Những “Bài Giảng” Giả Mạo Bằng AI Của ĐGH Tràn Ngập Internet

Những “Bài Giảng” Giả Mạo Bằng AI Của Đức Giáo Hoàng Leo Xiv Tràn Ngập Internet

Trong thời đại công nghệ số phát triển vượt bậc, một vấn đề nghiêm trọng đang nổi lên, đe dọa uy tín của Giáo hội Công giáo và lòng tin của hàng triệu tín hữu: các video deepfake sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) giả mạo Đức Giáo Hoàng Leo XIV. Những video này, đôi khi đạt hàng chục triệu lượt xem, tái hiện giọng nói, phong cách và thậm chí cả thần thái của Đức Giáo Hoàng một cách chân thực đến kinh ngạc. Tuy nhiên, đằng sau những lời rao giảng đầy cảm xúc là sự thao túng kỹ thuật số tinh vi, đặt ra những câu hỏi cấp bách về cách nhận diện nội dung giả mạo và trách nhiệm của các nền tảng truyền thông xã hội trong việc kiểm soát chúng.
Kể từ khi Đức Giáo Hoàng Leo XIV được bầu vào ngày 8 tháng 5 năm 2025, internet đã chứng kiến một làn sóng video deepfake do AI tạo ra, mô phỏng giọng nói và hình ảnh của ngài. Một trong những ví dụ nổi bật là video dài 42 phút trên YouTube, được đăng tải bởi kênh “Pope Leo XIV Sermons”, tự xưng là bài giảng của Đức Giáo Hoàng với tiêu đề “POPES WAKEUP URGENT CALL TO ALL TRUE CHRISTIANS”. Trong video, Đức Giáo Hoàng được cho là đưa ra lời cảnh báo khẩn cấp về ngày tận thế: “Bầu trời nặng trĩu những lời tiên tri. Đồng hồ thiên thể đang tích tắc những giây cuối cùng. Tôi tuyên bố với các bạn hôm nay: năm 2025 không chỉ là một năm bình thường. Đó là tiếng chuông báo động tâm linh vang vọng trên thiên giới cho những ai còn tai để nghe.” Video này đã thu hút gần một triệu lượt xem và 18.000 người đăng ký trước khi bị xóa vào ngày 21 tháng 5 năm 2025.
Theo điều tra của Agence France Presse (AFP), hàng chục kênh YouTube và TikTok đã phát tán các bài giảng giả mạo dưới danh nghĩa Đức Giáo Hoàng Leo XIV. Những video này, chủ yếu bằng tiếng Anh và tiếng Tây Ban Nha, không chỉ tái hiện giọng nói của ngài mà còn bắt chước phong cách diễn đạt thần học, sử dụng các cụm từ mang tính biểu tượng của Giáo hội để tăng tính thuyết phục. Một video TikTok tiếng Tây Ban Nha, trong đó Đức Giáo Hoàng được cho là rao giảng về vai trò của phụ nữ trong xã hội, đã đạt 9,6 triệu lượt xem – vượt xa bất kỳ video nào trên tài khoản Instagram chính thức của Vatican, vốn không có video nào vượt quá 6 triệu lượt xem. Một video khác trên TikTok, dù được gắn nhãn AI nhưng vẫn đánh lừa người xem, đã đạt tới 32,9 triệu lượt xem. Những con số này cho thấy sức lan tỏa mạnh mẽ của nội dung giả mạo và mức độ dễ dàng mà chúng qua mặt người dùng.
Sự lan tràn của các video deepfake không chỉ là vấn đề công nghệ mà còn gây ra những hậu quả nghiêm trọng về mặt tâm linh và xã hội. Nhiều tín hữu Công giáo, đặc biệt là những người tò mò muốn tìm hiểu quan điểm của tân Giáo Hoàng, đã bị lừa bởi những bài giảng giả mạo. Ngay cả khi một số video được gắn nhãn “AI-generated” (do AI tạo ra), nhãn này thường bị bỏ qua hoặc không được hiển thị rõ ràng, khiến người xem tin rằng đó là nội dung chính thống.
