang đối mặt với những thách thức về đời sống đức tin, sự phân cực nội bộ, và áp lực từ một thế giới ngày càng thế tục hóa.

Hơn nữa, ngài đã khẳng định vai trò của Đức Maria như nguồn cảm hứng và sự nâng đỡ cho sứ mạng của Thánh Phêrô và những người kế vị. “Thánh Phêrô được Đức Maria nâng đỡ trong sứ vụ của ngài,” Đức Giáo Hoàng nói, nhấn mạnh rằng nguyên tắc Marian không chỉ bổ sung mà còn là điều kiện để nguyên tắc Petrine phát huy hiệu quả. Sự đồng hiện diện của hai nguyên tắc này, theo ngài, là bảo chứng cho sự phong phú thiêng liêng và sứ mạng truyền giáo của Giáo hội.

Mặc dù bài giảng của Đức Giáo Hoàng Lêô XIV không đưa ra tuyên bố chính thức về việc thay đổi các chính sách hay giáo huấn của Giáo hội, nhưng cách ngài trình bày về sự “đồng hiện diện” của hai nguyên tắc Marian và Petrine đã khiến nhiều người chú ý. Trong lịch sử, nguyên tắc Petrine thường được viện dẫn để biện minh cho việc chỉ nam giới được lãnh nhận chức thánh, dựa trên vai trò độc quyền của các tông đồ nam giới trong Tân Ước. Trong khi đó, nguyên tắc Marian nhấn mạnh vai trò của toàn thể Giáo hội, bao gồm cả giáo dân, trong việc sống và loan báo Tin Mừng.

Bằng cách nhấn mạnh sự tương hỗ giữa hai nguyên tắc, Đức Giáo Hoàng dường như đang mở ra một không gian để suy tư về cách các vai trò trong Giáo hội có thể được tái định hình trong tương lai. Tuy nhiên, ngài đã cẩn trọng không đưa ra bất kỳ kết luận dứt khoát nào, để lại câu hỏi liệu ngài có ý định duy trì nguyên tắc Petrine theo cách truyền thống hay sẽ tìm cách tái diễn giải nó trong bối cảnh hiện đại. Sự cởi mở này phản ánh phong cách lãnh đạo của ngài: vừa trung thành với truyền thống, vừa nhạy bén với những dấu chỉ của thời đại.

Bài giảng được trình bày trong một bối cảnh phụng vụ đặc biệt, khi Đức Giáo Hoàng dẫn đầu cuộc hành hương qua Cửa Thánh của Vương cung thánh đường Thánh Phêrô. Cửa Thánh, một biểu tượng của lòng thương xót và sự hoán cải, là tâm điểm của Năm Thánh 2025, được Đức Giáo Hoàng Phanxicô công bố trước khi qua đời. Việc Đức Lêô XIV chọn dẫn dắt cuộc hành hương này cho thấy sự tiếp nối tinh thần của người tiền nhiệm, đồng thời khẳng định cam kết của ngài trong việc dẫn dắt Giáo hội qua một thời kỳ canh tân thiêng liêng.

Trước bài giảng của Đức Giáo Hoàng, nữ tu Maria Gloria Riva, một nhà giảng thuyết nổi tiếng người Ý, đã chia sẻ với các nhân viên Vatican về ý nghĩa của Năm Thánh. Bà nhấn mạnh rằng hy vọng của Giáo hội không nằm ở việc bám víu vào các truyền thống lỗi thời hay chạy theo những viễn cảnh không thực tế, mà ở việc trở về với cội nguồn đức tin: tình yêu của Chúa Kitô và sự hiệp thông trong Giáo hội. Lời giảng của bà đã làm nền cho bài giảng của Đức Giáo Hoàng, tạo nên một bầu khí suy tư sâu sắc và thống nhất.