Các linh mục trên khắp thế giới đã báo cáo rằng họ thường xuyên nhận được câu hỏi từ giáo dân về những video giả mạo này. Một số tín hữu bày tỏ sự hoang mang khi nghe những “lời tiên tri” về ngày tận thế hoặc các bài giảng mang tính chính trị, vốn không phù hợp với phong cách và thông điệp của Đức Giáo Hoàng Leo XIV. Một số khác lo ngại rằng đây chỉ là khởi đầu của một vấn đề lớn hơn, có thể làm suy giảm uy tín của Giáo hội và gây chia rẽ trong cộng đồng tín hữu. “Những video này không chỉ làm xói mòn quyền uy đạo đức của Đức Giáo Hoàng mà còn khiến bất kỳ điều gì ngài thực sự nói trở nên kém đáng tin cậy,” một chuyên gia truyền thông Công giáo nhận định.
Một trường hợp đặc biệt nghiêm trọng là video dài 36 phút được đăng tải bởi kênh YouTube “Pan African Dreams”, trong đó Đức Giáo Hoàng Leo XIV được cho là ca ngợi Đại úy Ibrahim Traoré, nhà lãnh đạo cách mạng của Burkina Faso, người lên nắm quyền sau cuộc đảo chính năm 2022. Video này, với hình ảnh và giọng nói được tái hiện một cách sống động, đã gây tranh cãi khi kéo Giáo hội vào một câu chuyện địa chính trị nhạy cảm. Vatican đã nhanh chóng lên án video này vào ngày 22 tháng 5 năm 2025, khẳng định rằng Đức Giáo Hoàng chưa từng phát biểu những lời đó và cũng chưa gặp ông Traoré. Sự kiện này làm nổi bật nguy cơ của deepfake trong việc thao túng dư luận và gây tổn hại đến danh tiếng của Giáo hội.
Deepfake, một thuật ngữ kết hợp giữa “deep learning” (học sâu) và “fake” (giả mạo), là sản phẩm của các kỹ thuật trí tuệ nhân tạo tiên tiến, bao gồm mạng nơ-ron nhân tạo, mạng đối kháng sinh tạo (GANs), và bộ mã hóa tự động biến đổi (VAEs). Những công nghệ này cho phép tạo ra video, âm thanh, hoặc hình ảnh giả mạo với độ chân thực cao, khiến việc phân biệt thật giả trở nên cực kỳ khó khăn. Trong trường hợp các video giả mạo Đức Giáo Hoàng Leo XIV, các thuật toán AI không chỉ tái tạo giọng nói của ngài mà còn mô phỏng cách ngài di chuyển, biểu cảm khuôn mặt, và thậm chí cả phong cách diễn đạt thần học đặc trưng.
Các công cụ tạo deepfake hiện nay, như DeepFaceLab, FakeApp, và faceswap, đã trở nên dễ tiếp cận hơn bao giờ hết, cho phép cả những người không chuyên cũng có thể tạo ra nội dung giả mạo. Điều này làm gia tăng nguy cơ lạm dụng công nghệ AI để phát tán thông tin sai lệch. Theo các chuyên gia, những video deepfake “cao cấp” thường tập trung vào việc thao túng khuôn mặt, với các chi tiết như ánh sáng, bóng, và chuyển động được tái hiện gần như hoàn hảo. Tuy nhiên, vẫn có những dấu hiệu tinh vi mà người xem có thể lưu ý, chẳng hạn như sự không đồng bộ giữa miệng và lời nói, làn da quá mịn màng, hoặc ánh sáng không tự nhiên trên kính hoặc tóc.
Vấn đề là những dấu hiệu này thường chỉ được nhận ra bởi các chuyên gia hoặc phần mềm phân tích hình ảnh chuyên dụng. Các thuật toán phát hiện deepfake, chẳng hạn như phân tích mẫu không đồng nhất phản hồi ánh sáng (PRNU) hoặc dữ liệu sinh trắc học như lưu lượng máu trên khuôn mặt, đã đạt được những tiến bộ đáng kể, nhưng vẫn chưa đủ hiệu quả để phát hiện các video được chỉnh sửa thủ công sau khi tạo bằng AI. Điều này đặt ra thách thức lớn cho cả người dùng phổ thông và các nền tảng truyền thông xã hội trong việc xác định và loại bỏ nội dung giả mạo.
Trước làn sóng deepfake, Vatican đã nhanh chóng hành động để bảo vệ uy tín của Đức Giáo Hoàng Leo XIV. Trong một tuyên bố chính thức, Vatican nhấn mạnh rằng “tất cả các bài phát biểu, bài giảng, và văn bản của Đức Giáo Hoàng Leo XIV đều có thể được tìm thấy đầy đủ trên trang web chính thức vatican.va.” Vatican cũng kêu gọi người Công giáo kiểm tra kỹ lưỡng nguồn gốc của các video và bài giảng trước khi tin tưởng, đồng thời khuyến khích các nền tảng truyền thông xã hội tăng cường biện pháp kiểm duyệt nội dung AI.
YouTube, sau khi nhận được thông tin từ AFP, đã xóa 16 kênh vi phạm chính sách về spam, lừa đảo và hành vi gian lận, đồng thời loại 6 kênh khác khỏi chương trình kiếm tiền. Người phát ngôn Jack Malon của YouTube tuyên bố: “Chúng tôi đã chấm dứt một số kênh được AFP báo cáo vì vi phạm chính sách spam và điều khoản dịch vụ của chúng tôi.” Tương tự, TikTok đã xóa 11 tài khoản với tổng cộng hơn 1,3 triệu người theo dõi, viện dẫn các chính sách chống lại việc mạo danh, thông tin sai lệch gây hại, và nội dung AI giả mạo liên quan đến nhân vật công chúng.
Tuy nhiên, việc xóa các kênh vi phạm dường như chỉ là giải pháp tạm thời. Khi một kênh bị xóa, những kênh mới nhanh chóng xuất hiện, tiếp tục phát tán nội dung giả mạo. Yêu cầu dán nhãn nội dung AI cũng tỏ ra không hiệu quả. Trên YouTube, nhãn “altered or synthetic content” (nội dung đã chỉnh sửa hoặc tổng hợp) thường được đặt ở phần mô tả video, nơi người xem hiếm khi để ý. Trên TikTok, nhiều video thậm chí không có nhãn cảnh báo, khiến người xem dễ dàng bị lừa. Các chuyên gia cho rằng các nền tảng cần áp dụng các biện pháp mạnh mẽ hơn, chẳng hạn như tích hợp nhãn cảnh báo trực tiếp trên video hoặc sử dụng AI để tự động phát hiện và chặn nội dung giả mạo trước khi chúng lan truyền.
Các nền tảng như YouTube và TikTok đang đối mặt với áp lực ngày càng lớn trong việc kiểm soát nội dung deepfake. Theo Oren Etzioni, giáo sư danh dự tại Đại học Washington và người sáng lập TrueMedia.org, sự quan tâm tự nhiên của công chúng đến tân Giáo Hoàng đã tạo ra một “cơ hội hoàn hảo” để phát tán thông tin sai lệch. Ông nhấn mạnh rằng các nền tảng truyền thông xã hội cần chịu trách nhiệm nhiều hơn trong việc ngăn chặn sự lan truyền của deepfake, đặc biệt khi chúng nhắm vào các nhân vật có ảnh hưởng lớn như Đức Giáo Hoàng.
Hiện nay, các nền tảng truyền thông xã hội được hưởng quyền miễn trừ pháp lý rộng rãi đối với nội dung do người dùng đăng tải, theo các quy định như Mục 230 của Đạo luật Truyền thông Hoa Kỳ. Tuy nhiên, một số chuyên gia đề xuất rằng cần sửa đổi luật để buộc các nền tảng chịu trách nhiệm nhiều hơn, chẳng hạn như yêu cầu họ kiểm duyệt nội dung tích cực hơn hoặc chịu phạt nếu không ngăn chặn được thông tin sai lệch. Ngoài ra, các chính sách tự nguyện của doanh nghiệp, chẳng hạn như “Lời kêu gọi Rome về Đạo đức AI” do Học viện Giáo hoàng về Sự sống khởi xướng năm 2020, cũng có thể đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sử dụng AI một cách có đạo đức. Tài liệu này, được nhiều tổ chức dân sự và công cộng ủng hộ, nhấn mạnh rằng “công nghệ dựa trên AI không bao giờ được sử dụng để khai thác con người, đặc biệt là những người dễ bị tổn thương nhất.”