Mặc dù triều đại giáo hoàng của Đức Lêô XIV chỉ mới bắt đầu, nhưng bài giảng này đã cung cấp những dấu chỉ đầu tiên về tầm nhìn thần học của ngài. Xuất thân từ Dòng Thánh Augustinô và có nhiều năm kinh nghiệm truyền giáo tại Peru, Đức Giáo Hoàng mang đến một góc nhìn độc đáo, kết hợp giữa sự uyên thâm thần học và lòng nhiệt thành mục vụ. Việc ngài chọn tông hiệu “Lêô,” gợi nhắc đến Đức Lêô XIII – vị giáo hoàng đã đặt nền móng cho học thuyết xã hội Công giáo – cho thấy sự cam kết của ngài đối với các vấn đề công lý xã hội, hòa bình, và sự thánh thiện của toàn thể Dân Chúa.

Trong bài giảng, ngài cũng nhấn mạnh rằng Giáo hội không chỉ là một tổ chức, mà là một cộng đồng sống động, được nuôi dưỡng bởi sự thánh thiện của các thành viên. “Tòa thánh sống trong sự thánh thiện của mỗi thành viên,” ngài khẳng định, mời gọi mọi người, từ các hồng y đến các nhân viên văn phòng, sống đời Kitô hữu cách trọn vẹn. Lời kêu gọi này phản ánh tinh thần của Công đồng Vatican II, vốn nhấn mạnh vai trò của mọi tín hữu trong sứ mạng của Giáo hội.

Bài giảng của Đức Giáo Hoàng Lêô XIV không chỉ có ý nghĩa đối với các nhân viên Vatican mà còn gửi đi một thông điệp mạnh mẽ đến Giáo hội toàn cầu. Trong bối cảnh Giáo hội đang đối mặt với những thách thức như sự suy giảm đức tin ở nhiều nơi, các cuộc tranh luận về vai trò của phụ nữ, và áp lực từ các phong trào thế tục, những suy tư của ngài về nguyên tắc Marian và Petrine cung cấp một khung thần học để định hướng các cuộc đối thoại trong tương lai.

Đặc biệt, việc ngài nhấn mạnh sự đồng hiện diện của hai nguyên tắc có thể mở ra các cuộc thảo luận về vai trò của phụ nữ trong Giáo hội. Mặc dù nguyên tắc Marian thường được hiểu như biểu tượng của sự “nữ tính” thiêng liêng, nhưng cách Đức Giáo Hoàng liên kết nó với sự thánh thiện và sứ mạng của toàn thể Giáo hội cho thấy một tiềm năng để tái định nghĩa vai trò của giáo dân, đặc biệt là phụ nữ, trong các lĩnh vực lãnh đạo và phục vụ.

Bài giảng của Đức Giáo Hoàng Lêô XIV tại Vương cung thánh đường Thánh Phêrô vào ngày 10 tháng 6 năm 2025 là một cột mốc quan trọng trong triều đại giáo hoàng của ngài. Qua việc suy tư về nguyên tắc Marian và Petrine, ngài đã không chỉ tái khẳng định nền tảng thần học của Giáo hội mà còn gợi mở những hướng đi mới cho tương lai. Dù chưa đưa ra các tuyên bố cụ thể về việc thay đổi giáo huấn, sự cởi mở và sâu sắc trong lời giảng dạy của ngài cho thấy một vị giáo hoàng sẵn sàng lắng nghe, đối thoại, và dẫn dắt Giáo hội trong tinh thần hiệp thông và thánh thiện.

Trong Năm Thánh này, lời mời gọi của Đức Giáo Hoàng – phấn đấu để nên thánh và sống tình yêu như Chúa Giêsu – không chỉ là một lời khuyên dành cho các nhân viên Vatican, mà là một ánh sáng soi đường cho mọi Kitô hữu trên toàn thế giới. Với sự hướng dẫn của Đức Maria và sự lãnh đạo của Thánh Phêrô, Giáo hội dưới triều đại của Đức Lêô XIV hứa hẹn sẽ tiếp tục sứ mạng loan báo Tin Mừng, xây dựng những nhịp cầu hiệp nhất, và làm chứng cho tình yêu Thiên Chúa giữa lòng thế giới hôm nay.

Lm. Anmai, CSsR tổng hợp