Bản thân Đức Giáo Hoàng Leo XIV đã nhận thức rõ những thách thức mà AI đặt ra. Trong bài phát biểu trước báo giới vào ngày 12 tháng 5 năm 2025, ngài nhấn mạnh: “Trí tuệ nhân tạo, với tiềm năng to lớn của mình, đòi hỏi trách nhiệm và sự sáng suốt để đảm bảo rằng nó có thể được sử dụng vì lợi ích của tất cả mọi người, để nó mang lại lợi ích cho toàn thể nhân loại. Trách nhiệm này liên quan đến mọi người theo độ tuổi và vai trò của họ trong xã hội.” Lời kêu gọi này không chỉ hướng đến các nhà phát triển công nghệ mà còn đến từng cá nhân, khuyến khích họ sử dụng AI một cách có đạo đức và ý thức.
Giáo hội Công giáo đã đi đầu trong việc giải quyết các vấn đề đạo đức liên quan đến AI. Năm 2020, Học viện Giáo hoàng về Sự sống đã công bố “Lời kêu gọi Rome về Đạo đức AI”, đặt nền móng cho một khuôn khổ đạo đức toàn cầu về sử dụng AI. Gần đây hơn, vào đầu năm 2025, Bộ Giáo lý Đức tin (DDF) đã xuất bản tài liệu Antiqua et Nova: Ghi chú về Mối Quan hệ giữa Trí tuệ Nhân tạo và Trí tuệ Con người. Tài liệu này cảnh báo rằng “mặc dù các rủi ro lý thuyết của AI đáng được chú ý, mối quan ngại cấp bách hơn nằm ở cách những cá nhân có ý định xấu có thể lạm dụng công nghệ này.”
Những nỗ lực này cho thấy Giáo hội không chỉ phản ứng với các mối đe dọa từ AI mà còn chủ động định hình cách công nghệ này được sử dụng. Tuy nhiên, để bảo vệ uy tín của Đức Giáo Hoàng và lòng tin của tín hữu, Giáo hội cần tiếp tục hợp tác với các nền tảng truyền thông, các nhà phát triển công nghệ, và cộng đồng quốc tế để xây dựng các giải pháp hiệu quả hơn.
Việc nhận diện video deepfake đòi hỏi sự kết hợp giữa nhận thức của người dùng, công nghệ phát hiện, và sự hỗ trợ từ các nền tảng truyền thông. Dưới đây là một số phương pháp mà người Công giáo và công chúng nói chung có thể áp dụng:
Kiểm tra nguồn gốc nội dung: Cách an toàn nhất là chỉ tin tưởng các bài giảng và phát biểu của Đức Giáo Hoàng được đăng tải trên các kênh chính thức như vatican.va, tài khoản Instagram của Vatican, hoặc các cơ quan truyền thông Công giáo uy tín. Bất kỳ video nào xuất hiện trên các kênh không rõ nguồn gốc, đặc biệt là những kênh mới được tạo, đều cần được xem xét cẩn thận.
Quan sát các dấu hiệu bất thường: Mặc dù deepfake ngày càng tinh vi, vẫn có những dấu hiệu mà người xem có thể nhận ra, chẳng hạn như:
Sự không đồng bộ giữa miệng và lời nói.
Làn da quá mịn màng hoặc có nếp nhăn không tự nhiên.
Ánh sáng hoặc bóng không nhất quán trên khuôn mặt, kính, hoặc tóc.
Chuyển động khuôn mặt hoặc cơ thể thiếu tự nhiên, chẳng hạn như “méo mó” hoặc “lung linh” nhẹ.
Sử dụng công cụ phát hiện deepfake: Các tổ chức như TrueMedia.org và các dự án như Detect Fakes của MIT Media Lab đã phát triển các công cụ giúp người dùng kiểm tra tính xác thực của video. Những công cụ này phân tích các yếu tố như mẫu ánh sáng, dữ liệu sinh trắc học, hoặc sự không nhất quán trong pixel để xác định nội dung giả mạo.
Duy trì thái độ hoài nghi lành mạnh: Các chuyên gia khuyến nghị rằng người dùng nên tiếp cận các nội dung trực tuyến, đặc biệt là những nội dung giật gân hoặc mang tính khẩn cấp, với sự nghi ngờ. Nếu một video tuyên bố Đức Giáo Hoàng đưa ra lời cảnh báo về ngày tận thế hoặc các vấn đề chính trị nhạy cảm, hãy kiểm tra chéo với các nguồn chính thức trước khi tin tưởng.
Cuộc chiến chống lại deepfake không chỉ là vấn đề của Giáo hội mà là thách thức chung của toàn xã hội. Các chuyên gia nhấn mạnh rằng giải pháp lâu dài nằm ở ba yếu tố chính:
Nâng cao nhận thức truyền thông: Giáo dục công chúng về cách nhận diện deepfake và kiểm tra nguồn gốc nội dung là bước quan trọng để giảm thiểu tác động của thông tin sai lệch. Các chiến dịch nâng cao nhận thức cần được triển khai không chỉ trong cộng đồng Công giáo mà trên toàn cầu, đặc biệt là ở các quốc gia nơi mạng xã hội được sử dụng rộng rãi.
Phát triển công nghệ phát hiện: Các thuật toán AI cần được cải tiến để phát hiện deepfake một cách nhanh chóng và chính xác hơn, đặc biệt là đối với các video được chỉnh sửa thủ công. Các nền tảng như YouTube và TikTok nên đầu tư vào các công cụ này và tích hợp chúng vào quy trình kiểm duyệt nội dung.
Tăng cường trách nhiệm pháp lý và đạo đức: Các nền tảng truyền thông xã hội cần chịu trách nhiệm nhiều hơn trong việc ngăn chặn nội dung giả mạo, thông qua các chính sách kiểm duyệt chặt chẽ hơn và các biện pháp trừng phạt đối với những người vi phạm. Đồng thời, các khuôn khổ đạo đức như “Lời kêu gọi Rome về Đạo đức AI” cần được áp dụng rộng rãi để đảm bảo rằng AI được sử dụng vì lợi ích chung.
Đối với người Công giáo, con đường an toàn nhất vẫn là quay về với các nguồn chính thức của Giáo hội. Trang web vatican.va, các tài khoản mạng xã hội được xác minh của Vatican, và các cơ quan truyền thông Công giáo đáng tin cậy là những nơi duy nhất đảm bảo tính xác thực của lời dạy và thông điệp của Đức Giáo Hoàng Leo XIV. Trong một thế giới kỹ thuật số ngày càng phức tạp, việc phân biệt giữa sự thật và giả mạo đòi hỏi sự cảnh giác, khôn ngoan, và niềm tin vững chắc vào các giá trị đạo đức.
Làn sóng video deepfake giả mạo Đức Giáo Hoàng Leo XIV là một lời cảnh báo rõ ràng về sức mạnh và nguy cơ của trí tuệ nhân tạo trong thời đại số. Những bài giảng giả mạo không chỉ làm xói mòn uy tín của Giáo hội mà còn đe dọa lòng tin của hàng triệu tín hữu trên toàn thế giới. Trong bối cảnh công nghệ deepfake ngày càng tinh vi, cả Giáo hội, các nền tảng truyền thông xã hội, và cộng đồng tín hữu đều phải chung tay để đối phó với thách thức này.
Đức Giáo Hoàng Leo XIV, với tầm nhìn xa và sự nhạy bén của mình, đã kêu gọi một cách tiếp cận có trách nhiệm đối với AI, nhấn mạnh rằng công nghệ này phải phục vụ lợi ích của nhân loại. Lời kêu gọi ấy không chỉ là lời nhắc nhở cho các nhà phát triển công nghệ mà còn là lời mời gọi dành cho mỗi người chúng ta: hãy sống với sự sáng suốt, cảnh giác, và cam kết với sự thật. Trong một thế giới nơi ranh giới giữa thật và giả ngày càng mờ nhạt, chỉ có sự khôn ngoan của trái tim và niềm tin vào Thiên Chúa mới có thể dẫn dắt chúng ta vượt qua những thử thách của thời đại.
Lm. Anmai, CSsR tổng hợp